కొంకణి భాష: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

చి Wikipedia python library
చి Wikipedia python library
పంక్తి 2:
{{distinguish|Konkani dialect (Marathi)}}
{{Infobox Language
|name = Konkani
|nativename = कोंकणी, Konknni, ಕೊಂಕಣಿ, കൊങ്കണി
|pronunciation = {{IPA|kõkɵɳi}} (standard), {{IPA|kõkɳi}} (popular)
|states = [[India]]
|region = [[Konkan]],includes the state of [[Goa]], [[Karnataka]], [[Maharashtra]] and some parts of [[Kerala]]
Konkani is also spoken in [[Kenya]],<ref name="kenya">{{cite book|last=Whiteley |first=Wilfred Howell |title=Language in Kenya|year= 1974|publisher=Oxford University Press,|pages=589}}</ref> [[Uganda]], [[Pakistan]], [[Persian Gulf]],<ref name="curzon">{{cite book|last=Kurzon|first=Denis|title=Where East looks West: success in English in Goa and on the Konkan Coast Volume 125 of Multilingual matters|year=2004|publisher=Multilingual Matters, |isbn=1853596736, 9781853596735|pages=158}}</ref> [[Lisbon]] in [[Portugal]]
|speakers = 3.6 million
|iso2 = kok
|iso3 = gom
|familycolor = Indo-European
|fam1 = [[Indo-European languages|Indo-European]]
|fam2 = [[Indo-Iranian languages|Indo-Iranian]]
|fam3 = [[Indo-Aryan languages|Indo-Aryan]]
|fam4 = [[Southern Indo-Aryan languages|Southern Zone]]
|fam5 = [[List of Indo-Aryan languages#Konkani Family|Konkani]]
|script = [[Devanāgarī|Devanagari]] (official),<ref>Devanagari has been promulgated as the official script.</ref> [[Latin alphabet|Roman]],<ref>Roman script is not mandated as official script by law. However, an ordinance passed by the Government of Goa allows the use of Roman script for official communication.</ref> [[Kannada script|Kannada]],<ref>The use of Kannada script is not mandated by any law or ordinance. However, in the state of Karnataka, Konkani can be taught using the Kannada script instead of the Devanagari scirpt.</ref> [[Malayalam script|Malayalam]] and [[Arabic script|Arabic]]
|rank = 123
|nation = {{flagicon|India}} [[Goa]], [[India]]
|agency = Various academies and the [[Government of Goa]]<ref name="official">{{cite web|url=http://india.gov.in/allimpfrms/allacts/419.pdf|format=PDF|title=The Goa Daman and Diu Official Language Act|publisher=Government of India|accessdate=2010-03-05}}</ref>
|map = [[దస్త్రం:Konkanispeakers.png|center|300px]]<center><small>Distribution of native Konkani speakers in India</center></small>
|notice = Indic
}}
'''కొంకణి''' ([[ఆంగ్లం]] Konkani) (దేవనాగరి: {{lang|gom-Deva|कोंकणी}}, {{transl|gom|ISO|''Kōṅkaṇī''}}, రోమన్: {{lang|gom-Latn|Konknni}}; {{lang-kn|ಕೊಂಕಣಿ}}, {{lang-ml|കൊങ്കണി}}) అనేది భారతదేశంలోని కొంకన్ సాగరతీరంలో మాట్లాడే ఇండో-యూరోపియన్ కుటుంబాలకు చెందిన ఒక ఇండో-ఆర్యన్ భాషగా చెప్పవచ్చు. ఈ భాషను మాట్లాడేవారు సుమారు 3.6 మిలియన్ మంది ఉన్నారు.
 
ఎక్కువమంది భాషా శాస్త్రవేత్తలు కొంకణి భాషను ఇండో-ఆర్యన్ భాషల దక్షిణ సమూహంలో భాగంగా, ఈ సమూహంలో [[మరాఠీ భాష|మరాఠీ]]కి అత్యంత సమీప భాషగా వర్గీకరించారు. అయితే జార్జ్ కార్డోనా వంటి భాషా శాస్త్రవేత్తలు కొంకణి భాషను పాశ్చాత్య-ఆర్య భాషలలో ఒకటిగా వర్గీకరించగా, ఇతరులు [[గుజరాతి భాష|గుజరాతీ]], రాజస్థానీ మొదలైన వాటిలో ఒకటిగా వర్గీకరించారు. కొంకణి భాష పాశ్చాత్య ఇండో-ఆర్య భాషల వలె ఈర్గేటివ్ నిర్మాణాన్ని కలిగి ఉంది.
 
కొంకణి భాష భారతీయ రాష్ట్రం [[గోవా]]లో అధికారిక భాషగా వ్యవహరించబడుతుంది మరియు ఇది [[భారతదేశ అధికారిక భాషలు|భారతదేశంలోని అధికారిక భాషల]]లో ఒకటిగా చెలామణీ అవుతుంది. దేవనాగరి అనేది అధికారిక లిపిగా ఆదేశించబడింది. అయితే కొంకణి భాషకు ఒక ప్రత్యేక లిపి లేదు, దీనిని మాట్లాడే ప్రాంతాల్లోని ఇతర స్థానిక భాషల లిపులను అక్కడ నివాసులు ఉపయోగిస్తారు.
 
== భౌగోళిక వ్యాప్తి ==
[[దస్త్రం:Konkpic.JPG|200px|right|thumb|నగరి లిపిలో ఆధునిక రోజు గోయాన్ కొంకణి]]
 
కొంకణి భాషను భారతదేశంలోని పశ్చిమ సాగర తీరంలో కొంకన్ అని పిలిచే ప్రాంతంలో విస్తృతంగా మాట్లాడతారు. ఇది [[మహారాష్ట్ర]], [[గోవా]], కర్ణాటక జిల్లాలు ఉత్తర కన్నడ (అధికారికంగా ఉత్తర కెనరా), షిమోగా, ఉడిపి మరియు దక్షిణ కన్నడ (అధికారికంగా దక్షిణ కెనరా), కేరళలోని కసరగాడ్ జిల్లాల కొంకన్ విభాగాల్లో ఉంది. ప్రతి ప్రాంతం వేర్వేరు యాస, ఉచ్ఛారణ శైలి, పదావళి, స్వరం కలిగి ఉన్నాయి మరియు కొన్నింటిలో వ్యాకరణంలో కూడా పలు తేడాలు ఉన్నాయి.<ref name="kurzon">{{cite book|last=Kurzon|first=Dennis |title=Where East looks West: success in English in Goa and on the Konkan Coast |pages=25–30}}</ref>
భారతదేశంలోని జనాభా లెక్కల విభాగం 1991నాటికి భారతదేశంలో కొంకణి భాషను మాట్లాడేవారి సంఖ్యను 1,760,607 పేర్కొంది, అంటే వీరు భారతదేశ జనాభాలో 0.21% శాతం ఉన్నారు. వీరిలో 602,606 మంది [[గోవా]]లో, 706,397 మంది [[కర్ణాటక]]లో, 312,618 మంది [[మహారాష్ట్ర]]లోను ఉన్నారు.<ref name="D2_Konkani"/> ఇది దాని ప్రభావం ఆధారంగా షెడ్యూల్డ్ భాషల జాబితాలో 15వ స్థానం కలిగి ఉంది. ''భారతదేశ జనాభా విభాగం'' యొక్క 2001 అంచనాల ప్రకారం, భారతదేశంలో 2,489,015 మంది కొంకణి భాషను మాట్లాడేవారు ఉన్నారు.<ref>{{cite web |url=http://www.censusindia.gov.in/Census_Data_2001/Census_Data_Online/Language/Statement1.htm |title=Abstract of Speakers’ strengths of languages and mother tongues&nbsp;— 2001 |publisher= Census of India |accessdate=2008-02-10}}</ref> కొంకణి భాషను మాట్లాడేవారిలో ఎక్కువమంది దేశం విడిచి వెళ్లిన వారి వలె లేదా ఇతర దేశాల్లో పౌరులు (NRIలు) వలె భారతదేశానికి వెలుపల నివసిస్తున్నారు. వారి సంఖ్యను గుర్తించడం చాలా కష్టం.
 
ఎథ్నోలోగు 2000లో కొంకణి భాషను మాట్లాడేవారి సంఖ్యను 3.6 మిలియన్‌గా పేర్కొంది.<ref name="autogenerated1">[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=gom ఎథ్నోలోగూ రిపోర్ట్ ఫర్ లాంగ్వేజ్ కోడ్: gom]</ref>
 
కొంకణి భాష మాట్లాడేవారిని ఎక్కువగా [[కెన్యా]] మరియు [[ఉగాండా]], [[పాకిస్తాన్]], పెర్షియన్ గల్ఫ్ మరియు [[పోర్చుగల్|పోర్చుగల్‌]]ల్లో గుర్తించవచ్చు. పోర్చుగీస్ పాలనలో, పలువురు గోవా వాసులు ఈ దేశాలకు వలస పోయారు. పలు కుటుంబాలు ఇప్పటికీ వారి పూర్వీకులు మాట్లాడే వేర్వేరు మాండలికాలతో మాట్లాడుతున్నారు, ప్రస్తుతం ఇవి స్థానిక భాషలచే ఎక్కువగా ప్రభావితం చేయబడ్డాయి.<ref name="kenya"/><ref name="curzon"/>
 
== చరిత్ర ==
=== మూలాలు ===
==== పద చరిత్ర ====
''కొంకణి'' అనే పదం అరేబియన్ సముద్రం మరియు సహయాద్రి పర్వత పంక్తుల మధ్య ఒక చిన్న భూభాగం ''కుక్కానా'' (దీని నుండి ఆధునిక పదం కొంకన్ జనించింది) అనే పదం నుండి వచ్చినట్లు చెబుతారు.<ref name="manohar">{{cite book|last=Sardessai|first=Manoharray|title=A history of Konkani literature: from 1500 to 1992 |publisher=Sahitya Akademi|year=2000|edition=1st|pages=317|chapter=The land, the people and the language|isbn=9788172016647}}</ref> ఈ పదం ఇండో-ఆర్యన్లు మరియు ఇండో-స్కేథియాన్ అని పిలిచే వారు ఆక్రమించడానికి ముందు ఈ భూభాగంలో నివసించిన ప్రోటో-ఆస్ట్రాలాయిడ్ ప్రజల బృందాలచే మాట్లాడే భాష నుండి తీసుకోబడింది.<ref name="gom1">{{cite book|last=Gomes|first=Olivinho|title=Old Konkani language and literature: the Portuguese role|publisher=Konkani Sorospot Prakashan, 1999|year=1999|pages=30}}</ref> ఈ జాతివారు మాట్లాడే భాష ముండారీ భాషను పోలి ఉంటుంది. ప్రోటో-ఆస్ట్రాలాయిడ్ మూలం కలిగిన పలు పదాలు ఇప్పటికీ కొంకణి భాషలో గుర్తించవచ్చు, ఉదా.: ''Goyy, Kudd, Kumeri, Tanti, Khop'' .<ref name="manohar"/>
 
