విద్యుత్తు: కూర్పుల మధ్య తేడాలు
Content deleted Content added
సుల్తాన్ ఖాదర్ (చర్చ | రచనలు) చి వర్గం:విద్యుత్ ఉపకరణాలు చేర్చబడింది (హాట్కేట్ ఉపయోగించి) |
RahmanuddinBot (చర్చ | రచనలు) చి Wikipedia python library |
||
పంక్తి 1:
[[దస్త్రం:Lightning3.jpg|right|thumb|250px|విద్యుత్తు ఉనికికి ప్రత్యక్ష సాక్షి [[మెరుపు]]లు.]]
'''విద్యుత్తు''' లేదా '''విద్యుచ్ఛక్తి''' ([[ఆంగ్లం]]: Electricity) అనేది ఒక వాహక మధ్యఛ్చేదం గుండా ప్రమాణ కాలంలో ప్రవహించే
==చరిత్ర==
క్రీ.పూ 600 సం. లో గ్రీసు దేశంలో [[థేల్స్]] అనేశాస్త్ర వేత్త మొదట విద్యుచ్చక్తి ఉనికిని గుర్తించాడు. ఆ దేశంలో amber(సీమ గుగ్గిలం) ను చెట్ల యొక్క రెసిన్ నుండి తయారుచేసేవారు. ఆ గుగ్గిలాన్ని పిల్లి చర్మంలో రుద్దినపుడు ఆ పదార్థం చిన్న చిన్న తేలికైన వస్తువులను ఆకర్షించుటను గమనించాడు. గ్రీకు భాషలో ఏంబర్ కు మరియొక పేరు "electron" అందువల్ల ఆ ఆకర్షించే ధర్మమును ఎలక్ట్రిసిటి అని పిలిచినారు. ఒక వస్తువును వేరొక వస్తువుతో రాపిడి చేసినపుడు ఒక పదార్థం యొక్క ఉపరితలంలో గల ఎలక్ట్రాన్లు(పరమాణువులోని ప్రాథమిక కణం) ఒక తలం నుండి వేరొక తలానికి బదిలీ అవుతాయి. అపుడు ఎలక్ట్రాన్లు కోల్పోయే వస్తువు తల ధనాత్మకం గాను, ఎలక్ట్రాన్లు గ్రహించిన తలం ఋణాత్మకం గాను యేర్పడుతుంది. ఈ రకమైన విద్యుఛ్చక్తిని [[స్థిర విద్యుత్]] అందురు. క్రీ.శ 1600 సం.లో గిల్ బర్ట్ అనే శాస్త్రవేత్త రెండు రకాల ఆవేశాలుంటాయని ప్రతిపాదించాడు. గాజు కడ్డీపై సిల్కు గుడ్డతో రుద్దినపుడు గాజు కడ్డీ ధనాత్మకంగాను సిల్కు గుడ్డ ఋణాత్మకంగాను యేర్పడటాన్ని, అదేవిధంగా ఎబొనైట్ కడ్దీని ఉన్ని గుడ్డతో రుద్దినపుడు ఎబొనైట్ కడ్డీ ఋణావేశాన్ని, ఉన్ని గుడ్డ ధనావేశాన్ని పొందడాన్ని గమనించాడు. ఆ రెండు కడ్డీలు పరస్పరం ఆకర్షించుకొనుటను గమనించారు. ఈ స్థిర విద్యుత్ యొక్క ఉనికిని [[బెండుబంతి విధ్యుద్దర్శిని]] లేదా [[స్వర్ణపత్ర విధుద్దర్శిని]] ద్వారా తెలుసుకోవచ్చు. తర్వాత కాలంలో [[బెంజమిన్ ఫ్రాంక్లిన్]] మెఘాలలో గల మెరుపులలో విధ్యుత్ శక్తి ఉన్నదని లోహపు గాలిపటాలను ఎగురవేసి దానికి లోహపు తీగలు కట్టి నిర్థారించాడు. ఆయన [[లైట్నింగ్ కండక్టర్]] ను కనుగొన్నారు. ఇది పెద్ద భవనాలపై పిడుగులు(విధ్యుచ్చక్తి) పడకుండా అరికడుతుంది.
పంక్తి 17:
[[దస్త్రం:Bulbs in series.png|right|thumb|బల్బుల శ్రేణి సంధానము]]
[[దస్త్రం:Bulbs in parallel connection.png|right|thumb|బల్బుల సమాంతర సంధానము]]
అంతరాళం లో A,B అనే రెండు బిందువులు వరుసగా V<sub>A</sub>,V<sub>B</sub>
===[[విద్యుచ్ఛాలక బలం]]===
పంక్తి 60:
* నిరోధాన్ని ఈ క్రింది సంకేతాలతో సూచిస్తారు.
