వికీపీడియా

జోధ్‌పూర్

జోధ్‌పూర్, భారతదేశం లోని రాజస్థాన్‌ రాష్ట్రంలో అధికారిక లెక్కలు ప్రకారం 1.5 మిలియన్లు జనాభా దాటిన రెండవ మహా నగరం. జోధ్‌పూర్ జిల్లాకు ప్రధాన పరిపాలనా కేంద్రం. ఇది గతంలో జోధ్‌పూర్ రాచరిక రాజ్యానికి రాజధాని.జోధ్‌పూర్ చారిత్రాత్మకంగా మార్వర్ రాజ్యానికి రాజధాని. ఇది ఇప్పుడు రాజస్థాన్ లో ఒక భాగంగా ఉంది. జోధ్పూర్ పేరుపొందిన పర్యాటక కేంద్రం, థార్ ఎడారి ప్రకృతి దృశ్యంలో అనేక రాజభవనాలు, కోటలు, దేవాలయాలు ఉన్నాయి . ఇది రాజస్థాన్, భారతదేశం అంతటా "బ్లూ సిటీ"గా పేరు గడించింది. పాత నగరం మెహరంగర్ కోటను చుట్టుముడుతుంది. అనేక ద్వారాలతో ఉన్న కోట గోడకు సరిహద్దుగా ఉంది.[7] గత కొన్ని దశాబ్దాలుగా గోడ వెలుపల నగరం బాగా విస్తరించింది. జోధ్‌పూర్ రాజస్థాన్ రాష్ట్ర భౌగోళిక కేంద్రానికి సమీపంలో ఉంది.ఇది పర్యాటకులు ఎక్కువగా వచ్చే ప్రాంతంలో ప్రయాణించడానికి అనుకూలమైన స్థావరంగా ఉంది.

జోధ్‌పూర్,
మెట్రోపాలిటిన్
Jodhpur mehrangarh fort (enhanced).jpg
ClockTower,jodhpur (enhanced).jpgCity of Jodhpur 05.jpg
1996 -218-20A Jodhpur Hotel Umaid Bhawan Palace (2233393509).jpg
From Top : మెహరంగర్ కోట, క్లాక్ టవర్ , ది బ్లూ సిటీ, ఉమైద్ భవన్ ప్యాలెస్
ముద్దుపేరు(ర్లు): 
The Blue City, Sun City[1]
జోధ్‌పూర్, is located in Rajasthan
జోధ్‌పూర్,
జోధ్‌పూర్,
జోధ్‌పూర్, is located in India
జోధ్‌పూర్,
జోధ్‌పూర్,
నిర్దేశాంకాలు: 26°17′N 73°01′E / 26.28°N 73.02°E / 26.28; 73.02Coordinates: 26°17′N 73°01′E / 26.28°N 73.02°E / 26.28; 73.02
దేశం భారతదేశం
రాష్ట్రంరాజస్థాన్
విభాగంజోధ్‌పూర్
జిల్లాజోధ్‌పూర్[2]
Settled1459
స్థాపించిన వారురావ్ మాండోర్‌కు చెందిన జోధా
పేరు వచ్చినవిధంరావ్, జోధా
ప్రభుత్వం
 • ప్రభుత్వ రకంమేయర్ , మున్సిపల్ కౌన్సిల్
 • నిర్వహణజోధ్‌పూర్ నగరపాలక సంస్థ
 • మేయర్ / చైర్‌పర్సన్,కుంతి డియోరా పరిహర్ (నార్త్) Vanita seth (South)
విస్తీర్ణం
 • మెట్రోపాలిటిన్233.5 km2 (90.2 sq mi)
 • మెట్రో ప్రాంతం
233.5 km2 (90.2 sq mi)
సముద్రమట్టం నుండి ఎత్తు
231 మీ (758 అ.)
జనాభా వివరాలు
(2011 జనాభా)[5]
 • మెట్రోపాలిటిన్1,056,191
 • ర్యాంకు44
 • సాంద్రత4,500/km2 (12,000/sq mi)
 • మెట్రో ప్రాంతం1,510,000
పిలువబడువిధం (ఏక)జోధ్‌పురి, మార్వారీ
భాషలు
 • అధికారికహిందీ, ఆంగ్లం
కాలమానంUTC+5:30 (భారత ప్రామాణిక కాలమానం)
పిన్‌కోడ్
342001
ప్రాంతీయ ఫోన్‌కోడ్0291
ISO 3166 కోడ్ఐఎస్ఒ 3166-2:ఐఎన్
భారత వాహన రిజిస్ట్రేషన్ ప్లేట్లుRJ-19
జాలస్థలిఅధికారక వెబ్సైట్

చరిత్రసవరించు

రాజస్థాన్ జిల్లా రాజపత్రం ప్రకారం, అభిరాస్ మార్వార్ నివాసులు తరువాత రాజ్‌పుత్‌లు మార్వార్‌లో తమ పాలనను స్థాపించారు.రాథోడ్ పాలనకు ముందు చిన్న స్థావరాలు ఉండవచ్చు.[8][9]

