కొంకణి భాష: కూర్పుల మధ్య తేడాలు
Content deleted Content added
RahmanuddinBot (చర్చ | రచనలు) చి Wikipedia python library |
RahmanuddinBot (చర్చ | రచనలు) చి Wikipedia python library |
||
పంక్తి 2:
{{distinguish|Konkani dialect (Marathi)}}
{{Infobox Language
|name
|nativename = कोंकणी, Konknni, ಕೊಂಕಣಿ, കൊങ്കണി
|pronunciation = {{IPA|kõkɵɳi}} (standard), {{IPA|kõkɳi}} (popular)
|states
|region
Konkani is also spoken in [[Kenya]],<ref name="kenya">{{cite book|last=Whiteley |first=Wilfred Howell |title=Language in Kenya|year= 1974|publisher=Oxford University Press,|pages=589}}</ref> [[Uganda]], [[Pakistan]], [[Persian Gulf]],<ref name="curzon">{{cite book|last=Kurzon|first=Denis|title=Where East looks West: success in English in Goa and on the Konkan Coast Volume 125 of Multilingual matters|year=2004|publisher=Multilingual Matters, |isbn=1853596736, 9781853596735|pages=158}}</ref> [[Lisbon]] in [[Portugal]]
|speakers
|iso2
|iso3
|familycolor = Indo-European
|fam1
|fam2
|fam3
|fam4
|fam5
|script
|rank
|nation
|agency
|map
|notice
}}
'''కొంకణి'''
ఎక్కువమంది భాషా శాస్త్రవేత్తలు కొంకణి భాషను ఇండో-ఆర్యన్ భాషల దక్షిణ సమూహంలో భాగంగా, ఈ సమూహంలో [[మరాఠీ భాష|మరాఠీ]]కి అత్యంత సమీప భాషగా వర్గీకరించారు.
కొంకణి భాష భారతీయ రాష్ట్రం [[గోవా]]లో అధికారిక భాషగా వ్యవహరించబడుతుంది మరియు ఇది [[భారతదేశ అధికారిక భాషలు|భారతదేశంలోని అధికారిక భాషల]]లో ఒకటిగా చెలామణీ అవుతుంది.
== భౌగోళిక వ్యాప్తి ==
[[దస్త్రం:Konkpic.JPG|200px|right|thumb|నగరి లిపిలో ఆధునిక రోజు గోయాన్ కొంకణి]]
కొంకణి భాషను భారతదేశంలోని పశ్చిమ సాగర తీరంలో కొంకన్ అని పిలిచే ప్రాంతంలో విస్తృతంగా మాట్లాడతారు.
భారతదేశంలోని జనాభా లెక్కల విభాగం 1991నాటికి భారతదేశంలో కొంకణి భాషను మాట్లాడేవారి సంఖ్యను 1,760,607 పేర్కొంది, అంటే వీరు భారతదేశ జనాభాలో 0.21% శాతం ఉన్నారు.
ఎథ్నోలోగు 2000లో కొంకణి భాషను మాట్లాడేవారి సంఖ్యను 3.6 మిలియన్గా పేర్కొంది.<ref name="autogenerated1">[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=gom ఎథ్నోలోగూ రిపోర్ట్ ఫర్ లాంగ్వేజ్ కోడ్: gom]</ref>
కొంకణి భాష మాట్లాడేవారిని ఎక్కువగా [[కెన్యా]] మరియు [[ఉగాండా]], [[పాకిస్తాన్]], పెర్షియన్ గల్ఫ్ మరియు [[పోర్చుగల్|పోర్చుగల్]]ల్లో గుర్తించవచ్చు.
== చరిత్ర ==
=== మూలాలు ===
==== పద చరిత్ర ====
''కొంకణి''
==== మూలాలు ====
ఇండో-ఆర్యన్ వాచకుల పలు బృందాలు గోవా యొక్క చరిత్రలో కనిపించాయి.
గోవాను మౌర్యులు మరియు భోజా రాజులు పరిపాలించారు, ఫలితంగా ఈశాన్య భారతదేశం నుండి పలు వలసలు సంభవించాయి.
ఇది తర్వాత మగధి ప్రకృతిచే<ref>{{cite book|last=Wilford|first=Major F.|title=Asiatic researches or transactions of the society instituted in Bengal|year=1812|volume=Eleventh,|pages=93|chapter=II}}</ref> మరియు కొంకణి అపభ్రాంషా వ్యాకరణం మరియు పదావళి అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించిన పాలీ<ref name="panic">{{cite book|last=Ayyappapanicker|first=K|title=Medieval Indian literature: an anthology|publisher=Sahitya Akademi|volume= Volume 3|pages=256}}</ref> (బౌద్ధుల ప్రార్థనా భాష) యొక్క నర్మ గర్భ పదాలచే ప్రభావితమైంది.<ref name="gom2"/>
మహారస్త్రి అనేది సమాహారక యుగంలో ప్రారంభ శతాబ్దాల్లో గోవా మరియు కొంకన్లను పరిపాలించి శాతవాహన చక్రవర్తుల అధికార భాషగా ఉండేది.