==== మూలాలు ====
ఇండో-ఆర్యన్ వాచకుల పలు బృందాలు గోవా యొక్క చరిత్రలో కనిపించాయి. 2400 BC సమయంలో, ఇండో-ఆర్యన్ల మొట్టమొదటి బృందం ప్రవేశించింది మరియు రెండవ బృందం 1000-700 BC కాలంలో ప్రవేశించి, గోవాలో స్థిరపడింది.<ref name="dhume">{{cite book|last=Sinai Dhume|first=Anant Ramkrishna |title=The cultural history of Goa from 10000 B.C.-1352 A.D|year= 1986|publisher=Ramesh Anant S. Dhume,|pages=355 pages}}</ref> వారిలో ఎక్కువమంది వేద సంస్కృతం పోలిన (ఇండో-ఆర్యన్) ప్రకృతి మాతృభాషలను మాట్లాడేవారు. ఈ విధంగా కొంకణి భాష ప్రోటో-ఆస్ట్రాయిడ్ మాండలికాల నుండి పుట్టిన పలు పదాలతో ఇండో-ఆర్యన్ భాషల ఒక సంగమంగా జనించింది. ప్రోటో-కొంకణి క్రమవికాసం ప్రారంభ దశలో మరియు మహారస్థ్రి ప్రకృతి తదుపరి దశలో షౌరసెనీ స్థానిక ప్రకృతి నుండి జనించింది, దీనిని సాధారణంగా 875 CE వరకు మాట్లాడే ఈ భాష దాని తదుపరి కాలంలో చివరికి అపభ్రంషలోకి అభివృద్ధి చెందింది, దీనిని పురాతన కొంకణి యొక్క పూర్వ భాషగా పిలుస్తారు.<ref name="gom2">{{cite book|last=Gomes|first=Olivinho|title=Old Konkani language and literature: the Portuguese role|publisher=Konkani Sorospot Prakashan, 1999|year=1999|pages=28, 29}}</ref>
గోవాను మౌర్యులు మరియు భోజా రాజులు పరిపాలించారు, ఫలితంగా ఈశాన్య భారతదేశం నుండి పలు వలసలు సంభవించాయి. వలస వచ్చినవారు పలు దేశీయ భాషలను మాట్లాడేవారు, ఇది ఇది పశ్చిమ ప్రకృతుల లక్షణాల ఒక సమ్మిశ్రణానికి కారణమైంది.
ఇది తర్వాత మగధి ప్రకృతిచే<ref>{{cite book|last=Wilford|first=Major F.|title=Asiatic researches or transactions of the society instituted in Bengal|year=1812|volume=Eleventh,|pages=93|chapter=II}}</ref> మరియు కొంకణి అపభ్రాంషా వ్యాకరణం మరియు పదావళి అభివృద్ధిలో కీలక పాత్ర పోషించిన పాలీ<ref name="panic">{{cite book|last=Ayyappapanicker|first=K|title=Medieval Indian literature: an anthology|publisher=Sahitya Akademi|volume= Volume 3|pages=256}}</ref> (బౌద్ధుల ప్రార్థనా భాష) యొక్క నర్మ గర్భ పదాలచే ప్రభావితమైంది.<ref name="gom2"/> కొంకణి భాషలో అత్యధిక భాషా నవప్రవర్తనలను మగధిలో మూలాలు కలిగిన [[బంగ్లా భాష|బెంగాలీ]], [[ఒరియా భాష|ఒరియా]] వంటి తూర్పు ఇండో-ఆర్యన్ భాషలతో పంచుకుంది.<ref name="east">{{cite book|last=Southworth |first=Franklin C. |title=Linguistic archaeology of South Asia|year=2005|publisher= Routledge|isbn=0415333237, 9780415333238 |pages=369 pages}}</ref>
 
మహారస్త్రి అనేది సమాహారక యుగంలో ప్రారంభ శతాబ్దాల్లో గోవా మరియు కొంకన్‌లను పరిపాలించి శాతవాహన చక్రవర్తుల అధికార భాషగా ఉండేది. శాతవాహన చక్రవర్తుల పోషణలో, మహారస్త్రి ఆ సమయంలో బాగా విస్తరించిన ప్రకృతి వలె పేరు గాంచింది.
ప్రారంభ మహారస్త్రి సంకలనాలను చదివిన పలువురు భాషా వేత్తలు కొంకణినీ ''మొట్టమొదటిగా జనించిన మహారస్త్రి కుమార్తె'' గా పేర్కొన్నారు.<ref name="pani">{{cite book|last=Ayyappapanicker|first=K|title=Medieval Indian literature: an anthology. |publisher=Sahitya Akademi|volume=Volume 3|pages=246}}</ref> పురాతన మరాఠీకి వ్యవహారంలో ఉన్న సమకాలీన భాష అయిన ఈ పురాతన భాష దాని విరుద్ధ భాషతో తేడాలను కలిగి ఉన్నట్లు తేలింది.<ref name="pani"/>
 
కొంకణిపై సౌరాసెనీ ప్రభావం మహారస్త్రి కలిగి ఉన్న స్థాయిలో లేదు. చాలా తక్కువ కొంకణి పదాలు సౌరాసెనీ పద్ధతిని అనుసరించి ఉంటాయి. కొంకణి పదాలు సంబంధిత సౌరాసెనీ పదాలు కంటే పాలీని ఎక్కువగా పోలి ఉంటాయి.<ref name="bhat">{{cite book|last=Bhat|first= V. Nithyanantha|title=The Konkani language: historical and linguistic perspectives |publisher=Sukṛtīndra Oriental Research Institute|pages=5}}</ref> కొంకణిపై ప్రధాన సురాసెనీ ప్రభావంగా సౌరాసెనీలో పలు నామవాచకాల ముగింపులో ''యాయో'' ధ్వని వినిపిస్తుంది, ఇది కొంకణిలో ''ఓ'' లేదా ''యు'' <ref name="bhat1">{{cite book|last=Bhat|first= V. Nithyanantha|title=The Konkani language: historical and linguistic perspectives |publisher=Sukṛtīndra Oriental Research Institute|pages=12}}</ref>గా మారింది. ఉదా: ప్రకృతి ''dandao'' , ''sunnao'' , ''rakkhakao'' , ''dukkhao'' , ''vukkhao'' లేదా ''vrukkhao'' , ''mannisso'' నుండి వరుసగా ''dando'' , ''suno'' , ''raakhano'' మరియు ''dukh'' , ''rukhu'' , ''manisu'' . మరొక ఉదాహరణగా పదాల ప్రారంభంలో ''ण'' ధ్వని ఇప్పటికీ ప్రాచీన సౌరాసెనీలో వలె పలు కొంకణి పదాల్లో ఉంది. ఉదా.: णव నైన్.
 
పురాతన కొంకణి యొక్క ఈ రూపాన్ని కొంతమంది భాషావేత్తలు పైశాచీ అపభ్రంషగా పిలుస్తారు.<ref name="manohar"/> కొంకణి లేదా పైశాచి అపభ్రంషా యొక్క ఈ మూలపురుషుడు సంస్కృతంలోని పలు వైవిద్యమైన వాచిక రూపాలను ప్రదర్శించే ధ్వని మరియు వ్యాకరణ అభివృద్ధి యొక్క ఒక పురాతన రూపాన్ని మరియు మరాఠీలో లేని పలు వ్యాకరణ రూపాలను కలిగి ఉంది, వీటికి ఉదాహరణలను ''థ్యానేశ్వరీ'' మరియు ''లీలా చరిత్ర'' వంటి పలు రచనల్లో గుర్తించవచ్చు.<ref name="panic"/>
 
ఈ భాషకు సంపూర్ణ సంస్కృత క్లిష్టత మరియు వ్యాకరణ నిర్మాణం దానం చేయబడింది, ఇది స్వంతంగా ఒక పదాలను అభివృద్ధి చేయడానికి సాధ్యమయ్యేలా చేసింది.<ref name="panic"/>
పంక్తి 68:
! align="center"|సంస్కృతం
|- style="background:whitesmoke"
| align="center"|बोकडो bokado (మేక)
| align="center"|बक्करो bakkaro
| align="center"|बर्कर barkara
|- style="background:whitesmoke"
| align="center"|विंचु vicchu (తేలు)
| align="center"|विच्छुओ vicchuo
| align="center"|वृश्चिक vrischika
|- style="background:whitesmoke"
| align="center"|भाव bhav (సోదరుడు)
| align="center"|भाओ bhao
| align="center"|भ्राता bhrata
|- style="background:whitesmoke"
| align="center"|शेत shet (మైదానం)
| align="center"|छेत्त chett
| align="center"|क्षेत्र kshetra
|- style="background:whitesmoke"
| align="center"|घावो ghavo
| align="center"|घाओ ghao
| align="center"|घात ghata
|- style="background:whitesmoke"
| align="center"|कांटो kanto (ముల్లు)
| align="center"|कंटओ kantao
| align="center"|कंटक kantaka
|- style="background:whitesmoke"
| align="center"|माथें mathe (తల)
| align="center"|मथ्थओ matthao
| align="center"|मस्तक mastaka
|- style="background:whitesmoke"
| align="center"|न्हंय nhay (నది)
| align="center"|णई nayee
| align="center"|नदी nadi
|- style="background:whitesmoke"
| colspan="5" align="center"|<small>మూలం:</small>''<small>జోసెఫ్ గెర్సన్ కున్హాచే కొంకణి భాష మరియు సాహిత్యం, పేజీలు: 50<ref name="cunha"/></small>''
|}
|}
 
కొంకణిలో కనిపించే అన్ని పదాలు దోషపూరిత సంస్కృత పదాలు కాదు, కాని పలు సంస్కృ పదాలు లేదా ''తట్సామా'' లను అలాగే ఉపయోగిస్తారు, ఉదా: ''Vaat'' (రహదారి), ''Udaka'' (నీరు), ''Marga'' (మార్గం), ''Nisani'' (నిచ్చెన), ''Sarini'' (చీపుర), ''Tandul'' (బియ్యం) మరియు మరిన్ని పదాలు.<ref name="cunha"/>
 
===== సమెరియన్ ప్రభావం =====
2100 BC నుండి సమెరియన్ భారతదేశంతో వ్యాపార సంబంధాలను కలిగి ఉంది. సెమిటిక్ కాని సమేరియన్ ప్రజల మహానిర్గమనంలో వారు సముద్ర మార్గం గుండా గోవాకు చేరుకున్నారు. గోవాలో మరియు కొంకన్‌లో స్థిరపడిన పలువురు సమెరియన్లు భాషను అధికంగా ప్రభావితం చేశారు. గోవాలో ఇండో-ఆర్యన్ వాచకుల మొదటి సమూహం స్థిరపడిన తర్వాత, సుమారు 2000 BC కాలంలో గోవాలో సమేరియన్ల వచ్చి చేరారు.<ref name="dhume"/> సుమేరియన్లు ప్రవేశం గోవా సామాజిక జీవితం, సంఘ జీవితాలపై మరియు మొత్తంగా భాషపై అధిక ప్రభావం చూపింది, దీని వలన పలు స్థానిక ఆచారాల్లో సవరణలు సంభవించాయి.<ref name="bhandari">{{cite book|last=Romesh|first=Bhandari|title=Goa|year=1999|publisher=Lotus Collection, Roli Books, |isbn=8174360700, 9788174360700|pages=183}}</ref> సుమేరియన్ క్యూనీఫారమ్ శిలాశాసనాలను గోవాలో కనుగొన్నారు. గోవా చరిత్రకారుడు ''అనంత్ రామక్రిష్ణన్ ధుమ్'' స్థానిక గోవా భాషను ఏ విధంగా సుమేరియన్ భాష ప్రభావితం చేసిందో మరియు ఇప్పటికీ అది ఏ విధంగా పలు లక్షణాలు మరియు పదాల్లో మిగిలి ఉందో తెలపడానికి పలు ఉదాహరణలను ఇచ్చారు. లాగాష్ రాజు గుడీయా పరిపాలిస్తున్న సమయంలో సుమేరియన్ క్యూనీఫారమ్‌ల్లో ఒకదానిలో గోవా ''గుబియో'' వలె సూచించబడింది. పియోనిసియా సమేరియన్ సముద్ర మార్గగాముల ఒక సమూహం సుమారు 1755 BCలో గోవాకు చేరుకున్నారు, వీరు స్థానికులతో కలిసిపోవడం ద్వారా భాషను ప్రభావితం చేశారు.<ref name="bhar">{{cite book|last=S. C. Bhatt, Gopal K. Bhargava|title=Land and people of Indian states and union territories: in 36 volumes. Goa, Volume 7|year=2006|publisher=Gyan Publishing House, |isbn=8178353563, 9788178353562|pages=278}}</ref>
 
==== అధస్తరం ====
 
[[దస్త్రం:Languagepanel.jpg|thumb|175px|right|భారతీయ బ్యాంకు నోట్‌పై భాషల పట్టిక, పై నుండి ఆరవ స్థానంలో కొంకణి సూచించబడింది]]
ప్రోటో-ఆస్ట్రాలయోడ్‌లను ''షాబార్స్'' అని కూడా పిలుస్తారు,<ref name="og">{{cite book|last=Gomes|first=Olivinho |title=Village Goa: a study of Goan social structure and change|publisher=S. Chand,|year=1987|pages=49}}</ref> వీరు పశ్చిమ ప్రాంతాల నుండి వచ్చినట్లు విశ్వసిస్తారు, ఒకనొక సమయంలో గోవా మరియు కొంకన్ ప్రాంత ఆదిమ జనాభాను ఏర్పాటు చేశారు. నేడు కొంకన్ యొక్క గౌడెస్, కుంబిస్, మహార్లను ప్రోటో-ఆస్ట్రోలాయిడ్ల ఆధునిక ప్రతినిధులుగా భావిస్తున్నారు.<ref name="cunha"/> వ్యవసాయానికి సంబంధించిన పలు కొంకన్ పదాలను వాటి మూలాలను ప్రోటో-ఆస్ట్రోలాయిడ్ మాండలికాల నుండి కలిగి ఉన్నాయి, ఉదా: ''kumeri, mer, zonn, khazzan'' .
 