జోధ్‌పూర్ నగరాన్ని 1459 లో రాథోడ్ వంశానికి చెందిన రాజ్‌పుత్ చీఫ్ రావు జోధ స్థాపించారు. చుట్టుపక్కల భూభాగాన్ని జయించడంలో జోధా విజయవంతమయ్యాడు. తద్వారా మార్వార్ అని పిలువబడే ఒక రాజ్యాన్ని స్థాపించాడు.మొదట్లో ఈ రాష్ట్రానికి రాజధానిగా ఉన్న సమీప పట్టణమైన మాండోర్ నుండి జోధా వచ్చాడు. ఢిల్లీ- గుజరాత్ రహదారిపై ఈ నగరం ఉంది.ఇది నల్లమందు, రాగి, పట్టు, గంధపు చెక్క, ఖర్జూరాలు, ఇతర వర్తక వస్తువుల ద్వారా వ్యాపారం నుండి లాభం పొందటానికి వీలు కల్పించింది.[10]

మొఘల్ చక్రవర్తి అక్బర్ చేతిలో 1581 లో రావు చంద్రసేన్ రాథోడ్ మరణించిన తరువాత, మార్వర్ అంతర్గత స్వయం ప్రతిపత్తిని అనుభవిస్తున్నప్పుడు వారికి విధేయత కారణంగా మొఘల్ వారసుడయ్యాడు.విస్తృత ప్రపంచానికి జోధ్‌పూర్ ప్రజలు ఈ బహిర్గతం నుండి లాభం పొందారు, ఎందుకంటే స్థానిక వ్యాపారులకు కళలు, వాస్తుశిల్పాల, కొత్త శైలులు రూపాన్ని ఉత్తర భారతదేశం అంతటా తమదైన ముద్ర వేయడానికి అవకాశాలు కలిగాయి.[10]

 
రాజస్థాన్ హైకోర్టు, ఉమైద్ పార్కులోని సర్దార్ మ్యూజియం, కుడి ఎగువ దృశ్యం 1960 లో జోధ్‌పూర్ కోట.

ఔరంగజేబ్, మహారాజా జస్వంత్ సింగ్ మరణం తరువాత క్లుప్తంగా రాష్ట్రాన్ని (సిర్కా 1679) సీక్వెస్ట్రేట్ చేసాడు. కానీ 1707 లో ఔరంగజేబ్ మరణించిన తరువాత, వీర్ దుర్గాదాస్ రాథోడ్ 30 సంవత్సరాల గొప్ప పోరాటం జరిపి, పూర్వ పాలకుడు మహారాజా అజిత్ సింగ్ ను సింహాసనం ఎక్కించాడు.1707 తరువాత జోధ్‌పూర్ కోర్టు జోక్యంతో మొఘల్ సామ్రాజ్యం క్రమంగా క్షీణించింది.పరిస్థితుల నుండి ప్రయోజనం పొందకుండా, మార్వార్ కలహాలకు దిగి మరాఠాల జోక్యాన్ని ఆహ్వానించాడు.తిరిగి త్వరలోనే మొఘలులు ఈ ప్రాంత అధిపతులుగా నియమించబడ్డారు. ఇది స్థిరత్వం లేదా శాంతి కోసం చేయలేదు. 50 సంవత్సరాల యుద్ధాలు, ఒప్పందాలు రాష్ట్ర సంపదను చెదరగొట్టాయి. బ్రిటిష్ వారి సహాయం కోరి, వారితో అనుబంధ కూటమిలో ప్రవేశించింది.1857 లో ఆవాకు చెందిన ఠాకూర్ కుషల్ సింగ్ నేతృత్వంలోని పాలీ లోని కొంతమంది రాథోడ్ ప్రభువులచే ఒక పెద్ద తిరుగుబాటు జరిగింది. కానీ తిరుగుబాటుదారులను కల్నల్ హోమ్స్ ఆధ్వర్యంలో బ్రిటిష్ సైన్యం ఓడించి, శాంతిని పునరుద్ధరించింది [10][11]

బ్రిటిష్ వలసరాజ్యాల కాలంసవరించు

 
1906 లో జోధ్‌పూర్ వీధి దృశ్యం

బ్రిటిష్ పరిపాలన సమయంలో రాజపుతానా పాలనలో జోధ్‌పూర్ రాష్ట్రంలో అతి పెద్ద భూభాగాన్ని కలిగిఉంది.ఆ సమయంలోశాంతి, స్థిరత్వంలో జోధ్‌పూర్ అభివృద్ధి చెందింది. రాష్ట్ర భూభాగం 93.424 చ.కి.మీ. ( 36.071 చ.మైళ్లు)ను కలిగి ఉంది.1901లో దాని జనాభా 44,73,759 మంది ఉన్నారు. ఇది £ 3,529,000 ఆదాయాన్ని ఆస్వాదించింది. జోధ్‌పూర్ వ్యాపారులు, మార్వారీలు అభివృద్ధి చెందారు.భారతదేశం అంతటా వాణిజ్యంలో ఆధిపత్యాన్ని సాధించారు.

స్వాతంత్ర్యం తరువాతసవరించు

1947 లో, భారతదేశం స్వతంత్రమైనప్పుడు, రాష్ట్రం యూనియన్‌లో విలీనం అయ్యింది. జోధ్‌పూర్ రాజస్థాన్‌లో రెండవ అతిపెద్ద నగరంగా అవతరించింది.[10][12] విభజన సమయంలో జోధ్‌పూర్ పాలకుడు హన్వంత్ సింగ్ భారతదేశంలో చేరడానికి ఇష్టపడలేదు. కాని చివరికి ఆ సమయంలో హోంమంత్రి సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ సమర్థవంతంగా ఒప్పించటం వలన, జోధ్‌పూర్ రాచరిక రాష్ట్రం భారత రిపబ్లిక్ లో చేరింది.తరువాత 1956 రాష్ట్ర పునర్వ్యవస్థీకరణ చట్టం తరువాత, దీనిని రాజస్థాన్ రాష్ట్రంలో చేర్చారు.