ప్రారంభ మహారస్త్రి సంకలనాలను చదివిన పలువురు భాషా వేత్తలు కొంకణినీ ''మొట్టమొదటిగా జనించిన మహారస్త్రి కుమార్తె'' గా పేర్కొన్నారు.<ref name="pani">{{cite book|last=Ayyappapanicker|first=K|title=Medieval Indian literature: an anthology. |publisher=Sahitya Akademi|volume=Volume 3|pages=246}}</ref>
కొంకణిపై సౌరాసెనీ ప్రభావం మహారస్త్రి కలిగి ఉన్న స్థాయిలో లేదు.
పురాతన కొంకణి యొక్క ఈ రూపాన్ని కొంతమంది భాషావేత్తలు పైశాచీ అపభ్రంషగా పిలుస్తారు.<ref name="manohar"/>
ఈ భాషకు సంపూర్ణ సంస్కృత క్లిష్టత మరియు వ్యాకరణ నిర్మాణం దానం చేయబడింది, ఇది స్వంతంగా ఒక పదాలను అభివృద్ధి చేయడానికి సాధ్యమయ్యేలా చేసింది.<ref name="panic"/>
పంక్తి 68:
! align="center"|సంస్కృతం
|- style="background:whitesmoke"
|
|
|
|- style="background:whitesmoke"
|
|
|
|- style="background:whitesmoke"
|
|
|
|- style="background:whitesmoke"
|
|
|
|- style="background:whitesmoke"
|
|
|
|- style="background:whitesmoke"
|
|
|
|- style="background:whitesmoke"
|
|
|
|- style="background:whitesmoke"
|
|
|
|- style="background:whitesmoke"
|
|}
|}
కొంకణిలో కనిపించే అన్ని పదాలు దోషపూరిత సంస్కృత పదాలు కాదు, కాని పలు సంస్కృ పదాలు లేదా ''తట్సామా'' లను అలాగే ఉపయోగిస్తారు, ఉదా: ''Vaat''
===== సమెరియన్ ప్రభావం =====
2100 BC నుండి సమెరియన్ భారతదేశంతో వ్యాపార సంబంధాలను కలిగి ఉంది. సెమిటిక్ కాని సమేరియన్ ప్రజల మహానిర్గమనంలో వారు సముద్ర మార్గం గుండా గోవాకు చేరుకున్నారు.
==== అధస్తరం ====
[[దస్త్రం:Languagepanel.jpg|thumb|175px|right|భారతీయ బ్యాంకు నోట్పై భాషల పట్టిక, పై నుండి ఆరవ స్థానంలో కొంకణి సూచించబడింది]]
ప్రోటో-ఆస్ట్రాలయోడ్లను ''షాబార్స్''
గోవాలో తర్వాత స్థిరపడిన మధ్యధరావాసులు కూడా ఈ భాషపై ఒక ప్రభావాన్ని కలిగి ఉన్నారు. వారి ప్రజల్లో కొంతమందిని సమిష్టిగా ద్రవిడులుగా పిలుస్తారు.<ref name="og1">{{cite book|last=Gomes|first=Olivinho |title=Village Goa: a study of Goan social structure and change|publisher=S. Chand,|year=1987|pages=50}}</ref>
=== అభివృద్ధి ===
==== కన్నడ భాష ప్రభావం ====
ఇండో-ఆర్యన్ సమూహానికి చెందినదైనప్పటికీ, కొంకణి భాష ద్రవిడ కుటుంబంలో ఒక భాష అయిన కన్నడంచే ప్రభావితమైంది.
పురాతన కొంకణి పత్రాల్లో వ్యాకరణం అలాగే పదావళిపై కన్నడ భాష ప్రభావాన్ని గుర్తించవచ్చు.
పదబంధ క్రియలను ఇండో-ఆర్యన్ భాషల్లో ఎక్కువగా ఉపయోగించరు, అయితే ద్రవిడ ప్రాంతాల్లో మాట్లాడే కొంకణి భాష పలు పదబంధ క్రియ నమూనాలను ఆపాదించుకుంది.<ref name="indo">{{cite book|title=ndo-Iranian journal, |publisher=Mouton, 1977}}</ref>
పంక్తి 131:
!అర్థం
|-
|
| ''baisa''
|
|-
|
|
| వండు
|-
|
| ''kornu dhi''
| ఒక పనిని పూర్తి చేయించడం
పంక్తి 149:
గుజరాత్ గోవా ఓడరేవుతో పలు చారిత్రక సంబంధాలను ప్రధానంగా వాణిజ్య అవసరాలు కోసం కలిగి ఉన్నట్లు చెబుతారు మరియు ద్వారక ఓడరేవు ద్వారా పలువురు గోవాలోకి వలస వచ్చినట్లు కూడా చెబుతుంటారు.