గోవాలో తర్వాత స్థిరపడిన మధ్యధరావాసులు కూడా ఈ భాషపై ఒక ప్రభావాన్ని కలిగి ఉన్నారు. వారి ప్రజల్లో కొంతమందిని సమిష్టిగా ద్రవిడులుగా పిలుస్తారు.<ref name="og1">{{cite book|last=Gomes|first=Olivinho |title=Village Goa: a study of Goan social structure and change|publisher=S. Chand,|year=1987|pages=50}}</ref> ''tandul'' , ''narikel'' లేదా ''naall, dholl, madval'' వంటి పదాలు మరియు ఇతర పదాలు ద్రవిడ మూలాలను కలిగి ఉన్నాయి.
 
=== అభివృద్ధి ===
==== కన్నడ భాష ప్రభావం ====
ఇండో-ఆర్యన్ సమూహానికి చెందినదైనప్పటికీ, కొంకణి భాష ద్రవిడ కుటుంబంలో ఒక భాష అయిన కన్నడంచే ప్రభావితమైంది. ఎక్కువకాలం పాటు గోవాను పరిపాలించిన కదంబులు వారి మూలాలను [[కర్ణాటక]]లో కలిగి ఉన్నారు, దీని వలన కొంకణిని సాధారణంగా అధికార అవసరాలు కోసం ఉపయోగించేవారు కాదు మరియు కొంతకాలం వరకు రాచరిక పోషణను నోచుకోలేదు.<ref name="mitra">{{cite book|last= Mitragotri|first= Vithal Raghavendra|title=A socio-cultural history of Goa from the Bhojas to the Vijayanagara|publisher=Institute Menezes Braganza, 1999|year=1999|pages=268}}</ref> కొంకణిపై కన్నడ భాష ప్రభావానికి మరొక కారణంగా యదార్ధ కొంకణి వాచకుల ప్రాంతం కర్ణాటకకు సామీప్యంలో ఉండటాన్ని చెప్పవచ్చు.<ref name="manohar1">{{cite book|last=Sardessai|first=Manoharray|title=A history of Konkani literature: from 1500 to 1992 |publisher=Sahitya Akademi|year=2000|edition=1st|pages=21–30|chapter=The foreign influence|isbn=9788172016647}}</ref>
 
పురాతన కొంకణి పత్రాల్లో వ్యాకరణం అలాగే పదావళిపై కన్నడ భాష ప్రభావాన్ని గుర్తించవచ్చు. దక్షిణ ద్రవిడ భాషలు వలె, కొంకణి ప్రొథెటిక్ సున్నితంగా పలికే ''y-'' మరియు ''w-'' లను కలిగి ఉంది.<ref name="konk">{{cite book|last=George|first=Cardona|coauthors=Dhanesh Jain|title=The Indo-Aryan Languages |pages=840}}</ref> కన్నడ భాష ప్రభావం కొంకణి వాక్యనిర్మాణంలో మరింత స్పష్టంగా తెలుస్తుంది. ''అవును/కాదు'' ప్రశ్నల్లో ప్రశ్న గుర్తులు మరియు రుణాత్మక గుర్తులు వాక్యాల చివరన ఉంచబడతాయి.<ref name="konk"/> కొంకణిలో మైథున తొలగింపు అనేది పూర్తిగా కన్నడ భాషను పోలి ఉంటుంది.<ref name="konk"/>
 
పదబంధ క్రియలను ఇండో-ఆర్యన్ భాషల్లో ఎక్కువగా ఉపయోగించరు, అయితే ద్రవిడ ప్రాంతాల్లో మాట్లాడే కొంకణి భాష పలు పదబంధ క్రియ నమూనాలను ఆపాదించుకుంది.<ref name="indo">{{cite book|title=ndo-Iranian journal, |publisher=Mouton, 1977}}</ref>
పంక్తి 131:
!అర్థం
|-
| ''bas'' లేదా ''basun sod''
| ''baisa''
| కూర్చో
|-
| ''randh'' లేదా ''randhun ghe''
| ''randhun sodi''
| వండు
|-
| ''karun ghe''
| ''kornu dhi''
| ఒక పనిని పూర్తి చేయించడం
పంక్తి 149:
గుజరాత్ గోవా ఓడరేవుతో పలు చారిత్రక సంబంధాలను ప్రధానంగా వాణిజ్య అవసరాలు కోసం కలిగి ఉన్నట్లు చెబుతారు మరియు ద్వారక ఓడరేవు ద్వారా పలువురు గోవాలోకి వలస వచ్చినట్లు కూడా చెబుతుంటారు.
 
చరిత్ర పూర్వ మరియు తదుపరి కాలాల్లో కోల్స్, ఖర్వాస్, యాదవులు మరియు లోధల్ వలస వచ్చినవారు గోవాలో స్థిరపడ్డారు. ఒక యోధుల జాతి ''చవడా'' వారి సామ్రాజ్యం 740 ADలో అరబ్‌లచే నాశనం చేయబడిన తర్వాత, 7వ మరియు 8వ శతాబ్దం CE సమయంలో సౌరాష్ట్ర నుండి గోవాకు వలస వచ్చింది.<ref name="gazat">{{cite book|last=Gune|first=V.T|title=Gazetteer of the union territory of Goa Daman and Diu, part 3,Diu|year=1979|publisher=Gazetteer of the union territory of Goa|pages=21}}</ref> రెండు రాష్ట్రాల మధ్య రాచరిక వివాహ సంబంధాలు మరియు వారి వాణిజ్య సంబంధాలు గోవా సమాజంపై మంచి ప్రభావాన్ని కలిగి ఉన్నాయి, ఇవి మొత్తంగా భాషపై కూడా ప్రభావం చూపాయి.
 
* కొంకణి మరియు గుజరాతీ భాషలు మరాఠీలో కనిపించిన పలు పదాలను సమిష్టగా కలిగి ఉన్నాయి.<ref name="guj">{{cite book|last= Saradesāya Publisher |first=Manohararāya|title=A history of Konkani literature: from 1500 to 1992|year= 2000 |publisher=Sahitya Akademi,|isbn=8172016646, 9788172016647|pages=317 pages}}</ref>
* కొంకణి ''O'' (మరాఠీ ''A'' కు వ్యతిరేకంగా, ఇది వేరొక ప్రకృతి మూలంగా చెప్పవచ్చు) అనేది గుజరాతీ భాషతో పోలి ఉంది.<ref name="guj"/>
* కొంకణిలో విభక్తి ముగింపులు ''lo'' , ''li'' , ''le'' మరియు గుజరాతీ ''no'' , ''ni'' , ''ne'' లు ఒకే ప్రకృతి మూలాలను కలిగి ఉన్నాయి.<ref name="guj"/>
* రెండు భాషల్లో, ప్రస్తుత సూచనలు మరాఠీ వలె కాకుండా ఎటువంటి లింగాన్ని కలిగి లేవు.<ref name="guj"/>
 
==== ఇతర విదేశీ భాషలు ====
ప్రారంభ కాలం నుండి వాణిజ్యం కోసం అరబ్బులు, టర్కీలు గోవాను ఒక ప్రధాన కేంద్రం వలె సందర్శిస్తున్నారు. దీని వలన పలు అరబిక్ మరియు పెర్షియన్ పదాలు కొంకణి భాషలోకి చొప్పించబడ్డాయి.<ref name="manohar1"/>
 
==== పోర్చుగీసు కాలంలోని కొంకణి ====
పోర్చుగీస్ వలసరాజ్య స్థాపన కాలం ప్రారంభంలో, క్రైస్తవ సంఘాలు స్థానిక మాతృభాషలో ప్రచారం యొక్క ప్రాముఖ్యతను గుర్తించారు మరియు క్రైస్తవ సాహిత్యాన్ని కొంకణి మరియు కొన్నిసార్లు మరాఠీ భాషల్లోకి అనువదించారు, వాటిలో బాగా ప్రాచుర్యం పొందిన వ్యక్తిగా Fr థామస్ స్టెఫెన్స్‌ను చెప్పవచ్చు.
 
అయితే, 1684 A.Dలో, పోర్చుగీసు పరిపాలన వారి భారతీయ ప్రాంతాల్లో స్థానిక భాషల వినియోగాన్ని నిషేదించారు. వారు పోర్చుగీసును అధికార అవసరాల కోసం మాత్రమే కాకుండా గృహాల్లో మరియు బజార్లల్లో సంభాషణలతో సహా దైనందిన సంభాషణల్లో కూడా ఉపయోగించాలని ఆదేశించారు. ఎందుకంటే స్థానిక భాషలు హిందు మత ప్రచారకులకు ఒక మాధ్యమంగా ఉపయోగపడేది. వారు కొత్తగా మతం మారుతున్న వారు తమ పురాతన ప్రాంతంతో గల సంబంధాలను తొలగించాలని కూడా భావించారు. {{Citation needed|date=April 2009}} పోర్చుగీసును ఒక అధికార భాష వలె వంచించడం వలన, కొంకణి భాష ఒక స్థిరమైన క్షీణతకు దారి తీసింది, ఎందుకంటే ఇది అత్యధిక భారతీయ భాషలు వలె ఎటువంటి రాష్ట్ర పోషణను కలిగి లేదు.
 
గోవాలోని హిందువులు చాలాకాలంగా మరాఠీని మతపరమైన ఆచార పద్ధతుల్లో ఒక భాషగా ఉపయోగించేవారు. గతంలో మరాఠీలు మరియు కొంకణిలు మధ్య సంభాషణల్లో కూడా ఉపయోగించేవారు, దీని వలన కొంకణివాసులు మరాఠీతో ద్విభాషులగా గుర్తించబడ్డారు, ప్రస్తుతం గోవాలో మరాఠీని కొంకణి వాచకులతో సహా హిందువుల ప్రార్థనా పద్ధతి మరియు సాహిత్యం కోసం ఉపయోగించాలని నిర్ధారించబడింది. అదే విధంగా, ఉన్నత స్థాయి క్రైస్తవులు దిగువ స్థాయి మరియు బలహీన వర్గాలతో సంభాషించడానికి మాత్రమే కొంకణిని ఉపయోగిస్తారు, సామాజిక సమూహాల్లో పోర్చుగీసును ఉపయోగిస్తారు. పోర్చుగీసును ఉపయోగించడం వలన కొంకణిపై ప్రత్యేకంగా క్రైస్తవులు మాట్లాడే మాండలికాలపై పోర్చుగీసు ప్రభావం పడింది.<ref name="MadhaviSardesai">[http://www.india-seminar.com/2004/543/543%20madhavi%20sardesai.htm మదర్ టంగ్ బ్లూస్]&nbsp;— మాధవి సర్దేశీ</ref>
ఇదే సమయంలో, గోవా వెలుపలి వలస పోయిన వారు కొంకణి భాషను సజీవంగా ఉంచారు మరియు భాష మరింత విభజించబడింది. దేవనాగరి లిపి మహారాష్ట్రలో వాడుకలోకి వచ్చింది, కన్నడ లిపిని కర్ణాటకకు వలస వచ్చిన వారు ఉపయోగించేవారు. కేరళలోకి వలస వెళ్లిన వారు కసరగడ్ జిల్లా మినహా మలయాళ లిపిని ఉపయోగిస్తారు, కసరగడ్‌లో కన్నడ లిపిని ఉపయోగిస్తారు.
 
===== వలస మరియు విభజన =====
[[పోర్చుగల్|పోర్చుగీసు]]వారు ప్రవేశించడంతో కొంకణిలో అతి ముఖ్యమైన మార్పులు సంభవించాయి. [[క్రైస్తవ మతము|క్రైస్తవుల]]తో కొంకణి వాచకుల సంభాషణ మరియు పోర్చుగీసు యొక్క మతపరమైన విధానాలు అత్యధిక మంది కొంకణి వాచకులు పొరుగు రాష్ట్రాలకు వలస వెళ్లిపోయేందుకు కారణమయ్యాయి. హిందువుల మరియు క్రైస్తవుల కొంకణి వాచకుల ప్రథక్కరణం కొంకణిని పలు మాండలికాలుగా విభజించింది.
 