జనాభాసవరించు

2011 భారత జనాభా లెక్కలు [6] ప్రకారం జోధ్‌పూర్ జనాభా 1,033,918. ఇందులో 52.62 మంది పురుషులు కాగా, 47.38 శాతం మంది మహిళలు ఉన్నారు. సగటు అక్షరాస్యత రేటు 80.56 శాతం, పురుషుల అక్షరాస్యత రేటు 88.42 శాతం, స్త్రీల అక్షరాస్యత రేటు 73.93 శాతం ఉంది. ఆరేళ్ల లోపు వారు మొత్తం జనాభాలో 12.24 శాతం మంది ఉన్నారు.జోధ్‌పూర్ నగరాన్నిజోధ్‌పూర్ నగరపాలక సంస్థ నిర్వహిస్తుంది.జోధ్‌పూర్ పట్టణ / మహానగర ప్రాంతంలో జోధ్‌పూర్, కురి భగససాని, మాండోర్ పారిశ్రామిక ప్రాంతం, నంద్రీ, పాల్ గ్రామం, సంగరియా ఉన్నాయి.జోధ్‌పూర్ పట్టణ / మహానగర జనాభా 1,137,815, అందులో 599,332 మంది పురుషులు, 538,483 మంది మహిళలు ఉన్నారు. అనధికారిక లెక్కలు ప్రకారం 10/02/2020 నాటికి జోధ్‌పూర్ నగర జనాభా 1,480,000 ఉంది [13]

జోధ్‌పూర్ నగర జనాభా పెరుగుదల వివరాలు (1891 - 2051)
సంవత్సరం జనాభా
1891
61,800
1901
60,400
1911
59,300
1921
73,500
1931
94,700
1941
126,900
1951
180,700
1961
224,800
1971
318,900
1981
506,345
1991
666,279
2001
860,818
2011
1,138,300
2021
1,521,769
2031
2,085,190
2041
2,675,986
2051
3,511,125

మతాలు వారిగా జనాభాసవరించు

Population Growth of Jodhpur City 
CensusPop. %±
18811,42,600
—
189161,800-56.7%
190160,400-2.3%
191159,300-1.8%
192173,50023.9%
193194,70028.8%
19411,26,90034.0%
19511,80,70042.4%
19612,24,80024.4%
19713,18,90041.9%
19815,06,34558.8%
19916,66,27931.6%
20018,60,81829.2%
201111,38,30032.2%
source:[14]


2011 భారత జనాభా లెక్కలు ప్రకారం జోధ్‌పూర్ నగరంలో హిందూవులు 76.98 %, ఇస్లాం మతానికి చెందిన వారు 19.30% మంది, జైనులు 2.70 మంది, ఇతర మతాలకు చెందిన వారు 1.00%మంది ఉన్నారు.

వాతావరణంసవరించు

జోధ్‌పూర్ వాతావరణం దాదాపు ఏడాది పొడవునా పొడి కాలంలో వేడి సెమీరిడ్ గా ఉంటింది.అయితే జూన్ చివరి నుండి సెప్టెంబరు వరకు కొప్పెన్ వాతావరణం క్లుప్త వర్షాకాలం ఉంటుంది .సగటు వర్షపాతం 362 మి.మీ. (14.3 అం) ఉంటుంది. ఇది బాగా హెచ్చుతగ్గులకు లోనవుతుంది. 1899 నాటి కరువు సంవత్సరంలో జోధ్‌పూర్‌కు కేవలం 24 మి.మీ. (0.94 అం) వర్షపాతం మాత్రమే ఉంది. కానీ 1917 వరద సంవత్సరంలో, ఇది 1.178 మి.మీ (46.4 అం) వర్షపాతానికి అందుకుంది .

మార్చి నుండి అక్టోబరు వరకు ఉష్ణోగ్రతలు విపరీతంగా ఉంటాయి.మందపాటి మేఘాలను ఉత్పత్తి చేసినప్పుడు తప్ప ఆతరువాత రుతుపవనాల వర్షం కొద్దిగా తక్కువుగా ఉంటుంది.ఏప్రిల్, మే, జూన్ మాసాలలో అధిక ఉష్ణోగ్రతలు మామూలుగా 40 °C కంటే ఎక్కువగా ఉంటాయి. వర్షాకాలంలో సగటు ఉష్ణోగ్రతలు కొద్దిగా తగ్గుతాయి. కాని నగరంలో తేమస్థాయి సాధారణంగా తక్కువ చేరుకుంటుంది ఇది వేడి వాతావరణం పెరగటానికి తోడ్పడుతుంది. జోధ్‌పూర్ అత్యధిక ఉష్ణోగ్రత 1932 మే 25 నుండి 48.9 C కు పెరిగింది.

