ఎన్నికల ప్రవర్తనా నియమావళి
ఎన్నికల ప్రవర్తనా నియమావళి, అనేది భారతదేశ ఎన్నికల సమయంలో రాజకీయ పార్టీలు, అభ్యర్థుల ప్రవర్తన కోసం భారత ఎన్నికల కమిషన్ జారీ చేసిన మార్గదర్శకాల సమితి మోడల్ ప్రవర్తనా నియమావళి.[1] ఇది సమావేశాలు, ఊరేగింపులు, ఎన్నికల మానిఫెస్టోలు, పోలింగ్, సాధారణ ప్రవర్తన వంటి విషయాలను పరిష్కరించే నిబంధనల నియమావళి. ఇది రాజకీయ పార్టీల ఏకాభిప్రాయంతో రూపొందింది. స్వేచ్ఛగా, నిష్పాక్షికంగా ఎన్నికల నిర్వహణను నిర్ధారించడానికి ఇది అనుకూలిస్తుంది. ఎన్నికల షెడ్యూల్ ప్రకటించిన వెంటనే మోడల్ ప్రవర్తనా నియమావళి అమల్లోకి వస్తుంది. ఇది ఎన్నికల ప్రక్రియ ముగిసే వరకు అమలులో ఉంటుంది.[2]
చరిత్ర
మార్చు1960లో కేరళ అసెంబ్లీ ఎన్నికల నుండి నమూనా ప్రవర్తనా నియమావళి ఆవిర్భవించింది, ఈ సమయంలో రాష్ట్ర యంత్రాంగం రాజకీయ నాయకుల కోసం 'ప్రవర్తనా నియమావళి'ని రూపొందించింది. తరువాత దీనిని 1962 లోక్‌సభ ఎన్నికల సమయంలో భారత ఎన్నికల కమిషన్ అన్ని గుర్తింపు పొందిన రాజకీయ పార్టీలు, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలకు పంపిణీ చేసింది. దానిని అన్ని పార్టీలు , సంస్థలు హృదయపూర్వకంగా పాటించినవి. పదేపదే ఎన్నికల నిబంధనల ఉల్లంఘన, నిరంతర అవినీతి నేపథ్యంలో 1991లో ఎన్నికల కమిషన్ నమూనా ప్రవర్తనా నియమావళిని మరింత కఠినంగా ఉపయోగించాలని నిర్ణయించింది.[3]
1979 అక్టోబరులో అధికార పార్టీలను కూడా ‘నియంత్రణ’ పరిధిలోకి తీసుకువస్తూ భారత ఎన్నికల సంఘం ఎంసీసీలో మార్పులు చేసింది. ఎన్నికల ప్రవర్తనా నియమావళి ప్రధానంగా ఎనిమిది అంశాలతో ముడిపడి ఉంటుంది. వాటిల్లో.. పార్టీలు, నేతలు, అభ్యర్థులు చేసే ప్రసంగాలు, సభలు-సమావేశాలు, ఊరేగింపులు-ర్యాలీలు, పోలింగ్ రోజున ఆంక్షలు, పోలింగ్ బూతుల్లో ఆంక్షలు, పర్యవేక్షకుల నియామకం, అధికారంలో ఉన్న పార్టీకి నిబంధనలు, ఎన్నికల మేనిఫెస్టోలపై నిఘా ఉంటాయి.
నియమావళి జాబితా
మార్చుభారత ఎన్నికల కమిషన్ ఎన్నికల ప్రవర్తనా నియమావళి (ఎంసిసి) ప్రకారం, ఈ క్రింది ఏడు అంశాలపై ఎన్నికల మేనిఫెస్టోలపై నిఘా ఉంటుంది.[4][5]
సాధారణ ప్రవర్తన
మార్చుఎన్నికల ప్రక్రియలో పార్టీలు, అభ్యర్థులు అనుసరించాల్సిన సాధారణ మార్గదర్శకాల సమితితో ఈ విభాగం వ్యవహరిస్తుంది. మతం, భాషాశాస్త్రం లేదా కులాల ఆధారంగా ఏదైనా వివక్షత, రెచ్చగొట్టడం లేదా ప్రసంగాలను ఇది నిషేధిస్తుంది. అభ్యర్థులు లేదా పార్టీలు వారి వ్యక్తిగత వ్యక్తిగత జీవితం లేదా ఆధారాలు లేని ఆరోపణల ఆధారంగా ఇతరులను విమర్శించకుండా నిరోధిస్తుంది. లంచం ఇవ్వడం, బెదిరింపు, వేషధారణ, ప్రైవేట్ ఆస్తిని చట్టవిరుద్ధంగా ఆక్రమించడం లేదా ప్రజలకు అంతరాయం కలిగించడం వంటి చట్టానికి విరుద్ధమైన అన్ని కార్యకలాపాలను ఈ విభాగం నిషేధిస్తుంది. పార్టీలు ప్రచారం చేస్తున్నప్పుడు ఇతర పార్టీలు లేదా అభ్యర్థులకు ఆటంకాలు కలిగించకూడదు. ఎన్నికలకు 48 గంటల ముందు ఎలాంటి ప్రచారాలు చేయకూడదు.ఎన్నికల ప్రచారానికి వేదికలుగా దేవాలయాలు, మసీదులు, చర్చిలు, ఇతర ప్రార్థనామందిరాలను ఉపయోగించకూడదు.