కొంకణి వాచకుల వలస పోవడం వలన గత 500 సంవత్సరాల్లో ఈ భాష కెనరా (సాగరతీర కర్ణాటక), కోకాన్-పట్టా (మహారాష్ట్రలోని సాగరతీర కొంకన్ విభాగం) మరియు కేరళల్లో వ్యాప్తి చెందింది. కొంతమంది కొంకణి వాచకులు పొరుగు ప్రాంతాల్లో నివసిస్తున్నప్పటికీ మరియు వారు గతంలో ఆర్థిక కారణాల వలన వలస వచ్చినప్పటికీ, వలస రావడానికి ప్రధాన కారణంగా గోవాలో పోర్చుగీసువారు అధికారాన్ని చెప్పవచ్చు.
 
ఇది ఈ ప్రాంతాల్లో మూడు దశల వలసల్లో హిందూ కొంకణి మరియు క్రైస్తవ కొంకణి వాచకుల ద్వారా విస్తరించింది. మొట్టమొదటి వలస పోర్చుగీసువారి ప్రారంభ పాలన మరియు 1560లోని విచారణ సమయంలో చోటు చేసుకుంది. రెండవ వలస బీజాపూర్ సుల్తాన్‌తో 1571 C.E. యుధ్ద సమయంలో చోటు చేసుకుంది. మూడవ వలస మరాఠీలతో 1683–1740 A.D. యుద్ధాల సమయంలో చోటు చేసుకుంది. మొదటి వలసలో హిందువులు వలస రాగా, రెండవ మరియు మూడవ వలసల్లో ప్రధానంగా క్రైస్తవులు వలస వచ్చారు.
 
ఈ వలస వచ్చిన సమూహాలు సంబంధిత పృథక్కరణంలో అభివృద్ధి చెందాయి మరియు ప్రతి ఒక్కటి దాని స్వంత మాండలికాన్ని అభివృద్ధి చేసుకున్నాయి. దైనందిన జీవితంలో ఈ సమూహాలు స్థానిక భాషలో ఇతరులతో సంభాషించాల్సిన అవసరం ఉంది కనుక కొంకణి మాండలికాలు లిపి, పదావళి అలాగే శైలి పరంగా బలమైన స్థానిక భాషా ప్రభావాన్ని కలిగి ఉన్నాయి.
 
ఇతర కొంకణి సమూహాలు వారి స్వంత కొంకణి మాండలికాలను రూపొందించుకున్నాయి. రత్నగిరి మరియు భాత్కల్‌లోని కొంకణి ముస్లిం సమూహాలు అరబ్ సముద్రమార్గగాములు మరియు స్థానికుల పరస్పర వివాహ సంబంధాలు అలాగే హిందూ మతం నుండి ఇస్లాం మతానికి మారడం కారణంగా ఏర్పడ్డాయి.<ref>[http://kokaniz.com/history.html కొంకణి చరిత్ర]</ref> కొంకణి భాషను ఆదరించిన మరొక వలస సమూహంగా ఈథోపియా నుండి పోరాట నావికులు సిద్దీలను చెప్పవచ్చు.<ref>[http://www.kamat.com/kalranga/people/siddi.htm పీపుల్ ఆఫ్ ఇండియా — సిదిస్]</ref>
 
=== కొంకణి పునరుద్ధరణ ===
[[దస్త్రం:Shenoy Goembab portrait.jpg|thumb|left|150px|షెనోయి గెయెబాబ్‌ను ఒక ఆధునిక కొంకణి సాహిత్యానికి ఒక మార్గదర్శకుడు మరియు కొంకణి ఐక్యానికి ఒక ప్రధాన వ్యక్తిగా గౌరవించబడ్డారు]]
[[దస్త్రం:Madhav Manjunath Shanbhag.JPG|thumb|right|150px|మాధవ్ మంజునాథ్ షెంబాగ్]]
క్రైస్తవులు పోర్చుగీసును అధికారిక మరియు సాంఘిక భాష వలె ఉపయోగించడం వలన కొంకణి దీనస్థితికి చేరుకుంది; హిందువుల్లో కొంకణి వాచకులపై మరాఠీ ప్రాబల్యం మరియు కొంకణి క్రైస్తవులు-హిందువులు విడిపోయారు. ఈ పరిస్థితిని చూసి వామన్ రఘునాథ్ వార్డే వాలౌలికర్ జాతి లేదా మతంతో సంబంధం లేకుండా మొత్తం కొంకణి వాచకుల, హిందువులు అలాగే క్రైస్తవులను కూడా ఏకం చేయడానికి ఒక మిషన్‌ను ప్రారంభించారు. ఈ ఉద్యమాన్ని ఆయన పోర్చుగీసు పాలనకు వ్యతిరేకంగా ఒక జాతీయ ఉద్యమం వలె కాకుండా, కొంకణిపై మరాఠీ యొక్క ఔన్నత్యానికి వ్యతిరేకంగా కూడా నడిపించారు. దాదాపు ఏకైక ఉద్యమకారుడు వలె ఆయన కొంకణిలో పలు రచనలను రచించి ప్రచారం చేశారు. ఆయన్ని ఆధునిక కొంకణి సాహిత్యానికి వైతాళికుడిగా భావిస్తారు మరియు ప్రేమతో ఆయనను షెనోయి జియోబాబ్ అని పిలుచుకుంటారు.<ref name="goanews">[http://www.goanews.com/shenoi.htm గోవాన్యూస్ — సందేష్ ప్రభుదేశీచే]</ref> ఆయన వర్దంతిని ఏప్రిల్ 9న ప్రపంచ కొంకణి దినంగా (విశ్వ కొంకణి దిస్) జరుపుకుంటారు.<ref>[http://www.goanews.com/9apr00.htm గోవాన్యూస్ — సందేశ్ ప్రభుదేశీచే]</ref>
 
వృత్తిపరంగా కర్వార్ నుండి ఒక న్యాయవాది అయిన '''మాధవ్ మంజునాధ్ షాంభాగ్''' అతని లాంటి మనస్తత్వం కలిగిన వ్యక్తులతో 'ఒకే భాష, ఒకే లిపి, ఒకే సాహిత్యం' శీర్షికతో విడిపోయిన కొంకణి సమూహాలను ఏకం చేయడానికి కొంకణి మాట్లాడే అన్ని ప్రాంతాలను సందర్శించారు. అతను 1939లో మొట్టమొదటి ఆల్ ఇండియా కొంకణి పరిషత్‌ను నిర్వహించడంలో విజయం సాధించాడు<ref>(కెలెకార్ 2003:14)</ref>
 
=== స్వాతంత్రానంతర కాలం ===
భారతదేశ స్వాతంత్రం వచ్చిన తర్వాత మరియు 1961లో దాని తదుపరి గోవా పునఃవిజయం తర్వాత, గోవాను ఒక కేంద్ర పాలిత పాంత్రం వలె భారత సమాఖ్యలోకి ప్రత్యక్షంగా కేంద్ర పరిపాలన ఆధ్వర్యంలోకి తీసుకోబడింది.
 
అయితే, భాష ప్రకారం రాష్ట్రాలను గుర్తించడం మరియు మహారాష్ట్ర నుండి అత్యధిక పిలుపులు అలాగే గోవాలో మరాఠీలు గోవాను మహారాష్ట్రలో విలీనం చేయాలనే అభ్యర్థనలతో గోవాలో ఒక తీవ్ర చర్చ ప్రారంభమైంది. చర్చించబడిన ప్రధాన సమస్యల్లో కొంకణిని ఒక స్వతంత్ర భాష వలె ప్రకటించాలని మరియు గోవాను మహారాష్ట్రలో భాగంగా చేయాలని లేదా ఒక స్వతంత్ర రాష్ట్రం వలె ప్రకటించాలనే అంశాలు ఉన్నాయి. ఒక ప్రజాభిప్రాయ సేకరణ ద్వారా గోవాను 1967లో ఒక స్వతంత్ర రాష్ట్రంగా ప్రకటించారు.<ref name="goanews"/> అయితే, ఆంగ్లం, హిందీ మరియు మరాఠీ భాషలు అధికార మంతనాల కోసం ప్రధాన భాషలు వలె ఉపయోగించేవారు, కొంకణి భాషను తక్కువగా ఉపయోగించేవారు.<ref name="goacom2049">[http://goanet.org/post.php?name=News&amp;list=goanet&amp;info=2006-June/thread&amp;post_id=044809 గోవానెట్ రీడర్ : పజిల్ రాపెడ్ ఇన్ యాన్ ఎంగిమా, అండర్‌స్టాండింగ్ కొంకణి ఇన్ గోవా]</ref>
 
=== ఒక స్వతంత్ర భాష వలె గుర్తింపు ===
కొంతమంది మరాఠీలు కొంకణి అనేది మరాఠీలో ఒక మాండలికంగా మరియు ఒక స్వతంత్ర భాష కాదని తరచూ పేర్కొంటుండగా, చివరికి ఈ అంశాన్ని [[సాహిత్య అకాడమీ]] ముందు ఉంచారు. అకాడమీ అధ్యక్షుడు సునితి కుమార్ చటర్జీ ఈ వివాదాన్ని పరిష్కరించడానికి ఒక భాషా నిపుణుల సంఘాన్ని నియమించారు. 26 ఫిబ్రవరి 1975న, ఉన్నత స్థాయి చర్చ కారణంగా ఈ సంఘం కొంకణి అనేది ఒక స్వతంత్ర మరియు సాహిత్య భాషగా నిర్ధారించారు, దీనిని ఒక ఇండో-యూరోపియన్ భాషగా వర్గీకరించారు, ఇది ప్రస్తుత స్థితిలో పోర్చుగీసు భాషచే ఎక్కువగా ప్రభావితం చేయబడిందని సూచించారు.
 
=== అధికార భాష హోదా ===
ఈ మార్పులు ఏమి గోవాలోని పరిస్థితులను మార్చలేదు. చివరికి జరుగుతున్న జాప్యానికి విసుగు చెంది, కొంకణి భాషా ప్రియులు 1986లో కొంకణికి అధికార భాష హోదాను కల్పించాలని డిమాండు చేస్తూ ఒక ఆందోళనను లేవనెత్తారు. ఈ ఆందోళన కొన్ని ప్రాంతాల్లో హింసాత్మకంగా మారింది, ఫలితంగా ఆరుగురు ఆందోళనకారులు మరణించారు. చివరికి, 4 ఫిబ్రవరి 1987న, గోవా శాసనసభ కొంకణి భాషను గోవా అధికార భాషగా పేర్కొంటూ ఒక అధికార భాషా బిల్లును పాస్ చేసింది.<ref name="goacom2049"/>
 
