ఉడిపి జిల్లా: కూర్పుల మధ్య తేడాలు
Content deleted Content added
ట్యాగు: ముబైల్ యాప్ ద్వారా దిద్దుబాటు |
ChaduvariAWB (చర్చ | రచనలు) చి AWB వాడి RETF మార్పులు చేసాను, typos fixed: → (44), , → , (4), , → , (10), ( → (, ఉన్నవి → ఉన్నాయి., మౌళిక → మౌలిక, క్ using AWB |
||
పంక్తి 37:
footnotes = |
}}
'''ఉడుపి''' [[కర్ణాటక]] రాష్ట్రములోని ఒక జిల్లా. ప్రపంచ ప్రసిద్ధ కృష్ణ మందిరము ఉడుపిలో
ఉడుపి జిల్లాను [[ఆగష్టు]] [[1997]]లో యేర్పాటు చేశారు. [[దక్షిణ కన్నడ జిల్లా]]లోని మూడు ఉత్తర తాలూకాలు (ఉడుపి, కుందాపుర మరియు కార్కళ) కలిపి ప్రత్యేక ఉడుపి జిల్లాను చేశారు. 2001 జనాభా లెక్కల ప్రకారం జిల్లా జనసంఖ్య 11, 12, 243. అందులో 18.55% పట్టణ జనాభా. [[కన్నడ]], [[తుళు]] మరియు [[కొంకణి]] జిల్లాలో మాట్లాడే ప్రధాన భాషలు. తుళు మాతృభాషగా కలిగిన ప్రజలు గణనీయంగా ఉండటం వలన ఉడుపి మరియు దక్షిణ కన్నడ జిల్లాలను కలిపి కొన్నిసార్లు ''తుళునాడు''గా వ్యవహరిస్తారు.
== [[2001]] లో గణాంకాలు ==
{| class="wikitable"
పంక్తి 46:
! వివరణలు
|-
| జిల్లా
| 1, 177, 908, <ref name=districtcensus>{{cite web | url = http://www.census2011.co.in/district.php | title = District Census 2011 | accessdate = 2011-09-30 | year = 2011 | publisher = Census2011.co.in}}</ref>
|-
| ఇది దాదాపు.
|
Timor-Leste
1,177,834
పంక్తి 62:
}}</ref>
|-
| 640
| 403 వ స్థానంలో ఉంది.<ref name=districtcensus/>
|-
పంక్తి 69:
|-
| 2001-11 కుటుంబనియంత్రణ శాతం.
|
|-
| స్త్రీ పురుష నిష్పత్తి.
పంక్తి 85:
== భౌగోళిక ==
ఉడిపి జిల్లా పశ్చిమ
కర్కలకు 16 కిలోమీటర్ల దూరంలో మాలా సమీపంలో
జిల్లాలోని
== విభాగాల వివరణ ==
పంక్తి 112:
=== ఎన్నిక కాబడిన ప్రతినిధులు ===
* ఎం.ఎస్. శోభా కరండ్లజె
; కర్ణాటక విధానసభ సభ్యులు
* మిస్టర్ ప్రమోద్ మధ్వరాజ్ (ఐ.ఎన్.సి)
* మిస్టర్ కలడి
* మిస్టర్ గోపాల్ పూజారికి (ఐ.ఎన్.సి ) - బైందూర్
* మిస్టర్ వి సునీల్ కుమార్ (బిజెపి) - కర్కల
పంక్తి 121:
==వ్యవసాయం ==
ఉడిపి జిల్లాలో వరి మరియు కొబ్బరి పుష్కలంగా పండించబడుతుంది. తరువాత పోక (వక్క) తోటలు. ముంతమామిడి
===చేపల పరిశ్రమ===
జిల్లాలో మంచినీటి చేపలు మరియు ఉప్పునీటి చేపలు పరిశ్రమలు ఉన్నాయి. మాల్పె మరియు గంగొల్లి చేపలపరిశ్రమ ప్రధాన కేంద్రంగా ఉన్నాయి. అరేబియన్ సముద్రం చేపలపరిశ్రమకు ప్రధాన వనరుగా ఉంది.