సమావేశాలు
మార్చుఈ విభాగం సమావేశాల నిర్వహణతో వ్యవహరిస్తుంది. సమావేశాలను చట్ట అమలు సంస్థల నుండి ముందస్తు అనుమతితో నిర్వహించాలి. చట్ట అమలు సంస్థలు నిర్దేశించిన అటువంటి మార్గదర్శకాలు మరియు నియమాలను పాటించాలని, అవసరమైతే ఇతర ప్రభుత్వ సంస్థల నుండి అనుమతులు పొందాలని ఇది నిర్దేశిస్తుంది, ఉదాహరణకు లౌడ్ స్పీకర్ల వాడకం కోసం.
ఊరేగింపులు
మార్చురాజకీయ పార్టీలు నిర్వహించే ఊరేగింపులను సమయం, స్థలం వంటి అవసరమైన వివరాలను తెలియజేసిన తర్వాత అవసరమైన అనుమతులతో నిర్వహించాలి. పార్టీలు ఆమోదించిన ప్రణాళికకు కట్టుబడి ఉండాలి. ట్రాఫిక్ లేదా సాధారణ ప్రజలకు ఎటువంటి ఆటంకం కలిగించకూడదు. ఊరేగింపులలో పాల్గొనే వ్యక్తులు అవాంఛనీయ వస్తువులు, అంశాల వాడకాన్ని, దిష్టిబొమ్మలను దహనం చేయడం వంటి కార్యకలాపాలను కూడా ఇది నిషేధిస్తుంది.
పోలింగ్ రోజు
మార్చుపోలింగ్ రోజు పార్టీలు, అభ్యర్థులు అనుసరించాల్సిన సాధారణ మార్గదర్శకాల సమితిని ఈ విభాగం వివరిస్తుంది. ఎన్నికలను నిష్పాక్షికంగా, స్వేచ్ఛగా నిర్వహించడానికి రాజకీయ పార్టీలు, అభ్యర్థులు, అధికారులతో సహకరించాలని భావిస్తున్నారు. ఇది పార్టీలు ఓట్లు లేదా పోలింగ్ ప్రక్రియకు భంగం కలిగించకుండా నిరోధిస్తుంది. పోలింగ్ బూత్‌ల దగ్గర పార్టీ చిహ్నాలు, ప్రచార సామగ్రి, మద్యం వాడకాన్ని నిషేధిస్తుంది.
పోలింగ్ బూత్
మార్చుఏదైనా ఫిర్యాదులను ఎన్నికల కమిషన్ నియమించిన పరిశీలకుడితో మాత్రమే పరిష్కరించాలి.
అధికారంలో ఉన్న పార్టీపై నియంత్రణ
మార్చుఎన్నికలు జరుగుతున్నప్పుడు పాలక పార్టీ ప్రవర్తనను ఈ విభాగం పరిశీలిస్తుంది. ప్రభుత్వం లేదా దాని నియోజకవర్గాలు ఎన్నికల ప్రక్రియను ఆటంకపరచకూడదు లేదా ప్రభావితం చేయకూడదు. అధికారిక పని, ప్రచారాన్ని వేరుగా ఉంచాలని, ప్రచారానికి అధికారిక యంత్రాలను లేదా సిబ్బందిని ఉపయోగించకూడదని కూడా ఇది నిర్దేశిస్తుంది. ప్రభుత్వం ప్రచారం కోసం ప్రజా ధనాన్ని ఖర్చు చేయడాన్ని కూడా ఇది నిషేధిస్తుంది. మంత్రులు ప్రత్యక్షంగా లేదా పరోక్షంగా అధికారుల ద్వారా ఎటువంటి పథకాలు లేదా గ్రాంట్లను ప్రకటించకూడదు లేదా ప్రారంభించకూడదు, అనవసర ప్రభావాన్ని చూపే ఉద్దేశ్యంతో ప్రభుత్వ సిబ్బందికి సంబంధించి ఎటువంటి నియామకాలు/మార్పులు చేయకూడదు.
ఎన్నికల మ్యానిఫెస్టోలు
మార్చుఈ విభాగం భారత సుప్రీంకోర్టు ఆదేశాల ప్రకారం రూపొందించబడింది. రాజకీయ పార్టీలు ఎన్నికల మ్యానిఫెస్టోలతో వ్యవహరిస్తాయి. మ్యానిఫెస్టోలో చట్టం, రాజ్యాంగానికి విరుద్ధంగా భావించే ఏ వాగ్దానాలు ఉండకూడదు. ఎన్నికల కమిషన్ సూచించిన కాలంలో మానిఫెస్టోలను విడుదల చేయడాన్ని కూడా ఇది నిషేధిస్తుంది.
ఇవి కూడా చదవండి
మార్చుమూలాలు
మార్చు- ↑ Model Code of Conduct (PDF) (Report). Archived from the original (PDF) on 7 April 2014. Retrieved 3 April 2014.
- ↑ "Announcement of Schedule for General Elections to Lok Sabha and Legislative Assemblies in Andhra Pradesh, Arunachal Pradesh, Odisha & Sikkim, 2019". Election Commission of India. Retrieved 28 March 2019.
- ↑ "What's Model Code of Conduct? How it came into being and what's allowed and what's not". The Economic Times. 2024-03-16. ISSN 0013-0389. Retrieved 2024-11-20.
- ↑ Model Code of Conduct (Report). Election Commission of India. Retrieved 28 March 2019.
- ↑ "సార్వత్రిక ఎన్నికలు 2024: ఎన్నికల నియమావళి అంటే ఏమిటి, పాటించకపోతే ఏమవుతుంది?". BBC News తెలుగు. Retrieved 2025-01-14.