ధ్యానం: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

'''ధ్యానం''' అనేది ఒక మానసిక సత్ప్రవర్తన. అంటే సాధకుడు ప్రతీకార, యోచన [[బుద్ధి]] నుంచి అమితమైన విశ్రాంతి లేదా స్పృహను పొందడం. ధ్యానం అనేది పలు మతాలకు సంబంధించిన అంశం. దీనిని పురాతన కాలం నుంచి సాధన చేస్తున్నారు. అలాగే దీనిని మత సంప్రదాయాల కు అతీతంగా కూడా సాధన చేస్తున్నారు. విస్తృత శ్రేణి ఆధ్యాత్మిక లేదా మనస్తత్వభౌతిక సాధనలు విభిన్న ధ్యాన సత్ప్రవర్తనలుగా ఉంటాయి. వీటి ద్వారా అత్యుత్తమ చైతన్య స్థితిని పొందడం మొదలుకుని అత్యధిక [[ఏకాగ్రత]], సృజనాత్మకత లేదా స్వీయ-స్పృహ లేదా సాధారణంగా ఒక విశ్రాంత మరియు ప్రశాంతమైన [[మనస్సు]]ను పొందడం వంటి లక్ష్యాలను సాధించవచ్చు.

ప్రాచ్య దేశాల ధ్యాన పద్ధతులను క్రమంగా పాశ్చాత్య దేశాలు కూడా అనుసరిస్తూ, విశేషంగా సాధన చేస్తున్నాయి. <ref>{{cite journal|title=Adapting Eastern spiritual teachings to Western culture|author=Tart, C|journal=The Journal of Transpersonal Psychology 22|pages=149–166}}</ref>

''ధ్యానం'' అనే మాట ఇండో-యురోపియన్ మూలపదం ''మెడ్'' నుంచి పుట్టింది. "కొలవడానికి" అని దాని అర్థము.<ref>[http://www.takeourword.com/et_k-m.html#mediation టేక్ అవర్ వర్డ్ ఫర్ ఇట్ ఆర్కైవ్ ఆఫ్ ఎటోమాలజీ క్వశ్చన్స్: మెడిటేషన్]</ref><ref>[http://www.bartleby.com/61/roots/IE305.html అమెరికన్ హెరిటేజ్ డిక్షనరీ : లిస్ట్ ఆఫ్ ఇండో యూరోపియన్ మూలాలు]</ref> అది కాస్తా [[లాటిన్]] ''మెడిటేటియో'' ద్వారా ఆంగ్లంలో ''మెడిటేషన్'' గా మార్పు చెందింది. వాస్తవానికి ఏదైనా భౌతిక లేదా వివేచనాత్మక సాధనను ఇది తెలుపుతుంది. తర్వాత అది "ధ్యానం" అనే పరిపూర్ణ అర్థాన్ని సంతరించుకుంది.

| last = Maison

| first = A.

| coauthors = Herbert, J.R.; Werheimer, M.d.; & Kabat-Zinn, J.

| title = Meditation, melatonin and breast/prostate cancer: hypothesis and preliminary data,

| journal = Medical Hypotheses

| volume = 44

| issue = 1

| pages = 39–46

|year=1995

| doi = 10.1016/0306-9877(95)90299-6}}</ref>

<blockquote>"మీ మనస్సులోని రహస్య ద్వారాలు తీయడానికి ధ్యానం ప్రధానం. ఆ స్థితిలో మనిషి తనకు తానుగా సంక్షిప్తరూపం పొందుతాడు. అదే విధంగా మనిషి అన్ని బాహ్య వ్యాపకాల నుంచి విముక్తి పొందుతాడు. అలాంటి ఆత్మాశ్రయ మనస్థితిలో ఆధ్యాత్మిక జీవితమనే సాగరంలో అతను మునిగిపోతాడు. తద్వారా తమలోని పలు రహస్యాలను ఛేదిస్తారు."<ref>{{cite book |author = `Abdu'l-Bahá |authorlink = `Abdu'l-Bahá |origyear = 1912 |year = 1995 |title = Paris Talks |pages = 175 |publisher = Bahá'í Distribution Service |isbn = 1870989570 |url = http://reference.bahai.org/en/t/ab/PT/pt-55.html }}</ref></blockquote>

కొన్ని బాహై సాధనలు ధ్యానయోగ్యమైనప్పటికీ, ఫెయిత్ వ్యవస్థాపకుడుగా [[బాహావుల్లా]] ప్రత్యేకమైన ధ్యాన పద్ధతుల గురించి ఎప్పుడూ వివరించలేదు. అందులో ఒకటి అల్లాహు అబా({{lang-ar|الله ابهى}}) (దేవుడు అత్యంత తేజోమయుడు) అనే అరబిక్ పదాన్ని ప్రతిదినం [[శుద్ధిస్నానా]]లు చేయడం ద్వారా 95 సార్లు పునరుక్తం చేయడం. బాహా అనేది దేవుడి అత్యంత గొప్ప పేరుగా భావించినట్లుగా బాహా ([[అరబిక్]]: بهاء "వైభవం" లేదా "ప్రాభవం") మాదిరిగానే అబాకు కూడా ఒకే మూలం ఉంది.<ref>{{cite book |last = Smith |first = P. |year = 1999 |title = A Concise Encyclopedia of the Bahá'í Faith |publisher = Oneworld Publications |location = Oxford, UK |isbn = 1851681841 |pages = 243 }}</ref>

బౌద్ధమత ధ్యానం అనేది సైద్ధాంతికంగా రెండు ఇతివృత్తాలకు సంబంధించింది. మనస్సును పరిణామం చెందించి, తర్వాత స్వయంవీక్షణ ద్వారా తనంతట తానుగా అన్వేషణ మొదలుపెట్టే విధంగా దానిని ఉపయోగించడం మరియు ఇతర దృగ్విషయాలు.<ref>B. అలాన్ వాలాస్, ''కాంటెప్లేటివ్ సైన్స్.'' కొలంబియా యూనివర్సిటీ ప్రెస్, 2007, పు. 81.</ref> [[బోధి వృక్షం]] కింద ధ్యానం చేస్తున్న సమయంలో [[చారిత్రక బుద్ధ]]యైన [[సిద్దార్ధ గౌతము]]డికి [[జ్ఞానోదయ]]మయింది. ఇరవై ఎనిమిది మంది బుద్ధులు ఆధ్యాత్మిక పురోగతి కోసం సాధకుల బౌద్ధ పురాణం చెబుతోంది. బౌద్ధమతంలో రెండు రకాల ధ్యాన పద్ధతులను [[సమతా]] మరియు [[విపస్సన]]గా ప్రత్యేకించారు. ఈ రెండు కూడా జ్ఞానోదయ సిద్ధికి తోడ్పడుతాయి. మొదటి దానిలో ధ్యాసను ఒకేదానిపై కేంద్రీకరించే లక్ష్యంతో సామర్థ్యాన్ని పెంచుకునే సాధనలు, రెండో దానిలో సత్యం యొక్క నిజ స్వభావాన్ని చూస్తూ, దివ్యచక్షువు మరియు జ్ఞానాన్ని పెంచుకునే లక్ష్యంతో చేసే సాధనలు ఉంటాయి. ఈ రెండు ధ్యాన పద్ధతుల మధ్య తేడా ఎప్పుడూ స్పష్టంగా తెలియదు. [[ఆనాపానసతి]] వంటి సాధనా పద్ధతులను అధ్యయనం చేయడం ద్వారా ఇది విస్పష్టమవుతుంది. ఆనాపానసతి అనేది సమతా సాధనకు మొదలు. అయితే అది పలు దశలు దాటి, చివరకు విపస్సన సాధన వద్ద ముగుస్తుంది.

''[[నిబ్బాన]]'' (నిర్వాణ) లక్ష్యాన్ని చేరుకునే దిశగా, [[అష్టాంగ సాధనా మార్గం]]లో భాగంగా [[ఆనాపానసతి]] (''సతి'' , ఉదాహరణకు ''[[సతిపత్తాన సుత్త]]'' (విపస్సన ధ్యానం)ను వీక్షించండి) మరియు ఏకాగ్రత (''[[సమాధి]]'' , ''[[కమ్మత్తాన]]'' (కర్మభూమి) యొక్క ధ్యాన పురోగతిని [[థేరవాద]] బౌద్ధమతం ఉద్ఘాటిస్తుంది. థేరవాద బౌద్ధమతం అనేది నిజమైన సాధన. భిన్నమైన రాశిని కలిగిన ప్రతి వ్యక్తికి నిర్వాణ మార్గాన్ని చూపించే వ్యక్తిత్వ శైలిని

ఉపయోగిస్తుంది. శ్వాస (''[[అనాపన]]'' ) మరియు కరుణ (''[[మెట్ట]]'' భావన ధ్యానం) వంటివి ప్రముఖ సనాతన ధ్యాన పద్ధతులు.

[[టెండాయ్]] (టీన్-టై) వంటి జపాన్‌లోని [[మహాయాన]] పాఠశాల్లో మతాచారాలను భారీస్థాయిలో నిర్వహించడం ద్వారా ఏకాగ్రతను అలవరుచుకుంటారు. ప్రత్యేకించి చైనాలోని [[చాన్]] బౌద్ధ పాఠశాలలో (జపాన్‌లో [[జెన్]], కొరియాలో [[సియాన్]] పాఠశాలలుగా ఇవి శాఖలుగా విభజించబడ్డాయి) [[జాజెన్]] ధ్యానం మరియు [[కొవాన్]] ధ్యాన పద్ధతులు సత్యం యొక్క [[వాస్తవిక]] తత్వాన్ని ప్రత్యక్షంగా అనుభవించే అవకాశాన్ని సాధకుడికి కల్పిస్తాయి (ఈ పాఠశాలల యొక్క ప్రతి పేరు కూడా సంస్కృతంలోని [[ధ్యాన]] అనే పదం నుంచి తీసుకోబడి, తర్వాత ఆయా భాషలకు అనుగుణంగా "ధ్యానం"గా అనువదించబడింది). [[టిబెట్ బౌద్ధమతం]]తో [[రహస్య]] [[షింగాన్]] వర్గం పలు విశిష్టతలను పంచుకుంది. జపాన్ [[పద్యమాల]] కవి [[బాషో]] [[కవిత్వం]] అనేది ప్రపంచ పరిస్థితుల్లో [[శాశ్వతత్వం]] యొక్క నిత్యమైన ఆత్మ యొక్క సంక్షిప్త సాక్ష్యాత్కారాల వర్ణన కళకు సంబంధించిన ఒక ధ్యాన ప్రక్రియగా భావించాడు. ఈ విధమైన [[నైతిక]] ప్రయోజన జ్ఞానమును అతని యొక్క ఉత్తమ పద్యం [[నేరో రోడ్స్ టు ది డీప్ నార్త్]] ఆరంభం సందర్భంగా మనం పొందుతాము. బాషో పుణ్యక్షేత్రాలను సందర్శిస్తూ, ఉత్తరానికి పర్యటించిన నేపథ్యంలో [[కేంటర్‌బరీ టేల్స్‌]]లో [[చౌజర్]] పేర్కొన్న దాని కంటే కూడా అతను మరింత ఒంటరిగానూ మరియు కొన్ని సందర్భాల్లో అతి గంభీరమైన [[జీవితయాత్ర]] ద్వారా తన పద్య మరియు గద్య మిశ్రమంలో మృత్యువుపై వితర్కించాడు.<ref>నోబైయుకీ యూసా 'ఇంట్రడక్షన్' ఇన్ భాషో. లోతైన దక్షిణ దిశకు సన్నని రహదారి మరియు ఇతర రవాణా పద్ధతులు నోబైసుకీ యుసా (ట్రాన్స్) పెంగ్విన్ బుక్స్. హార్మాండ్స్‌వర్త్ 1966 p37</ref>