పంక్తి 128:
జిల్లాలో అధికంగా చిన్నతరహా పరిశ్రమలు ఉన్నాయి. జిల్లాలో ప్రముఖ పరిశ్రమలు ఏవీ లేవు. అయినప్పటికీ జిల్లాకు కొన్ని ప్రముఖ పరిశ్రమలు రానున్నాయి. జిల్లాలో ఎర్రమట్టి పెంకులు (మంగుళూరు టైల్స్) , ముంతమామిడి (జీడిపప్పు) కొబ్బరి నూనె పరిశ్రమలు ప్రకలకు వందలాది మందికి ఉపాది కలిగిస్తూ ఉన్నాయి. మణిపాల్ వద్ద ప్రింటింగ్ ప్రెస్ ఉంది. పై గ్రూప్కు చెందిన ఈ ప్రింటింగ్ ప్రెస్ నుండి అత్యున్నత సెక్యూరిటీ సంబంధిత చెక్కులు, షేర్ సర్టిఫికేట్లు, మొబైల్ రీచార్జ్ కూపన్లు మరియు పలు భారతీయ విశ్వవిద్యాల కొరకు ప్రశ్నాపత్రాలు ముద్రించబడుతున్నాయి.
అవిభాజిత దక్షిణ కనరా 4 ప్రభుత్వరంగ బ్యాంకులకు పి.ఎస్.బి (., విజయాబ్యాంక్, కనరా బ్యాంక్, కార్పొరేషన్ బ్యాంక్ మరియు సిండికేట్ బ్యాంక్) జన్మస్థలం.
జిల్లాలో లైఫ్ ఇంసూరెంస్ కార్పొరేషన్ ఆఫ్ ఇండియా (ఉడిపి) డివిషనల్ ఆఫీస్ ఉంది. రోబోసాఫ్ట్ టెక్నాలజీస్
ఈ స్థాపించేసమయంలో పర్యావణ సంబంధిత వివాదాలు తలెత్తాయి. పదుబిద్రె వద్ద సుజలాన్ పవన విద్యుత్తు తయారీ వ్యవస్థ ఏర్పాటు చేసింది. పదూర్ వద్ద కేంద్రప్రభుత్వం భూగర్భ పెట్రోలియం వెలికితీత కొరకు పనిచేస్తుంది.<ref>{{cite news| url=http://www.hindu.com/2009/05/28/stories/2009052854580500.htm | location=Chennai, India | work=The Hindu | title=Work begins on strategic petroleum reserve in Mangalore | date=2009-05-28}}</ref> పర్యావరణవాదులు ఇటువంటి పరిశ్రమల స్థాపన వలన అరణ్యాల పచ్చదనానికి భగంకలిగిస్తాయని ఆందోళన చెందుతున్నారు.
== Transportation ==
[[File:Saurpanika river Arabian Sea Kundapur.jpg|thumb|550px|NH17 near Maravanthe, Byndoor., India, where NH passes between Arabian sea and Souparnika River]]
ఉడిపి జిల్లా రెండు జాతీయరహదార్లు ఉన్నాయి. జాతీయరహదారి17 (ప్రస్తుతం జాతీయరహదారి 66 అని మాత్చబడింది) మరియు రెండవది జాతీయరహదారి 13. జాతీయరహదారి 17 జిల్లా ఉత్తర దక్షిణ దిశగా పయనిస్తూ ఉడిపిని మంగుళూరు, కార్వార్, మురుదేష్వర, కొచ్చి, మద్గావ్, గోవా <ref name=guide/> రత్నగిరి మరియు ముంబయితో అనుసంధానిస్తుంది. జాతీయరహదారి 13 జిల్లాను షిమొగా, బీజపూర్, సోలాపూర్, చిత్రదుర్గ మరియు హోస్పేటలతో అనుసంధానిస్తుంది.
=== రైల్వే ===
కొంకణి రైల్వే జిల్లాను పొరుగు జిల్లాలు మరియు రాష్ట్రాలతో అనుసంధానిస్తుంది. జిల్లాలో ఉడిపి, బైందూర్, కుందపురె వద్ద ప్రధాన రైలు స్టేషన్లు ఉన్నాయి.
