కాంతి: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

చిదిద్దుబాటు సారాంశం లేదు
చి AWB వాడి RETF మార్పులు చేసాను, typos fixed: కు → కు , గా → గా , → , , → , using AWB
పంక్తి 1:
అన్ని [[జీవులు|జీవుల]] జీవక్రియలను '''కాంతి''' ([[లాటిన్]]: '''Lux''', [[జర్మన్]]: '''Licht''', [[స్పానిష్ భాష|స్పానిష్]], [[పోర్చుగీస్ భాష|పోర్చుగీస్]]: '''Luz''', [[ఆంగ్లం]]: '''Light''', [[ఫ్రెంచి భాష|ఫ్రెంచి]]: '''Lumière''') ప్రభావితం చేస్తుంది. కాంతికి ముఖ్యమైన ఉత్పత్తి స్థానం [[సూర్యుడు]]. జీవులన్నీ ప్రత్యక్షంగా లేదా పరోక్షంగా సూర్యుని నుంచి శక్తిని పొందుతాయి. సూర్యుడు వికిరణ శక్తిని విద్యుదయస్కాంత తరంగాలుగా విడుదల చేస్తాడు.<ref>{{cite book | title = Gerthsen Physik | author = Dieter Meschede | publisher = Springer Spektrum | year = 2015 | isbn = 9783662459768}}</ref> వీటిలో దేనినైతే మానవుడి [[కన్ను]] గ్రహించ గలుగుతుందో దాన్ని దృగ్గోచర కాంతి లేదా దృగ్గోచ వర్ణపటలం అంటారు. దీని [[తరంగదైర్ఘ్యం]] 380 &nbsp;nm నుంచి 760 &nbsp;nm వరకు ఉంటుంది.<ref>{{cite book | title = Biology: Concepts and Applications | author = Cecie Starr | publisher = Thomson Brooks/Cole | year = 2005 | isbn = 053446226X | url = http://books.google.com/books?id=RtSpGV_Pl_0C&pg=PA94&dq=380+750+visible+wavelengths&as_brr=3&ei=g7x0R5erIISOsgOtsLGeBw&ie=ISO-8859-1&sig=wJ7g0EcU-QUF29vfvl36YNg-FtU }}</ref> సౌరశక్తిలో చాలా తక్కువ భాగం మాత్రమే వాతావరణం పైపొర వరకు చేరుతుంది. ఇందులో 45 శాతం మాత్రమే భూతలానికి చేరుతుంది. జీవులకు లభించే మొత్తం కాంతి ఆవాసం, [[ఋతువులు|ఋతువు]]లను బట్టి మారుతుంది.
== స్వభావం ==
కాంతికి కణ స్వభావమూ, తరంగ స్వభావమూ సంయుక్తంగా అవిభాజ్యంగా ఉంటాయి. ఒకే ప్రయోగం ద్వారా కాంతికున్న తరంగ స్వభావాన్నీ, కణ స్వభావాన్నీ ఏక కాలంలో పరిశీలించలేము. ఇది [[వక్రీభవనం]], [[వివర్తనం]], [[వ్యతికరణం]], [[ధృవణం]] అనే ధర్మాలను కలిగి ఉంటుంది. కాంతికున్న తరంగ స్వభావానికి ఈ దృగ్విషయాలు కారణము. [[కాంతి విద్యుత్పలితము]], [[కాంప్టన్ ఫలితము]], [[కాంతి రసాయనిక చర్యలు]], [[కృష్ణ వస్తు వికిరణం]], [[ఉద్గార వర్ణపటాలు]] వంటి ప్రయోగ ఫలితాలు, పరిశీలనలు కాంతికున్న కణ స్వభావాన్ని సూచిస్తాయి. ప్రయోగ పూర్వకంగా రెండు లక్షణాలు ఏక సమయంలో ఉండటం వలన కాంతికి కణ-తరంగ ద్వంద్వ స్వభావం ఉందంటార.<ref>{{cite book | title = Física y química. 1 Bachillerato. Savia| author = Julio Puente Azcutia, Nicolás Romo Baldominos, Aureli Caamaño Ros, et al.| publisher = Ediciones SM | year = 2015 | isbn = 9788467576511}}</ref>
 
== జీవులపై కాంతి ప్రభావం ==
పంక్తి 14:
జీవుల చలనం (motility) కాంతిని అనుసరించి రెండు రకాలు. 1. కాంతి గతిక్రమం; 2. కాంతి అనుగమనం.
* కాంతి ప్రభావితమయి ఒక నిర్ధిష్ట దిశలో చలనం జరపడాన్ని కాంతిగతిక్రమం అంటారు. ఒక వేళ జంతువులు కాంతివైపు చలనం చేసినచో దాన్ని ధనాత్మక కాంతిగతిక్రమం అని, కాంతినుంచి దూరంగా చలనం చేస్తే దాన్ని ఋణాత్మక కాంతిగతిక్రమం అని అంటారు. [[యుగ్లీనా]] వంటి జంతువులు ధనాత్మక కాంతి చూపు గతిక్రమకాలు. [[ఫ్లోకేరియా]], [[వానపాము]], [[బొద్దింక]]లు వంటిని ఋణాత్మక కాంతి గతిక్రమకాలను చూపుతాయి.
 
* కాంతి వలన జంతువులలో కలిగే దిశలేని చలన ప్రతిక్రియ. దీనిలో కాంతి తీవ్రత జంతువుల చలనవేగాన్ని నిర్ధారిస్తుంది. మసల్ ఎండ్రకాయ (క్రాబ్), పెన్నతెరిస్ మాక్యులేటస్ కు చెందిన కళ్ళులేని డింభకాలు, కాంతి తీవ్రత ఎక్కువైన కొద్ది వేగంగా ఈదుతుంది.
 