చరిత్ర పూర్వ మరియు తదుపరి కాలాల్లో కోల్స్, ఖర్వాస్, యాదవులు మరియు లోధల్ వలస వచ్చినవారు గోవాలో స్థిరపడ్డారు. ఒక యోధుల జాతి ''చవడా''
* కొంకణి మరియు గుజరాతీ భాషలు మరాఠీలో కనిపించిన పలు పదాలను సమిష్టగా కలిగి ఉన్నాయి.<ref name="guj">{{cite book|last= Saradesāya Publisher |first=Manohararāya|title=A history of Konkani literature: from 1500 to 1992|year= 2000 |publisher=Sahitya Akademi,|isbn=8172016646, 9788172016647|pages=317 pages}}</ref>
* కొంకణి ''O''
* కొంకణిలో విభక్తి ముగింపులు ''lo'' , ''li'' , ''le''
* రెండు భాషల్లో, ప్రస్తుత సూచనలు మరాఠీ వలె కాకుండా ఎటువంటి లింగాన్ని కలిగి లేవు.<ref name="guj"/>
==== ఇతర విదేశీ భాషలు ====
ప్రారంభ కాలం నుండి వాణిజ్యం కోసం అరబ్బులు, టర్కీలు గోవాను ఒక ప్రధాన కేంద్రం వలె సందర్శిస్తున్నారు.
==== పోర్చుగీసు కాలంలోని కొంకణి ====
పోర్చుగీస్ వలసరాజ్య స్థాపన కాలం ప్రారంభంలో, క్రైస్తవ సంఘాలు స్థానిక మాతృభాషలో ప్రచారం యొక్క ప్రాముఖ్యతను గుర్తించారు మరియు క్రైస్తవ సాహిత్యాన్ని కొంకణి మరియు కొన్నిసార్లు మరాఠీ భాషల్లోకి అనువదించారు, వాటిలో బాగా ప్రాచుర్యం పొందిన వ్యక్తిగా Fr థామస్ స్టెఫెన్స్ను చెప్పవచ్చు.
అయితే, 1684 A.Dలో, పోర్చుగీసు పరిపాలన వారి భారతీయ ప్రాంతాల్లో స్థానిక భాషల వినియోగాన్ని నిషేదించారు.
గోవాలోని హిందువులు చాలాకాలంగా మరాఠీని మతపరమైన ఆచార పద్ధతుల్లో ఒక భాషగా ఉపయోగించేవారు.
ఇదే సమయంలో, గోవా వెలుపలి వలస పోయిన వారు కొంకణి భాషను సజీవంగా ఉంచారు మరియు భాష మరింత విభజించబడింది.
===== వలస మరియు విభజన =====
[[పోర్చుగల్|పోర్చుగీసు]]వారు ప్రవేశించడంతో కొంకణిలో అతి ముఖ్యమైన మార్పులు సంభవించాయి.
కొంకణి వాచకుల వలస పోవడం వలన గత 500 సంవత్సరాల్లో ఈ భాష కెనరా (సాగరతీర కర్ణాటక), కోకాన్-పట్టా (మహారాష్ట్రలోని సాగరతీర కొంకన్ విభాగం) మరియు కేరళల్లో వ్యాప్తి చెందింది.
ఇది ఈ ప్రాంతాల్లో మూడు దశల వలసల్లో హిందూ కొంకణి మరియు క్రైస్తవ కొంకణి వాచకుల ద్వారా విస్తరించింది.
ఈ వలస వచ్చిన సమూహాలు సంబంధిత పృథక్కరణంలో అభివృద్ధి చెందాయి మరియు ప్రతి ఒక్కటి దాని స్వంత మాండలికాన్ని అభివృద్ధి చేసుకున్నాయి.
ఇతర కొంకణి సమూహాలు వారి స్వంత కొంకణి మాండలికాలను రూపొందించుకున్నాయి.
=== కొంకణి పునరుద్ధరణ ===
[[దస్త్రం:Shenoy Goembab portrait.jpg|thumb|left|150px|షెనోయి గెయెబాబ్ను ఒక ఆధునిక కొంకణి సాహిత్యానికి ఒక మార్గదర్శకుడు మరియు కొంకణి ఐక్యానికి ఒక ప్రధాన వ్యక్తిగా గౌరవించబడ్డారు]]
[[దస్త్రం:Madhav Manjunath Shanbhag.JPG|thumb|right|150px|మాధవ్ మంజునాథ్ షెంబాగ్]]
క్రైస్తవులు పోర్చుగీసును అధికారిక మరియు సాంఘిక భాష వలె ఉపయోగించడం వలన కొంకణి దీనస్థితికి చేరుకుంది;
వృత్తిపరంగా కర్వార్ నుండి ఒక న్యాయవాది అయిన '''మాధవ్ మంజునాధ్ షాంభాగ్'''
=== స్వాతంత్రానంతర కాలం ===
భారతదేశ స్వాతంత్రం వచ్చిన తర్వాత మరియు 1961లో దాని తదుపరి గోవా పునఃవిజయం తర్వాత, గోవాను ఒక కేంద్ర పాలిత పాంత్రం వలె భారత సమాఖ్యలోకి ప్రత్యక్షంగా కేంద్ర పరిపాలన ఆధ్వర్యంలోకి తీసుకోబడింది.