<gallery>
Image:Resistor, Rheostat (variable resistor), and Potentiometer symbols.svg|అమెరికన్ల గుర్తులు
Image:Resistor_symbol_IEC.svg|[[అంతర్జాతీయ ఎలక్ట్రో టెక్నికల్ కమిషన్]] సూచించే నిరోధకం గుర్తు.
</gallery>
పంక్తి 110:
::వివరణ: ఓం నియమ ప్రయోగములో నిరోధాలుగా ఒకే పొడవు,ఒకె మధ్యచ్చేద వైశాల్యం గల రెండు రకాల పదార్థాలతో తయారయిన(రాగి,మాంగనిన్) లను తీసుకుని ప్రయోగం చేస్తె నిరోధం విలువలు వెర్వేరుగా వస్తాయి.
* వాహక నిరోధం దాని పొదవుకు అనులోమాను పాతంలో ఉంటుంది.
::వివరణ: ఓం నియమ ప్రయోగములో నిరోధాలుగా ఒకె మధ్యచ్చెద వైశాల్యం ఉన్న
* వాహక నిరోధం దాని మధ్యచ్ఛేద వైశాల్యం పైన ఆధారపది ఉంటుంది.
::వివరణ: ఓం నియమ ప్రయోగమములో నిరోధాలుగా ఒకే పొడవు, ఒకే పదార్థం తో చేయబడి మధ్యచ్చేద వైశాల్యాలు వేరుగా గల నిరోధాలను తీసుకొని ప్రయోగం నిర్వహించేటపుడు ఎక్కువ మధ్యచ్చేద వైశాల్యం గల తీగ తక్కువ నిరోధాన్ని కలిగించటాన్ని గమనించవచ్చు.
పంక్తి 121:
::: <math>{{R}= \rho \;{l\over A}}</math>
:<math> \rho
===విశిష్ట నిరోధం===
[[Image:Resistivity geometry.png|thumb|A piece of resistive material with electrical contacts on both ends.]]
పంక్తి 128:
నిరోధ నియమాల నుండి
::: <math>{{R}= \rho \;{l\over A}}</math>
:<math> \rho
::: <math>{ \rho \;={R.A\over l}}</math>
: <math>{R}=</math> నిరోధం,
====ప్రమాణాలు====
:<math> \rho
===వాహకత్వం===
విశిష్ట నిరోధం యొక్క గుణకార విలోమాన్ని వాహకత్వం అందురు. దీనికి ప్రమాణాలు <math>{{mho}/ {metre}}</math> దీనిని గ్రీకు అక్షరమైన
::<math>\sigma=\frac{1}{\rho}. \,\!</math>
: SI పద్ధతి లో ప్రమాణం <math>{{mho}/ {metre}}</math> లేదా సిమన్/మీటర్
పంక్తి 216:
ఫలిత నిరోధం=<math>R_\mathrm{total} = R_1 + R_2 + \cdots + R_n</math>
====శ్రేణిసంధానంలో ఫలిత నిరోధం====
<math>{R_1,R_2,R_3}</math> నిరోధాలను శ్రేణి సంధానం చేయునపుడు ఆ సంధానం చివరి టెర్మినల్ లను ఒక విద్యుత్ వలయానికి కలిపినపుడు వలయంలో విద్యుత్ ప్రవాహం<math>{I}</math> స్థిరంగా ఉంటుంది. కాని మూడు నిరోధాలు కూడా సామర్థ్య జనకం అయిన బ్యాటరీ యొక్క విద్యుచ్ఛాలక బలమును<math>{V}</math> ని
:::<math>{V=V_1+V_2+V_3}</math> అవుతుంది.