[[టిబెట్ బౌద్ధమతం]] ([[వజ్రాయన]]) తన అనుభవ సాధకులకు ఎక్కువగా [[తంత్ర]] గురించి ఉద్ఘాటిస్తుంది. ఫలితంగా అది తంత్రాయన బౌద్ధమతమనే ప్రత్యామ్నాయ పేరును పొందింది. పలువురు సన్యాసులు రోజంతా గుర్తించదగ్గ రూపంపో ధ్యానం చేయకుండా గడుపుతారు. అయితే వారు సామూహిక అర్చనాక్రమంలో పాల్గొనడం లేదా మంత్రాలను పఠించడం చేయవచ్చు. ఈ పద్ధతిలో, ధ్యానం యొక్క ప్రయోజనం అనేది నిర్మలమైన మనస్సును సాధించడం మరియు సంపూర్ణ జీవితం మరియు మరణంతో ముడిపడిన స్వచ్ఛమైన స్పృహ మార్పు చెందకుండా సాధకులను మనస్సు యొక్క వాస్తవిక స్వభావాన్ని పరిచయం చేయడం.<ref name="Sogyal">సోగైల్, రిన్పోచే (1994) ''ది టిబెటియన్ బుక్ ఆఫ్ లివింగ్ అండ్ డైయింగ్.'' ప్యాట్రిక్ గాఫ్నే మరియు ఆండ్రూ హార్వే ఎడ్స్. న్యూయార్క్: హార్పర్ కొల్లినెస్.</ref><ref>[http://www.mandala.hr/1/groundpathfruit.html గ్రౌండ్, పాత్ మరియు ఫ్రూటెషన్: డ్జోపా చెన్పో యొక్క వీక్షణ, ధ్యానం మరియు చర్య సంబంధించి మెదడు-శరీరం బోధనలు, ది ఇన్నేట్ గ్రేట్ పెర్ఫెక్షన్]. నైషాల్ ఖెంపోతో సూర్య దాస్ కూర్చాడు. ఆగస్టు 25, 2007 నాడు తీయబడినది.</ref>

''ధ్యాన సాధన వరం అనేది ఈ జీవితంలో నీకు నీవుగా ఇచ్చుకునే అతిగొప్ప వరం. '' ''ఇది ధ్యానం వల్ల మాత్రమే సాధ్యం. ఈ ప్రయాణంలో నీవు నీ యొక్క వాస్తవిక స్వభావాన్ని గుర్తించవచ్చు. తద్వారా నీవు జీవించడానికి అదే విధంగా మరణించడానికి కూడా అవసరమైన స్థిరత్వం మరియు విశ్వాసాన్ని కనుగొనవచ్చు. '' [[సోగ్యల్ రిన్‌పోచీ]] రాసిన ''[[ది టిబెటన్ బుక్ ఆఫ్ లివింగ్ అండ్ డయింగ్]]'' అనే పుస్తకం ప్రకారం ''ధ్యానం అనేది జ్ఞానోదయానికి మార్గం'' వంటిది.<ref name="Sogyal"></ref>

పలు [[బౌద్ధమత సంప్రదాయాలు]] [[జ్ఞానోదయ]] మార్గానికి సుగుణం (''[[శీలం]]'' ), ఏకాగ్రత (''ధ్యానం'' ) మరియు జ్ఞానం (''[[పన్నా]]'' ) అనే మూడు రకాల [[శిక్షణ]]లు అవసరమని గుర్తించాయి.<ref>ఉదాహరణకు, [[పాలి కానన్]] నుండి, [[MN]] 44 [http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/mn/mn.044.than.html (తానిసారో, 1998a)] మరియు [[AN]] 3:88 [http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/an/an03/an03.088.than.html (తానిసారో, 1998b) చూడండి.] మహాయాన సంప్రదాయంలో, [[లోటస్ సూత్ర]] [[ఆరు పరిపూర్ణతల]] (''పరమితి'' )లను జాబితా చేసింది, ఇది సత్ప్రవర్తన (''[[శిలా]]'' ), కేంద్రీకరణ ([[సమాధి]]) మరియు జ్ఞానం (''[[ప్రజ్ఞ]]'' )తో సహా మూడుదశల శిక్షణను అందిస్తుంది. </ref> అయితే జ్ఞానోదయానికి ధ్యాన పద్ధతి ఒక్కటే సరిపోదు. అది కేవలం ఆ మార్గంలో ఒక భాగం మాత్రమే. బౌద్ధమతం ప్రకారం, మరోలా చెప్పాలంటే, అంతిమ లక్ష్యాన్ని చేరుకునే దిశగా సామూహిక మానసిక శుద్ధి, నైతిక పురోగతి మరియు జ్ఞాన అవగాహన కూడా చాలా అవసరం.<ref>ధర్మకారిణి మణిషిని, ''వెస్ట్రన్ బుద్ధిస్ట్ రివ్యూ.'' http://www.westernbuddhistreview.com/vol4/kamma_in_context.htmlలో ప్రాప్తి చేయవచ్చు</ref>

హిందూ సాహిత్యంలోని మధ్య [[ఉపనిషత్తులు]] మరియు [[భగవద్గీత]] కలిగిన [[మహాభారతం]] ధ్యానమునకు మొదట సూచించిన స్పష్టమైన ఉప ప్రమాణాలు.<ref>అలెగ్జాండర్ వైన్నే, బౌద్ధ ధ్యానం యొక్క మూలం. రౌట్లెడ్జ్ 2007, పుట 51. నిజానికి ప్రారంభ సూచన మోక్షధర్మంలో సూచించబడింది, ఇది ప్రారంభ భౌద్ధుల కాలాన్ని సూచిస్తుంది. </ref><ref>కథ ఉపనిషత్తు ధ్యానంతో సహా యోగాను వివరిస్తుంది. దీనిలో మరియు ఇతర బౌద్ధమత హిందూ సాహిత్యం తర్వాత వాటిలో ధ్యానం గురించి రాండాల్ కొల్లిన్స్, ది సోషయాలజీ ఆఫ్ ఫిలాసఫీస్: ఏ గ్లోబల్ థీర్ ఆఫ్ ఇంటలెక్చువల్ చేంజ్‌ను చూడండి. హార్వార్డ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్, 2000, పుట 199.</ref> పండితుడు [[గావిన్ ఫ్లడ్]] ప్రకారం, "నిశ్చలంగా మరియు ఏకాగ్రతతో ఉన్నప్పుడు, ఒక వ్యక్తి తనలోని ''[[ఆత్మ]]'' ను వీక్షించగలడని ధ్యానానికి సంబంధించిన [[బృహదారణ్యక ఉపనిషత్తు]] చెబుతోంది.<ref name="Flood">{{cite book | last = Flood | first = Gavin | year = 1996 | title = An Introduction to Hinduism| publisher = Cambridge University Press | pages=94–95 location = Cambridge | isbn=0-521-43878-0 |url=http://books.google.com/books?id=KpIWhKnYmF0C&pg=PA94}}</ref>

[[రాజ యోగా]] (యోగా) అనేది ధ్యానంపై ఏకాగ్రత సారించే హిందూ వేదాంతంలోని ఆరు పూర్వాచార (''[[ఆస్తిక]]'' ) పాఠశాలల్లో ఒకటి. ''[[ధ్యాన]]'' లేదా ధ్యానం అనేది [[పతంజలి]] తన [[యోగ సూత్రాల్లో]] వివరించిన విధంగా రాజయోగ మార్గానికి సంబంధించిన ఎనిమిది అంగాల్లో ఏడవది. ఆధ్యాత్మిక సాధన (''[[సాధన]]'' )ల్లో భాగంగా ధ్యానానికి దేవుడినే వస్తువు(లక్ష్యం)గా ఎంపిక చేసుకోమని పతంజలి సిఫారసు చేశాడు. సాధన ద్వారా ''[[సమాధి]]'' లేదా ఆనందకరమైన ఆత్మ శాంతిని పొందవచ్చు.<ref name="Klostermaier">{{cite book|last=Klostermaier|first=Klaus|title=A survey of Hinduism|publisher=SUNY Press|date=1989|pages=402–403|isbn=9780887068072|url=http://books.google.com/books?id=ltn3OuF_i4sC&pg=PA402}}</ref> 'యోగా' అనే పదం సంస్కృతంలోని ''యుజ్'' నుంచి ఉద్భవించింది. అంటే "నియంత్రించడం", "పరాధీనం చేయడం", "సంఘటితం చేయడం" అని అర్థం. అలాగే ఆధ్యాత్మిక అనుభవాన్ని కలిగించే తపస్విత మరియు ధ్యానం యొక్క పద్ధతులు మరియు సత్ప్రవర్తనల గురించి కూడా అది తెలుపుతుంది. యోగ సాధనలు మనస్సు మరియు భావాలను నియంత్రించడానికి సాయపడుతాయి. తద్వారా గర్వం నశించి, వాస్తవమైన ''[[ఆత్మ]]'' జ్ఞానం సాక్షాత్కారమవుతుంది. ఫలితంగా ''[[మోక్షం]]'' లేదా విమోచనం సిద్ధిస్తుంది. హిందూమత ధ్యానం అనేది పాఠశాల లేదా వర్గానికి మాత్రమే పరిమితం కాలేదు. ఏకంగా హిందూమతం ఆవల పాశ్చాత్య దేశాలకు సైతం విస్తరించింది.<ref name="Flood"></ref>

<ref>బార్బారా స్టోలెర్ మిల్లెర్ (ట్రాన్స్) యోగా. స్వేచ్ఛ యొక్క క్రమశిక్షణ. పతాంజలికి సంబంధించి యోగా సూత్రాలు. యునీ ఆఫ్ కాలిఫోర్నియా ప్రెస్ (1996) p5.</ref>