అయితే, భాష ప్రకారం రాష్ట్రాలను గుర్తించడం మరియు మహారాష్ట్ర నుండి అత్యధిక పిలుపులు అలాగే గోవాలో మరాఠీలు గోవాను మహారాష్ట్రలో విలీనం చేయాలనే అభ్యర్థనలతో గోవాలో ఒక తీవ్ర చర్చ ప్రారంభమైంది.
=== ఒక స్వతంత్ర భాష వలె గుర్తింపు ===
కొంతమంది మరాఠీలు కొంకణి అనేది మరాఠీలో ఒక మాండలికంగా మరియు ఒక స్వతంత్ర భాష కాదని తరచూ పేర్కొంటుండగా, చివరికి ఈ అంశాన్ని [[సాహిత్య అకాడమీ]] ముందు ఉంచారు.
=== అధికార భాష హోదా ===
ఈ మార్పులు ఏమి గోవాలోని పరిస్థితులను మార్చలేదు.
కొంకణిని 31 ఆగస్టు 1992న డబ్బై-ఒకటి సవరణలో భాగంగా భారతదేశం యొక్క రాజ్యాంగంలోని ఎనిమిది షెడ్యూల్లో చేర్చారు, అది జాతీయ భాషల జాబితాలో జోడించారు.
పంక్తి 208:
* శ్రావనబెలగోలాలో గుర్తించిన శిలాశాసనంలో ఇలా రాయబడింది:
{{cquote|Chavundaraje karaviyale, gangaraje sutatale karaviyale}}<br />''చాముండరాజు దీనిని చేశాడు, గంగరాజు ఈ చుట్టపక్కలా అన్నింటిని చేశాడు'' <ref name="manohar"/><br />
పైన పేర్కొన్న శిలాశాసనం చాలా వివాదస్పదంగా మారింది మరియు పురాతన మరాఠీ వలె ప్రచారం చేయబడింది.
* అయితే, గోవా మరియు కొంకన్లో గుర్తించిన పలు ఇతర రాతి మరియు రాగి పలక శాసనాలు కొంకణి మరియు పురాతన మరాఠీ యొక్క ఒక రసమిశ్రమంతో రాయబడ్డాయి, ఇవి నగరి మరియు గోయ్-కన్నడి లిపుల్లో రాయబడ్డాయి.
=== ఎక్సానియమ్స్ ===
* పోర్చుగీసు వారు కొంకణిని సాధారణంగా ''లింగా కానారిమ్'' గా సూచించేవారు.<ref name="rai">{{cite book|last=Sardessai|first=Manohar Rai|title=A history of Konkani literature: from 1500 to 1992 |publisher=Sahitya Akademi|year=2000|pages=30–70|chapter=Missionary period}}</ref>
* దీనిని క్యాథలిక్ మిషనరీలు ''లింగా బ్రహ్మణ్''
* పోర్చుగీసువారు తర్వాత కొంకణిని ''లింగా కాంకానిమ్''
=== ప్రారంభ స్థానిక సాహిత్యంలో పురాతన కొంకణి మాతృభాష యొక్క ఒక ఉదాహరణ ===
పంక్తి 233:
== నిర్మాణం ==
=== ఉచ్చారణ శాస్త్రం ===
కొంకణి భాషలో 16 ప్రాథమిక అచ్చులు (సమాన సంఖ్యలో ఉన్న దీర్ఘ అచ్చులు మినహా), 36 హల్లులు, 5 పాక్షిక-అచ్చులు, 3 సిబ్లాంట్లు, 1 ఒత్తక్షరము మరియు పలు సంధ్యాక్షరాలు ఉన్నాయి.
* తాలవ్యం మరియు దంతమూలీయ విరామాలు స్పృష్టోష్మాలు.
* స్వర/స్వరరహిత తేడాలు విరామాలు మరియు స్పృష్టోష్మాల్లో మాత్రమే కనిపిస్తాయి.
* ప్రారంభ అచ్చు అక్షరం ఒత్తక్షరం మరియు కషణాక్షరాల తర్వాత కుదించబడుతుంది.
