బిగ్ బ్యాంగ్: కూర్పుల మధ్య తేడాలు
Content deleted Content added
చి Removing Link FA template (handled by wikidata) - The interwiki article is not featured |
ChaduvariAWB (చర్చ | రచనలు) చి AWB వాడి RETF మార్పులు చేసాను, typos fixed: కు → కు (3), గా → గా (2), బడినది. → బడింది. (2), వున్నది. → ఉంది. using AWB |
||
పంక్తి 1:
[[దస్త్రం:Universe expansion2.png|thumb|మహావిస్ఫోటం ప్రకారం, [[విశ్వం]], మహా ద్రవ్యరాశి మరియు ఉష్ణస్థాయి నుండి నేటి వరకు గల వ్యాప్తి చెందింది. సాధారణ ఉపయోగకరమైన పరిశీలన ఏమనగా విశ్వం గేలక్సీలను మోస్తూ తనంతట తాను వ్యాప్తిచెందుతూ వుంది.]]
'''మహా విస్ఫోటం''' లేదా '''Big Bang''', అనేక స్వతంత్ర పరిశీలనల ఫలితంగా ఏర్పడిన వాదము. ఇది [[విశ్వం]] యొక్క ''' ఖగోళ భౌతిక నమూనా '''. 1929 లో [[ఎడ్విన్ హబుల్]] పరిశీలనలలో 'గేలక్సీల మధ్య దూరాలు వాటి [[రెడ్ షిఫ్ట్]]
== చరిత్ర ==
Line 8 ⟶ 7:
=== మహావిస్ఫోటం యొక్క కాలపట్టిక ===
విశ్వవాప్తి యాత్రానుగుణంగా చూస్తే గతం యొక్క అనంత ద్రవ్యరాశి, మరియు ఉష్ణోగ్రత, అనంత కాలం వైపుకు తీసుకెళుతుంది.ఈ 'గురుత్వ ఏకత్వం' "సాపేక్ష సిద్ధాంతాన్ని"ని ఛేదించుకుంటూ పోతుంది. ఈ ఏకత్వంవైపు మనమెంత పోతామో అంత ఈ ప్రారంభ దశలో గల ఉష్ణోగ్రత, ద్రవ్యరాశి యొక్క స్థితి 'మహావిస్ఫోటం' వైపుకు తీసుకెళుతుంది. కానీ ఈ 'మహావిస్ఫోటం' స్థితి ఎంతకాలం వరకూ వుండగలిగింది అనే విషయాన్ని నిర్ధారించుటకు తర్జన భర్జనలు జరుగుతూనే వున్నాయి. కొందరైతే ఇది 'ఏకత్వం', ఇంకొందరికైతే విశ్వపు మొత్తం చరిత్ర. సాధారణంగా ఈ ప్రారంభ ఘడియలలో, అనగా మహావిస్ఫోటన సమయంలో, [[హీలియం]] సింథసైజేషన్ జరిగి వుంటుందని అంచనా. ఈ ఘడియలలోనే విశ్వం జనియించింది. ఈ విశ్వవ్యాప్తి కొలమానాల, ఉష్ణోగ్రతల తేడాల మరియు [[గేలక్సీ]] ల అంతర్ కార్యకలాపాల ఆధారంగా విశ్వం యొక్క వయస్సు 13.7 ± 0.2 బిలియన్ల సంవత్సరాలని నిర్ణయించారు. ఈ మూడు స్వతంత్ర కొలమానాల ఆధారంగా జరిగిన నిర్ణయం, మోడల్ (విశ్వం లో గల పదార్థాలన్నింటినీ విశదీకరిస్తుంది) కు సరిపోయేలా ఉన్నది.
విశ్వం వ్యాప్తినొందుతూ తన ఆకారాన్ని పెంచుకుంటూ పోతున్న కొలదీ ఉష్ణోగ్రతలో తరుగుదల కనిపిస్తుంది, దీని కారణంగా ప్రతి అణువు లోని శక్తి క్షీణిస్తూ వున్నది.
