క్రియాశీల శక్తి

క్రియాశీల శక్తి

చెకుముకి ] ] వ్యతిరేకంగా స్టీల్ కొట్టడం ద్వారా ఉత్పత్తి అయిన అగ్ని చువ్వలు దహనమును ప్రారంభించదానికి ' క్రియాశీలతను శక్తి ' ' ' అందిస్తాయి.ఆ చువ్వలు ఆరిపోయిన నీలం మంట మంట నిరంతర దహింపబడుతూనే వుంటుంది ఎందుకంటే ఆ దహనము ఇప్పుడు శక్తివంతంగా అనుకూలమైన

రసాయన శాస్త్రంలో, క్రియాశీల శక్తి అను భావనను స్వీడిష్ శాస్త్రవేత్త సెవెంటే ఆర్హినియెస్ 1889 లో ప్రవేశపెట్టడము జరిగింది. దీనిని సంభావ్య చర్యకరాకలు వున్న ఒక రసాయణ వ్యవస్థకు రసాయణ చర్య సంభవించుటకు కావల్సిన కనీస శక్తి గా నిర్వచించవచ్చు. దీనిని ఒక రసాయన చర్య ప్రారంభించడానికి అవసరమైన కనీస శక్తి అని కూడ నిర్వచించవచ్చు . ఈ క్రియాశీల శక్తిని సాధారణంగా E_a ద్వారా సూచిస్తారు. దీనిని kilojoules per mole ($~{\frac {\mathrm {kJ} }{\mathrm {mol} }}$). యూనిట్లలో కొలుస్తారు.

ఈ క్రియాశీల శక్తిని రేఖా చిత్రములో ఒక రసాయన చర్యకు కావల్సిన కనీస శక్తి అవరోధము యొక్క ఎత్తుగా మనము చెప్పవచ్చు. ఒక రసాయణ చర్య సహేతుకమైన వృద్ది రేటులో కొనసాగాలంటే క్రియాశీల లేక అంతా కన్నా ఎక్కువ శక్తి వున్న పరమాణువులు గణనీయమైన సంఖ్యలో వుండాలి.

మరింత ఆధునిక స్థాయిలో ఆర్హినియెస్ సమీకరణం నుండి ఆర్హినియెస్ యాక్టివేషన్ శక్తి అను పదమును కచ్చితంగా ఉష్ణోగ్రత మీద రసాయన చర్య రేటు యొక్క ఆదారమును ప్రయోగాత్మకంగా కనుగొన్న ఒక అనుబంధ ప్రమాణముగా బావించవచ్చు. ఒక ప్రాథమిక రసాయన చర్య కోసం ట్రెశోల్డ్ అవరోధమును ఈ క్రియాశీల శక్తికి అనుసంధానించడం పట్ల రెండు అభ్యంతరాలు ఉన్నాయి.ఒక చర్య ఒకటే దశలో ముందుకు సాగుతుందో లేదో మనకు స్పష్టంగా తెలియదు , ఇది మొదటిది. రెండవది రసాయన చర్యను ప్రాదమిక చర్యగానే మనము పరిగనించినప్పటికి , విబిన్నమైన తాకిడి క్షేత్రాలు, కోణాలు, వివిధ ట్రాన్స్ లేశ్నల్ శక్తి మరియు ప్రకంపిత శక్తులు కల్గి వున్న అణువులను కోట్ల సంఖ్యలో కూడుకొన్న ప్రయోగాల ద్వారా లబించిన స్తిరంకాలకు, వ్యక్తిగత తాకిడి యొక్క స్పెక్ట్రం తోడ్పడింది.కానీ పైన పేర్కొన్న ఆ విబిన్నమైన ఆంశాలు వివిధ సూక్ష్మ స్టీరాంకాలకు దారి తీస్తున్నాయి.

ఆర్హినియెస్ సమీకరణము- ఉష్ణోగ్రత

ఆర్హినియెస్ సమీకరణం క్రియాశీల శక్తికి మరియు చర్య యొక్క రేటుకు మద్య గల సంబంధమును పరిమాణాత్మక శైలిలో వివరిస్తుంది. ఆర్హినియెస్ సమీకరణం ద్వారా క్రియాశీల శక్తిని ఈ కింది సూత్రము ఆదారంగా కనుగొనవచ్చు.