కొంకణిని 31 ఆగస్టు 1992న డబ్బై-ఒకటి సవరణలో భాగంగా భారతదేశం యొక్క రాజ్యాంగంలోని ఎనిమిది షెడ్యూల్‌లో చేర్చారు, అది జాతీయ భాషల జాబితాలో జోడించారు.
పంక్తి 208:
* శ్రావనబెలగోలాలో గుర్తించిన శిలాశాసనంలో ఇలా రాయబడింది:
{{cquote|Chavundaraje karaviyale, gangaraje sutatale karaviyale}}<br />''చాముండరాజు దీనిని చేశాడు, గంగరాజు ఈ చుట్టపక్కలా అన్నింటిని చేశాడు'' <ref name="manohar"/><br />
పైన పేర్కొన్న శిలాశాసనం చాలా వివాదస్పదంగా మారింది మరియు పురాతన మరాఠీ వలె ప్రచారం చేయబడింది. కాని క్రియ ముగింపులోని విశిష్ట కరణార్థక ''వియాలెం'' అనేది కొంకణి భాష యొక్క ముఖ్యలక్షణంగా చెప్పవచ్చు మరియు ''sutatale'' లేదా ''sutatalap'' క్రియ మరాఠీ భాషలో ఎక్కువగా ఉపయోగించరు. కనుక నాగ్పూర్ విశ్వవిద్యాలయంలోని S.B. కులకర్ణి, డా. V.P. చావన్ (ముంబై మానవశాస్త్ర సంఘం మాజీ సహ అధ్యక్షుడు) వంటి భాషావేత్తలు మరియు చరిత్రకారులు మరియు ఇతరులు దీనిని కొంకణిగా నిర్ధారించారు.<ref name="panic"/>[[దస్త్రం:Nagueshi Inscription 1413AD.jpg|150px|thumb|right|1413AD యొక్క 'Maee Shenvi’, నౌగెషీ, గోవాలో కొంకణి శిలాశాసనం. ]]
* అయితే, గోవా మరియు కొంకన్‌లో గుర్తించిన పలు ఇతర రాతి మరియు రాగి పలక శాసనాలు కొంకణి మరియు పురాతన మరాఠీ యొక్క ఒక రసమిశ్రమంతో రాయబడ్డాయి, ఇవి నగరి మరియు గోయ్-కన్నడి లిపుల్లో రాయబడ్డాయి. ఇటువంటి పాఠాల వ్యాకరణం మరియు ఆధారం కొంకణిలో ఉంది, అయితే చాలా తక్కువ క్రియలు మరాఠీలో ఉన్నాయి.<ref name="sal">{{cite book|last=D'Souza|first=Edwin|title=V.J.P. Saldanha |pages=3–5}}</ref> ఇటువంటి ఒక రాతి శాసనం లేదా ''శిలాలేఖ్‌'' లో ఒకదానిని గోవాలోని నాగేషీ ఆలయంలో గుర్తించారు (1463 AD సంవత్సరానికి చెందినదిగా భావిస్తున్నారు), దీనిపై (అప్పటి) గోవా పరిపాలకుడు దేవరాజు గోమినం ఆ భూమిని నాగుషీ మహారుద్ర ఆలయానికి బహుమతిగా ఇచ్చినట్లు సూచించబడింది, ఆ సమయంలో నంజన్న గోసావీ మతాధికారి లేదా రాష్ట్ర ప్రతిష్టగా వ్యవహరిస్తున్నాడు. దీనిలో ''kullgga'' , ''kulaagra'' , ''naralel'' , ''tambavem'' , ''tilel'' వంటి పదాలు ఉపయోగించారు.<ref>{{cite book|last=Da Cruz|first= Antonio|title=Goa: men and matters |publisher=s.n., 1974|year=1974|pages=321}}</ref>
 
=== ఎక్సానియమ్స్ ===
* పోర్చుగీసు వారు కొంకణిని సాధారణంగా ''లింగా కానారిమ్‌'' గా సూచించేవారు.<ref name="rai">{{cite book|last=Sardessai|first=Manohar Rai|title=A history of Konkani literature: from 1500 to 1992 |publisher=Sahitya Akademi|year=2000|pages=30–70|chapter=Missionary period}}</ref>
 
* దీనిని క్యాథలిక్ మిషనరీలు ''లింగా బ్రహ్మణ్'' అని కూడా సూచించేవారు.<ref name="rai"/>
 
* పోర్చుగీసువారు తర్వాత కొంకణిని ''లింగా కాంకానిమ్'' అని సూచించడం ప్రారంభించారు.<ref name="rai"/>
 
=== ప్రారంభ స్థానిక సాహిత్యంలో పురాతన కొంకణి మాతృభాష యొక్క ఒక ఉదాహరణ ===
పంక్తి 233:
== నిర్మాణం ==
=== ఉచ్చారణ శాస్త్రం ===
కొంకణి భాషలో 16 ప్రాథమిక అచ్చులు (సమాన సంఖ్యలో ఉన్న దీర్ఘ అచ్చులు మినహా), 36 హల్లులు, 5 పాక్షిక-అచ్చులు, 3 సిబ్లాంట్లు, 1 ఒత్తక్షరము మరియు పలు సంధ్యాక్షరాలు ఉన్నాయి. ఇతర ఇండో-ఆర్యన్ భాష వలె, ఇది దీర్ఘ మరియు హ్రస్వ అచ్చులు రెండూ ఉన్నాయి మరియు దీర్ఘ అచ్చులతో పదాంశాలను నొక్కి పలికాలి. వేరే రకాల నాసికా అచ్చులు కొంకణి భాషలో ఒక ప్రత్యేక లక్షణంగా చెప్పవచ్చు.<ref name="bhat">{{cite book|last=Bhat|first=V. Nithyanantha|title=The Konkani language: historical and linguistic perspectives |publisher=Sukṛtīndra Oriental Research Institute|pages=43, 44|language=English. Konkani}}</ref>
 
* తాలవ్యం మరియు దంతమూలీయ విరామాలు స్పృష్టోష్మాలు. తాలవ్య అంశాలు పూర్తిగా తాలవ్యంగా ఉంటాయి కాని తాలవ్య వరుసలో ఇతర హల్లులు దంతనమూలీయాలు.<ref name="cardona">{{cite book|last= Cardona|first=George|title=The Indo-Aryan Languages|year= 2007|publisher= Routledge|isbn=041577294X, 9780415772945 |pages=1088}}</ref>
* స్వర/స్వరరహిత తేడాలు విరామాలు మరియు స్పృష్టోష్మాల్లో మాత్రమే కనిపిస్తాయి. స్పృష్ణోష్మాలు అన్ని స్వరరహితం మరియు ధ్వని గల పదాలు అన్ని స్వరం కలిగినవి.<ref name="cardona"/>
* ప్రారంభ అచ్చు అక్షరం ఒత్తక్షరం మరియు కషణాక్షరాల తర్వాత కుదించబడుతుంది. పలువురు వాచకులు ఒత్తక్షరాల స్థానంలో ఒత్తులేని అక్షరాలను ఉపయోగిస్తారు.<ref name="cardona"/>
* ప్రారంభేతర స్థానంలో ఒత్తక్షరాలు చాలా అరుదుగా కనిపిస్తాయి మరియు స్పష్టంగా మాట్లాడే భాషలో మాత్రమే కనిపిస్తాయి. పలాటాలిజేషన్/నాన్ పలాటిలిజేషన్ అనేది తాలవ్యం మరియు దంతమూలీయాల మినహా అన్ని ఒత్తి పలికే హల్లులలో గుర్తించవచ్చు. ఒక తాలవ్య దంతమూలీయ పదం అవసరమైనప్పుడు, ఆ స్థానంలో ఒక తాలవ్యాన్ని గుర్తించవచ్చు. ధ్వని గల పదాల సందర్భంలో, ఒత్తు లేని హల్లులు మాత్రమే ఇలాంటి బేధాన్ని చూపిస్తాయి మరియు గ్లిడ్‌ల్లో inly labeo-వెలార్ గ్లిడ్స్ మాత్రమే దీనిని ప్రదర్శిస్తాయి. అచ్చులు మౌఖిక మరియు నాసిక సంబంధిత పదాల మధ్య ఒక బేధాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి<ref name="cardona"/>
 
=== అచ్చులు ===
పంక్తి 246:
అయితే అత్యధిక భారతీయ భాషలు మూడు ప్రథమ అచ్చుల్లో దేవనాగరి గ్రాఫెమ్ ए (IPA:{{IPA|e}})చే సూచించబడే ఒకదానిని మాత్రమే ఉపయోగిస్తాయి, కొంకణి మూడింటిని ఉపయోగిస్తుంది: {{IPA|e}}, {{IPA|ɛ}} మరియు {{IPA|æ}}.
 
కొంకణిలో ఉపయోగించే ముందు భాగంలో కొద్దిగా తెరవబడి, గుండ్రంగా లేని అచ్చు (æ) దాని ప్రాథమిక IPA వివరణకు వ్యత్యాసంగా ఉంటుంది. దీనిని {{IPA|ɛ}} మరియు {{IPA|æ}} మధ్య ఉంచుతారు మరియు ఇది {{IPA|æ}} కంటే కొంచెం పొడవుగా ఉంటుంది. æ యొక్క ప్రాథమిక ఉచ్చారణను అప్పు తెచుకున్న పదాలు కోసం ఉపయోగిస్తారు.
 
{{IPA|ʌ}} కాకుండా అన్ని అచ్చులను ముక్కుతో పలుకుతారు.
పంక్తి 311:
== వ్యాకరణం ==
 
కొంకణి వ్యాకరణం ఒక సమగ్ర సంస్కృత నిర్మాణాన్ని కలిగి ఉంది మరియు ఇది ఇతర ఇండో-ఆర్యన్ భాషలను పోలి ఉంటుంది. ప్రధాన కొంకణి వ్యాకరణం కూడా ద్రవిడ భాషలచే ప్రభావితమైంది. కొంకణి అనేది పదనిర్మాణం, వాక్యనిర్మాణంలో ఉత్తమంగా ఉండే ఒక భాష. దీనిని ఒక ఒత్తి పలికే భాష లేదా ఒక స్వర భాషగా సూచించడం సాధ్యం కాదు.<ref name="D2_Konkani">{{cite web |url=http://www.sfb632.uni-potsdam.de/conference/posters/D2_Konkani.pdf |format=PDF|title=The question of Konkani? |author=Caroline Menezes (The National Institute for Japanese language, Tokyo, Japan) |publisher=Project D2, Typology of Information Structure" |accessdate=2008-02-10}}</ref>
* కొంకణి పదావళిని ''తట్సమా'' (మార్పు లేకుండా సంస్కృత పదాలు), ''తద్భవ'' (స్వీకరించిన సంస్కృత పదాలు), ''దేశీయ'' (స్వదేశీ పదాలు) మరియు ''అంత్రదేశీయ'' లేదా విదేశీ పదాలతో రూపొందించారు.
* మాట్లాడే పద్ధతిని క్రింది భాగాల్లో ఒకదానిలో వర్గీకరించవచ్చు:<ref name="jana"/>
# ''నామ్'' (నామవాచకం)
# ''సర్వనామ్'' (సర్వనామం)
# ''విశేషణ్'' (విశేషణం)
# ''క్రియపద్'' (క్రియాపదం)
# ''క్రియవిశేషణ్'' (క్రియా విశేషణం)
# ''ఉదయాన్వాయి అవ్యయ''
# ''శబ్ధయోగి అవ్యయ''
# ''కేవలప్రయోగి అవ్యయ''
* అన్ని క్రియలు, క్రియా విశేషణాలు, విశేషణాలు మరియు ''అవ్యయా'' లు ''తాట్సమా'' లేదా ''తద్బావ్'' అయ్యి ఉంటాయి.<ref name="jana"/>
క్రింది పట్టిక దీనిని వివరిస్తుంది:
{|
పంక్తి 332:
! align="center"|అనువాదం
|- style="background:whitesmoke"
| align="center"|वाच vaach (తాట్సామా)
| align="center"|वच् vach
| align="center"|చదువు
|- style="background:whitesmoke"
| align="center"|आफय, आपय aafay, aapay (తాట్సామా)
| align="center"|आव्हय् aavhay
| align="center"|పిలువు, సమావేశపరచు
|- style="background:whitesmoke"
| align="center"|रांध raandh (తాట్సామా)
| align="center"|रांध् raandh
| align="center"|వండు
|- style="background:whitesmoke"
| align="center"|बरय baray (తద్భావ్)
| align="center"|वर्णय् varnay
| align="center"|రాయి
|- style="background:whitesmoke"
| align="center"|व्हर vhar (తద్భావ్)
| align="center"|हर har
| align="center"|తీసుకుని వెళ్లు
|- style="background:whitesmoke"
| align="center"|भक bhak (తద్భావ్)
| align="center"|भक्ष् bhaksh
| align="center"|తిను
|- style="background:whitesmoke"
| align="center"|हेड hedd (తద్భావ్)
| align="center"|अट् att
| align="center"|తిరుగు
|- style="background:whitesmoke"
| align="center"|ल्हेव lhev (తద్భావ్)
| align="center"|लेह् leh
| align="center"|లేహించు
|- style="background:whitesmoke"
| align="center"| शीन sheen (తద్భావ్)
| align="center"|छिन्न chinna
| align="center"|కత్తిరించు
|- style="background:whitesmoke"
| colspan="5" align="center"|<small>మూలం:</small>''<small>Koṅkaṇî Dhatukosh<ref name="jana"/></small>''
|}
|}
* ప్రస్తుత సహాయక పదం నిరవధిక అంశం ప్రధాన క్రియ యొక్క ప్రస్తుత అసమాపక క్రియతో చేరుతుంది మరియు సహాయక పదం పాక్షికంగా తొలగించబడుతుంది.<ref name="jana"/> దక్షిణ మాండలికాలను ద్రవిడ భాషలతో ఉపయోగిస్తున్నప్పుడు, ఈ వ్యత్యాసం కర్ణాటకలో మాట్లాడే మాండలికాలలో మరింత స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది, అయితే గోవాలోని కొంకణి ఇప్పటికీ యదార్ధ రూపంలో ఉపయోగించబడుతుంది.
ఉదా.: ''నేను తింటాను'' మరియు ''నేను తింటున్నాను'' అనేది గోవా కొంకణిలో ఒకేలా ధ్వనిస్తుంది, దీని కారణం వాడుక భాషలో సహాయ పదాన్ని ఉపయోగించరు. hāv khātā అంటే ''నేను తింటున్నాను'' అని అర్థం. అయితే, కర్ణాటక కొంకణిలో hāv khātā అనే దానికి ''నేను తింటాను'' అనే అర్థం వస్తుంది మరియు hāv khātoāsā లేదా hāv khāter āsā అనేది ''నేను తింటున్నాను'' అనే అర్థం వస్తుంది.
* సంస్కృత ''అనుస్వరం'' వలె కాకుండా కొంకణిలో చాలా ప్రాముఖ్యతను కలిగి ఉంది. మధ్య ఇండో-ఆర్యన్ మాండలికాల ఒక ప్రత్యేక లక్షణం ఏమిటంటే కొంకణి భాషలో ఇప్పటికీ ''అనుస్వరాన్ని'' పదానికి ముందు లేదా చివరిలో ఉంచుతున్నారు.<ref name="jana"/> అదే విధంగా ''విసర్గ'' అనేది పూర్తిగా తొలగించబడింది మరియు उ మరియు/లేదా ओలతో ఇముడ్చుకోబడింది; ఉదా. సంస్కృత दीपः అనేది दिवो గా మరియు दुःख అనేది दुखగా మారింది.
 