మహావిస్ఫోటం జరిగిన కొద్ది నిముషాలలోనే, అపుడు ఉష్ణోగ్రత ఒక బిలియన్ గిగా కెల్విన్ లు <sup>9</sup>; మరియు ద్రవ్యరాశి గాలి ద్రవ్యరాశితో సమానం, [[న్యూట్రాన్]]లు మరియు [[ప్రోటాన్]]లు కలిసి విశ్వపు [[డ్యుటేరియం]] మరియు [[హీలియం]] యొక్క న్యూక్లియైలుగా ఏర్పడ్డాయి. ఈ చర్యకు "మహా విస్ఫోట న్యూక్లియోసింథసిస్" అని అభివర్ణించారు.
[[దస్త్రం:Hubble ultra deep field.jpg|thumb|left|'హబుల్ అతిలోతు మైదానం' గేలక్సీల చిత్రాలు, విశ్వపు ప్రాచీన కాలం, బాల్యదశ, విశ్వం ద్రవ్యరాశి తోనూ ఉష్ణాలతోనూ కూడుకొని
=== మహావిస్ఫోటవాద భావనలు ===
మహా విస్ఫోట సిద్ధాంతం రెండు భావనలపై ఆధారపడి వున్నది: విశ్వజనీయమైన భౌతికనియమాలపైన మరియు ఖగోళశాస్త్ర సూత్రాలపై. ఖగోళశాస్త్ర సూత్రాల ప్రకారం విశ్వం 'హోమోజెనిక్' మరియు 'ఇసోట్రొపిక్'.
మొదటి సూత్రం ప్రకారం, వీక్షణా పరీక్షల ఆధారంగా విశ్వపు 'స్థిర రూపం' పెద్దమొత్తంలో వయస్సుకు అనుగుణంగా మార్పుచెందుతూ వుంది. 10<sup>−5</sup>.<ref>{{cite journal | first=A. V. | last=Ivanchik | coauthors=A. Y. Potekhin and D. A. Varshalovich | title=The fine-structure constant: a new observational limit on its cosmological variation and some theoretical consequences | journal=[[Astronomy and Astrophysics]] | volume=343 | year=1999 | pages=459 | url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1999A%26A...343..439I}}</ref> మరియు సాపేక్ష సిద్ధాంతం ప్రకారం అంతరిక్ష యాత్రల ఆధారంగా సౌరమండలం మరియు నక్షత్రాల మధ్య కొలమానాల బద్ధంగా 'మహావిస్ఫోటం' నిరూపించబడింది.<ref>
=== FLRW కొలమానము ===
సాధారణ సాపేక్షత, విశ్వకాలాన్ని 'మెట్రిక్ టెన్సర్' ద్వారా, దగ్గరలో గల బిందువుల ద్వారా విశదపరుస్తుంది. ఈ బిందువులు [[గేలక్సీ]]లు, [[నక్షత్రం|నక్షత్రాలు]], లేదా ఇతర వస్తువులు గావచ్చు, వీటిని గ్రాఫ్ పై గదులు ఏర్పరచి విశదీకరిస్తారు. ఖగోళశాస్త్ర నియమాలు ఈ మెట్రిక్ లను 'హోమోజెనస్' లేదా 'ఇసోట్రోపిక్'ల ద్వారా పెద్ద పరిమాణాలతో సూచిస్తారు. ఈ పరిమాణాలతో విశ్వంలోని వస్తువుల భౌతిక దూరాలను కొలుస్తారు.
ఈ మహావిస్ఫోటం ఖాళీ విశ్వాన్ని పూరించుటకు జరిగిన 'ప్రేలుడు' గాదు. కానీ ఇది ఒక "మెట్రిక్ విస్తరణ", ఈ విస్తరణ కాలానుగుణంగా విశ్వం తనలో తాను వ్యాకోచం చెందడమే. ఈ వ్యాకోచం ద్వారానే పదార్థాల, వస్తువుల మధ్య దూరం పెరుగుచున్నది. ఈ పదార్థాలన్నీ, అవి గేలక్సీలు గావచ్చు, గురుత్వపరంగా ఒకన్నొకటి ఆకర్షించుకుంటూ విశ్వంలో పెద్ద పరిమాణంలో వ్యాకోచిస్తూ వుంటాయి.