:::ఓం నియమం ప్రకారం<br /> <math>{V=IR}</math><br /><math>{V_1=IR_1}</math> <br /><math>{V_2=IR_2}</math><br /><math>{V_3=IR_3}</math> అవుతుంది<br />అందువలన <math>{IR=IR_1+IR_2+IR_3}</math><br /><math>{IR=I(R_1+R_2+R_3)}</math><br /><math>{R=
===సమాంతర సంధానం===
నిరోధాల యొక్క మొదటి టెర్మినల్ లు ఒకవైపు కు రెండవ టెర్మినల్ నలు రెండవ వైపుకి కలిపినట్లయితే ఆ సంధానాన్ని సమాంతర సంధానం అందురు.సమాంతర సంధానంలో ఫలిత నిరోధం యొక్క వ్యుత్క్రమం విడి విడి నిరోధాల వ్యుత్క్రమాల మొత్తానికి సమానం గా ఉంటుంది.<br />
పంక్తి 224:
ఫలిత నిరోధం= :<math>{{1\over R}}={{1\over R_1}+{1\over R_2}+...........................{1\over R_n}}</math>
====సమాంతర సంధానంలో ఫలిత నిరోధం====
<math>{R_1,R_2,R_3}</math> నిరోధాలను సమాంతర సంధానం చేయునపుడు ఆ సంధానం చివరి టెర్మినల్ లను ఒక విద్యుత్ వలయానికి కలిపినపుడు నిరోధాల చివరల మధ్య పొటెన్షియల్ భేదం<math>{V}</math> స్థిరంగా ఉంటుంది. కాని మూడు నిరోధాల గుండా విద్యుత్ ప్రవాహం <math>{i}</math>విభజించబడుతుంది. అనగావలయంలో విద్యుత్ ప్రవాహం<math>{i}</math> ,
:::<math>{i=i_1+i_2+i_3}</math> అవుతుంది.
:::ఓం నియమం ప్రకారం<br /><math>{i}={V\over R}</math><br /><math>{i_1}={V\over R_1}</math> <br /><math>{i_2}={V\over R_2}</math><br /><math>{i_3}={V\over R_3}</math> అవుతుంది<br />అందువలన <math>{{V\over R} = {V\over R_1}+{V\over R_2}+{V\over R_3}}</math><br /><math>{{V\over R}=V({1\over R_1}+{1\over R_2}+{1\over R_3})}</math><br /><math>{{1\over R}}={{1\over R_1}+{1\over R_2}+{1\over R_3}}</math>
==విద్యుత్ ప్రవాహం వల్ల ఉష్ణ ఫలితాలు==
శక్తి నిశ్చత్వ సూత్రము ననుసరించి ఒక రూపంలో నున్న శక్తిని ఇంకొకరూపంలోకి మార్చవచ్చు. ఉదాహరణకు బ్యాటరీలోని రసాయన శక్తి
::విద్యుత్తు ఇస్త్రీ పెట్టె, ఇమ్మర్షన్ హీటర్ వంటి వాటిలో ప్రయాణించినపుడు అందులో విధ్యుచ్చక్తి పూర్తిగా ఉష్ణశక్తిగా మారుతుంది. కారణం దానిలో [[హీటింగ్ ఎలిమెంట్]] అనే లోహంతో చేయబడిన లోహపు నిరోధం ఉంటుంది. లోహ వాహకానికి పొటెన్షియల్ భేధమును కలుగజేస్తే అందులో స్వేచ్చా ఎలక్ట్రాన్లు అపసరించడం ప్రారంభిస్తాయి. ఈ ప్రక్రియలో అవి అయాన్ కోర్ ను ఢీకొని వాటికున్న శక్తిని ప్రసరింపజెస్తాయి.ఇలాంటప్పుడు అయానులు అధిక కంపన పరిమితితో కంపనాలు చేస్తాయి.దీనివల్ల వాహక ఉష్ణోగ్రతపెరిగి ఉష్ణం పరిసరాలలోనికి వికిరణం అవుతుంది.దీనినే విద్యుత్ ప్రవాహం వలన కలిగే ఉష్ణ ఫలితం అందురు. లేదా ఉష్ణ-విద్యుత్ ఫలితం అందురు.
===ఉష్ణ విద్యుత్ ను నియంత్రించే ఫలితాలు===
పంక్తి 235:
====ప్రయోగం====
* పటంలో చూపినట్లు PQ అనే T ఆకారపు చెక్కముక్కలు రెండింటిని తీసుకొని ఒకదానికి 5 మీటర్ల మాంగనిన్ తీగ, రెండవదానికి 10 మీటర్ల మాంగనిన్ తీగ చుట్టి ఉంచుకోవాలి.
* మొదట
====ప్రయోగం-1====
* మొదట 5 మీటర్ల పొడవు గల మాంగనిన్ తీగ గల చెక్క ముక్కను నీటిలో మునుగునట్లు ఉంచాలి.
* విద్యుత్ ను 10 నిముషాల పాటు
* అపుడు నీటి తుది ఉష్ణోగ్రత (<math>{\theta_2 \,}</math>) ను గుర్తించాలి.
* పై విలువలతో నీరు గ్రహించిన ఉష్ణమును గణించవచ్చు.
* యిపుడు మరల ప్రయోగమును మొదలుపెట్టి 10 మీటర్ల నిరోధ తీగ గల చెక్కముక్కనుంచి 10 నిముషాలు ప్రయోగం చేసి నీటి తుది ఉష్ణోగ్రత(<math>{\theta_3 \,}</math>) ను గణించాలి.