పంక్తి 140:
==Languages==
ఉడిపి జిల్లాలో ప్రధానంగా తులుభాష, కన్నడ, బియరీ భాష, ఉర్దూ మరియు కొంకణి భాషలు వాడుకలో ఉంది. ఉడిపి మరియు దక్షిణ కన్నడ తులునాడు అంటారు. ఇక్కడ తులు ప్రజలు అధికంగా నివసిస్తుంటారు.
== చర్చిలు ==
* ఎస్.టి. లారెంస్ - ష్రైన్ - ఉడిపి బస్ నుండి (ఉడిపి-కర్కల ఆర్డి ద్వారా) అత్తుర్, 35.5 కి.మీ
* రోమన్ - కాథలిక్- డియోసెస్ - ఆఫ్- ఉడిపి (మిలాగ్రెస్
* [Https://plus.google.com/100206021116866069590/about ఫాతిమా చర్చి అవర్ లేడీ - పెరంపల్లి] ఉడిపి బస్ స్టాప్ నుండి, 5.5 కి.మీ (వయా గుండిబలి -మణిపాల్ ఆర్డి) .
* [Http://christchurchmanipal.org/default.asp క్రీస్తు చర్చి] - మణిపాల్ (మణిపాల్-కల్లసంక
* వైలంకని
* [http://udupichurch.com/ Church Of Mother Of Sorrows Church - Udupi], ఉడిపి బస్ నుండి 0.75 కి.మీ
== ఉడుపి వంటకాలు ==
ఉడుపి వంటకాలు. ఉడుపి హోటల్లు ప్రపంచవ్యాప్తముగా
కర్ణాటక అంతటా ఉడిపి వంటలకు విశేష ఆధారణ ఉంది. ఉడిపి శైలి హోటల్స్ భారతదేశం అంతటా ప్రసిద్ధి చెందాయి. అలాగే తరువాత ప్రంపంచమంతా విస్తరించాయి. ఉడిపి రెస్టేరెంట్లు దక్షిణ భారతీయ శాకాహార వంటకాలను మాత్రమే అందిస్తుంటాయి. [[ముంబయి]], [[హైదరాబాదు]], [[చెన్నై]] మరియు [[బెంగుళూరు]] నగరాలలో రుచికరమైన శాకాహార వంటకాలకు మరియు మర్యాదపూర్వకంమైన సేవలకు ఉడిపి హోటల్స్ ప్రసిద్ధి చెందాయి. నేయి వేసి దోరగా కాల్చిన దోశ మద్యలో ఉర్లగడ్డకూరను చేర్చి మడిచి పెట్టి వివిధ రకాల చట్నీలతో అందించే మసాలా
==Notable personalities==
పంక్తి 159:
ఉడిపి జిల్లా పలువురు కన్నడ సాహిత్యకారులను అందించి కన్నడ సాహిత్యాన్ని సుసంపన్నం చేస్తుంది. ఙానపీఠ అవార్డ్ గ్రహీత డాక్టర్ షివరామ కరంథ్ జిల్లాలోని కుగ్రామం కోటలో జన్మించారు.
ముఖ్యమైన రచయితలు
* డాక్టర్ కె శిరామ
* గోపాలకృష్ణ అడిగ, కవి
* ప్రొఫెసర్ ఏ.వి. నవాడ.
* సంతోష్ కుమార్ గుల్వడి . జర్నలిస్టు, రచయిత
* బి.జనార్ధన్ భట్, సాహిత్య విమర్శకుడు
* జయరామ
* ఉల్లూర్
=== వ్యాపారవేత్తల ===
పంక్తి 172:
* బి.ఆర్. శెట్టి
* ఖాన్ బహదూర్ హాజీ అబ్దుల్లా సాహెబ్ స్థాపకుడు కార్పొరేషన్ బ్యాంకు
* హిదయతుల్లా
* రాజ్ శెట్టి
* టి.ఎస్. భూదాన్ భాషా చైర్మన్ వక్ఫ్ బోర్డు కమిటీ మరియు అధ్యక్షుడు, జమియ
==Art and culture==
పంక్తి 185:
=== ఉడిపి జిల్లా నుండి యక్షగాన కళాకారులు ===
* దివంగత కళింగ నవద
* దివంగత
* వీరభద్ర నాయక్
* వందరు బసవ
పంక్తి 192:
* లావణ్య కల్వ వ్రంద బైందూర్
* లేట్ హరది రామ గానిగా
* కొలలి
* సందేశ్ శెట్టి గొర్రెలు
* ఊల్లూర్ శంకర్ డెవదిగ
* దినేష్ శెట్టి బెప్దె భగవథ్
* కొలలి
== Tourist locations ==
పంక్తి 207:
* సెయింట్ ఐలాండ్ (కర్నాటక) :- మాల్పె వద్ద అరేబియన్ సముద్రంలో ఉంది.