పరిశ్రమలుసవరించు

జోధ్‌పూర్ హస్తకళ హబ్, పర్యాటక రంగం, వివిధ పరిశ్రమల ద్వారా రాజస్థాన్ ఆర్థిక వ్యవస్థకు 4 బిలియన్ డాలర్లు (సుమారు $ 200 మిలియన్లు) ఆదాయం వస్తుంది. ఇక్కడ జోధ్‌పూర్ భారతదేశంలోని అగ్ర వారసత్వ హోటళ్ళతో అనేక పోర్టల్స్ ద్వారా పర్యాటక కేంద్రంగా ఉంది.[15][16] పశ్చిమ రాజస్థాన్‌లోని జోధ్‌పూర్‌లో అతిపెద్ద విద్యా పరిశ్రమ ఉంది. ఐఐటి-జెఇఇ, నిట్, సివిల్ సర్వీస్ పరీక్షల టాప్ కోచింగ్ ఇనిస్టిట్యూట్‌లు ఉన్నాయి.

వ్యూహాత్మక నగరంసవరించు

 
జోధ్‌పూర్ పనోరమా దృశ్యం, కుడి వైపున మెహరంగర్ కోట, క్రింద సిటీ సెంటర్

పశ్చిమ రాజస్థాన్ లో జోధ్‌పూర్‌ ఒక ప్రధాన వ్యూహాత్మక నగరం.దీనికి పాకిస్తాన్ సరిహద్దు 250 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది.ఈ స్థానం భారత సైన్యం, భారత వైమానిక దళం (ఐఎఎఫ్), సరిహద్దు భద్రతా దళానికి కీలకమైన స్థావరం. జోధ్‌పూర్ సౌత్ వెస్ట్రన్ ఎయిర్ కమాండ్ ఆసియాలో అతిపెద్దది, ఐఎఎఫ్ అత్యంత క్లిష్టమైన వ్యూహాత్మకంగా ఉన్న వైమానిక స్థావరాలలో ఒకటి.ఇది 1965, 1971 నాటి ఇండో-పాకిస్తాన్ యుద్ధాల సమయంలో జోధ్‌పూర్ విమానాశ్రయం, యుద్ధ విమానాలు, అధునాతన లైట్ హెలికాప్టర్లు మోహరించాటానికి చాలా కీలక పాత్ర పోషించింది.

సంస్కృతిసవరించు

జోధ్పూర్ సాంస్కృతికంగా జోధనా పేరుతో స్థానికులు పిలుస్తారు.[17] ఈ నగరం దాని ఆహారానికి బాగా పోరు పొందింది. భారతదేశంలోని అనేక నగరాల్లో "జోధ్పూర్ స్వీట్స్" అనే తీపి దుకాణాలను కనుగొనవచ్చు. థార్ ఎడారి ఒడ్డున ఉన్నందున, ఎంపిక చేసిన సంచార తెగల మార్గాల ద్వారా జీవితం ప్రభావితమైంది ("జిప్సీ" సమూహాలు అని పిలవబడేవి - హిందీలో బంజారే - నగరంలోని కొన్ని ప్రాంతాల్లో స్థిరపడ్డారు).[18] జోధ్పూర్ తన ఆహారం ద్వారా విభిన్న సాంస్కృతిక గుర్తింపును కలిగి ఉంది. మిర్చి బడా మావా కచోరీలకు మంచి పేరు గడించింది.[19]

పర్యాటకంసవరించు

 
జస్వంత్ థాడా
 
కైలానా సరస్సు

జోధ్పూర్ అత్యంత ఆకర్షణ మెహరంగర్ కోట.పాత నగరం నీలిరంగు బైలెన్లు కూడా ఒక ఆకర్షణ. ఉమైద్ భవన్ ప్యాలెస్, జస్వంత్ థాడా, ఘంటా ఘర్ లేదా క్లాక్ టవర్ మొదలగునవి పర్యాటకులుకు చేరువలో ఉన్నాయి. రాథోడ్ వంశానికి గార్డెన్, కళ్యాణ లేక్ గార్డెన్, బాలాసమంద్ లేక్, రావు జోధా ఎడారి రాక్ పార్కు, రత్నాడ్ గణేష్ ఆలయం, సర్దార్ సమంద్ లేక్, మసోరియా హిల్స్, వీర్ దుర్గాదాస్ స్మారక్ (స్మారక, ఉద్యానవనం, మ్యూజియం) భీమ్ భడక్ గుహ మొదలగునవి. జోధ్‌పూర్‌లో జరిగే ఆహారం, పురాతన వస్తువులు, సాంప్రదాయ బట్టలు, సాంప్రదాయ బూట్లు (జోధ్‌పురి మొజారి అని కూడా పిలుస్తారు) మార్కెట్లలో ప్రజలకు ఇతర ఆకర్షణలు.[20]

చిత్ర నిర్మాణంసవరించు

ఈ నగరం మనోహరమైన ప్రదేశాలకు పేరు గడించింది.తరచూ వివిధ చిత్రాలు, ప్రకటనలు, మ్యూజిక్ వీడియోలు పబ్బులలో కనిపిస్తాయి. నగరం చారిత్రాత్మక భవనాలు, ప్రకృతి దృశ్యాలు క్రిస్టోఫర్ నోలన్ దర్శకత్వం వహించిన ది డార్క్ నైట్ రైజెస్‌తో సహా అనేక సినిమాల్లో ప్రదర్శించబడ్డాయి.[21] బాడ్షాహో అజయ్ దేవ్‌గన్, ఎమ్రాన్ హష్మి నటించారు,[22] మాండరిన్లో నిర్మించిన 2017 లో చైనాలో కొంతమంది భారతీయ నటులతో నటించిన బడ్డీస్ ఇన్ ఇండియా వంటి అనేక విదేశీ భాషా చిత్రాలు, ధారావాహికలు జోధ్పూర్ లో కూడా చిత్రీకరించబడ్డాయి.