* ప్రారంభేతర స్థానంలో ఒత్తక్షరాలు చాలా అరుదుగా కనిపిస్తాయి మరియు స్పష్టంగా మాట్లాడే భాషలో మాత్రమే కనిపిస్తాయి.
=== అచ్చులు ===
పంక్తి 246:
అయితే అత్యధిక భారతీయ భాషలు మూడు ప్రథమ అచ్చుల్లో దేవనాగరి గ్రాఫెమ్ ए (IPA:{{IPA|e}})చే సూచించబడే ఒకదానిని మాత్రమే ఉపయోగిస్తాయి, కొంకణి మూడింటిని ఉపయోగిస్తుంది: {{IPA|e}}, {{IPA|ɛ}} మరియు {{IPA|æ}}.
కొంకణిలో ఉపయోగించే ముందు భాగంలో కొద్దిగా తెరవబడి, గుండ్రంగా లేని అచ్చు (æ) దాని ప్రాథమిక IPA వివరణకు వ్యత్యాసంగా ఉంటుంది.
{{IPA|ʌ}} కాకుండా అన్ని అచ్చులను ముక్కుతో పలుకుతారు.
పంక్తి 311:
== వ్యాకరణం ==
కొంకణి వ్యాకరణం ఒక సమగ్ర సంస్కృత నిర్మాణాన్ని కలిగి ఉంది మరియు ఇది ఇతర ఇండో-ఆర్యన్ భాషలను పోలి ఉంటుంది.
* కొంకణి పదావళిని ''తట్సమా''
* మాట్లాడే పద్ధతిని క్రింది భాగాల్లో ఒకదానిలో వర్గీకరించవచ్చు:<ref name="jana"/>
# ''నామ్''
# ''సర్వనామ్''
# ''విశేషణ్''
# ''క్రియపద్''
# ''క్రియవిశేషణ్''
# ''ఉదయాన్వాయి అవ్యయ''
# ''శబ్ధయోగి అవ్యయ''
# ''కేవలప్రయోగి అవ్యయ''
* అన్ని క్రియలు, క్రియా విశేషణాలు, విశేషణాలు మరియు ''అవ్యయా'' లు ''తాట్సమా''
క్రింది పట్టిక దీనిని వివరిస్తుంది:
{|
పంక్తి 332:
! align="center"|అనువాదం
|- style="background:whitesmoke"
|
|
|
|- style="background:whitesmoke"
|
|
|
|- style="background:whitesmoke"
|
|
|
|- style="background:whitesmoke"
|
|
|
|- style="background:whitesmoke"
|
|
|
|- style="background:whitesmoke"
|
|
|
|- style="background:whitesmoke"
|
|
|
|- style="background:whitesmoke"
|
|
|
|- style="background:whitesmoke"
|
|
|
|- style="background:whitesmoke"
|
|}
|}
* ప్రస్తుత సహాయక పదం నిరవధిక అంశం ప్రధాన క్రియ యొక్క ప్రస్తుత అసమాపక క్రియతో చేరుతుంది మరియు సహాయక పదం పాక్షికంగా తొలగించబడుతుంది.<ref name="jana"/>
ఉదా.: ''నేను తింటాను''
* సంస్కృత ''అనుస్వరం''
* ఇతర భాషల్లో వలె, ఇది మూడు లింగాలను కలిగి ఉంది, తటస్థ లింగాన్ని కొంకణిలో ఎక్కువగా ఉపయోగిస్తారు.
* ఎనిమిది వ్యాకరణ సందర్భాలలో, కొంకణి అనేది పూర్తిగా డేటివ్, లొకేటివ్ మరియు అబ్లాటివ్లను కోల్పోయింది.<ref name="jana"/>
* కొంకణి వేదాల యాస యొక్క ప్రత్యక్ష నిష్పాదకం అయిన స్వరస్థాయి యాసను కలిగి ఉంది, ఇది సాధారణంగా కొంకణిలో ''నాసికతో పలికే''
* కొంకణి నిష్క్రియ స్వరాన్ని కోల్పోయింది మరియు ప్రస్తుతం సకర్మక క్రియలు వాటి పరిపూర్ణతలో నిష్క్రియ క్రియలకు సమానంగా ఉంటుంది.
* కొంకణిలో ऋ, ॠ, ऌ, ॡ, ष, क्षలను తిరస్కరించింది మరియు ఆ స్థానంలో र, ख, ह, श మరియు सలను సమీకరించుకుంది.<ref name="jana"/>
* సంస్కృత సంకలిత అక్షరాలను కొంకణిలో ఉపయోగించరు; ఉదా. సంస్కృత द्वे, प्राय, गृहस्थ, उद्योत పదాలు వరుసగా కొంకణిలో बे, पिराय, गिरेस्त, उज्जो గా మారతాయి.<ref name="jana"/>
=== సంస్కృతీకరణం ===
కొంకణి భాష మరాఠీ వలె అధిక సంస్కృతి పదాలను కలిగిలేదు, కాని ఇది ప్రకృతి మరియు అపభ్రంష నిర్మాణం, క్రియా రూపాలు మరియు పదావళిని కలిగి ఉంది.