Line 28 ⟶ 27:
=== హారిజాన్లు ===
ఈ మహావిస్ఫోట విశ్వకాలంలో ముఖ్యమైన విషయం, 'ఖగోళ మండలాలు' వుండడం. విశ్వం ఒక అంతమగు వయస్సును కలిగి వుండొచ్చు, మరియు [[కాంతి]] కూడా అంతమగు వేగంతో ప్రయాణిస్తూ వుండవచ్చు, భూతకాలంలో ఎన్నో సంఘటనలు జరిగివుండవచ్చు, వీటి కాంతి మన వరకు చేరక పోవచ్చు. ఈ తరహా సంఘటనలు 'పాత మండలం' లోనూ జరిగి వుండవచ్చు, వీటిని మనం దూరం నుండి
== వీక్షణా సాక్ష్యాలు ==
నవీన వీక్షణా సాక్ష్యాలు, 'హబుల్ నియమం' లేదా 'హబుల్-లాంటి వ్యాప్తి' [[గేలక్సీ]]ల లోని [[రెడ్ షిఫ్ట్]] లలో వీక్షింపబడినది, విపులంగా, ఈ 'కాస్మిక్ మైక్రోవేవ్ బ్యాక్ గ్రౌండ్' కొలమానాలు మరియు కాంతిమూలకాల విస్తారం. దీనిని కొన్ని సార్లు 'మహావిస్ఫోట సిద్ధాంత మూడు స్థంబాల'ని కూడా అంటారు.
=== హబుల్ న్యాయము మరియు విశ్వం వ్యాప్తి ===
సుదూరంలోనున్న [[గేలక్సీ]]లకు [[క్వాజార్]]లను శోధించినపుడు, ఈ వస్తువులు [[రెడ్ షిఫ్ట్]]
::<math>v = H_0 D \,</math>
where
Line 45 ⟶ 44:
=== గేలక్సీల పుట్టుక మరియు పంపిణీ ===
[[దస్త్రం:2MASS LSS chart-NEW Nasa.jpg|right|thumb|మొత్తం 'దగ్గరి-ఇన్ఫ్రారెడ్' ఆకాశ చిత్రం, [[పాలపుంత]] ఆవల [[గేలక్సీ]]ల పంపిణీ. ఈ గేలక్సీల రెడ్-షిఫ్ట్ రంగుతో కోడ్
గేలక్సీల నిర్మాణపు వర్గీకరణల విపులీకర వీక్షణలు మరియు పెద్ద పరిమాణాల ఖగోళ నిర్మాణం మరియు గేలక్సీల పంపిణీ మరియు క్వాజార్లు, ఇవన్నీ 'మహావిస్ఫోట సిద్ధాంతాని'కి మూలాధారాలు. మొదటి క్వాజార్లు మరియు గేలక్సీలు, మహావిస్ఫోటం జరిగిన బిలియన్ సంవత్సరాల తరువాత ఏర్పడినవని ఎన్నో వీక్షణలు మరియు సిద్ధాంతాలు విశదీకరిస్తున్నవి. ఆ తరువాత గేలక్సీల సమూహాలు, గేలక్సీల క్లస్టర్లు, సూపర్ క్లస్టర్లు యేర్పడినవి.