వంటకాలుసవరించు

భారతీయ వంటకాల నుండి అనేక వంటకాలు జోధ్పూర్ లో ఉద్భవించాయి. నగరం అనేక ఆహార పదార్థాలను అందిస్తుంది.అయితే నగరం ప్రత్యేకతలు ప్యజ్ కచోరి, మిర్చి బడా, మావా కచోరి. [23]

స్టేడియాలుసవరించు

జోధ్‌పూర్‌లో రెండు బహిరంగ స్టేడియాలు, ఒక ఇండోర్ స్టేడియం కాంప్లెక్స్ ఉన్నాయి. బర్కతుల్లా ఖాన్ స్టేడియం రెండు క్రికెట్ వన్డే ఇంటర్నేషనల్స్‌కు ఆతిథ్యం ఇచ్చింది.

విద్య, పరిశోధనసవరించు

 
పాదరక్షల రూపకల్పన, అభివృద్ధి సంస్థ, జోధ్పూర్
 
నేషనల్ లా యూనివర్శిటీ జోధ్పూర్
  • ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ జోధ్పూర్ భారతదేశంలో ఒక సాంకేతిక విద్యా సంస్థ, ఇది కొత్త ఐఐటిలలో ఒకటి.
  • ఆల్ ఇండియా ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ మెడికల్ సైన్సెస్ జోధ్పూర్
  • నేషనల్ లా యూనివర్శిటీ, జోధ్పూర్, న్యాయ విద్యను అందించే 17 విశ్వవిద్యాలయాలలో ఒకటి (1999 లో స్థాపించబడింది).
  • నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఫ్యాషన్ టెక్నాలజీ జోధ్పూర్ ఒక ఫ్యాషన్-డిజైన్ ఇన్స్టిట్యూట్ (2010 లో ప్రారంభమైంది).
  • డాక్టర్ సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్ రాజస్థాన్ ఆయుర్వేద్ విశ్వవిద్యాలయం రంగంలో ఒక విశ్వవిద్యాలయం ఆయుర్వేదం . భారతదేశంలో ఈ రకమైన రెండవ విశ్వవిద్యాలయం, ఇది 2003 లో ప్రారంభించబడింది.
  • గతంలో జోధ్పూర్ విశ్వవిద్యాలయం అని పిలువబడే జై నరేన్ వ్యాస్ విశ్వవిద్యాలయం (జెఎన్వియు) ను రాజస్థాన్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నిర్వహిస్తుంది (1962 లో స్థాపించబడింది).
  • డాక్టర్ ఎస్ఎన్ మెడికల్ కాలేజ్, జోధ్పూర్ (1965 లో స్థాపించబడింది).
  • MBM ఇంజనీరింగ్ కళాశాల : రాజస్థాన్‌లోని పురాతన ఇంజనీరింగ్ సంస్థ, ఇది ఇప్పుడు JNVU (1951 లో స్థాపించబడింది) కింద ఇంజనీరింగ్ ఆర్కిటెక్చర్ అధ్యాపకులు.
  • పాదరక్షల రూపకల్పన అభివృద్ధి సంస్థ జోధ్పూర్ అనేది పాదరక్షలు, ఫ్యాషన్, తోలు (2012 లో ప్రారంభమైంది) రూపకల్పన, అభివృద్ధి కోసం భారత ప్రభుత్వం, వాణిజ్య పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖచే స్థాపించబడిన ఒక సంస్థ.
  • చేనేత పరిశ్రమకు పరిశోధన, అభివృద్ధి, సాంకేతిక విద్యను అందించే దేశవ్యాప్తంగా ఉన్న ఐదు సంస్థలలో ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ హ్యాండ్లూమ్ టెక్నాలజీ ఒకటి.
  • సర్దార్ పటేల్ యూనివర్శిటీ ఆఫ్ పోలీస్, సెక్యూరిటీ అండ్ క్రిమినల్ జస్టిస్, 2013 లో ప్రారంభమైంది, ఇది భద్రత, పోలీసింగ్, క్రిమినల్ జస్టిస్ రంగాలలో పరిశోధన, విద్య కోసం ఒక విశ్వవిద్యాలయం.