== లిపులు ==
కొంకణిని పలు లిపుల్లో రాస్తారు. నిజానికి బ్రహ్మీ అనే దానిని ఉపయోగించేవారు కాని ప్రస్తుతం విస్మరిస్తున్నారు.<ref name="bhat">{{cite book|last=Bhat|first=V. Nithyanantha |title=The Konkani language: historical and linguistic perspectives|editor=V. Nithyanantha Bhat, Ela Sunītā|publisher=Sukṛtīndra Oriental Research Institute|year= 2004|series=Konkani language|volume=Volume 10 of Sukṛtīndra Indological series|pages=52}}</ref>
కదంబులనాటి నుండి గోవాలో ''కందేవీ''
హెలికన్నడ వలె కాకుండా, గోయ్కాందీ మరియు కందేవీ అక్షరాలు సాధారణంగా ఒక నగరి లిపుల వలె ఒక విలక్షణమైన క్షితిజ సమాంతర గీతతో రాస్తారు.
నేడు, గోవాలో కొంకణి భాష కోసం దేవనాగరిని అధికార లిపిగా ఉపయోగిస్తున్నారు.
{|class="wikitable" |+కొంకణి అక్షరాలు |-!width="10%"|IPA చిహ్నం!!width="10%"|సవరించిన దేవనాగరి అక్షరం!!width="10%"|ప్రాథమిక దేవనాగరి అక్షరం!!width="10%"|రోమన్ లిపి!!width="10%"|కన్నడ అక్షరం!!width="10%"|మలయాళ అక్షరం!!width="10%"|అరబిక్ అక్షరం
పంక్తి 510:
== మాండలికాలు ==
{{See also|Karnataka Konkani}}
కొంకణి అత్యల్ప జనాభాను కలిగి ఉన్నప్పటికీ, అత్యధిక సంఖ్యలో మాండలికాలను కలిగి ఉంది.
ఇతర పరిశోధకులు మాండలికాలను వేరే విధంగా వర్గీకరించారు.
పంక్తి 521:
;ఎథ్నోలోగూ (ISO) వర్గీకరణ
''ఎథ్నోలోగూ''
* '''గోయాన్ కొంకణి'''
* '''కొంకణి ప్రొపెర్ (కొంకణీస్)'''
== సమస్యలు/వాదాంశాలు ==
పంక్తి 533:
# పలు మతపరమైన మరియు జాతి సమూహాల్లో పరస్పర విభేదం; వీటితోపాటు ప్రాంతంలో కొంకణి సంస్కృతికి ఒక ద్వితీయ స్థాయిని కల్పించడం.
# కొంకణి వాచకులు భారతదేశంలోని పలు ప్రాంతాలకు మరియు ప్రపంచవ్యాప్తంగా వలస పోతున్నారు.
# పాఠశాలలు మరియు విద్యాలయాల్లో కొంకణి భాషను అభ్యసించడానికి అవకాశం లేకపోవడం. ప్రస్తుతం గోవాలో కొన్ని కొంకణి పాఠశాలలు ఉన్నాయి.
# కొంకణి వాచక తల్లిదండ్రులు వారి పిల్లలు “Maaim Bhas”(మాతృభాష) కొంకణి భాషను కాకుండా "Potaachi Bhas" (స్థానిక భాష) నేర్చుకోవాలని భావిస్తున్నారు; ప్రధానంగా వారు పాఠశాలల్లోని ఆంగ్ల భాషపై పట్టురావాలని ఆంగ్ల భాషను నేర్పేందుకు ప్రయత్నిస్తున్నారు.<ref name="MadhaviSardesai"/>
కొంకణి వాడుకలో ఈ అధోముఖ ధోరణిని ఆపడానికి ప్రయత్నాలు జరిగాయి,{{Citation needed|date=March 2008}} కొంకణిని పునరుద్ధరించడానికి షెనోయి గోయెబాబ్ యొక్క ప్రయత్నాలు ప్రారంభమయ్యాయి.
కొన్ని సంస్థలు 1939 నుండి కొంకణి బాషా మండలిచే అమలు చేయబడుతున్న కొంకన్ దియాజ్ యాత్ర మరియు నూతన విశ్వ కొంకణి పరిషత్ వంటి కార్యక్రమాలు కొంకణి వాచకుల అందరిని ఐక్యం చేసేందుకు ప్రయత్నిస్తాయి.
=== బహుభాషితం ===
భారతదేశ జనాభా విభాగం ప్రకారం, కొంకణి వాచకులు అత్యధిక స్థాయిలో బహుభాషితాన్ని ప్రదర్శిస్తున్నట్లు తెలిసింది.