* కౌప్ (కర్నాటక) :- ఉడిపి నుండి 12 కి.మీ దూరంలో ఉంది. ఇక్కడ బీచ్ మరియు లైట్ హౌస్ ఉన్నాయి.
* మరవంతె :-ఉడిపి నుండి 42 కి.మీ దూరంలో ఉంది. అరేబియన్ సముద్రం
అయినప్పటికీ నిరంతరం సముద్రం చొచ్చుకుని వస్తున్న కారణంగా మూసివేయబడిన జాతీయ రహదారి 17 రహదారి ఇప్పటికీ ఉనికిలో ఉంది. మరవంతె దగ్గర నుండి నది యు టర్న్ తిరిగి తూర్పు దిశగా ప్రవహించి 10 కి.మీ ప్రవహించిన తరువాత కుందపురాను చేరుతుంది.
* ఒథినానె :- ఇది ఎత్తైన పర్వతాల పక్కన ఉన్న పరిశుభ్రమైన సముద్రతీరం.
==ఆలయాలు==
* ఉడిపిలో ప్రముఖ ఉడిపి
* ప్రముఖ వైష్ణవ గురువు శ్రీ మాధవాచార్య ఉడిపి నుండి తన ఆధ్యాత్మిక ప్రయాణం ఆరంభించాడు.
* కుట్టపల్లి సుభహ్మణాలయాలకు ప్రసిద్ధి. సుభహ్మణ్య షష్టి (నవంబర్- డిసెంబర్) నాడు ఈ ఆలయాలకు వేలాది భక్తులు వస్తుంటారు. ఇక్కడ బ్రహ్మ విష్ణు మహేశ్వరాలయం (కనంగి ఆలయం) ఉంది. ఇక్కడ సత్యయుగ యోగాశ్రమ మరియు
== కృష్ణాలయం ==
[[ఫైలు:UdupiSeshKrishna
.jpg|175px|left|ఉడుపి శ్రీకృష్ణుడు]]
ఉడుపి పూర్వపు పేరు శివళ్ళీ. ఇది [[పరశురామక్షేత్రాలు|పరశురామక్షేత్రాల]]లో మెదటి స్థానం కలిగి
* [[Udupi]] Shree [[Krishna]] Temple.
Line 245 ⟶ 242:
* [[కార్కళ]] లోని [[గోమటేశ్వరుడు]]
* [[వేణూరు]] లోని [[గోమటేశ్వరుడు]]
* [[అత్తూరు]]
* [[సెయింట్ మేరీస్ ద్వీపం]]
* [[మూడబిదరె]]
* [[మణిపాల్]]
* [http://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%95%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%A8%E0%B2%BE%E0%B2%9F%E0%B2%95%E0%B2%A6_%E0%B2%9C%E0%B2%B2%E0%B2%AA%E0%B2%BE%E0%B2%A4%E0%B2%97%E0%B2%B3%E0%B3%81 బైందూరు కోసళ్ళి జలపాతము]
=== జామియా మసీదు ===
* 200 సంవత్సరాల జామియా మసీదులో సరికొత్తగా 18, 000 మంది ప్రార్ధనలు చేసే విధంగా ప్రార్ధనాశాలలు నిర్మించబడ్డాయి. ఇక్కడ 3000 మంది భక్తులు బసచేయవచ్చు.
* పాజక :- ఉడిపి నుండి 12 కి.మీ దూరంలో ఉంది. ఇక్కడ మాధవాచార్యుడు ద్వైతసిద్ధాంత ప్రసంగం చేసిన ప్రదేశం ఉంది.