ప్రధాన పరిశోధనా సంస్థలుసవరించు

  • వృక్షసంపదను పెంచడానికి జీవవైవిధ్యాన్ని వేడిలో ఉంచడానికి సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని అందించడానికి అటవీ శాస్త్రంలో శాస్త్రీయ పరిశోధనలు చేసినందుకు పర్యావరణ అటవీ మంత్రిత్వ శాఖ క్రింద పనిచేస్తున్న ఇండియన్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ ఫారెస్ట్రీ రీసెర్చ్ అండ్ ఎడ్యుకేషన్ సంస్థలలో అరిడ్ ఫారెస్ట్ రీసెర్చ్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఒకటి. రాజస్థాన్, గుజరాత్, దాదారా యూనియన్, నగర్ హవేలి యూనియన్ భూభాగం శుష్క సెమీరిడ్ ప్రాంతం. క్యాంపస్ న్యూ పాలి రోడ్‌లో 66 హెక్టార్లలో విస్తరించి ఉంది.
  • సెంట్రల్ అరిడ్ జోన్ రీసెర్చ్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఇండియన్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ అగ్రికల్చరల్ రీసెర్చ్ ప్రధాన సంస్థ, ఇది వ్యవసాయ పరిశోధన విద్యా శాఖ, వ్యవసాయ మంత్రిత్వ శాఖ, భారత ప్రభుత్వ ఆధ్వర్యంలోని స్వయంప్రతిపత్తి సంస్థ.
  • నాన్-కమ్యూనికేషన్ వ్యాధులపై నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఫర్ ఇంప్లిమెంటేషన్ రీసెర్చ్ ఇండియన్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ మెడికల్ రీసెర్చ్ 33 శాశ్వత సంస్థలలో ఒకటి, ఇది దేశంలో బయోమెడికల్ పరిశోధన సూత్రీకరణ, సమన్వయం ప్రోత్సాహానికి స్వయంప్రతిపత్త సంస్థ.
  • ఎడారి ప్రాంతీయ కేంద్రం, జూలాజికల్ సర్వే ఆఫ్ ఇండియా, జంతుశాస్త్ర అధ్యయనం పురోగతికి దారితీసే సర్వే, అన్వేషణ, పరిశోధనలను ప్రోత్సహించడానికి అన్ని రకాల జంతువుల అధ్యయనంలో పాల్గొన్న దేశంలోని ఏకైక వర్గీకరణ సంస్థ ప్రాంతీయ విభాగం.
  • బొటానికల్ సర్వే ఆఫ్ ఇండియా భారతదేశ వృక్షజాలం పరిశోధన, అన్వేషణ, సర్వే కోసం పర్యావరణ, అటవీ మంత్రిత్వ శాఖ ఆధ్వర్యంలోని నోడల్ పరిశోధన సంస్థ.
  • రక్షణ పరిశోధన, అభివృద్ధి సంస్థ అనేది ప్రపంచ స్థాయి ఆయుధ వ్యవస్థలు, పరికరాల ఉత్పత్తికి దారితీసే రూపకల్పన, అభివృద్ధి కోసం రక్షణ మంత్రిత్వ శాఖ రక్షణ పరిశోధన, అభివృద్ధి శాఖ క్రింద పనిచేస్తున్న సంస్థ.
  • ప్రాంతీయ, జాతీయ స్థాయిలో రిమోట్ సెన్సింగ్ పనుల కోసం అంతరిక్ష శాఖ జాతీయ సహజ వనరుల నిర్వహణ వ్యవస్థ క్రింద ఏర్పాటు చేసిన ఐదు కేంద్రాలలో ప్రాంతీయ రిమోట్ సెన్సింగ్ సెంటర్ ఒకటి.

న్యాయవ్యవస్థసవరించు

 
జోధ్పూర్ లోని రాజస్థాన్ హైకోర్టు కొత్త భవనం.

రాజస్థాన్ హైకోర్టు 1949 లో జోధ్పూర్ లో స్థాపించబడింది. దీనిని రాజ్ప్రముఖ్, మహారాజా సవాయి మన్ సింగ్ 1949 ఆగస్టు 29 న ప్రారంభించారు. మొదటి ప్రధాన న్యాయమూర్తి కమలా కాంత్ వర్మ. జైపూర్ వద్ద ఒక బెంచ్ ఏర్పడింది. ఇది 1958 లో రద్దు చేయబడింది. మళ్ళీ 1977 జనవరి 31 న ఏర్పడింది.

పౌర పరిపాలనసవరించు

2020 వరకు, నగరాన్ని మేయర్తో జోధ్పూర్ నగర్ నిగమ్ అనే మునిసిపల్ బాడీ నిర్వహించింది. మెరుగైన పరిపాలన కోసం 2019 లో జైపూర్, జోధ్పూర్, కోటాలో రెండు మునిసిపల్ కార్పొరేషన్లను ఏర్పాటు చేయాలని రాజస్థాన్ ప్రభుత్వం నిర్ణయించింది.[24] పరిపాలనా ప్రయోజనాల కోసం, నగరాన్ని వార్డులుగా విభజించారు. దీని నుండి కార్పొరేషన్ కౌన్సిల్ సభ్యులను ఐదేళ్లపాటు ఎన్నుకుంటారు. మునిసిపల్ కార్పొరేషన్ వారి వార్డులకు (నగర భౌగోళిక యూనిట్లు) ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్న కౌన్సిల్ సభ్యులను ఎన్నుకుంది. వార్డు సభ్యులను 5 సంవత్సరాల కాలానికి ఓటర్లు ప్రత్యక్ష ఓటింగ్ ద్వారా ఎన్నుకున్నారు. ఈ ప్రత్యక్షంగా ఎన్నుకోబడిన సభ్యులతో పాటు, కార్పొరేషన్‌లో నలుగురు ఎక్స్-అఫిషియో సభ్యులు (పార్లమెంటు సభ్యుడు, ముగ్గురు శాసనసభ సభ్యులు, సర్దార్‌పురా, సూర్సగర్, నగరం), ముగ్గురు నామినేటెడ్ సభ్యులు ఉన్నారు. ప్రస్తుతం, నగరంలో రెండు పౌర సంస్థలు ఉన్నాయి - జోధ్పూర్ నార్త్, జోధ్పూర్ సౌత్ ఒక్కొక్కటి మేయర్ నేతృత్వంలో పరిపాలనను కొనసాగింది.ప్రతి మునిసిపల్ కార్పొరేషన్‌లో 80 వార్డులు ఉన్నాయి, నగరంలో మొత్తం 160 వార్డులు ఉన్నాయి.[25] జోధ్‌పూర్‌ ప్రస్తుత పార్లమెంటు సభ్యుడు బిజెపికి చెందిన గజేంద్ర సింగ్ షేఖావత్ .