Line 23 ⟶ 22:
24 గంటల దినచక్రంలో వెలుతురు, చీకటి కాలాల్లో జరిగే మార్పులకు జీవుల ప్రతిక్రియ చాలా రకాల జీవక్రియలను నియంత్రిస్తుంది. మొక్కలలో పుష్పించటం, కొన్ని జాతి మొక్కల గింజలు మొలకెత్తటం, [[కీటకాలు]], [[పక్షులు]], [[చేపలు]], క్షీరదల్లో సంగమం జరగడం మొదలైనవి కాంతి ఆవర్తిత్వంతో ముడిపడి ఉన్నాయి. చాలా జీవుల ప్రత్యుత్పత్తి చక్రాలు కాంతి ఆవర్తన పైనే ఆధారపడ్డాయి. పక్షుల బీజకోశాల పెరుగుదల, బీజకణాల ఉత్పత్తి, దినదైత్ఘ్యం ఎక్కువగా ఉన్న ఋతువులలో సంభవిస్తాయి.
 
చంద్రుని దశలపై కొన్ని జీవుల ప్రవర్తన, చాలా వృక్షాలు, జంతువుల ప్రత్యుత్పత్తి చక్రాలు ఆధారపడి ఉన్నాయి. ఈ చంద్రమాన ఆవర్తనీయత ఎక్కువగా సముద్రజీవులలో కనిపిస్తుంది. ఉదా: ఎర్ర [[సముద్రం]]లో ఉండే సీ ఆర్చిన్ లముష్కాలు, అండాలు పెరగడం, బీజకణాలు విడుదలకావడం [[పౌర్ణమి]] నాడు జరుగుతుంది. దక్షిణ పసిఫిక్ మహాసముద్రపు పాలోలో వార్మ్ (యూనిస్ విరిడిస్) అనే అనెలిడా కుఅనెలిడాకు చెందిన పాలికీటా జీవులు అమావాస్యకు కొన్ని రోజుల ముందు అసంఖ్యాకంగా నీటి ఉపరితలానికి వచ్చి గుడ్లను, శుక్రకణాలను విడుదల చేస్తాయి.
 
=== అతినీలలోహిత కిరణాలు ===
సూర్యకాంతిలోని అతినీలలోహిత కిరణాలు (Ultraviolet rays) సూక్ష్మజీవులను చంపుతుంది. సుదీర్ఘకాలంగా ఈ కిరణాల తాకిడి వల్ల జంతువులలో చర్మ [[కాన్సర్]] వ్యాధి వస్తుంది. ఈ కిరణాలు చర్మంలోని స్టిరాల్ పదార్ధాలను [[విటమిన్ డి]] గా మారుస్తాయి. [[తేనెటీగ]] వంటి కొన్ని కీటకాలు అతినీలలోహిత కిరణాలను గ్రహించగలవు.
 
=== జీవ లయలు ===
Line 35 ⟶ 34:
 
=== జీవక్రియలు ===
కాంతి తీవ్రత పెరిగిన కొద్దీ [[ఎంజైములు]] క్రియాశీలత పెరిగి [[జీవక్రియ]]ల రేటు పెరుగుతుంది. కాంతి తీవ్రత పెరిగిన కొద్దీ మొక్కలలో [[కిరణజన్య సంయోగక్రియ]] రేటు ఒక హద్దు వరకు పెరుగుతుంది. దాని తరువాత కాంతి వీవ్రత పెరిగితే [[క్లోరోఫిల్]] రంగుపోయి పాలిపోతుంది. క్రియారేటు తగ్గుతుంది. గుహలలో నివసించే జంతువుల జీవక్రియల రేటు తక్కువగా ఉంటుంది.
 
== కాంతి ఉత్పాదకాలు ==
Line 41 ⟶ 40:
[[దస్త్రం:Cloud in the sunlight.jpg|thumb|250px|[[సూర్యరశ్మి]] కాంతివంతమైన [[మేఘం]].]]
 
ప్రపంచంలో చాలా రకాలైన [[కాంతి ఉత్పాదకాలు]] ఉన్నాయి. వీనిలో ఎక్కువగా ఉష్ణాన్ని కూడా పుట్టిస్తాయి. అన్నింటికంటే ముఖ్యమైనది [[సూర్యుడు|సూర్యుని]] నుండి వచ్చే [[సూర్యరశ్మి]] సుమారు 6,000&nbsp;[[కెల్విన్|K]] అత్యధికమైన కంటికి కనిపించే కాంతిని విడుదల చేస్తుంది.
 
కొన్ని [[అణువులు]] కాంతిని విడుదల చేస్తాయి. డయోడ్ లు, [[నియాన్]], [[పాదరసం]] దీపాలు, మరియు [[సోడియం]] జ్వాలలు ఒక నిర్ధిష్టమైన రంగులో కాంతివంతమై వెలుతురునిస్తాయి. కొన్నింటిని ప్రేరేపించవచ్చును. ఉదా. [[లేజర్]]
 
 
కొన్ని రసాయనాలు కాంతిని ఉత్పత్తి చేస్తాయి. వీటిని రసాయనిక సందీప్తి (chemoluminescence) అంటారు. కొన్ని జీవులలో కూడా ఇలాంటి కాంతి విడుదలౌతుంది. దీనిని జీవ సందీప్తి (bioluminescenc) eఅంటారు. ఉదా. [[మిణుగురు పురుగులు]]
"https://te.wikipedia.org/wiki/కాంతి" నుండి వెలికితీశారు