ధ్యానం అనేది మొదటి [[తీర్ధంకరుడు]], స్వామి [[రిషాభా]]<ref name="Acharya Tulsi">{{cite book|first=Acharya Tulsi Key|title=Bhagwan Mahavira|publisher=JVB, Ladnun, India|date=1995|chapter=01.01 Traditions of shramanas|url=http://www.herenow4u.net/index.php?id=66251|accessdate=2009-09-27}}</ref> కాలం నుండి జైనమతంలోని ప్రధాన ఆధ్యాత్మిక ఆచరణల్లో ఒకదాని వలె పేరు గాంచింది<ref name="Acharya Tulsi">{{cite book|first=Acharya Tulsi Key|title=Bhagwan Mahavira|publisher=JVB, Ladnun, India|date=1995|chapter=01.01 Traditions of shramanas|url=http://www.herenow4u.net/index.php?id=66251|accessdate=2009-09-27}}</ref>. మొత్తం ఇరవై నాలుగు తీర్థంకరులు జ్ఞానోదయాన్ని పొందడానికి ముందు గాఢమైన ధ్యానాన్ని ఆచరించారు<ref name="Jainism">{{cite book|first=Sadhvi Vishrut Vibha Key|title=Introduction to Jainism|publisher=JVB, Ladnun, India|date=2007|chapter=1 History and Tradition|accessdate=2009-09-28}}</ref>. వారందరూ వారి చిత్రాలు మరియు ప్రతిమల్లో ధ్యానం చేస్తున్నట్లు కనిపిస్తారు. స్వామి [[మహావీర్]] పన్నెండు సంవత్సరాలు పాటు గాఢమైన ధ్యానం చేసి, జ్ఞానోదయం పొందారు.<ref name="Acharya Tulsi">{{cite book|first=Acharya Tulsi Key|title=Bhagwan Mahavira|publisher=JVB, Ladnun, India|date=1995|chapter=04.04 accomplishment of sadhana|url=http://www.herenow4u.net/index.php?id=66251|accessdate=2009-09-27}}</ref>.

<blockquote>మొత్తం కుటుంబ సభ్యుల సాహచర్యాన్ని త్యజించి, అతను ధ్యానం చేశాడు. అడిగినప్పుడు, అతను సమాధానం ఇవ్వలేదు; అతను వెళ్లిపోయాడు మరియు అతని సరైన మార్గాన్ని అతిక్రమించలేదు.( AS 312) ఈ స్థలాలు 13 సంవత్సరాలు పాటు వివేకం గల శ్రామనాగా నిలిచాయి; అతను రాత్రింబవళ్లు ధ్యానం చేశాడు, అతనికి అతనే ఆటంకరహితంగా, శౌర్యవంతంగా మారడానికి ప్రయత్నించాడు.

(AS 333) మహవీరుడు ఎటువంటి కదలికలు లేకుండా కొన్ని భంగిమల్లో ధ్యానం (పట్టుదలతో) చేశాడు; అతను ఎగువన, దిగువన, ప్రక్క దిశల్లో (అంశాలు) మానసిక ఏకాగ్రతపై ధ్యానం చేశాడు, కోరికల నుండి విముక్తి పొందాడు. అతను ధ్వనులు లేదా రంగులకు ప్రభావితం కాకుండా పాపం మరియు కోరికల నుండి విముక్తి కోసం ధ్యానం చేశాడు; అతను ఒక దోష మర్త్యుడుతో సంశయాలను పొందినప్పటికీ, అతను అజాగ్రత్తగా ఎప్పుడు ప్రవర్తించలేదు. ( AS 374-375)</blockquote>

[[జైనులు]] ధ్యానం సాధనను సూచించడానికి సామే (సమయం) నుండి తీసుకున్న [[ప్రాక్రిత్]] భాషలోని ఒక పదం, [[సమయికా]] అనే పదాన్ని ఉపయోగిస్తారు. సమయికా యొక్క ముఖ్య ఉద్దేశ్యం ఏమిటంటే ఒక "స్థిరమైన మార్పు" ఉండే మానవుడు [[జీవుడు]] రోజువారీ అనుభవాల్లో రాణించడంగా చెప్పవచ్చు మరియు అభ్యాసకుడు "ఆత్మ"లో "మార్పులేని" యదార్థంతో గుర్తించడానికి అనుమతిస్తుంది. ప్రస్తుత సమయాన్ని గడిచిన పోయిన కాలం మరియు భవిష్యత్తు కాలానికి మధ్య బిందువుగా భావిస్తే, సమాయికా అనేది అన్ని జీవులకు ఉండే సహజ స్వభావం ఆత్మను ఆస్వాదిస్తూ, ఈ సమయంలో సంపూర్ణ జాగ్రత్తతో, హెచ్చరికతో మరియు స్పృహతో ఉండాలనే అర్ధాన్ని ప్రబోధిస్తుంది. సమాయికీలో జీవించడాన్ని వర్తమానకాలంలో జీవించడం అని సూచిస్తారు. సమాయికా జైనులు అభ్యసించే ఒక ప్రత్యేక ఎనిమిది రోజుల కాలవ్యవధి [[పర్యుషానా]] సమయంలో ఒక ప్రత్యేక ప్రాముఖ్యతను సంతరించుకుంటుంది. [[సమేయికా]] యొక్క ప్రధాన లక్ష్యాల్లోని ఒకటి ఏమిటంటే సమదృష్టి నాణ్యతను బోధించడంగా చెప్పవచ్చు. ఇది అనుగుణమైన ఆధ్యాత్మికతతో అప్రమత్తంగా ఉండటాన్ని ప్రోత్సహిస్తుంది. సమాయయికా అనేది అన్ని జైన్ విభాగాలు మరియు సంఘాల్లో సాధన చేస్తారు.

జైన్ స్వెతాంబప్ టెరాపంథ్ విభాగం యొక్క 10వ ముఖ్యాధికారి [[ఆచార్య మహాప్రజ్ఞ]] 1970ల్లో [[ప్రెక్షా ధ్యానం]] అని పిలిచే ఒక మంచి నిర్వాహక ధ్యానం పద్ధతిని రూపొందించాడు. దీనితో, అతను పురాతన జైన్ పవిత్ర గ్రంథాల్లో లభించిన [[జైన్ ధ్యానం]] పద్ధతులను పునఃఆవిష్కరించాడు. ఈ వ్యవస్థలో శ్వాస, శరీరం యొక్క అవగాహన, అతీంద్రియ కేంద్రాలు, అతీంద్రియ వర్ణాలు, ధ్యానం విధానాల ఆలోచన మరియు ఆచరణలు ఉంటాయి, ఇవి వ్యక్తిగత పరిణామ విధానాన్ని ప్రారంభిస్తాయి. కొన్ని ముఖ్యమైన ధ్యాన నేపథ్యాల్లో ఇవి ఉన్నాయి - అశాశ్వతత్వం, ఒంటరితనం, దాడికి అనువైనది. ఇది అస్తితంలోని లోతైన స్థాయిలను చేరుకోవడానికి మరియు శుద్ధీకరణను లక్ష్యంగా చేసుకుంటుంది. క్రమబద్ధమైన సాధన విముక్త వ్యవస్థను శక్తివంతం చేస్తుందని మరియు ముసలితనాన్ని, కాలుష్యం, వైరస్‌లు, వ్యాధుల నిరోధానికి సామర్థ్యాన్ని పెంచుతుందని నమ్ముతారు. ధ్యానం సాధన అనేది మతపరమైన సన్యాసుల రోజువారీ జీవనంలో ముఖ్యమైన భాగం చెప్పవచ్చు.<ref>J. జావేరీ [http://www.jzaveri.com/what_is_preksha.htm వాట్ ఇజ్ ప్రేక్షా?]. .jzaveri.com. ఆగష్టు 25, 2007 పునరుద్ధరించండి. </ref>

''కాయోసార్గ్'' పద్ధతిని పలు జైనులు బాగా ఉపయోగపడే పద్ధతిగా అవలంభిస్తున్నారు. ఇది అధిక స్థాయి స్వీయ జాగృతితో సంపూర్ణ విశ్రాంతిని అందించే విధానంగా చెప్పవచ్చు. తలంపు అనేది చాలా పురాతన మరియు ముఖ్యమైన ధ్యాన పద్ధతిగా చెప్పవచ్చు. అభ్యాసకుడు నిగూఢ వాస్తవాలపై తీవ్రంగా ధ్యానం చేస్తారు. ''ఆగ్నేయ విచాయ'' లో, ఒకటి ఏడు నిజాలను ప్రతిబింబిస్తుంది - సజీవులు మరియు అజీవులు, లోపలికి ప్రవహించడం, బానిసత్వం, నిరోధం మరియు ''కర్మల'' ను తొలగించడం మరియు విముక్తిలో తుది సమాపనం. ''అపాయ విచాయ'' లో, తప్పైన భావనలతో ధ్యానం చేస్తుంటే, మరొకరు జోక్యం చేసుకోవాలి, అది చివరికి సరైన భావనను అభివృద్ధి చేస్తుంది. ''విపాక విచాయ'' లో, ఒకటి ''కర్మ'' యొక్క ఎనిమిది కారణాలు మరియు ప్రాథమిక రకాలను ప్రతిబింబిస్తుంది. ''సన్సాథాన్ విచాయ'' లో, ప్రపంచం యొక్క బ్రహ్మాండత మరియు ఆత్మ యొక్క ఒంటరితనం గురించి వివరించబడింది<ref name="HN4U">{{cite book|first=Dr. Rudi Jansma, Dr. Sneh Rani Jain Key|title=Introduction To Jainism|publisher=Prakrit Bharti Academy, jaipur, India|date=2006|chapter=07 Yoga and Meditation (2)|url=http://www.herenow4u.net/index.php?id=66251|accessdate=2009-09-14}}</ref>.

ఈ మతంలో ''పిందాస్తా-ధ్యానం, పాదాస్తా-ధ్యానం, రూపాస్త-ధ్యానం, రూపతితా-ధ్యానం, సావిర్యా-ధ్యానం'' మొదలైన ధ్యాన పద్ధతులు పలు ఉనికిలో ఉన్నాయి. ''పాదాస్త ధ్యానం'' లో ''మంత్రాల'' పై దృష్టి సారించారు<ref name="HN4U"></ref>. మంత్రం అనేది దైవం లేదా నేపథ్యాలపై ప్రధాన అక్షరాలు లేదా పదాల కలయిక అయ్యి ఉంటుంది. జైనమతంలో [[మంత్రాల]]తో కూడిన ఉత్తమ ఆచారం ఆచరణలో ఉంది. జైనమత అనుచరులు వారి విభాగాలు [[దిగంబర]] లేదా [[శ్వేతాంబర]] వాటితో సంబంధం లేకుండా [[మంత్రాల]]ను అభ్యసిస్తారు. మంత్ర పఠనం అనేది జైన్ సన్యాసులు మరియు అనుచరల దైనందిన జీవితంలో చాలా ముఖ్యమైన భాగంగా చెప్పవచ్చు. మంత్ర పఠనం బిగ్గరగా లేదా మనస్సులో నెమ్మదిగా మననం చేయవచ్చు.