ప్రయాణ సౌకర్యాలుసవరించు

ఈ నగరం దేశంలోని ఇతర ప్రధాన నగరాలకు అనుసంధానించే రైలు, రహదారి, వాయు నెట్‌వర్క్‌లను కలిగి ఉంది.

రైల్వేలుసవరించు

జోధ్పూర్ రైల్వే స్టేషన్ (జెయు) నార్త్ వెస్ట్రన్ రైల్వే (ఎన్‌డబ్ల్యుఆర్) డివిజనల్ ప్రధాన కార్యాలయం. అల్వార్, ఢిల్లీ, ముంబై, కోల్‌కతా, చెన్నై, బెంగళూరు, తిరువనాథపురం, కొచ్చి, పూణే, కోట, కాన్పూర్, బరేలీ, హైదరాబాద్, అహ్మదాబాద్, ఇండోర్, భోపాల్, ధన్‌బాద్, పాట్నా, గువహతి వంటి ప్రధాన భారతీయ నగరాలకు ఇది రైల్వేలతో బాగా అనుసంధానించబడి ఉంది.రాజస్థాన్ నిజమైన వైభవం, రాజ సంపదను అనుభవించడానికి, లగ్జరీ రైళ్లు ప్యాలెస్ ఆన్ వీల్స్, రాయల్ రాజస్థాన్ ఆన్ వీల్స్, మహారాజా ఎక్స్‌ప్రెస్‌లు రాజస్థాన్ పర్యాటకం డెవలప్‌మెంట్ కార్పొరేషన్, ఇండియన్ రైల్వే సంయుక్తంగా నడుపుతున్నాయి.[26] రెండు రైళ్ల గమ్యస్థానాలలో జోధ్పూర్ ఒకటి. నగర రద్దీని తగ్గించడానికి ఇటీవల జోధ్‌పూర్‌లో మెట్రో రైలు సర్వీసును ప్రారంభించే ప్రణాళికను ప్రతిపాదించారు. అయితే, ఈ ప్రతిపాదన రాష్ట్ర ఆమోదం కోసం ఇంకా పెండింగ్‌లో ఉంది.[27]

జోధ్పూర్ చుట్టూ ఉన్న సబర్బన్ స్టేషన్లు:

వ.సంఖ్య. సబర్బన్ స్టేషన్ పేరు [28] దూరం
(కి.మీ.లో)
1 రాయ్‌కాబాగ్ ప్యాలెస్ జంక్షన్ 02
2 భగత్ కీ కోతి రైల్వే స్టేషన్ 03
3 మహమండిర్ రైల్వే స్టేషన్ 05
4 బస్ని రైల్వే స్టేషన్ 06
5 జోధ్పూర్ కాంట్ రైల్వే స్టేషన్ 08
6 మాండోర్ రైల్వే స్టేషన్ 10
7 బనార్ రైల్వే స్టేషన్ 14
8 సలావాస్ రైల్వే స్టేషన్ 16

వాయు మార్గంసవరించు

జోధ్పూర్ విమానాశ్రయం రాజస్థాన్ లోని విమానాశ్రయాలలో ఒకటి. ఇది ప్రధానంగా పౌర వాయు రవాణాను అనుమతించడానికి పౌర ఆవరణతో ఉన్న సైనిక వైమానిక స్థావరం. జోధ్పూర్ వ్యూహాత్మక స్థానం కారణంగా, ఈ విమానాశ్రయం భారత వైమానిక దళానికి ముఖ్యమైన వాటిలో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుంది.[29]

ఢిల్లీ ముంబై నుండి నగరానికి రోజువారీ విమానాలు ఎయిర్ ఇండియా ఇండిగో, స్పైస్ జెట్, విస్టారా నడుపుతున్నాయి. అలాగే, అహ్మదాబాద్‌కు రోజువారీ విమానాలను ఇండిగో, స్పైస్ జెట్, అలాగే బెంగళూరుకు ఇండిగో నడుపుతున్నాయి. విమానాశ్రయం సుదీర్ఘకాలంగా ఎదురుచూస్తున్న బిల్లు, ప్రాథమిక ఫార్మాలిటీలను సంబంధిత అధికారులు అందరూ 2016 జూన్ లో క్లియర్ చేశారు, 2016 ఫిబ్రవరి నుండి రెండు దశల్లో విమానాశ్రయం విస్తరణకు మార్గం సుగమం చేశారు. విస్తరణ తరువాత, ఉదయం, సాయంత్రం విమానాలు నగరం నుండి ప్రస్తుతం అందుబాటులో ఉన్న దానికంటే ఎక్కువ నగరాలకు ఆశిస్తారు, అంతేకాకుండా నగరానికి, బయటికి మరిన్ని విమానయాన సంస్థలు వస్తున్నాయి.[29]