* పై విలువలతో నీరు గ్రహించిన ఉష్ణమును గణించవచ్చు.
* పై విలువలను బట్టి
::::
====ప్రయోగం-2====
* ప్రయోగం-1 ప్రకారం మొదట మొదట 5 మీటర్ల పొడవు గల మాంగనిన్ తీగ గల చెక్క ముక్కను నీటిలో మునుగునట్లు ఉంచి విద్యుత్ ను 10 నిముషాల పాటు
* ఇపుడు నిరోధం (<math>{R}</math>) , విద్యుత్ ప్రవాహం
* ఇపుడు నీరు గ్రహించిన ఉష్ణరాశిని
* పై విలువలను బట్టి <math>{Q_3>Q_1}</math> అని గ్రహించ వచ్చు. దీనిని బట్టి
::::ఒక వాహకంలో విద్యుత్ ప్రవాహం వలన జనించిన ఉష్ణరాశి ప్రవహించిన కాలానికి అనులోమానుపాతంలో ఉంటుంది.<br /><math>{Q} {\alpha\,} {t}</math>.....................................................(2)
====ప్రయోగం-3====
* ప్రయోగం-1 ప్రకారం మొదట మొదట 5 మీటర్ల పొడవు గల మాంగనిన్ తీగ గల చెక్క ముక్కను నీటిలో మునుగునట్లు ఉంచి విద్యుత్ ను 10 నిముషాల పాటు
*
* ఇపుడు నీరు గ్రహించిన ఉష్ణరాశిని
* పై విలువలను బట్టి <math>{Q_4>Q_1}</math> అని గ్రహించ వచ్చు. దీనిని బట్టి
::::నిరోధంలో విద్యుత్ ప్రవాహం వలన జనించిన ఉష్ణరాశి,విద్యుత్ ప్రవాహ వర్గానికి అనులోమానుపాతంలో ఉంటుంది.<br /><math>{Q} {\alpha\,} {i^2}</math>..................................................(3)
పంక్తి 269:
==విద్యుత్ సామర్థ్యము==
ఘటము,బ్యాటరీ లేదా ఏదైనా శక్తి జనకం పనిచేసే రేటు
:::: <sup>విద్యుత్ పని రేటును, విద్యుత్ సామర్థ్యంగా నిర్వచిస్తారు.</sup>
పంక్తి 275:
: ఒక విద్యుత్ వలయంలోని విద్యుత్ పరికరం <math>{W}</math> పనిని <math>{t}</math> కాలంలో చేస్తే, ఆ పరికర విద్యుత్ సామర్థ్యం <math>{P}</math> ను,
::::<math>{P={W \over t}}</math> జౌలు/సెకను లేదా వాట్. గా రాయవచ్చు.
: పై సమీకరణముల నుండి
: అంటే
: <math>{P}</math> సామర్థ్యాన్ని ఒక విద్యుత్ జనకం, విద్యుత్ పరికరానికి అందిస్తే అది పూర్తిగా వినియోగించు కుంటుంది. కాబట్టి విద్యుత్ పరికరం వినియోగించుకున్న శక్తిని విద్యుత్ జనక సామర్థంగా తెలుసుకోవచ్చు.
పంక్తి 282:
సామర్థానికి ప్రమాణం "వాట్"
:: <big>ఒక జౌలు పని ఒక సెకను కాలంలో జరిగితే విద్యుత్ సామర్థాన్ని ఒక వాట్ అంటాం.</big>
:: పై సమీకరణము నుండి
==విద్యుత్ సాధనాల వాటేజ్==
పంక్తి 302:
===విద్యుత్ పని===
<math>{R}</math> నిరోధం ఉన్న ఒక విద్యుత్ సాధనంలో <math>{V}</math> పొటెన్షియల్ భెదంతో,<math>{i}</math> విద్యుత్ ప్రవాహం, <math>{t}</math> కాలంపాటు, ఉన్నపుదు జరిగే పనికి సమీకరణాలను ఈ క్రింది విధంగా వ్రాయవచ్చు.
:::::<math>{W=V i t} </math> లేదా <br /><math>{W={i^2} R t} </math><br /><br />ఈ పని వల్ల ఉత్పత్తి అయిన ఉష్ణం <math>{Q}</math> అయితే,<br /><br /><math>{Q}</math>
==ఇళ్ళల్లో విద్యుత్ వినియోగం==
పంక్తి 309:
: విద్యుత్ సాధనం వినియోగించుకొనే విద్యుచ్ఛక్తి, ఆ సాధన వాటేజ్ పైన దానినిఉపయోగించిన కాలవ్యవధి పైన ఆధారపదుతుంది.