ఆధ్యాత్మిక మౌనమునకు [[స్వస్థత]] గుణం కలిగి ఉంటుందని మరియు సమకాలీన పరిభాషలో చెప్పాలంటే ''[[సృజనాత్మకత]]'' మెరుగవడం.<ref>ద్వివేది, కేదర్ నాథ్. ''రివ్యూ:ఫ్రీడమ్ ఫ్రమ్ సెల్ఫ్, సుఫీజం, మెడిటేషన్ అండ్ సైకోథెరఫీ'' . గ్రూప్ అనాలసిస్, వాల్యూ. 22, నం. 4, pp. 434-436, డిసెంబరు 1989</ref> [[ఇస్లాంమత ప్రవక్త]] [[మహ్మద్]] ఉపాసన మరియు ధ్యానం ద్వారా సుదీర్ఘకాలం గడిపాడు. అలా చేస్తున్నప్పుడు, ఒకానొక సందర్భంలో అతను ఖురాన్ యొక్క [[దివ్యాదేశాలను]] స్వీకరించడం మొదలయింది.<ref>{{cite book

| last = Nigosian

| first = S. A.

| title = Islam. Its History, Teaching, and Practices

| publisher = Indiana University Press

|year=2004

| location = Bloomington

| pages = 111

* ''తాఫాకుర్'' లేదా ''[[తాడాబుర్]]'' , వాచ్యంగా దీని అర్థం ''[[విశ్వం]]లో ప్రతిబింబం'' : దీనిని అధిక స్థాయి నుండి అంటే భగవంతుడి నుండి మాత్రమే ఉద్భవించే [[అభిజ్ఞా]] మరియు [[మనోద్వేగ]]భరిత అభివృద్ధి రూపంలో ప్రాప్తిని అనుమతిగా భావిస్తారు. [[దైవ స్ఫూర్తి]]ని స్వీకరించే అనుభూతి [[హృదయం]] మరియు [[తెలివి]]ని మేల్కొల్పుతుంది మరియు విముక్తి కలిగిస్తుంది, ఇటువంటి అంతర్గత పెరుగుదలను అనుమతించడం ప్రాపంచికంగా చెప్పవచ్చు, ఇది వాస్తవానికి [[అనంతం]] యొక్క నాణ్యతను ఆపాదిస్తుంది. ముస్లిం బోధనలు భగవంతునికి సమర్పించిన ఒకరిని పరీక్షించడం వలె జీవితాన్ని ముందుకు కొనసాగేలా చేస్తాయి.<ref>{{cite book

| last = Khalifa

| first = Rashad

| title = Quran: The Final Testament

| publisher = Universal Unity

| year = 2001

| pages = 536

* [[సుఫీ ఆచారాల్లో ధ్యానం]] అనేది ఎక్కువగా [[మర్మమైన]] వ్యాయామాల ఒక వర్ణపటంపై ఆధారపడి ఉంటుంది, ఒక సంతతి నుండి మరొక దానికి మారుతూ ఉంది. ఇటువంటి పద్ధతులు, ప్రత్యేకంగా చాలా సాహసోపేతమైన ప్రక్రియలు చాలా పురాతనమైనవి, ఇది పరిశోధకులు మధ్య వివాదానికి దారితీసింది. ఉదాహరణకు, ప్రసిద్ధ [[అల్-ఘజాలీ]] అనుచరులు అయిన విస్తృత సమూహం [[ఉలెమా]] సాధారణంగా ఇటువంటి పద్ధతులు మరియు [[దీక్ష]] యొక్క రూపాలకు కట్టుబడి ఉంటుంది, అద్భుతమైన [[Ibn తాయెమియా]]తో ఏకీభవించే ఇటువంటి మరొక సమూహం సాధారణంగా ఇటువంటి విధానాలను [[బిదాహ్]] (అరబిక్: بدعة) లేదా సాధారణ నవప్రవర్తన వలె తిరస్కరించారు మరియు ఖండించారు.

పలు [[సుఫీ ఆచారాలు]] [[బౌద్ధ ఆచారాల్లో]] కనిపించే రెండు సూత్ర విధానాల్లో ఒకదానికి దాని అభిజ్ఞా కారకంలో సమానంగా ఉండే ధాన్యం విధానాన్ని నొక్కిచెబుతుంది: అది [[ఏకాగ్రత]] పద్ధతి, దీనిలో అధిక-తీవ్రత మరియు నిశిత దృష్టి సారించిన [[ఆత్మశోధనం]] ఉంటాయి. ఉదాహరణకు, [[వోయాస్సి-షాహ్మాఘ్‌సౌడి]] సుఫీ క్రమంలో, ఇది మరింత స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది, దీనిలో [[మురాకాబా]] [[తామర్కోజ్]] రూపం తీసుకుంది, తర్వాత ఒక [[పెర్షియన్]] పదం అర్థం ''ఏకాగ్రత'' సూచిస్తుంది.

యూదు మతం కొన్నివేల సంవత్సరాలు క్రితమే ధ్యాన సాధనలు కలిగి ఉంది అనే దానికి రుజువు ఉంది.<ref name="Shapiro">షాపిరో, R. [http://members.tripod.com/shulamit18/id65.htm#a_brief_introduction_to_jewish యూదుల ధ్యానం గురించి ఒక సంక్షిప్త పరిచయం]. tripod.com. ఆగష్టు 25, 2007 పునరుద్ధరించండి.</ref> ఉదాహరణకు, [[తోరాహ్‌]]లో, వంశ మూలపురుషుడు [[ఇసాక్]] తోటలో వెళ్ళుతున్నట్లు "לשוח" (''లాసౌక్'' ) పేర్కొన్నాడు-ఈ పదాన్ని మొత్తం వ్యాఖ్యాతలు ధ్యాన సాధన యొక్క కొన్ని రకాలుగా అర్థం చేసుకున్నారు ([[జెనెసిస్]] 24:63), అభ్యాసకుడు అయ్యి ఉండవచ్చు.

ఇదే విధంగా, ప్రవక్తకు ధ్యానం అనేది చాలా ముఖ్యమైనదని తెలుపుతూ [[టానాచ్]] (హిబ్రూ [[బైబిల్]])లో కూడా సూచనలు ఉన్నాయి. [[పురాతన చికిత్స]]లో, ధ్యానానికి రెండు [[హిబ్రూ]] పదాలు వివరించబడ్డాయి: ''హాగా'' ({{lang-he|הגה}}), దీని అర్థం ''నిట్టూర్పుకు'' లేదా ''గొణుగుడు'' , అలాగే ''ధ్యానం చేయడానికి'' మరియు ''{{unicode|sîḥâ}}'' ({{lang-he|שיחה}}), దీని అర్థం ''గాఢాలోచన కోసం'' లేదా ''ఒకరి మనస్సులో అభ్యసించండి'' .

యూదుల మర్మమైన సంప్రదాయం [[కబ్బాలాహ్]] అనేది అంతర్గతంగా ఒక ధ్యాన రంగం అధ్యయనాన్ని కలిగి ఉంది. [[తాల్మడ్]] ప్రవక్త కంటే విద్వాంసుడి ప్రయోజనాలను సూచిస్తుంది, అతని ఆకళింపు మానసిక గ్రహణశక్తిని శక్తివంతం చేసే మేధో, సంభావిత రూపాలను పొందుతుంది మరియు ఇతరులకు వివరించవచ్చు. విద్వాంసునితో పోలిస్తే ప్రవక్త యొక్క ప్రయోజనం ఏమిటంటే వారి అవలీలగా తెలుసుకునే దృష్టి యొక్క తారకంలో ఉంటుందని తెలుస్తుంది. మర్మమైన దివ్యవార్త యొక్క ప్రవీణతలను సంభావిత నిర్మాణాల్లోకి తేవడం ద్వారా ఉత్తమ ప్రదీపనాన్ని పొందవచ్చు. ఉదాహరణకు, [[ఇసాక్ లూరియా]] 16వ శతాబ్దంలో కబ్బాలాహ్ యొక్క కొత్త సిద్ధాంతాలను బహిర్గతం చేశాడు, అది వాటి బోధనలను ఒక కొత్త వ్యవస్థలోకి ప్రోత్సహించబడ్డాయి మరియు పునఃక్రమీకరించబడ్డాయి. అయితే, అతను అతని బోధనలను రచించలేదు, బదులుగా అతని ప్రియ శిష్యుడుచే అవి సేకరించబడి, అనువదించబడ్డాయి. ఆధ్యాత్మక రంగంలోకి "ఆత్మ ఔన్నత్యం"గా కబ్బాలిస్టిక్ సంప్రదాయంలో పిలవబడే ఒక మర్మమైన ఎదుర్కోలు తర్వాత, ఇసాక్ లూరియా అతను అనుభవించిన అన్ని విషయాలు వివరించడానికి 70 సంవత్సరాలు పడుతుందని చెప్పాడు. కబ్బాలాహ్ అభివృద్ధి చేసిన అతని బోధనలు విజయవంతమైన సంభావిత రూపం మరియు తాత్విక వ్యవస్థలు వలె పరిణామం చెందాయి. అయితే, "స్వీకరించడానికి" అని అర్థం కలిగిన కబ్బాలాహ్ పేరుతో అనువర్తించబడింది, దాని వివరణ కర్తలు మాట్లాడుతూ, దీని బోధనలను అర్థం చేసుకోదల్చిన విద్యార్థులకు పరిజ్ఞాన నిర్మాణాలను ప్రకాశింపచేసే మరియు వ్యక్తిగతీకరించే ఒక ఆధ్యాత్మిక సులభ స్వీకరణ అవసరమని తెలిపారు.

కబ్బాలాహ్‌ను నేర్చుకోవడానికి అనుగుణంగా కబ్బాలిస్ట్‌కి వలె ఇవి సాంప్రదాయిక ధ్యాన విధానాలు, వీటి అధ్యయనం యొక్క ముఖ్యమైన ప్రయోజనం ఏమిటంటే దేవుడిని అర్థం చేసుకోవడం మరియు దర్శించడాలను చెప్పవచ్చు. ప్రామాణిక పద్ధతుల్లో దేవుని మానసిక చిత్రణం అనేది నిర్దిష్ట ముగింపులను పొందడానికి ఆత్మ దాని ద్వారా పోవడానికి అనుమతిస్తుంది. ప్రారంభ యూదుల మార్మిక వాదంలో బాగా ప్రజాదరణ పొందిన ధ్యానంలో ఒకటి ఏమిటంటే /R-K-B/ మూలం నుండి [[మెర్కాబాహ్]] యొక్క పనిగా అంటే "రథం" (దేవుని యొక్క) చెప్పవచ్చు.