$k=Ae^{{-E_{a}}/{RT}}$

ఇక్కడ A అనునది రసాయన చర్య యొక్క ఫ్రీక్వెన్సీ కారకం , R అనునది సార్వత్రిక వాయువు స్థిరాంకం , T అనునది కెల్విన్లలో ఉష్ణోగ్రత మరియు k అనునది చర్యా గుణాంకము . E_a' ను ఉష్ణోగ్రతతో మారే చర్య గుణాంకముల యొక్క వైవిధ్యం ద్వారా గుణించవచ్చు(ఆర్హినియెస్ సమీకరణము యొక్క పరిధిలో )

ప్రతికూల క్రియాశీల శక్తి

కొన్ని సందర్భాలలో చర్య యొక్క రేట్లు పెర్గుతున్న ఉష్ణోగ్రతతో తగ్గుముఖము పడతాయి. ఎప్పుడైతే రేటు స్టీరాంకమును ఆర్హినియెస్ సమీకరణముతో అనుసందానించుటకు రమారమి ఘాతీయ సంబంధమును అనుసరించినపుడు , అది క్రియాశీల శక్తికి రుణాత్మక విలువలను సూచిస్తుంది. ప్రాధమిక రసాయన చర్యలు ఏవైతే ఈ రుణాత్మక క్రియాశీల శక్తి ని కల్గి వుంటాయో అవి స్తులంగా ఎటువంటి అవరోధము లేని రసాయన చర్యలు. ఈ కోవకు చెందిన రసాయన చర్య సంభావ్య శక్తి గల అణువుల సంగ్రహము మీద ఆదారపడి వుంటుంది. ఉష్ణోగ్రతలో పెరుగదల వల్ల అణువుల తాకిడికి గల సంభావ్యత తగ్గుతుంది.(మరింత వేగముతో కూడుకున్న తాకిడ్లు రసాయన చర్యలకు దారి తీయవు . ఎందుకంటే పై స్థాయిలో ఆ అదనపు శక్తి తాకిడిలో పాల్గొనే కణములను ఆ సంభావ్య స్తాయి నుండి వేరుచూస్తుంది. ) ఏదైతే పెరుగుతున్న ఉష్ణోగ్రతతో తగ్గే చర్య రేటు గా వ్యక్తీకరించబడిందో అది రేఖచిత్రములో సంభావ్య పటములో ఎత్తుగా మనము వ్యాఖ్యానించడము ఇక ఎంతమాత్రము సమంజసము కాదు .

ఉత్ప్రేరకాలు

The relationshipక్రియాశీల శక్తికి($E_{a}$) మరియు ఎంథాల్పి మధ్య సంబంధం(ΔH) ఉత్ప్రేరకం వాడి ఉత్ప్రేరకం లేకుండా ,స్పందన సమన్వయంకి రేఖా చిత్రం .అత్యధిక శక్తి స్థానం ( శిఖరం స్థానం ) పరివర్తనం స్థితిని సూచిస్తుంది. ఉత్ప్రేరక తో , పరివర్తన స్థాయి యొక్క శక్తి తగ్గడంతో రసాయన చర్య ప్రారంభం అవ్వడానికి కావాల్సిన శక్తి తగ్గిపోతుంది .

ఏదైతే పరివర్తన స్తాయిని మార్చి క్రియాశీల శక్తిని తగ్గిస్తుందో దానిని ఉత్ప్రేరకం అంటారు.ఒక జీవ ఉత్ప్రేరకమును ఎంజైమ్ అంటారు. ఇక్కడ ఉత్ప్రేరకము రసాయణ చర్య యొక్క రేటును వృద్ది చేస్తుంది కానీ అది రసాయన చర్యలో పాల్గొనదు.ఉత్ప్రేరకములు కేవలము క్రియాశీల శక్తి ని మాత్రమే తగ్గిస్తాయి కానీ రసాయన చర్యలో పాల్గొనే కారాకాల లేదా ఉత్పత్తుల అసలు శక్తి ని ఏ మాత్రము మార్చవు .

== గిబ్స్ ఉచిత శక్తి తో సంబంధం

==

ఆర్హినియెస్ సమీకరణములో క్రియాశీల శక్తి(E_a) అను పదము పరివర్తన స్థాయిని చేరుటకు కావల్సిన శక్తిని సూచిస్తుంది. అలాగే ఐరింగ్ సమీకరణం ]]కూడా చర్య యొక్క రేటును వివరిస్తుంది.E_a యొక్క భావనకు బదులు గిబ్బ్స్ ఉచిత శక్తి అను కొత్త భావనను ఉపయోగించింది. దీనిని *$\ \Delta G^{\ddagger }$ ని సూచక చిహ్నంగా పరిగణిస్తారు, ఇది పరివర్తన యొక్క శక్తిని సూచిస్తుంది.