కొంకణి వాచకులు స్థిరపడిన ఎక్కువ ప్రాంతాల్లో, వారు అరుదుగా తక్కువ జనాభాగా ఉంటారు మరియు స్థానిక భాషలో ఇతరులతో సంభాషించాల్సి ఉంటుంది.
ద్విభాషితం అనేది ఒక చెడ్డ అంశం కాదు, దానిని కొంకణి భాష ఒక అభివృద్ధి చెందిన భాష కాదని ఒక చెడు అభిప్రాయాన్ని కల్పించారు.
=== కొంకణి–మరాఠీ వివాదం ===
కొంతమంది కొంకణి అనేది మరాఠీ యొక్క ఒక మాండలికంగా మరియు ఒక స్వతంత్ర భాష కాదని వాదించారు.
జోస్ పెరైరా అతని 1971 రచన "కొంకణి - ఏ లాంగ్వేజ్: ఏ హిస్టరీ ఆఫ్ ది కొంకణి మరాఠీ కాంట్రవర్సీ"లో, 1807లో జాన్ లేడెన్ భారతీయ భాషలపై ఒక కథనాన్ని సూచించాడు, దీనిలో కొంకణిని భాషా వివాదానికి మూలంగా "మహారాష్ట్ర యొక్క ఒక మాండలికం"గా సూచించబడింది.<ref name="MadhaviSardesai"/>
ఈ లోపాన్ని సమర్ధించిన మరొక భాషావేత్త గ్రెయిర్సన్.
ఆరు సాధారణ కొంకణి మాండలికల్లో ఆధునిక చారిత్రక మరియు తులనాత్మక బాషావేత్తల వివరణలను ఉపయోగించుకుని S. M. కాట్రే రాసిన 1966 రచన ''ది ఫార్మేషన్ ఆఫ్ కొంకణి'' లో కొంకణి యొక్క నిర్మాణం మరాఠీ నుండి వేరేగా ఉందని ఉంది.<ref name="MadhaviSardesai"/><ref name="languageinindia.com"/>
భారత రాష్ట్రాలను భాషా అధ్యయనాలతో పాటు గుర్తించబడుతున్న సమయంలో 1961లో భారతదేశంలో గోవా విలీనం చేయబడింది.
సాహితీ అకాడమీ (భారతదేశంలోని ఒక ప్రఖ్యాత సాహిత్య సంస్థ) 1975లో దీనిని ఒక స్వతంత్ర భాష వలె గుర్తించింది మరియు తర్వాత కొంకణిని (దేవనాగరి లిపిలో) 1987లో గోవా యొక్క అధికార భాషగా ప్రకటించారు.
=== లిపి మరియు మాండలిక సమస్యలు ===
పలు లిపులు మరియు వేర్వేరు మాండలికాల వలన వచ్చిన సమస్యలు కొంకణి వాచకులను ఐక్యం చేసే ప్రయత్నంలో ఒక అవరోధంగా నిలిచాయి.
కొంకణి వాచకులు ఎక్కువగా ఉన్న కర్ణాటకలో, ప్రముఖ సంస్థలు మరియు కార్యకర్తలు కూడా స్థానిక పాఠశాలలో కొంకణిని బోధించడానికి దేవనాగరికి బదులుగా కన్నడ లిపిని మాధ్యమంగా ఉపయోగించాలని డిమాండ్ చేస్తున్నారు.<ref>[http://www.hindu.com/2006/03/14/stories/2006031416160300.htm ది హిందూ: కర్ణాటక / మంగళూరు న్యూస్: `కన్నడ స్క్రిప్ట్ మస్ట్ బీ యూజెడ్ టు టీచ్ కొంకణి']</ref>
ప్రస్తుతం, అన్ని వర్గాల వరకు ఏ ఒక్క లిపి లేదా మాండలికం అర్థం అవుతుందని చెప్పడం సాధ్యం కాదు.
== సంస్థలు ==
[[దస్త్రం:India Goa TSKK.jpg|thumb|left|200px|కొంకణి భాషకు సంబంధించిన సమస్యలపై పని చేస్తున్న ఒక పరిశోధన సంస్థ థామస్ స్టెఫీన్స్ కొంకణ్ కేంద్రం (TSKK) యొక్క శిబిరం గోవాలోని పనాజీలో ఏర్పాటు చేయబడింది]]
కొంకణి కోసం పలు సంస్థలు కృషి చేస్తున్నాయి కాని ప్రధానంగా ఇవి ఒక్కొ్క్క సమూహాలకు పరిమితమయ్యాయి.
మంద్ సోభాన్ అనేది కొంకణి భాష మరియు సంస్కృతిని సంరక్షించడానికి, ప్రోత్సహించడానికి, ప్రచారం చేయడానికి మరియు అభివృద్ధి చేయడానికి ఎక్కువగా కృషి చేస్తున్న ప్రధాన సంస్థగా చెప్పవచ్చు.