ఆధునిక యూదుల సాధనలో బాగా జనాదరణ పొందిన ధ్యాన సాధనాల్లో ఒకదానిని "[[హిట్బోడెబిట్]]" (התבודדות, ప్రత్యామ్నాయంగా "హిస్బోడెడస్" వలె లిప్యంతరీకరణంగా చెప్పవచ్చు) మరియు [[కబ్బాలిస్టిక్]], [[హాసిడిక్]] మరియు [[ముస్సార్]] రచనల్లో, ప్రత్యేకంగా రబ్బీ [[నాచ్మాన్ ఆఫ్ బ్రెస్లావ్]] యొక్క హాసిడిక్ పద్ధతిలో వివరించబడింది. ఈ పదం హిబ్రూ పదం "బోడెడ్" (בודד), నుండి తీసుకోబడింది, దీని అర్థం ఒంటరితనం. హాసిడిక్ వ్యవస్థ అనేది "హిస్బోనెనుస్" యొక్క [[హాబాడ్]] పద్ధతి, అర్థం చేసుకోవడానికి ఇది "బిన్హా", హిబ్రూలో [[సెఫిరాహ్‌]]కు సంబంధించినది. ఈ విధానం ఒక మర్మమైన విషయాన్ని ఒకరికి పూర్తిగా అర్థం అయ్యేలా చేయడానికి విశ్లేషణాత్మక ప్రతిబింబ విధానంగా చెప్పవచ్చు, ఇది హాసిడిక్ రచనల్లో దాని అధ్యయనాన్ని అనుసరిస్తుంది మరియు అంతర్గతంగా కలిగి ఉంటుంది.

నూతన యుగ ధ్యానాలు తరచూ యోగా, హిందూ మతం మరియు బౌద్ధమతాలు వంటి ప్రాచీన తాత్విక శాస్త్రం మరియు అనుభూతి వాదంచే ప్రభావితం చేయబడుతున్నాయి, ఇప్పటికీ కొంత స్థాయిలో పాశ్చాత్య ప్రభావాన్ని కలిగి ఉంది. పాశ్చాత్యదేశాల్లో, ధ్యానం ఆధ్యాత్మిక మరియు నైతిక ఉపదేశాన్ని అందించడంలో క్రైస్తవమతం విఫలమైన కారణంగా దానికి విరుద్ధంగా సాంప్రదాయిక [[నమ్మకాల వ్యవస్థ]]కు వ్యతిరేకంగా యువత ప్రేట్రేగిన సమయంలో 1960ల మరియు 1970ల్లో సామాజిక విప్లవం ద్వారా దాని ప్రధాన మూలాలను కలిగి ఉంది.<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,899555-1,00.html ది హిప్పైయిస్ 1968-07]</ref>

ప్రారంభ హిప్పీలచే సాధన చేయబడిన నూతన యుగ ధ్యానం అనేది మెదడు నుండి అన్ని ఆలోచనలను తీసివేసి, చేతన ఆలోచన నుండి విముక్తి అయ్యే దాని పద్ధతులకు ప్రసిద్ధి చెందింది. ఇది తరచూ ఒక మంత్రాన్ని మళ్లీ మళ్లీ జపించడం లేదా ఒక వస్తువుపై దృష్టి సారించడం ద్వారా సాధించవచ్చు.

| first = George

| last = Barnia

| title = The Index of Leading Spiritual Indicators

| publisher = Word Publishing

| location = Dallas TX

| year = 1996

| url = http://www.religioustolerance.org/newage.htm religioustolerance.org

}}</ref>

పలు నూతన యుగ సమూహాలు ధ్యానాన్ని యోగాతో మిళితం చేశాయి, ఈ పద్ధతిలో మెదడు మరియు శ్వాసపై నియంత్రణ అనేది గరిష్ట స్థాయి యోగాగా చెబుతారు.<ref>http://www.spaceandmotion.com/health/yoga-meditation-new-age-spirituality.htm</ref><ref>http://www.dharmacentral.com/articles/newage.htm</ref>

కొంతమందిచే "నూతన యుగానికి తండ్రి"గా సూచించే [[కార్లోస్ క్యాసానెడా]] ఉత్తర సోనోరా యొక్క టోల్టెక్ సన్యాసులు కీలకమైన ప్రార్థనా విధానం వలె "అంతర్గత వ్యాఖ్యను మజిలీ" లేదా ఒకరి గురించి ఆలోచనలను విస్మరించడం గురించి వ్రాశాడు. అతని బోధకుడు [[డాన్ జూన్ మాటుస్]] నిజానికి మెదడు లేదా అహం అనేది "విదేశీ వ్యవస్థాపన"గా<ref>మేజికల్ పాసెస్</ref> మరియు వ్యక్తికి బాధ కలగడానికి ఇదే కీలక కారకంగా నమ్మాడు. డాన్ జ్యూన్ "నిరంతర స్వీయ-పరిశీలన" అని పిలిచే దానిని నిలిపివేయడం ద్వారా ప్రతివారు ప్రపంచాన్ని ఎలా "చూడాలో" నేర్చుకున్నారు.<ref>[[జర్నీ టూ ఐక్సాట్లాన్]]</ref> దీనిని టెన్సెగ్రిటీని సాధన చేయడం ద్వారా మంత్రవిద్య గతాలను ఉపయోగించి కూడా సాధించవచ్చు<ref>http://web.archive.org/20030609155331/www.geocities.com/magicalpass/</ref>.

[[సిక్కుమతం]]లో, [[సిమ్రాన్]] మరియు [[నామ జపం]] మంచి ధ్యానాన్ని ప్రోత్సహిస్తాయి. ఇది భగవంతుని లక్షణాలపై సావధానత కోసం దృష్టి సారిస్తుంది. సిక్కులు శరీరంలో 10 'ద్వారాలు' ఉన్నట్లు విశ్వసిస్తారు; 'ద్వారాలు' అనేది 'చక్రాలు' లేదా శక్తి కేంద్రాలకు మరొక పదంగా చెప్పవచ్చు. అగ్ర శక్తి స్థాయిని పదవ ద్వారం లేదా దశమ్ ద్వార్ అని పిలుస్తారు. నిరంతరంగా ధ్యానాన్ని సాధన చేయడం ద్వారా ఈ స్థాయికి చేరుకున్న ఒక వ్యక్తికి ఈ అభిరుచి నడుస్తున్నప్పుడు, మాట్లాడుతున్నప్పుడు, తినేటప్పుడు, మేల్కొని ఉన్నప్పుడు మరియు నిద్రిస్తున్నప్పుడు కూడా కొనసాగుతూనే ఉంటుంది. ఒక అభ్యాసకుడు ధ్యానంలోని ఈ ఘనమైన స్థాయికి చేరుకున్నప్పుడు ఒక వ్యత్యాసమైన అభిరుచి లేదా రుచి ఉంటుంది, శరీరంలో లోపల మరియు వెలుపలి ఖచ్చితమైన శాంతి మరియు ప్రశాంతతను పొందుతారు.

ఒకరిలో ఉత్తమ భావాలను ధాన్యం మాత్రమే ప్రేరేపిస్తుందని, సిక్కు అనుచరులు కూడా భగవంతుని పేరుపై ధాన్యం ద్వారా ప్రేమ జనిస్తుందని విశ్వసిస్తారు. ఇవి మన చర్యల ద్వారా చిత్రీకరించబడతాయి. సిక్కుల ప్రథమ గురువు, గురు నానక్ దేవ్ జీ మానవులందరూ సమానమని బోధించాడు మరియు అరణ్య ధ్యానం చుట్టూ తిరగకుండా బదులుగా ఒక గృహస్థు జీవితం యొక్క ప్రాముఖ్యతను ఉద్ఘాటించాడు, తర్వాత ఆ సమయంలో జనాదరణ పొందిన సాధనగా చెప్పవచ్చు. సంపూర్ణమైన సాధారణ గృహస్థు జీవితాన్ని గడపడం ద్వారా మరియు మతంతో సంబంధం లేకుండా మానవులందరికీ ప్రేమను విస్తరించడం ద్వారా జీవితం మరియు మరణం నుండి విముక్తి పొందగలమని గురు బోధించాడు. సిక్కు మతంలో కీర్తనలను ధ్యానంలో సహాయపడటానికి ముఖ్యమైన మార్గంగా భావిస్తారు మరియు కొన్ని మార్గాల్లో ఇది కూడా ఒక రకమైన ఒక ధ్యానం వలె విశ్వసిస్తారు.

తాయిజమ్‌లో పలు ధ్యానం మరియు ఆలోచనాత్మక సంప్రదాయాలు ఉన్నాయి. ''[[I చింగ్]]'' , ''[[టాయో టి చింగ్]]'' , ''[[చౌంగ్ ట్జె]]'' మరియు ''[[టాయో సాంగ్‌]]'' లోని ఇతర పాఠాల్లో వారి సూత్రాలు పేర్కొన్నట్లు నిజానికి తెలిపింది; [[క్విగాంగ్]], [[నైగాంగ్]], [[ఇంటర్నల్ ఆల్కెమీ]], [[డాయోయిన్]] మరియు [[జాన్ జుయాంగ్‌]]లు ధ్యానానికి సహాయంగా శ్వాస శిక్షణ అభ్యాసాలు యొక్క పెద్ద, వైవిధ్యమైన శ్రేణిగా చెప్పవచ్చు, ఇవి తదుపరి [[చైనీస్ బౌద్ధమతం]] మరియు [[సాంప్రదాయ చైనీస్ వైద్యం]] మరియు [[చైనీస్]] అలాగే కొన్ని [[జపనీస్ మార్షిల్ కళ]]లపై మంచి ప్రభావాన్ని చూపించాయి. చైనీస్ యుద్ధకళ [[తాయి చి చౌన్]] అనేది మంచి ప్రజాదరణ గల తాయిస్ మరియు [[నియో-కన్ఫూసియన్]] ధ్యానం [[టియా చి టూ]] నుండి పేరు తీసుకున్నారు మరియు తరచూ "చలనంలో ధ్యానం" వలె సూచిస్తారు.

[[తాయిస్ట్]] [[అంతర్గత యుద్ధ కళలు]] తరచూ ప్రత్యేకంగా [[టాయి చి చౌన్‌]]ను చలన ధ్యానంగా భావిస్తారు. ఒక సాధారణ పదబంధం "నిశ్శబ్దంలో కదలిక" అనేది నిష్క్రియ క్యిగాంగ్‌లో శక్తివంతమైన కదలిక మరియు కూర్చునే టాయోయిస్ట్ ధ్యానాన్ని సూచిస్తుంది; "నిశ్శబ్దంలో కదలిక"కి వ్యతిరేకంగా, టాయి చీ రూపంలో మానసిక ప్రశాంతత మరియు ధ్యానం స్థాయిగా చెప్పవచ్చు.