త్రోవ ద్వారా

జోధ్పూర్ రాజస్థాన్ లోని అన్ని ప్రధాన నగరాలు, పొరుగు రాష్ట్రాలైన ఢిల్లీ, అహ్మదాబాద్, సూరత్, ఉజ్జయిని, ఆగ్రా లకు రహదారి ద్వారా అనుసంధానించబడి ఉంది. రాష్ట్రంలోని నగరాలకు డీలక్స్, ఎక్స్‌ప్రెస్ బస్సు సర్వీసులే కాకుండా, రాజస్థాన్ రోడ్‌వేస్ ఢిల్లీ, అహ్మదాబాద్, జైపూర్,ఉదయపూర్, జైసల్మేర్‌లకు వోల్వో, మెర్సిడెస్ బెంజ్ బస్సు సేవలను అందిస్తుంది. 2016 లో, బస్ రాపిడ్ ట్రాన్సిట్ సిస్టమ్ జోధ్పూర్ నగరంలో తక్కువ-అంతస్తు, సెమిలో-ఫ్లోర్ బస్సులు ప్రధాన మార్గాల్లో నడుస్తున్నాయి. జోధ్పూర్ అనుసంధానించబడిన నేషనల్ హైవే నెట్వర్క్ మూడు జాతీయ రహదారులుతో, రాజస్థాన్ స్టేట్ హైవే నెట్వర్క్ 10 రాష్ట్ర హైవేలతో కలపబడింది

ప్రస్తావనలుసవరించు

  1. ↑ "These Spectacular Shots of India's 'Blue City' Will Ignite Your Wanderlust". HuffPost. 27 April 2016.
  2. ↑ "Jodhpur.nic.in". Archived from the original on 19 February 2012. Retrieved 25 January 2012.
  3. ↑ "Jodhpur District Census 2011 Handbook: VILLAGE AND TOWN WISE PRIMARY CENSUS ABSTRACT (PCA)" (PDF). Censusofindia.gov.in. p. 33. Retrieved 19 April 2016.
  4. ↑ "Statical Information". Jodhpur Municipal Corporation. Archived from the original on 2019-10-11. Retrieved 2019-10-11.
  5. ↑ ORGI. "Census of India : Provisional Population Totals Paper 1 of 2011 : Rajasthan".
  6. ↑ 6.0 6.1 "Jodhpur City Population Census 2011 - Rajasthan".
  7. ↑ Gopal, Madan (1990). K.S. Gautam (ed.). India through the ages. Publication Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India. p. 178.
  8. ↑ Rajasthan [district Gazetteers].: Jodhpur-page-18
  9. ↑ Rajasthan [district Gazetteers].: Jodhpur – Rajasthan (India). Government Central Press. 1979.
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 Dhananajaya Singh (1994). The House of Marwar: The Story of Jodhpur. Lotus Collection. ASIN B003FD2ISQ.
  11. ↑ Political Awakening and Indian Freedom Movement with Special Reference to Rajasthan pg 28-35
  12. ↑ Dr. M.S. Navarane (1999). The Rajputs of Rajputana: A Glimpse of Medieval Rajasthan. APH Publishing. ISBN 81-7648-118-1.
  13. ↑ "Major Agglomerations of the World - Population Statistics and Maps". citypopulation.de.
  14. ↑ "INDIA : urban population". populstat.info. Archived from the original on 2013-02-17. Retrieved 2021-02-04.
  15. ↑ =https://jodhpur.rajasthan.gov.in/content/raj/jodhpur/en/business/economy.html#
  16. ↑ http://www.thejodhpurinitiative.com/economicdevelopment.aspx
  17. ↑ "४५८ साल में जोधाणा से ऐसे जोधपुर बन गया यह शहर". Dainik Bhaskar (in హిందీ). Archived from the original on 2020-06-15. Retrieved 2021-02-04.
  18. ↑ "Feeling blue in Jodhpur". outlookindia.com.
  19. ↑ "5 Best Rajasthani recipes". NDTV.
  20. ↑ Staff, Travel (25 April 2018). "Jodhpur Tourism: 5 Reasons to Visit India's Blue City This Winter". India.com.
  21. ↑ "Why Jodhpur locals thought the Dark Knight cast was nuts". Firstpost. 10 July 2012.
  22. ↑ "Why the 'Baadshaho' team travelled 5000 kilometers…". The Times of India. 5 August 2017.[permanent dead link]
  23. ↑ Kalyani Prasher (27 May 2016). "Stirring things up in Jodhpur". Business Line. Retrieved 13 March 2019.
  24. ↑ Parihar, Rohit (19 October 2019). "Jaipur, Kota, Jodhpur to get two municipal corporations". India Today.
  25. ↑ "Jodhpur has Cong and BJP mayors". The Times Of India. Times News Network. 11 November 2020.[permanent dead link]
  26. ↑ "New-look Palace on Wheels set to chug off on Aug 5". The Times of India. 2 August 2009. Archived from the original on 2011-08-11. Retrieved 2021-02-04.
  27. ↑ "जयपुर के बाद अब जोधपुर में भी मेट्रो". Amar Ujala.
  28. ↑ Gupta, Divyanshu. "Jodhpur Railway Station Map/Atlas NWR/North Western Zone - Railway Enquiry". indiarailinfo.com.
  29. ↑ 29.0 29.1 Mar 27, TNN /; 2017; Ist, 08:47. "MoU inked to expand Jodhpur airport | Jodhpur News - Times of India". The Times of India (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2021-02-28.{{cite web}}: CS1 maint: numeric names: authors list (link)

వెలుపలి లంకెలుసవరించు

"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=జోధ్‌పూర్&oldid=3747911" నుండి వెలికితీశారు