1939లో [[ముంబై]]లో ప్రారంభమైన ''కొంకణ్ దియాజ్ యాత్ర''
|url = http://www.goakonkaniakademi.org/ |title = Goa Konkani Akademi — promoting the development of Konkani language, literature and culture |accessdate = 2008-06-16 |publisher=Goa Konkani Akademi}}</ref>
|url = http://www.tskk.org/ |title =Thomas Stephens Konknni Kendr |accessdate = 2008-06-16}}</ref>
''దాల్గాడో కొంకణి అకాడమీ''
''కొంకణి త్రివేణి కళా సంఘం''
[[దస్త్రం:World Konkani Centre.jpg|thumb|right|250 px|వరల్డ్ కొంకణి కేంద్రం, మంగళూరు]]
మొట్టమొదటి ప్రపంచ కొంకణి సమావేశాన్ని డిసెంబరు 1995న మంగళూరులో నిర్వహించబడింది.
; కొంకణి భాష మరియు సంస్కృత సంస్థ
కొంకణి లాంగ్వేజ్ అండ్ కల్చరల్ ఫౌండేషన్ అనేది 1995లో ప్రపంచ కొంకణి సమావేశం తర్వాత వెలుగులోకి వచ్చింది.<ref> http://www.hindu.com/2008/07/09/stories/2008070960991200.htm</ref>
పంక్తి 589:
== సాహిత్యం ==
[[దస్త్రం:Doutrina Christam (book of Stephens, 1622).jpg|thumb|150px|Fr. థామస్ స్టెఫెన్స్చే దోవ్త్రినా క్రిష్టమ్ కవర్, కొంకణిలో మరియు ఏదైనా భారత భాషలో ప్రచురించబడిన మొట్టమొదటి రచన ]]
* కొంకణిలో మొట్టమొదటి ముద్రించబడినట్లు భావిస్తున్న పుస్తకాన్ని ఒక ఆంగ్ల జెసూట్ పురోహితుడు Fr. థామస్ స్టెఫెన్స్ను 1622లో రచించాడు మరియు దీనికి ''Dovtrina Cristam Em Lingoa Brahmana Canarim''
* ప్రత్యేకంగా కొంకణి వ్యాకరణంపై ప్రచురించబడిన ''Arte da lingoa Canarim''
* కొంకణి మానసగంగోత్రి — ప్రొఫె. ఒలివిన్హో గోమెస్
* వజ్రలిఖానీ — షినోయి గోయెబాబ్
* కొంకణి బాషెచో ఇతిహాస్ — షెనోయి గోయెబాబ్
* సొల్లావీయు ఎక్సెడెంట్లమ్ కొంకణి మహాభారత్: ఆది పూర్వ — మహాభారత ఇతిహాసం నుండి 18 కథల సేకరణ.
== ఇతర వాస్తవాలు ==
* భాషకు "కొంకణి" అనే పేరు ఎల్లప్పుడూ ఆమోదించబడుతుందనే అంశంపై కొంతవరకు అసమ్మతి ఉంది.
* [[2007 ప్రపంచ క్రికెట్ కప్|2007 క్రికెట్ వరల్డ్ కప్]] కోసం నైక్చే నిర్వహించబడిన ఒక అంతర్జాతీయ ప్రకటన ప్రచారంలో నేపథ్యం వలె ఒక కొంకణి పాట ''రావ్ పాట్రో రావ్''
* ఒక కొంకణి సాంస్కృతిక కార్యక్రమం ''కొంకణి నిరాంతరి'' ని 26 మరియు 27 జనవరి 2008న [[మంగళూరు]]లో నిర్వహించారు; ఇది బ్రెజిలియన్ సంగీత బృందం వాయించిన ఒక 40 గంటల నిర్విరామ సంగీత కార్యక్రమం వలె ఇది [[గిన్నీస్ ప్రపంచ రికార్డులు|గిన్నెస్ బుక్ ఆఫ్ వరల్డ్ రికార్డ్స్]]లో కెక్కింది వీరు గతంలో 36 గంటలపాటు నిర్విరామంగా పాడే కార్యక్రమంతో రికార్డ్ను కలిగి ఉన్నారు.<ref>{{cite web|url= http://www.daijiworld.com/news/news_disp.asp?n_id=42855&n_tit=Mangalore%3A+Guinness+Adjudicator+Hopeful+of+Certifying+Konkani+Nirantari |title= Mangalore: Guinness Adjudicator Hopeful of Certifying Konkani Nirantari |accessdate= 2008-02-01 |publisher= Daijiworld Media Pvt Ltd Mangalore }}</ref>
* ఒక కొంకణి చలన చిత్రం ''పాల్టాడాచో మ్యూనిస్''
== వీటిని కూడా చదవండి ==
|