* ఇతర భాషల్లో వలె, ఇది మూడు లింగాలను కలిగి ఉంది, తటస్థ లింగాన్ని కొంకణిలో ఎక్కువగా ఉపయోగిస్తారు. మధ్య యుగంలో, మహారాష్ట్రి మినహా అత్యధిక ఇండో-ఆర్యన్ భాషలు వాటి తటస్థ లింగాన్ని కోల్పోయాయి, ఇది మరాఠీలో కంటే కొంకణిలో మరింతగా ఉపయోగించబడుతుంది.<ref name="jana">{{cite book|last=Janardhan|first=Pandarinath Bhuvanendra |title=A Higher Konkani grammar|publisher=P.B. Janardhan |year=1991|series=Foreign Language Study / Indic Languages Konkani language About|pages=540 pages|language=English, Konkani}}</ref> కొంకణిలో లింగం అనేది పూర్తిగా వాక్యరణపరంగా ఉపయోగిస్తారు మరియు లింగంతో సంబంధం లేదు.<ref name="jana"/>
 
* ఎనిమిది వ్యాకరణ సందర్భాలలో, కొంకణి అనేది పూర్తిగా డేటివ్, లొకేటివ్ మరియు అబ్లాటివ్‌లను కోల్పోయింది.<ref name="jana"/> ఇది పాక్షికంగా ద్వితీయా విభక్తి వాక్యంలో కర్మ పదానికి చేర్చే ప్రత్యయం మరియు కరణార్థక సందర్భాలను కూడా కోల్పోయింది.<ref name="jana"/> కనుక సంరక్షణ సందర్భాలు: ప్రథమావిభక్తి, షష్ఠీ విభక్తి మరియు సంబోధనా ప్రథమా విభక్తి.<ref name="jana"/>
* కొంకణి వేదాల యాస యొక్క ప్రత్యక్ష నిష్పాదకం అయిన స్వరస్థాయి యాసను కలిగి ఉంది, ఇది సాధారణంగా కొంకణిలో ''నాసికతో పలికే'' పదంగా భావిస్తారు.<ref name="jana"/> ''తద్భావ్‌'' ల్లో కంటే అధిక ''తట్సామా'' ల్లో ''పనుపరిచే'' యాసను కలిగి ఉంది.<ref name="jana"/> విభక్తి కూడా యాసను ప్రభావితం చేస్తుంది.<ref name="jana"/>
* కొంకణి నిష్క్రియ స్వరాన్ని కోల్పోయింది మరియు ప్రస్తుతం సకర్మక క్రియలు వాటి పరిపూర్ణతలో నిష్క్రియ క్రియలకు సమానంగా ఉంటుంది.
* కొంకణిలో ऋ, ॠ, ऌ, ॡ, ष, क्षలను తిరస్కరించింది మరియు ఆ స్థానంలో र, ख, ह, श మరియు सలను సమీకరించుకుంది.<ref name="jana"/>
* సంస్కృత సంకలిత అక్షరాలను కొంకణిలో ఉపయోగించరు; ఉదా. సంస్కృత द्वे, प्राय, गृहस्थ, उद्योत పదాలు వరుసగా కొంకణిలో बे, पिराय, गिरेस्त, उज्जो గా మారతాయి.<ref name="jana"/>
 
=== సంస్కృతీకరణం ===
 
కొంకణి భాష మరాఠీ వలె అధిక సంస్కృతి పదాలను కలిగిలేదు, కాని ఇది ప్రకృతి మరియు అపభ్రంష నిర్మాణం, క్రియా రూపాలు మరియు పదావళిని కలిగి ఉంది. అయితే గోవా హిందూ మాండలికం ఎక్కువగా ప్రకృతీకరించబడింది, ప్రారంభ 16వ శతాబ్దంలో మతం మారిన పోర్చుగీసు వారిచే ప్రభావితమైన క్యాథలిక్ మాండలికం వలె కాకుండా పలు సంస్కృతం నుండి స్వీకరించిన పదాలను కలిగి ఉంది. క్యాథలిక్ సాహిత్య మాండలికం నేడు మళ్లీ సంస్కృత పదావళిని స్వీకరించింది, క్యాథలిక్ చర్చ్ కూడా సంస్కృతీకరణ విధానాన్ని ఆచరిస్తుంది.<ref name="cardona"/> ఇటీవల స్వీకరించిన సంస్కృత పదావళి నూతన తరాలకు క్లిష్టంగా మరియు కొత్తగా ఉన్నప్పటికీ, వారు తిరుగుబాటు చేయలేదు.<ref name="cardona"/> మరొక వైపు, దక్షిణ కొంకణి మాండలికాలు అత్యధిక సంస్కృత పదాలను కలిగిన ద్రవిడ మూల భాషల్లో ఒకటి కన్నడ భాషచే ప్రభావితమయ్యాయి, ఇది కొంతకాలంపాటు పునఃసంస్కృతీకరణ నిర్వహించబడింది.<ref name="cardona"/>
 
== లిపులు ==
కొంకణిని పలు లిపుల్లో రాస్తారు. నిజానికి బ్రహ్మీ అనే దానిని ఉపయోగించేవారు కాని ప్రస్తుతం విస్మరిస్తున్నారు.<ref name="bhat">{{cite book|last=Bhat|first=V. Nithyanantha |title=The Konkani language: historical and linguistic perspectives|editor=V. Nithyanantha Bhat, Ela Sunītā|publisher=Sukṛtīndra Oriental Research Institute|year= 2004|series=Konkani language|volume=Volume 10 of Sukṛtīndra Indological series|pages=52}}</ref>
కదంబులనాటి నుండి గోవాలో ''కందేవీ'' లేదా ''గోయ్కాందీ'' అని పిలిచే ఒక లిపిని ఉపయోగిస్తున్నారు, ఇది 17వ శతాబ్దం తర్వాత ప్రజాదరణ కోల్పోయింది. కందేవీ లిపి హాలెకన్నడ లిపికి విరుద్ధంగా ఉంటుంది, కాని ఆశ్చర్యంగా ఒకే లక్షణాలను కలిగి ఉంటుంది.<ref name="archives">{{cite book|others=National Archives of India|title=Indian archives|publisher=National Archives of India|volume=Volume 34|pages=1985}}</ref> ఈ లిపిలో రాసిన ప్రారంభ పత్రాలను రవాల సెటీచే సమర్పించబడిన ఒక దావాలో గుర్తించవచ్చు; ఇది గోవా దీవుల్లో కరైమ్ యొక్క ఒక గౌణకర్ పోర్చుగల్ రాజుకు సమర్పించనది అయి ఉండవచ్చని భావిస్తన్నారు. ఈ 15వ శతాబ్దపు పత్రంలో కొంకణిలో సంతకాన్ని కలిగి ఉంది, దీనిలో ఇలా ఉంది: <br />''రవలా సెతి బరహా'' , దీని అర్థం రవలా సెటి రాయునది.<ref name="goy">{{cite book|last=Ghantkar|first=Gajanana|title=History of Goa through Gõykanadi script |year=1993|pages=Page x|language=English, Konkani, Marathi, Kannada}}</ref>
హెలికన్నడ వలె కాకుండా, గోయ్కాందీ మరియు కందేవీ అక్షరాలు సాధారణంగా ఒక నగరి లిపుల వలె ఒక విలక్షణమైన క్షితిజ సమాంతర గీతతో రాస్తారు.
 
నేడు, గోవాలో కొంకణి భాష కోసం దేవనాగరిని అధికార లిపిగా ఉపయోగిస్తున్నారు. గోవాలో రోమన్ లిపి కూడా ప్రజాదరణ పొందింది. కొంకణి లిపి అనేది [[కర్ణాటక]]లో కొంకణి జనాభాలో ఉపయోగించబడుతుంది. [[కేరళ]] రాష్ట్రంలో కొచ్చిన్ మరియు కోళికోడ్ నగరాల చుట్టప్రక్కల్లోని కొంకణి సమూహాలచే మలయాళ లిపి ఉపయోగించబడుతుంది. మహారాష్ట్ర తీరప్రాంతాలు మరియు కర్ణాటకలోని భత్కల్ తాలూకాల్లోని కొంకణి ముస్లింలు కొంకణిని రాయడానికి అరబిక్ లిపిని ఉపయోగిస్తారు.<ref name="MadhaviSardesai"/>
 
{|class="wikitable" |+కొంకణి అక్షరాలు |-!width="10%"|IPA చిహ్నం!!width="10%"|సవరించిన దేవనాగరి అక్షరం!!width="10%"|ప్రాథమిక దేవనాగరి అక్షరం!!width="10%"|రోమన్ లిపి!!width="10%"|కన్నడ అక్షరం!!width="10%"|మలయాళ అక్షరం!!width="10%"|అరబిక్ అక్షరం
పంక్తి 510:
== మాండలికాలు ==
{{See also|Karnataka Konkani}}
కొంకణి అత్యల్ప జనాభాను కలిగి ఉన్నప్పటికీ, అత్యధిక సంఖ్యలో మాండలికాలను కలిగి ఉంది. కొంకణి యొక్క మాండలిక నిర్మాణ వృక్షాన్ని ప్రాంతంవారీగా, మతంవారీగా, జాతి మరియు స్థానిక భాష ప్రభావంవారీగా సులభంగా వర్గీకరించవచ్చు.<ref name="MadhaviSardesai"/>
 
ఇతర పరిశోధకులు మాండలికాలను వేరే విధంగా వర్గీకరించారు.
పంక్తి 521:
 
;ఎథ్నోలోగూ (ISO) వర్గీకరణ
''ఎథ్నోలోగూ'' కొంకణి అని పిలిచే రకాలకు రెండు ISO 639-3 కోడ్‌లను కేటాయించాడు:
* '''గోయాన్ కొంకణి''' (ISO 639-3: gom)
* '''కొంకణి ప్రొపెర్ (కొంకణీస్)''' (ISO 639-3: knn)
 
== సమస్యలు/వాదాంశాలు ==
పంక్తి 533:
# పలు మతపరమైన మరియు జాతి సమూహాల్లో పరస్పర విభేదం; వీటితోపాటు ప్రాంతంలో కొంకణి సంస్కృతికి ఒక ద్వితీయ స్థాయిని కల్పించడం.
# కొంకణి వాచకులు భారతదేశంలోని పలు ప్రాంతాలకు మరియు ప్రపంచవ్యాప్తంగా వలస పోతున్నారు.
# పాఠశాలలు మరియు విద్యాలయాల్లో కొంకణి భాషను అభ్యసించడానికి అవకాశం లేకపోవడం. ప్రస్తుతం గోవాలో కొన్ని కొంకణి పాఠశాలలు ఉన్నాయి. స్థానిక కొంకణి ప్రాంతాల వెలుపల జనాభాకు ఖచ్చితంగా కొంకణి విద్యకు అనధికారికంగా కూడా ఆస్కారం లేదు.
# కొంకణి వాచక తల్లిదండ్రులు వారి పిల్లలు “Maaim Bhas”(మాతృభాష) కొంకణి భాషను కాకుండా "Potaachi Bhas" (స్థానిక భాష) నేర్చుకోవాలని భావిస్తున్నారు; ప్రధానంగా వారు పాఠశాలల్లోని ఆంగ్ల భాషపై పట్టురావాలని ఆంగ్ల భాషను నేర్పేందుకు ప్రయత్నిస్తున్నారు.<ref name="MadhaviSardesai"/>
 
కొంకణి వాడుకలో ఈ అధోముఖ ధోరణిని ఆపడానికి ప్రయత్నాలు జరిగాయి,{{Citation needed|date=March 2008}} కొంకణిని పునరుద్ధరించడానికి షెనోయి గోయెబాబ్ యొక్క ప్రయత్నాలు ప్రారంభమయ్యాయి. కొంకణి సాహిత్యంలో ఒక నూతన ఆసక్తి ఉద్భవించింది. కొంకణి భాషకు [[సాహిత్య అకాడమీ|సాహితీ అకాడమీ]] గుర్తింపు మరియు కొంకణి సాహిత్యానికి సంస్థ అందించిన ఒక వార్షిక అవార్డు దోహదపడ్డాయి.
 