[[జిడ్డు క్రిష్ణమూర్తి]] మెదడును మార్చే ఏదైనా వ్యవస్థ లేదా పద్ధతికి పూర్తిగా విరుద్ధంగా అర్థాన్ని ఇచ్చే ధ్యానం అనే పదాన్ని ఉపయోగించాడు. అతను ఇలా చెప్పాడు, "మనిషి తన ఆటంకాలు నుండి తప్పించుకోవడానికి, ధ్యానం యొక్క పలు రూపాలను కనుగొన్నాడు. ఇవి కోరిక ఆధారంగా రూపొందినవి, విజయం కోసం పాటిస్తారు మరియు వాదిస్తారు మరియు ఆటంకాన్ని తెలియజేస్తారు మరియు చేరుకోవడానికి కష్టపడతారు. ఈ చేతన, సమాలోచన ప్రయత్నం అనేది ఎల్లప్పుడూ అనుకూల మెదడు పరిమితుల్లో ఉంటుంది మరియు దీనిలో స్వేచ్ఛ ఉండదు. ధ్యానం కోసం అన్ని ప్రయత్నాలు ధ్యానం యొక్క ఖండనలగా చెప్పవచ్చు. ధ్యానం అనేది ఆలోచనకు ముగింపుగా చెప్పవచ్చు. అప్పుడు మాత్రమే దీనికి సమయానికి మించిన వేరొక పరిమితి ఉంటుంది.” క్రిష్ణమూర్తికి, ధ్యానం అనేది ప్రస్తుత కాలంలో ఎంపిక లేని జాగృతిగా చెప్పవచ్చు. అతను ఇలా చెప్పాడు ".. మీ గురించి, మిమ్మల్ని తెలుసుకోవడం, మీరు నడిచే విధానం, తినే విధానం గురించి మీరు నేర్చుకున్నప్పుడు, మీరు చెప్పే ఊసులాట, అసహ్యం, అసూయ - ఎటువంటి ఎంపిక లేకుండా మీలోని వీటి అన్నింటి గురించి మీకు తెలిస్తే, అది ధ్యానంలో ఒక భాగం."<ref>క్రిష్ణమూర్తి పౌండేషన్ ట్రస్ట్. ధ్యానం ''ఫ్రీడమ్ ఫ్రమ్ ది నౌన్‌'' లో 15వ అధ్యాయం నుండి, J. క్రిష్ణమూర్తి (1969) హార్పెర్ మరియు రౌ. ISBN 0-06-064808-2. ఆగష్టు 26, 2007 పునరుద్ధరించబడింది. </ref>

1984లో పిల్లలకు జిడ్డు క్రిష్ణమూర్తిచే ఇవ్వబడిన ప్రసంగంలో చలనచిత్రంలో నుండి తీసుకున్న రెండు ఉల్లేఖనాలు "ధ్యానం అంటే 'పరిమితి లేకుండా స్వేచ్ఛగా ఉండటం'". "ధ్యానం అనేది ఎటువంటి ప్రయత్నం లేనప్పుడు, ఎటువంటి వైరుధ్యం లేనప్పుడు మాత్రమే సాధ్యమవుతుంది." <ref>1984లో జిడ్డు క్రిష్టమూర్తి పిల్లలకు ఇచ్చిన ఉల్లేఖనాలు [http://uk.youtube.com/watch?v=W9g0J0IdkIQ&amp;feature=related YouTube లింక్] సమయ విరామం 13:40 .</ref>

పలు మతాలు వాటి స్వంత [[ప్రార్థన పూసల]]ను కలిగి ఉన్నాయి. అధిక ప్రార్థన జపమాలలు మరియు క్రిస్టియన్ [[జపమాల]]లో ఒక త్రాడుతో కట్టుబడిన ముత్యాలు లేదా పూసలను కలిగి ఉంటాయి. [[రోమన్ క్యాథలిక్ రోజరీ]] అనేది పది చిన్న పూసలతో ఐదు సెట్‌లను కలిగి ఉండే ఒక జపమాలగా చెప్పవచ్చు. ప్రతి పది పూసల సెట్‌ను మరొక పూస వేరు చేస్తుంది. హిందూ [[జప మాల]]లో 108 పూసలు అలాగే [[జైన మతం]]లో, బౌద్ధ [[జుజూ]]లో కూడా అదే సంఖ్యలో ఉంటాయి. ముస్లిం [[మిష్బాహా]]లో 99 పూసలు ఉంటాయి. ప్రతి మతం యొక్క ప్రార్థనలు మరియు నిర్దిష్ట ధ్యానాలు వేర్వేరుగా ఉంటాయి మరియు నిర్దిష్ట పూసల సంఖ్యకు వేదాంత కారణాలను కలిగి ఉన్నాయి. ప్రార్థన పూసలు వేర్వేరు వర్ణాల్లో, పరిమాణాల్లో మరియు రూపాల్లో ఉండవచ్చు. అయితే, దీని ముఖ్య కారణం, మళ్లీ మళ్లీ ప్రార్థన మరియు ధ్యానం చేయడానికి, ఇది అన్ని మతాల్లో ఇదే ఉపయోగం కోసం ఉపయోగిస్తారు, దీనిని ఒక ప్రార్థన ఉపకరణంగా భావిస్తారు.{{Citation needed|date=October 2007}}

* [[జాకబ్‌సన్ యొక్క ప్రగతిశీల కండరాల విశ్రాంతి]] అనేది ప్రారంభ 1920ల్లో అమెరికా వైద్యనిపుణుడు [[ఎడ్మండ్ జాకబ్‌సన్‌]]చే అభివృద్ధి చేయబడింది. జాకబ్‌సన్ కండరాల ఒత్తిడి ఆరాటంతో సంభవిస్తుంది కనుక, కండరాల ఒత్తిడికి విశ్రాంతిని ఎలా పొందాలో నేర్చుకోవడం ద్వారా ఆరాటాన్ని తగ్గించుకోవచ్చని వాదించాడు.

* [[ఆటోజెనిక్ శిక్షణ]] అనేది 1932లో జర్మన్ వైద్యనిపుణుడు [[జానెస్ స్కుల్ట్‌జ్‌]]చే అభివృద్ధి చేయబడింది. స్కుల్ట్‌జ్ యోగా మరియు ధ్యానంలో పద్ధతులకు సమాంతరాలను ఉద్ఘాటించాడు; అయితే, ఆటోజెనిక్ శిక్షణ అనేది ఏదైనా మార్మిక వాదం లోపించడంగా చెప్పవచ్చు.

* ఆస్ట్రేలియా వైద్యనిపుణుడు [[Dr ఐన్సలై మీయరెస్]] 1960ల్లో ''రిలీఫ్ విత్అవుట్ డ్రగ్స్'' అనే పేరుతో ఒక సృజనాత్మక రచనను ప్రచురించాడు, దీనిలో అతను ఆరాటం, ఒత్తిడి మరియు దీర్ఘకాల నొప్పి వంటి వాటితో పోరాడటానికి హిందు సంప్రదాయాలు ఆధారంగా సాధారణ, లౌకిక విశ్రాంతి పద్ధతులను సిఫార్సు చేశాడు.

* [[హార్వార్డ్ వైద్య కళాశాల]] [[హెర్బెర్ట్ బెన్సన్]] [[అతింద్రీయ ధ్యానం]] మరియు [[టిబెటన్ బౌద్ధమతం]]తో సహా పలు అనుశాసనాల నుండి సాధకులపై పలు వైద్యచికిత్స పరీక్షలను నిర్వహించాడు. 1975లో, బెన్సన్ ''ది రిలాక్సేషన్ రెస్పాన్స్'' అనే పేరుతో ఒక పుస్తకాన్ని ప్రచురించాడు, దానిలో అతను విశ్రాంతి కోసం ధ్యానం యొక్క తన స్వంత సంస్కరణను వివరించాడు.

* 1950ల నుండి మెదడు లోతైన స్థాయికి ప్రవేశించడానికి మార్గం వలె పలు పరిశోధకులుచే [[బయోఫీడ్‌బ్యాక్]] ప్రయత్నించబడింది.<ref>[http://www.eaglelife.com/biofeedbackmeditation.html EEG బయోఫీడ్‌బ్యాక్ బాగుపడుతున్న చరిత్ర] ఈగల్ లైఫ్ కమ్యూనికేషన్స్ మార్చి 2007లో ప్రాప్తి చేసింది. </ref>

* [[ఆసెమ్ ధ్యానం]] అనేది 1966 నుండి స్కాంధినావియాన్ దేశాల్లో అభివృద్ధి చేయబడింది. ఇది జీవనశైలిలో మార్పు లేదా ఏదైనా నమ్మకపు వ్యవస్థని తీసుకోవల్సిన అవసరం లేని మతేతర పద్ధతిగా చెప్పవచ్చు.

* ధ్యానం యొక్క నూతన రూపాలు దీర్ఘ-కాల సాధకుల [[ఎలక్ట్రోఎన్సెఫాలోగ్రఫీ]]తో అధ్యయనాల ఫలితాలపై ఆధారపడి ఉన్నాయి. అధ్యయనాలు శ్రవణ సంబంధిత మరియు దృశ్య సంబంధిత సంఘటనలకు [[పౌనఃపున్య]]-ఆధారిత ప్రతిస్పందన ఉనికిని తెలిపాయి. ఈ EEG కార్యాచరణ "పౌనఃపున్య-ఆధారిత ప్రతిస్పందన"గా పిలుస్తున్నారు ఎందుకంటే ఈ సంఘటనల ప్రాథమిక పౌనఃపున్యానికి దీని కాలవ్యవధి (సెకనుకు ఆవర్తనాలు) అనుబంధించబడింది. సాధారణంగా చెప్పాలంటే, ఉద్దీపనాలు 5 [[Hz]] అయితే, ఫలిత పరిమితి EEG అనుకూల సమయ-డొమైన్ సగటు ప్రోటోకాల్‌లను ఉపయోగించి ఒక 5 Hz పౌనఃపున్య-ఆధారిత ప్రతిస్పందనను ప్రదర్శిస్తుంది.<ref name="Atwater">{{cite web | last = Atwater | first = FH| title = Inducing States of Consciousness with a Binaural Beat Technology | publisher = The Monroe Institute |year=1997 | url = http://www.monroeinstitute.com/content.php?content_id=21 | accessdate = 2006-08-14 }}</ref><ref name="Noton">{{cite web | last = Noton | first = D | title = PMS, EEG, and photic stimulation |year=1997 | url = http://www.elixa.com/mental/Noton.htm | accessdate = 2006-08-14 }}

</ref> ఇది ఇటువంటి ఆవిష్కరణలకు [[డ్రీమ్‌మెషీన్]] మరియు [[బైనురల్ బీట్స్]] వలె సమర్ధనగా చెప్పవచ్చు.