::: విద్యుచ్ఛక్తి =
::::1 వాట్ అవర్
:: మీ విద్యుత్తు బిల్లులో చూపబడిన నెలసరి వాడుక ప్రమాణాల సంఖ్య మీరు ఉపయోగించిన <math>{ KWH}</math>(యూనిట్లు) లను సూచిస్తుంది.
::యూనిట్ల సంఖ్య =
==ఫారడే విధ్యుత్ విశ్లేషణ నియమాలు==
పంక్తి 369:
* సాధారణ రెగ్యులేటర్ స్థానంలో ఎలక్ట్రానిక్ రెగ్యులేటర్లు బిగిస్తే 15 శాతం కరెంటు పొదుపు చేయొచ్చు.
== [[ఆటోమేటిక్ మీటర్ రీడింగ్]] ( [[ఏ ఎం ఆర్]] ) ==
ఆటోమేటిక్ రీడింగ్ విధానంలో ప్రధాన కార్యాలయం నుంచే మీటర్ రీడింగ్ తీసుకునే అవకాశం వుంది. పవర్ సరఫరా సమయంలో ఆయా ప్రాంతాలకు సరఫరా అవుతున్న ఫీడర్లకు ఒక కంప్యూటర్ చిప్ను అమర్చుతారు. దీనిని ఆయా ఫీడర్ల పరిధిలోని [[సబ్స్టేషన్]] లకు అనుసంధానం చేస్తారు.ఒక్కో[[ఫీడర్]] నుంచి
ఏ ఏ ప్రాంతాల్లోని సబ్ స్టేషన్ల ద్వారా విద్యుత్ సరఫరా అవుతుందన్నది కూడా రికార్డవుతుంది. ఇలా ఆయా సబ్స్టేషన్ల పరిధిలో ఎన్ని కనెక్షన్ దారులకు విద్యుత్ సరఫరా అవుతుందన్నది కూడా తెలిసి పోతుంది. ఆయా ప్రాంతాల్లోని సబ్స్టేషన్ల పరిధిలో వ్యక్తిగత కనెక్షన్ దారులకు కూడా నేరుగా ప్రధాన కార్యాలయానికి అనుసంధానం చేసే ప్రత్యేక టెక్నాలజీని ఉపయోగిస్తారు.దీంతో నేరుగా ప్రధాన కార్యాలయం నుంచి ఆయా మీటర్ల ద్వారా ఎంత విద్యుత్ఖర్చవుతుందన్నది తెలిసిపోతుంది. దీని వల్ల ఒక సబ్స్టేషన్ పరిధిలో ఫీడర్ల నుంచి ఎంత విద్యుత్ సరఫరా అవుతంది.....ఎన్ని కనెక్షన్లకు ఇది వెళ్తున్నది ...అన్న విషయం కూడా తెలిసి పోతుంది. దీని వల్ల [[టెలిఫోన్]] బిల్లు లాగా [[కరెంట్]] బిల్లులు కూడా పంపిణీ చేసేందుకు అవకాశం వుంటుంది.
ఆయా సబ్స్టేషన్ల పరిధిలో ఎంత విద్యుత్ వృ«థా అవుతోందన్నది కూడా ఈ ఏఎంఆర్ల వల్ల తెలిసిపోతుంది.పంపీణీలో ట్రాన్స్మిషన్ లాస్(వృథా),విద్యుత్ చౌర్యం దాదాపు 45శాతం వరకూ వుంది.ఏఎంఆర్ మీటర్లను ఏర్పాటుచేసినట్టయితే వృధాను,విద్యుత్ చౌర్యాన్ని అరికట్టే అవకాశం వుంది.ఆయా ప్రాంతాల్లో ఫీడర్లకు,సబ్ స్టేషన్లకు అనుసంధానంగా కొనసాగే ఆటేమేటిక్ మీటర్ రీడింగ్ టెక్నాలజీలో ఎక్కడ విద్యుత్ చౌర్యం జరుగుతోందన్న విషయం కూడా చాలా సులభంగా తెలిసిపోతుంది.విద్యుత్మీటర్ల ట్యాంపరింగ్ను ఈ టెక్నాలజీ చాలా సులభంగా పసిగట్టగలుగుతుంది. దీంతో ఏ ప్రాంతంలో ఇది ఎక్కువగా జరుగుతోందన్నది కూడా ప్రధానకార్యాలయానికి సమాచారం అందుతుంది.
|