కొన్ని సంస్థలు 1939 నుండి కొంకణి బాషా మండలిచే అమలు చేయబడుతున్న కొంకన్ దియాజ్ యాత్ర మరియు నూతన విశ్వ కొంకణి పరిషత్ వంటి కార్యక్రమాలు కొంకణి వాచకుల అందరిని ఐక్యం చేసేందుకు ప్రయత్నిస్తాయి.
 
=== బహుభాషితం ===
భారతదేశ జనాభా విభాగం ప్రకారం, కొంకణి వాచకులు అత్యధిక స్థాయిలో బహుభాషితాన్ని ప్రదర్శిస్తున్నట్లు తెలిసింది. 1991 జనాభా లెక్కల్లో, దేశంలో ద్విభాషిత సగటు 19.44% మరియు త్రిభాషిత సగటు 7.26%లతో పోల్చినప్పుడు, కొంకణి వాచకులు వరుసగా 74.20% మరియు 44.68% స్కోర్ చేశారు. దీని వలన కొంకణి వాచకులను భారతదేశంలో అత్యధిక బహుభాషావేత్తలుగా సూచిస్తారు.
 
కొంకణి వాచకులు స్థిరపడిన ఎక్కువ ప్రాంతాల్లో, వారు అరుదుగా తక్కువ జనాభాగా ఉంటారు మరియు స్థానిక భాషలో ఇతరులతో సంభాషించాల్సి ఉంటుంది. ద్విభాషితానికి మరొక కారణంగా కొంకణి భాషను ఒక ప్రాథమిక లేదా ప్రత్యామ్నాయ భాష వలె బోధించే పాఠశాలలు లేకపోవడాన్ని చెప్పవచ్చు.
 
ద్విభాషితం అనేది ఒక చెడ్డ అంశం కాదు, దానిని కొంకణి భాష ఒక అభివృద్ధి చెందిన భాష కాదని ఒక చెడు అభిప్రాయాన్ని కల్పించారు. గోవా మరియు మహారాష్ట్రల్లో మరాఠీ మాట్లాడే కొంకణి వాచకులు ద్విభాషితానికి ప్రధాన అసంతృప్తికి కారణమైంది ఎందుకంటే కొంకణి అనేది మరాఠీ యొక్క ఒక మాండలికంగా ఒక నమ్మకం ఏర్పడటానికి కారణమైంది<ref name="MadhaviSardesai"/><ref name="languageinindia.com">[http://www.languageinindia.com/may2001/bilingual.html లాంగ్వేజ్ ఇన్ ఇండియా]</ref> మరియు ఇది గోవా యొక్క భవిష్యత్తుపై ప్రభావం చూపుతుంది.
 
=== కొంకణి–మరాఠీ వివాదం ===
కొంతమంది కొంకణి అనేది మరాఠీ యొక్క ఒక మాండలికంగా మరియు ఒక స్వతంత్ర భాష కాదని వాదించారు. దీనికి పలు చారిత్రక కారణాలను (చరిత్ర విభాగంలో సూచించబడ్డాయి), మరాఠీ మరియు కొంకణిల మధ్య సారూప్యతలు, [[గోవా]] మరియు [[మహారాష్ట్ర]]ల మధ్య భౌగోళిక సాన్నిధ్యం, మహారాష్ట్రలో (మాల్వాణి వంటివి) మాట్లాడే కొంకణి మాండలికాలపై బలమైన మరాఠీ ప్రభావాన్ని, కొంకణిలో ప్రముఖ సాహిత్యం లేకపోవడం మరియు మరాఠీకి అనుగుణంగా ఎక్కువమంది కొంకణి హిందువుల ద్విభాషితాన్ని పేర్కొన్నారు.
 
జోస్ పెరైరా అతని 1971 రచన "కొంకణి - ఏ లాంగ్వేజ్: ఏ హిస్టరీ ఆఫ్ ది కొంకణి మరాఠీ కాంట్రవర్సీ"లో, 1807లో జాన్ లేడెన్ భారతీయ భాషలపై ఒక కథనాన్ని సూచించాడు, దీనిలో కొంకణిని భాషా వివాదానికి మూలంగా "మహారాష్ట్ర యొక్క ఒక మాండలికం"గా సూచించబడింది.<ref name="MadhaviSardesai"/>
 
ఈ లోపాన్ని సమర్ధించిన మరొక భాషావేత్త గ్రెయిర్సన్. భారతదేశంలోని భాషలపై గ్రియిర్సన్ రచన: ''ది లింగ్విస్టిక్ సర్వే ఆఫ్ ఇండియా'' ను ఇతర భాషావేత్తలు ఒక ముఖ్యమైన సూచనగా పేర్కొన్నారు. ఇతని పుస్తకంలో, గ్రెయిర్సన్ మహారాష్ట్ర తీర ప్రాంతాల్లో మాట్లాడే కొంకణి (ఆ సమయంలో, బాంబే ప్రెసిడెన్సీలో భాగం) మరియు గోవాలో మాట్లాడే కొంకణి భాషలను రెండు వేర్వేరు భాషలు వలె వేరు చేశాడు. అతను మహారాష్ట్ర తీరప్రాంతాల్లో మాట్లాడే కొంకణి భాషను మరాఠీ యొక్క ఒక మాండలికంగా మరియు గోవా కొంకణి యొక్క ఒక మాండలికం కాదని పేర్కొన్నాడు. కాని అతని అభిప్రాయం ప్రకారం, గోవా కొంకణి అనే దానిని కూడా మరాఠీ యొక్క ఒక మాండలికంగా భావించాడు ఎందుకంటే గోవాలోని హిందువులు ఆచరించే మతపరమైన సాహిత్యం కొంకణిలో కాకుండా మరాఠీలో ఉంటుంది. గోవా కొంకణి గురించి గ్రెయిర్సన్ యొక్క అభిప్రాయం దాని భాషావేత్తల ఆధారంగా కాకుండా గోవాలోని ద్విభాషా పరిస్థితుల ఆధారంగా సూచించబడింది.
 
ఆరు సాధారణ కొంకణి మాండలికల్లో ఆధునిక చారిత్రక మరియు తులనాత్మక బాషావేత్తల వివరణలను ఉపయోగించుకుని S. M. కాట్రే రాసిన 1966 రచన ''ది ఫార్మేషన్ ఆఫ్ కొంకణి'' లో కొంకణి యొక్క నిర్మాణం మరాఠీ నుండి వేరేగా ఉందని ఉంది.<ref name="MadhaviSardesai"/><ref name="languageinindia.com"/> కొంకణి పునరుద్ధరణ ఉద్యమంలో ఒక కీలకమైన పాత్ర పోషించిన షెనోయి గోయెంబాబ్ హిందువుల్లో కొంకణి మరియు క్రైస్తవుల్లో పోర్చుగీసులపై మరాఠీ యొక్క పూర్వ-ఔన్నత్యానికి వ్యతిరేకంగా పోరాడాడు.
 
భారత రాష్ట్రాలను భాషా అధ్యయనాలతో పాటు గుర్తించబడుతున్న సమయంలో 1961లో భారతదేశంలో గోవా విలీనం చేయబడింది. గోవాను మహారాష్ట్ర రాష్ట్రంలో విలీనం చేయాలని డిమాండ్లు ఉన్నాయి. ఎందుకంటే గోవాలో గుర్తించదగిన స్థాయిలో మరాఠీ వాచకులు ఉన్నారు మరియు కొంకణి భాషను పలువురు మరాఠీ యొక్క ఒక మాండలికంగా భావించేవారు. కొంకణి గోవా నివాసులు తరలింపును వ్యతిరేకించారు. కొంకణిని ఒక స్వతంత్ర భాష వలె లేదా మరాఠీ యొక్క ఒక మాండలికం వలె నిర్ణయించాలనే అంశం గోవా యొక్క విలీనంపై కీలకమైన రాజకీయ ప్రవర్తనను కలిగి ఉంది, ఇది 1967లో ఒక జనాభిప్రాయ సేకరణతో పరిష్కరించబడింది.<ref name="MadhaviSardesai"/>
 
సాహితీ అకాడమీ (భారతదేశంలోని ఒక ప్రఖ్యాత సాహిత్య సంస్థ) 1975లో దీనిని ఒక స్వతంత్ర భాష వలె గుర్తించింది మరియు తర్వాత కొంకణిని (దేవనాగరి లిపిలో) 1987లో గోవా యొక్క అధికార భాషగా ప్రకటించారు.
 
=== లిపి మరియు మాండలిక సమస్యలు ===
పలు లిపులు మరియు వేర్వేరు మాండలికాల వలన వచ్చిన సమస్యలు కొంకణి వాచకులను ఐక్యం చేసే ప్రయత్నంలో ఒక అవరోధంగా నిలిచాయి. దేవనాగరి అధికార లిపి వలె మరియు మరియు అంత్రుజ్ మాండలికాన్ని ఉపయోగించాలని నిర్ణయం గోవా మరియు దాని వెలుపల కూడా వ్యతిరేకించబడింది.<ref name="goacom2049"/> విమర్శకులు ఆంత్రుజ్ మాండలికం ఎక్కువమంది గోవా నివాసులు ఒక అర్ధం లేని మాండలికం వలె పేర్కొన్నారు, ఇతర కొంకణి వాచకులు మాత్రమే అంగీకరించారు మరియు గోవాలోని రోమన్ లిపి లేదా కర్ణాటక తీర ప్రాంతాల్లో కన్నడ లిపితో పోల్చినప్పుడు, దేవనాగరిని చాలా తక్కువగా ఉపయోగిస్తారు<ref name="goacom2049"/> విమర్శకుల్లో ఎక్కువమంది గోవాలోని కొంకణి క్యాథలిక్‌లు ఉన్నారు, వీరు 1986-87లో కొంకణి ఉద్యమంలో ముందువరుసలో నిలిచారు మరియు రోమన్ లిపిలో సాహిత్యాన్ని రాయడంతో పాటు రోమన్ లిపిని ఎక్కువకాలం ఉపయోగించారు. వారు రోమన్ లిపిక్ దేవనాగరి లిపితో సమాన హోదాను కల్పించాలని డిమాండ్ చేస్తున్నారు.<ref>[http://timesofindia.indiatimes.com/NEWS/India/Goa_group_wants_Konkani_in_Roman_script/articleshow/1644404.cms గోవా గ్రూప్ వాంట్స్ కొంకణి ఇన్ రోమన్ స్క్రిప్ట్]</ref>
 
కొంకణి వాచకులు ఎక్కువగా ఉన్న కర్ణాటకలో, ప్రముఖ సంస్థలు మరియు కార్యకర్తలు కూడా స్థానిక పాఠశాలలో కొంకణిని బోధించడానికి దేవనాగరికి బదులుగా కన్నడ లిపిని మాధ్యమంగా ఉపయోగించాలని డిమాండ్ చేస్తున్నారు.<ref>[http://www.hindu.com/2006/03/14/stories/2006031416160300.htm ది హిందూ: కర్ణాటక / మంగళూరు న్యూస్: `కన్నడ స్క్రిప్ట్ మస్ట్ బీ యూజెడ్ టు టీచ్ కొంకణి']</ref> కర్ణాటక ప్రభుత్వం 6వ తరగతి నుండి 10వ తరగతి విద్యార్థులకు కొంకణి భాషను ఒక వైకల్పిక మూడవ భాష వలె కన్నడ లేదా దేవనాగరి లిపిల్లో బోధించడానికి దాని సమ్మతిని తెలియజేసింది.<ref>http://www.daijiworld.com/news/news_disp.asp?n_id=35720&amp;n_tit=Mangalore:+Konkani+Textbooks+in+Devanagari+Released</ref>
 
ప్రస్తుతం, అన్ని వర్గాల వరకు ఏ ఒక్క లిపి లేదా మాండలికం అర్థం అవుతుందని చెప్పడం సాధ్యం కాదు. ఈ సమస్యపై ఒక ఏకాభిప్రాయానికి ఎలాంటి తీవ్ర ప్రయత్నాలు జరగలేదు. అందరూ ఆమోదించిన ఒక ప్రాథమిక మాండలికం లేని కారణంగా చాలాసార్లు కొంకణి వాచకులు ఇతర కొంకణి వాచకులతో ఇతర భాషల్లో సంభాషిస్తున్నారు.
 