"ధ్యానం" యొక్క దాని ఆధునిక భావం భారతదేశంలో జనించిన యోగా ధ్యానాన్ని సూచిస్తుంది. పంతొమ్మిదవ శతాబ్దం చివరిలో, [[ఉపాసకులు]] [[హిందూ మతం]], [[బౌద్ధమతం]], [[సిక్కుమతం]] మరియు ఇతర [[భారతీయ మతాలు]] నుండి తీసిన పలు ఆధ్యాత్మిక సంప్రదాయాలను సూచించడానికి "ధ్యానం" అనే పదాన్ని వినియోగించారు. ఆ విధంగా, ఆంగ్ల పదం "meditation" ప్రత్యేకంగా ఏదైనా ఒక పదం లేదా సందర్భం వలె అనువదించబడలేదు మరియు [[సంస్కృతం]] ''[[dhāraṇā]]'' , ''[[ధ్యాన]]'' , ''[[సమాధి]]'' మరియు ''[[భావన]]'' వంటి పదాలను అనువదించడానికి ఉపయోగించవచ్చు.

ధ్యానం అనేది ఒక మతపరమైన అవసరం కోసం కావచ్చు, కాని పాశ్చాత్య దేశాల్లో ఉపయోగించడానికి ముందు, ఇది [[యుద్ధ కళలు]] వంటి లౌకిక సందర్భంలో ఉపయోగించారు. ఉపాసకులతో ప్రారంభించి, [[యోగా]] , [[నూతన యుగం]] మరియు [[కొత్త ఆలోచన]] పద్ధతి వంటి పలు మతపరమైన మరియు ఆధ్యాత్మిక పద్దతులచే పాశ్చాత్యదేశాల్లో ధ్యానం ఆచరిస్తున్నారు, అలాగే క్రిస్టియానిటీలో పరిమితంగా మాత్రమే ఉపయోగిస్తున్నారు.

ధ్యానం పద్ధతులు మార్గదర్శకం మరియు మనస్తత్వ చికిత్స యొక్క పాశ్చాత్య సిద్ధాంతలచే కూడా ఉపయోగించబడుతున్నాయి. ఉపశమన శిక్షణ రోజువారీ ఒత్తిళ్లు నుండి మానసిక మరియు కండరాల ఉపశమనాన్ని సాధించడంలో సహాయపడుతుంది. జాకబ్‌సన్ ప్రారంభ ప్రగతిశీల ఉపశమన పద్ధతిని అభివృద్ధి చేసి ప్రజాదరణను పొందాడు. ఈ పద్ధతులు ఇతక ప్రవర్తనా పద్ధతులకు సంబంధించి ఉపయోగిస్తారు. నిజానికి [[క్రమపద్ధతి గ్రాహకత తగ్గించడం]]తో ఉపయోగిస్తారు, ఉపశమన పద్ధతులు ఇప్పుడు ఇతర వైద్యచిక్సిత సమస్యల కోసం ఉపయోగిస్తున్నారు. ధ్యానం, వశీకరణ మరియు బయోఫీడ్‌బ్యాక్-ప్రేరిత ఉపశమనం అనేవి ఉపశమన శిక్షణతో ఉపయోగించి కొన్ని పద్ధతులుగా చెప్పవచ్చు. EMDRలోని (షాపిరోచే అభివృద్ధి చేయబడింది) ఎనిమిది అవసరమయ్యే భాగాల్లో ఒకటి, ప్రతి విభాగంలో తుదికి తగినంత సన్నిహితంగా తీసుకుని రావడం, అలాగే ధ్యానంతో సహా ఉపశమన పద్ధతులను ఉపయోగాన్ని తెలియచేస్తుంది. ప్రవర్తనా చికిత్సకు సాంకేతిక పరిశీలనాత్మక విధానం మల్టీమోడల్ చికిత్స కూడా వ్యక్తిగత చికిత్సలో ఉపయోగించే పద్ధతి వలె ధ్యానాన్ని ఉపయోగిస్తుంది.

<ref>{{cite book | last = Corey | first = G. | title = Theory and practice of counseling and psychotherapy (6th ed.). | publisher =Wadsworth Publishing Co. | month =March | year =2000 | location =Belmont, CA | pages =550 | isbn =0534348238}}</ref>

వేర్వేరు ఆధ్మాత్మిక సంప్రదాయలు మరియు వారి సంప్రదాయాల్లో వేర్వేరు అధ్యాపకులు ధ్యానానికి వేర్వేరు శారీరక భంగిమలను సూచిస్తారు లేదా సిఫార్సు చేస్తారు. కూర్చునే, వెల్లకిలా పడుకోనే మరియు నిలబడే<ref name="Marshall">{{cite web | last = Marshall | first = Chris | title = Paradoxes of Standing Meditation | url = http://www.martialdevelopment.com/blog/four-paradoxes-of-standing-meditation/ | accessdate = 2007-10-23 }}</ref> భంగిమలు ఉపయోగిస్తారు. పలు ప్రసిద్ధ భంగిమల్లో [[పద్మాసనం]]తో సహా పలు కాలు మీద కాలు వేసుకుని కూర్చున్న భంగిమలు ఉన్నాయి.

అధిక ధ్యానం సంప్రదాయాలు [[వెన్నెముక]]ను "నిటారుగా" ఉంచాలని అంటే సాధకులు తలవంచుకూడదని బోధిస్తుంది. ఇది తరచూ కొంత మంది "ఆధ్యాత్మక శక్తి", "ప్రాణాధారమైన శ్వాస", "జీవన శక్తి" అని పిలిచే (సంస్కృతం ''[[ప్రాణ]]'' , చైనీస్ ''[[క్వి]]'' , లాటిన్ ''స్పిర్చ్యుస్'' ) లేదా [[కుండిలినీ]] యొక్క ప్రసరణను ప్రోత్సహించడానికి మార్గంగా వివరించబడింది. కొన్ని ఆచారాల్లో, సాధకుడు ఒక చదునైన పాదంతో కుర్చీలో కూర్చోవచ్చు ([[నూతన ఆలోచన]]లో వలె); ఒక బల్లపై కూర్చోంటారు ([[సాంప్రదాయకమైన క్రిస్టియానిటీ]]); సంపూర్ణ ఆలోచనలతో నడుస్తారు ([[థెరావాడా]] బౌద్ధమతంలో వలె). కొన్ని సంప్రదాయాలు సౌకర్యం కోసం, సౌలభ్యం కోసం లేదా ఆధ్యాత్మిక కారణాల కోసం [[పాదరక్షలు లేకుండా]] చేయాలని సూచిస్తాయి.

[[కుండలినీ యోగా]]కి సంబంధించిన వాటి వలె ఇతర సంప్రదాయాల్లో తక్కువ లాంఛనప్రాయ విధానాన్ని ఉపయోగిస్తారు. ఈ సంప్రదాయాల్లో ప్రాథమిక సాధన అనేది ఒక సాంప్రదాయ భంగిమలో నిశ్శబ్దంగా కూర్చోవడాన్ని చెప్పవచ్చు, వారు [[క్రియల]] - తక్షణ యోగా భంగిమలు, శ్వాస తీసుకునే నమూనాల్లో మార్పులు లేదా మానసిక స్థితి లేదా డోలనం వంటి మళ్లీ మళ్లీ చేసే శారీరక కదలికలు మొదలైన వాటి సాధ్యతను ఉద్ఘాటిస్తున్నాయి. ఇవి సాధకుడు ధ్యానంలో కూర్చున్నప్పుడు సహజంగా ఉద్భవిస్తాయి మరియు వీటిని ఖండించరాదు బదులుగా శరీరంలో సహజ శక్తి ప్రసరణ మెరుగుపడటానికి వారికి వారే వ్యక్తపరచడం కోసం అనుమతించాలి. ఇది [[నాడుల]]ను శుద్ధీకరిస్తుందని మరియు చివరికి ధ్యానం సాధనను తీవ్రంగా చేస్తుందని చెబుతారు.

పలు చేతి-సంజ్ఞలు లేదా [[ముద్ర]]లు నిర్ణయించబడ్డాయి. ఇవి వేదాంత ప్రకారం అర్థం కలిగి ఉన్నాయి లేదా వాస్తవానికి యోగా తత్త్వ శాస్త్రం స్పృహపై ప్రభావం చూపుతుంది. ఉదాహరణకు, ఒక సాధారణ బౌద్ధమతస్థుడు చేతి-స్థానం ఏమిటంటే చేతి బ్రొటనవేలు తాకుతూ ఎడమ చేతిపై కుడి చేతి ఉంచిన భంగిమలో (బుద్ధుని బిక్షపాత్ర వలె) ధ్యానం చేస్తారు.

అధిక ధ్యానం సంప్రదాయాల్లో, కనులు మూసుకుంటారు. [[జెన్]] వంటి కొన్ని పాఠశాలలో, కనులను కొంతవరకు మూసి, కొంతవరకు తెరిచి ఉంచి క్రిందికి చూస్తూ ధ్యానం చేస్తారు. [[బ్రహ్మ కుమారీలు]] వంటి ఇతర వాటిలో, కనులను పూర్తిగా తెరిచి ఉంచుతారు.

===దృష్టి ,తీక్షణంగా చూడటం ===

ఉమ్మడి ప్రభావం కనిపించని సందర్భాల్లో కూడా, తరచూ ఇటువంటి వివరాలు ఒకటి కంటే ఎక్కువ మతాలచే పంచుకోబడతాయి. ఉదాహరణకు, "నాభిని చూడటం", దీనిని పాశ్చాత్య ఛాందసత్వంలో స్వీకరించారు, అలాగే చైనీస్ [[క్విగాంగ్]] సాధనలో కూడా ఉపయోగిస్తున్నారు. మరొకటి శ్వాసక్రియపై దృష్టి సారించడం, ఇది చాంధసత్వ క్రిస్టియానిటీ, [[సుఫీమతం]] మరియు పలు ఇండిక్ సాంప్రదాయాల్లో కనపడుతుంది.[[నరదృష్టి]] కి నల్లరాయి అయినా పగులుతుందని నానుడి.ఇరుగు దిష్టి, పొరుగు దిష్టి.నీ దిష్టి, నా దిష్టి....థూ.థూ..థూ అంటూ దిష్టి తీస్తారు.ఆటోలు, లారీల వెనకాల 'బురీ నజర్‌వాలా తెరా మూహ్‌ హో కాలా' (దిష్టి పెట్టేవాడా నీ ముఖం మాడా!) లాంటి వాక్యాలు రాస్తారు.'ఎవరి చూపు పడిందో ? పాడు కళ్లు,పాపిష్టి కళ్ళు వామ్మోఅని భయపడతారు.షట్చక్రవర్తులలో ఒకరైన నలమహారాజుపై శనీశ్వరుడి దృష్టి పడితే ఆయన రాజ్యం పోగొట్టుకుని, అడవులు పట్టి తిరగవలసి వచ్చిందట.నరుడి దృష్టిసోకితే నల్లరాయి కూడా పగులుతుందని సామెత .