* కొల్లూరు (ఉడిపి)
* కర్కల :- ఉడిపి నుండి 37 కి.మీ దూరంలో ఉంది. ఇక్కడ జైన బసదీలు (ఆలయాలు) మరియు గోమటేశ్వర శిల్పం (బృహద్రూపం ) ఉన్నాయి. ఇక్కడ ఇంకా
* అనెగుడ్డె :- ఉడిపి నుండి 30 కి.మీ దూరంలో ఉంది. ఇక్కడ ప్రముఖ గణేశాలయం ఉంది.
* ఆత్తుర్ చర్చి :- ఉడిపి నుండి 25 కి.మీ దూరంలో ఉంది. ఇక్కడ వార్షికంగా నిర్వహించబడే సంతకు కులమతభేద రహితంగా ప్రజలు వస్తుంటారు.
Line 272 ⟶ 269:
===Wildlife sanctuaries===
ఉడిపి జిల్లాలో దట్టమైన సతతహరితారణ్యాలు ఉన్నాయి. ఇవి పశ్చిమకనుమలు మరియు సహ్యాద్రి పర్వతారణ్యాలలో భాగమై ఉన్నాయి. అరణ్యాలలో ఉత్తనతమైన వృక్షజాల మైరియు జంతుజాల సంపద ఉంది.
* సోమేశ్వర విల్డ్లైఫ్ శాంక్చ్యురీ :-ఇది
* మూకాంబికా విల్డ్లైఫ్ శాంక్చ్యురీ :- ఇది
===Waterfalls===
Line 279 ⟶ 276:
* మంగ తీర్ధ :- కుర్ధు తీర్ధకు ఎగువన మంగ తీర్ధ ఉంది. ఇది దట్టమైన అరణ్యాల మద్య నిటారుగా ఉన్న పర్వతాలలో ఉంది కనుక ఇక్కడకు కోతులు తప్ప మానవమాత్రులు చేరలేరు కనుక దీనిని కోతుల తీర్థం అని కూడా అంటారు.
* బర్కన జలపాతం:- ఉడిపి నుండి 54 కి.మీ దూరంలో ఉంది. ఇది పశ్చిమ కనుమలలో ఉడిపి, చికమగళూరు మరియు శివమొగ్గ కూడలి ప్రాంతంలో ఉంది. ఉడిపి - శివమొగ్గ రహదారి మార్గం నుండి 45 నిముషాల నడకద్వారా జలపాతం చేరుకోవచ్చు.
* బెల్కల్ తీర్థ
* అరసిన గుండి :- ఇది డాలి గ్రామం వద్ద అరణ్యాల మద్య ఉన్న అందమైన జలపాతం.
* జొమ్లు తీర్థ :- ఉడిపి నుండి 35 కి.మీ దూరంలో బెల్వె ఉంది.
* కొసల్లి జలపాతం :- ఇది కుందపూర్ తాలూకాలోని బైందూర్ వద్ద ఉంది. ఇది జిల్లా ఉత్తర సరిహద్దులో ఉన్న అందమైన జలపాతం.
=== River islands ===
నదులు సౌపర్నిక, స్వర్న, చక్రానది, సీతా, వర్హి నది మరియు కుబ్జ నదులున్నాయి. ఈ నదులలో అందమైన నదీ ద్వీపాలు ఉన్నాయి. వీటిని కుర్దూలు అంటారు. వీటిలో కొన్ని ద్వీపాలలో జనావాసాలు ఉన్నాయి. త్రాగునీరు, విద్యుత్తు మరియు ప్రయాణ వసతులు మొదలైన
== Demand for a separate Tulunadu state ==
స్వాతంత్రం తరువాత రాష్ట్రాల పునర్నిర్మాణం జరిగిన సమయంలో తులువ ప్రజలు తులువ భాషకు అధికార హోదా మరియు ప్రత్యేక రాష్ట్రం కొరకు పోరాటం సాగించారు.
== See also ==
Line 295 ⟶ 292:
*[[Dakshina kannada]]
*[[Mangalore]]
* [[పాజక]]
* [[శ్రీ కృష్ణ మఠం]]
|