== సంస్థలు ==
[[దస్త్రం:India Goa TSKK.jpg|thumb|left|200px|కొంకణి భాషకు సంబంధించిన సమస్యలపై పని చేస్తున్న ఒక పరిశోధన సంస్థ థామస్ స్టెఫీన్స్ కొంకణ్ కేంద్రం (TSKK) యొక్క శిబిరం గోవాలోని పనాజీలో ఏర్పాటు చేయబడింది]]
 
కొంకణి కోసం పలు సంస్థలు కృషి చేస్తున్నాయి కాని ప్రధానంగా ఇవి ఒక్కొ్క్క సమూహాలకు పరిమితమయ్యాయి. అన్ని సమూహాలకు ఒక ఏకైక సంస్థను అందించే అవసరం కోసం ''ఆల్ ఇండియా కొంకణి పరిషత్'' [[జనవరి 23|23 జనవరి]] 1978న స్థాపించబడింది. ''విశ్వ కొంకణి పరిషత్'' అని పిలిచే ఒక నూతన సంస్థ ప్రపంచంలోని కొంకణి వాచకుల సంస్థలకు ఒక సమగ్ర మరియు బహుతావాద పెద్ద సంస్థ వలె [[సెప్టెంబర్ 11|11 సెప్టెంబరు]] 2005న స్థాపించబడింది.
 
మంద్ సోభాన్ అనేది కొంకణి భాష మరియు సంస్కృతిని సంరక్షించడానికి, ప్రోత్సహించడానికి, ప్రచారం చేయడానికి మరియు అభివృద్ధి చేయడానికి ఎక్కువగా కృషి చేస్తున్న ప్రధాన సంస్థగా చెప్పవచ్చు.
1939లో [[ముంబై]]లో ప్రారంభమైన ''కొంకణ్ దియాజ్ యాత్ర'' అనేది పురాతన కొంకణి సంస్థ. ''కొంకణి భాషా మండలి'' అనేది మూడవ ఆల్ ఇండియా కాన్ఫెరెన్స్ సమయంలో 5 ఏప్రిల్ 1942న ముంబైలో ప్రారంభమైంది. కొంకణి భాష, సాహిత్యం మరియు సంస్కృతిని ప్రోత్సహించడానికి గోవా ప్రభుత్వం 28 డిసెంబరు 1984న ''గోవా కొంకణి అకాడమీ (GKA)'' ను స్థాపించింది.<ref>{{cite web
|url = http://www.goakonkaniakademi.org/ |title = Goa Konkani Akademi&nbsp;— promoting the development of Konkani language, literature and culture |accessdate = 2008-06-16 |publisher=Goa Konkani Akademi}}</ref> థామస్ స్టెఫెన్స్ కొంకణి కేంద్రం (TSKK) అనేది [[గోవా]] రాజధాని [[పనజీ|పనాజీ]]లో స్థాపించిన ఒక ప్రముఖ పరిశోధనా సంస్థ, ఇది కొంకణి భాష, సాహిత్యం, సంస్కృతి మరియు విద్యకు సంబంధించిన సమస్యల గురించి పని చేస్తుంది.<ref>{{cite web
|url = http://www.tskk.org/ |title =Thomas Stephens Konknni Kendr |accessdate = 2008-06-16}}</ref>
''దాల్గాడో కొంకణి అకాడమీ'' అనేది పనాజీలో ఏర్పాటైన ఒక ప్రముఖ కొంకణి సంస్థగా చెప్పవచ్చు.
 
''కొంకణి త్రివేణి కళా సంఘం'' అనేది [[ముంబై]]లోని మంచి ఖ్యాతి గడించిన కొంకణి సంస్థల్లో ఒకటి, ఇది రంగస్థల ప్రదర్శనల ద్వారా కొంకణి భాష ప్రోత్సహించడానికి పూనుకుంది. కర్ణాటక ప్రభుత్వం [[ఏప్రిల్ 20|20 ఏప్రిల్]] 1994న ''కర్ణాటక కొంకణి సాహిత్య అకాడమీ'' ని స్థాపించింది.<ref>{{cite web|url = http://www.kalaangann.com/konkani.htm |title =Konkani |accessdate = 2008-06-16 |publisher=Kalaangann, Mandd Sobhann (The Konkani Heritage Centre) |archiveurl = http://web.archive.org/web/20080224134442/http://www.kalaangann.com/konkani.htm <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 2008-02-24}}</ref> ''కొంకణి ఏక్వత్'' అనేది గోవాలో పలు కొంకణి సమూహాల ఒక పెద్ద సంస్థగా చెప్పవచ్చు.
[[దస్త్రం:World Konkani Centre.jpg|thumb|right|250 px|వరల్డ్ కొంకణి కేంద్రం, మంగళూరు]]
 
మొట్టమొదటి ప్రపంచ కొంకణి సమావేశాన్ని డిసెంబరు 1995న మంగళూరులో నిర్వహించబడింది.
; కొంకణి భాష మరియు సంస్కృత సంస్థ
కొంకణి లాంగ్వేజ్ అండ్ కల్చరల్ ఫౌండేషన్ అనేది 1995లో ప్రపంచ కొంకణి సమావేశం తర్వాత వెలుగులోకి వచ్చింది.<ref> http://www.hindu.com/2008/07/09/stories/2008070960991200.htm</ref>
పంక్తి 589:
== సాహిత్యం ==
[[దస్త్రం:Doutrina Christam (book of Stephens, 1622).jpg|thumb|150px|Fr. థామస్ స్టెఫెన్స్‌చే దోవ్‌త్రినా క్రిష్టమ్ కవర్, కొంకణిలో మరియు ఏదైనా భారత భాషలో ప్రచురించబడిన మొట్టమొదటి రచన ]]
* కొంకణిలో మొట్టమొదటి ముద్రించబడినట్లు భావిస్తున్న పుస్తకాన్ని ఒక ఆంగ్ల జెసూట్ పురోహితుడు Fr. థామస్ స్టెఫెన్స్‌ను 1622లో రచించాడు మరియు దీనికి ''Dovtrina Cristam Em Lingoa Brahmana Canarim'' పేరు పెట్టాడు (పురాతన పోర్చుగీసులో: క్రిస్టియన్ డాక్టరైన్ ఇన్ ది కానారెస్ బ్రాహ్మణ్ లాంగ్వేజ్).
* ప్రత్యేకంగా కొంకణి వ్యాకరణంపై ప్రచురించబడిన ''Arte da lingoa Canarim'' అని పిలిచే మొట్టమొదటి పుస్తకం 1640లో పాదర్ స్టెఫెన్‌చే పోర్చుగీసులో ముద్రించబడింది.<ref name="manohar"/> ఒక ''కొంకణి వ్యాకరణం'' అనే పేరుతో ఒక పుస్తకం 1882 సంవత్సరంలో [[మంగళూరు]]లో ఆంగెలుస్ ఫ్రాన్సిస్ ఎక్సావెర్‌చే ముద్రించబడింది, దీనిలో కెనరా కొంకణి వ్యాకరణం వివరించబడింది.<ref name="gram1">{{cite book|url=http://books.google.co.in/books?id=lZv6UyynBPgC&printsec=frontcover&dq=konkani+grammar&cd=1#v=onepage&q&f=false|title=A Konkani grammar |last=Maffei|first=Angelus Francis Xavier |language=English, Konkani|accessdate=22 April 2010}}</ref>
* కొంకణి మానసగంగోత్రి — ప్రొఫె. ఒలివిన్హో గోమెస్
* వజ్రలిఖానీ — షినోయి గోయెబాబ్
* కొంకణి బాషెచో ఇతిహాస్ — షెనోయి గోయెబాబ్
* సొల్లావీయు ఎక్సెడెంట్లమ్ కొంకణి మహాభారత్: ఆది పూర్వ — మహాభారత ఇతిహాసం నుండి 18 కథల సేకరణ. ఇది అధిక చిహ్నాల ఉపయోగించి రోమన్ లిపిలో ఒక జెసూట్‌చే 16వ శతాబ్దంలో రాయబడింది. ఇది నేడు ప్రస్తుతం అందుబాటులో ఉన్న పురాతన కొంకణి రూపకం చెప్పవచ్చు.
 
== ఇతర వాస్తవాలు ==
* భాషకు "కొంకణి" అనే పేరు ఎల్లప్పుడూ ఆమోదించబడుతుందనే అంశంపై కొంతవరకు అసమ్మతి ఉంది. కొంకణి భాషకు ప్రారంభ సూచన శాంత్ నమ్‌దేవ్ (c.1270–c.1350 CE) రచించిన ఒక భక్తిరస పద్యంలో కనిపిస్తుంది, ఇతను కొంకణిలో ఒక చరణాన్ని రాశాడు.
* [[2007 ప్రపంచ క్రికెట్ కప్|2007 క్రికెట్ వరల్డ్ కప్]] కోసం నైక్‌చే నిర్వహించబడిన ఒక అంతర్జాతీయ ప్రకటన ప్రచారంలో నేపథ్యం వలె ఒక కొంకణి పాట ''రావ్ పాట్రో రావ్'' ఉంది. ఇది ఒక పురాతన పాట ''బెబ్డో'' యొక్క శృతి ఆధారంగా క్రిష్ పెర్రీ సమకూర్చగా, లోర్నా పాడింది. అగ్నెల్లో డియాస్ (ప్రకటన చేసిన ప్రకటన సంస్థలో పనిచేసిన వ్యక్తి) రాసిన నూతన స్వరాన్ని రామ్ సంపత్ మళ్లీ సమకూర్చాడు మరియు ఎల్లా క్యాస్టెల్లినో పాడింది.
* ఒక కొంకణి సాంస్కృతిక కార్యక్రమం ''కొంకణి నిరాంతరి'' ని 26 మరియు 27 జనవరి 2008న [[మంగళూరు]]లో నిర్వహించారు; ఇది బ్రెజిలియన్ సంగీత బృందం వాయించిన ఒక 40 గంటల నిర్విరామ సంగీత కార్యక్రమం వలె ఇది [[గిన్నీస్ ప్రపంచ రికార్డులు|గిన్నెస్ బుక్ ఆఫ్ వరల్డ్ రికార్డ్స్‌]]లో కెక్కింది వీరు గతంలో 36 గంటలపాటు నిర్విరామంగా పాడే కార్యక్రమంతో రికార్డ్‌ను కలిగి ఉన్నారు.<ref>{{cite web|url= http://www.daijiworld.com/news/news_disp.asp?n_id=42855&n_tit=Mangalore%3A+Guinness+Adjudicator+Hopeful+of+Certifying+Konkani+Nirantari |title= Mangalore: Guinness Adjudicator Hopeful of Certifying Konkani Nirantari |accessdate= 2008-02-01 |publisher= Daijiworld Media Pvt Ltd Mangalore }}</ref>
* ఒక కొంకణి చలన చిత్రం ''పాల్టాడాచో మ్యూనిస్'' లేదా ''ది మ్యాన్ బియాండ్ ది బ్రిడ్జ్'' టోరంటో అంతర్జాతీయ చలన చిత్రోత్సవం (TIFF)లో 300 చలన చిత్రాల్లో పోటీపడి ఎంపికైంది.
 
== వీటిని కూడా చదవండి ==
"https://te.wikipedia.org/wiki/కొంకణి_భాష" నుండి వెలికితీశారు