కర్పూరం బిళ్లను చుట్టూ తిప్పి దానిని వెలిగించటం నుదుటన అగరుతో బొట్టు పెట్టడం, మొలతాడు కట్టడం, మెడలో ఆంజనేయస్వామి లేదా ఇతర దేవతా మూర్తుల ప్రతిమలను కట్టడం

తగిన వ్యాయామం లేనప్పుడు అధిక సమయం కాలు మీద కాలు వేసుకుని కూర్చోవడం వలన (లేదా మోకాలుపై నిలబడటం) "సాధకుడి మోకాలు" అని పిలిచే [[సమర్థతా]] రోగాలు ఏర్పడవచ్చు. అధిక ధ్యాన సంప్రదాయాల్లో కాలు మీద కాలు వేసుకుని కూర్చోవల్సిన అవసరం లేదు.

శాస్త్రీయ అధ్యయనాలు ఒక సమీక్ష ఉపశమనం, కేంద్రీకరణం, జాగృతికి ప్రత్యామ్నాయ స్థితి, తార్కికమైన ఆలోచన నిలుపుదల మరియు స్వీయ-పరిశీలన వైఖిరిని నిర్వహించడం వంటి వాటిని ధాన్యం యొక్క ప్రవర్తనా భాగాలు గుర్తించింది; <ref name="Perez">{{cite journal | last = Perez-De-Albeniz | first = Alberto | coauthors = Jeremy Holmes | title = Meditation: concepts, effects and uses in therapy | journal = International Journal of Psychotherapy | volume = 5 | issue = 1 | pages = 49–59 |month=March | year=2000 | url = http://onwww.net/trancenet.org/research/2000perezdealbeniz.shtml | accessdate = 2007-08-23 | doi = 10.1080/13569080050020263}}</ref> ఇది [[జీవక్రియ]], హృదయ రేటు, [[శ్వాసక్రియ]], [[రక్త పోటు]] మరియు మెదడు రసాయనాలును మార్చే శరీరంలోని జీవరసాయన మరియు భౌతిక మార్పుల యొక్క ఒక హోస్ట్‌చే కలిసి ఉంటుంది.<ref name="Lazar">లజర్, S.W.; బుష్, G.; గోలుబ్, R. L.; ఫ్రిచ్చియన్, G. L.; ఖాల్సా, G.; బెన్సన్, H. ''ఫంక్షనల్ బ్రెయిన్ మ్యాపింగ్ ఆఫ్ ది రిలాక్సేషన్ రెస్పాన్స్ అండ్ మెడిటేషన్" '' న్యూరోరిపోర్ట్'': వాల్యూమ్ 11(7) 15 మే 2000 pp. 1581–1585 [[PubMed]] నైరూప్య PMID 10841380'' </ref> ధ్యానం అనేది [[ఒత్తిడి]] మరియు [[బాధ]]ను తగ్గించే పద్ధతి వలె [[వైద్యచికిత్స అమర్పుల]]లో ఉపయోగిస్తారు. ధ్యానం అనేది ఒత్తిడిపై దాని ప్రభావాలు గురించి ప్రత్యేకంగా అధ్యయనం చేయబడింది.<ref>{{cite journal | last = Kabat-Zinn | first = Jon | coauthors = Lipworth L, Burney R. | title = The clinical use of mindfulness meditation for the self-regulation of chronic pain | journal = Journal of Behavioral Medicine | volume = 8 | issue = 2 | pages = 163–190 |year=1985 | pmid = 3897551 | doi = 10.1007/BF00845519}}</ref><ref>{{cite journal | last = Davidson | first = Richard J. | coauthors = et al. | title = Alterations in brain and immune function produced by mindfulness meditation | journal = Psychosomatic Medicine | volume = 65 | issue = 4 | pages = 564–570 |date=2003 July-August | pmid = 12883106 | doi = 10.1097/01.PSY.0000077505.67574.E3 }}</ref>

జూన్ 2007లో, యునైటెడ్ స్టేట్స్ [[నేషనల్ సెంటర్ ఫర్ కాంప్లమెంటరీ అండ్ అల్టర్నేటివ్ మెడిసిన్]] [[ఆల్బెర్టా విశ్వవిద్యాలయం]] రుజువు-ఆధారిత సాధన కేంద్రంలో పరిశోధకులచే నిర్వహించబడిన ధ్యానం పరిశోధన స్థితి యొక్క ఒక స్వతంత్ర, బాగా-సమీక్షించిన, అధి భౌతిక విశ్లేషణను ప్రచురించింది. నివేదిక ధ్యానంలోని ఐదు విస్తృత వర్గీకరణల్లో 813 అధ్యయనాలను సమీక్షించింది: [[మంత్ర]] ధ్యానం, [[సంపూర్ణ ఆలోచనలతో ధ్యానం]], [[yoga]], [[తాయి చీ]] మరియు [[క్వి గాంగ్]]. ఈ నివేదిక "ధ్యానం సాధన యొక్క చికిత్స ప్రభావాలు ప్రస్తుత సాహిత్యం ఆధారంగా స్థాపించబడలేదు" మరియు "ఆరోగ్య సంరక్షణలో ధ్యానం సాధనల ప్రభావాలపై సంస్థ నిర్ధారణలు లభ్యతలోని రుజువులు ఆధారంగా నిర్ణయించలేము. అయితే, ఈ రంగంలో మరింత పరిశోధన విలువను ఉద్ఘాటించడానికి అనుకూలమైన ఆవిష్కరణలతో సిద్ధాంతపరంగా శక్తివంతమైన పరిశోధన నుండి ఫలితాలు విశ్లేషించబడ్డాయి." అని పేర్కొంది. <ref>{{cite journal |author=Ospina MB, Bond K, Karkhaneh M, ''et al.'' |title=Meditation practices for health: state of the research |journal=Evid Rep Technol Assess (Full Rep) |volume= |issue=155 |pages=1–263 |year=2007 |month=June |pmid=17764203 |doi= |url=http://www.ahrq.gov/downloads/pub/evidence/pdf/meditation/medit.pdf| format = pdf }}</ref>

ప్రజాదరణ పొందిన సాంస్కృతిక వనరుల్లో ధ్యానం యొక్క పలు రూపాలు వివరించబడ్డాయి. ప్రత్యేకంగా, [[ఫ్రాంక్ హెర్బెర్ట్]] యొక్క '[[డ్యూనే|''డ్యూనే'']] ', [[స్టార్ ట్రెక్]], [[అర్టెమిస్ ఫౌల్]], [[స్టార్ వార్స్]], [[మాస్క్‌మ్యాన్]], [[జేమ్స్ హిల్టన్‌]]చే [[లాస్ట్ హారిజన్]] మరియు [[స్టార్‌గేట్ SG-1]] వంటి [[శాస్త్ర మూలక కల్పనా సాహిత్య]] కథల్లో ధ్యానం యొక్క ఒకటి రూపం లేదా మరొక దాన్ని పాత్రలు సాధన చేస్తాయి. ధ్యానం అనేది [[జాక్ కెరౌయాక్]] యొక్క [[ది ధర్మ బూమ్స్]] వంటి బాహాటమైన నేపథ్యం గల నవలలు వలె కూడా కనిపిస్తుంది. సాధారణంగా, ఈ సాధనలు నిజ-ప్రపంచ ధ్యానం సంప్రదాయలచే ప్రోత్సహించబడ్డాయి, కాని కొన్నిసార్లు అవి వేర్వేరు పద్ధతులు మరియు అవసరాలను కలిగి ఉన్నాయి.{{Citation needed|date=June 2009}}

* బెన్నెట్-గోలెమాన్, T. (2001) ''ఎమోషనల్ ఆల్కేమీ: హౌ ది మైండ్ కెన్ హీల్ ది హార్ట్,'' హార్మోనీ బుక్స్, ISBN 0-609-60752-9

* బెన్సన్, హెర్బెర్ట్ మరియు మిరియామ్ Z. క్లిప్పెర్. (2000 [1972]). ది రిలాక్సేషన్ రెస్పాన్స్. విస్తృతంగా నవీకరించబడిన ఎడిషన్. హార్పెర్. ISBN 0-380-81595-8

* క్రావెన్ JL. (1989) ''మెడిటేషన్ అండ్ సైకోథెరపీ.'' కెనడియన్ జర్నల్ ఆఫ్ సైచారటీ. అక్టోబరు;34(7):648-53. [[PubMed]] నైరూప్య PMID 2680046

* కుట్జ్ I, బ్రేసెంకో JZ, బెన్సన్ H. (1985) ''మెడిటేషన్ అండ్ సైకోథెరపీ: ఏ రేషనలే ఫర్ ది ఇంట్రిగేషన్ ఆఫ్ డైనమిక్ సైచోథెరఫీ, ది రిలాక్సేషన్ రెస్పాన్స్ అండ్ మైండ్‌ఫుల్నెస్ మెడిటేషన్'' . అమెరికన్ జర్నల్ ఆఫ్ సైచారటీ, జన;142(1):1-8. [[PubMed]] నైరూప్య PMID 3881049

* మెట్జ్నెర్ R. (2005) మనోధర్మి, మనో విశ్లేషణ మరియు వ్యసన మాదక ద్రవ్యాలు మరియు స్పృహ స్థితులు. ఇన్ ''మైండ్-ఆల్టెరింగ్ డ్రగ్స్: ది సైన్స్ ఆఫ్ సబ్జెక్టివ్ ఎక్స్‌పీరెయన్స్'' , చాప్. 2. మిట్జ్ ఎర్లీవైన్, ed. ఆక్స్‌ఫర్డ్: ఆక్స్‌ఫర్డ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్.

* పెరెజ్-డె-అల్బెనిజ్, అల్బెర్టో &amp; హోమ్స్, జెరెమ్మీ (2000) మెడిటేషన్: కాన్సెప్ట్స్, ఎఫెక్ట్స్ అండ్ యూజెస్ ఇన్ థెరపీ. ఇంటర్నేషనల్ జర్నల్ ఆఫ్ సైకోథెరఫీ, మార్చి 2000, వాల్యూ. 5 ఇష్యూ 1, p49, 10p

* షాపిరో DH Jr. (1992) ''అడ్వెర్స్ ఎఫెక్ట్స్ ఆఫ్ మెడిటేషన్: ఏ ప్రీలిమినరీ ఇన్వెస్టిగేషన్ ఆఫ్ లాంగ్-టెర్మ్ మెడిటేటర్స్'' . ఇంట్. జర్నల్ ఆఫ్ సైకోసమ్. 39(1-4):62-7. [[PubMed]] నైరూప్య PMID 1428622

* [[టార్ట్, చార్లెస్ T.]], ఎడిటర్. ''అల్టెరెడ్ స్టేట్స్ ఆఫ్ కాన్స్‌సియనెస్'' (1969) ISBN 0-471-84560-4

* [[గోయెంకా, S. N.]]. ''మెడిటేషన్ నౌ: ఇన్నర్ పీస్ థ్రూ ఇన్నర్ విజ్‌డమ్'' , ISBN 1-928706-23-1, ISBN 978-1-928706-23-6