=== ఇతర సాక్ష్యాలు ===
Line 53 ⟶ 52:
=== అయస్కాంత ఏకథృవాలు ===
అయస్కాంత ఏకథృవాల గూర్చి 1970 లో అనంగీకారం లేవనెత్తబడింది. మహా ఏకీకరణ సిద్ధాంతం, విశ్వంలోని 'టోపోలోజికల్ డిఫెక్ట్' ను సూచించింది. ప్రారంభ దశలో వేడిమి గల విశ్వమునందు వస్తువుల తయారీకి సరియైన అవకాశాలు మెండు, ఆ దశలో అయస్కాంత ఏకథృవాలను గుర్తించలేదు.
=== బంతాకార క్లస్టర్ల యుగం ===
Line 59 ⟶ 58:
=== అంధకార పదార్థము ===
[[దస్త్రం:Cosmological composition.jpg|thumb|right|375px|ఒక 'ఫై చార్ట్', ఇది 'విశ్వం'లోని వివిధ శక్తి-ద్రవ్యరాసుల అనుపాత మిశ్రమాలను సూచిస్తున్నది. ఇది "లాంబ్డా-మోడల్-ΛCDM కు తదునుగణంగా
1970 మరియు 1980 లలో, వివిధ పరిశోధనలద్వారా తెలిసిందేమంటే, గురుత్వబలాల మధ్య గల గేలక్సీలలో వీక్షించుటకు సరియగు లేదా తగినంత పదార్థం లేదని స్పష్టమైనది. ఈ విషయం ఇంకో సిద్ధాంతానికి జన్మనిచ్చింది, విశ్వంలోని 90% పదార్థం చీకటి లేదా అంధకార పదార్థమనీ, ఇది కాంతిని సృష్టించదనీ లేదా వెదజల్లదనీ.
పరిశోధనాలయాలలో ఈ చీకటి పదార్థాలు నిర్ధారింపబడలేదు. ఎందరో భౌతికశాస్త్రవేత్తలు, ఈ చీకటి పదార్థాలగూర్చి చర్చించారు మరియు పరిశోధనారూపాలిచ్చారు.
=== అంధకార శక్తి ===
రెడ్ షిఫ్ట్ ల కొలమానాల ప్రకారం, సూపర్ నోవాల పరిశోధనల ఫలితంగా తేలిన విషయం ఏమంటే, విశ్వం వ్యాపించడానికి కారణం విశ్వంయొక్క గురుత్వ త్వరణం, ఈ త్వరణం విశ్వపు సగం వయస్సునుండి ఆరంభమైనదనీ. ఈ విషయం ధృవీకరించడానికి, సాధారణ సాపేక్షతా సిద్ధాంతానికి, విశ్వంలో ఎక్కువ శక్తి అవసరమైంది, ఆ శక్తి అత్యంత ఋణాత్మక పీడనం గావచ్చు లేదా 'అంధకార లేదా చీకటి శక్తి' గావచ్చు. చీకటి శక్తి క్లస్టర్ల రూపంలో లేకనూ పోవచ్చు, దీనిని 'పోగొట్టబడుచున్న' శక్తిసాంద్రత అనవచ్చును.
'శూన్య శక్తి' యొక్క ప్రాపర్టీ, ఋణాత్మక పీడనం. కాని చీకటి శక్తి యొక్క సహజత్వం, మహావిస్ఫోటసిద్ధాంతంలో ఓ ఛేదించబడని విషయం. సమకాలీన శాస్త్రజ్ఞులు విశ్వంలోని పదార్థాలలో 74% చీకటి శక్తి అనీ, 22% చీకటి పదార్థమనీ మరియు 4% మాత్రం రోజువారీ కంటికి కనపడే పదార్థమనీ నిర్ధారించారు. విశ్వం పెరిగే (వ్యాప్తి చెందే) కొద్దీ శక్తి యొక్క సాంద్రత తగ్గుతూ పోతుంది.
Line 72 ⟶ 71:
== మహా విస్ఫోటవాదము ప్రకారము భవిష్యత్తు ==
[[అంధకార శక్తి]]
అయితే 2012 మహా విస్ఫోటం జరిగితే భూమి అంతరించి పోతుంది అని అనుకోవటానికి ఆస్కారం లేదు.
Line 78 ⟶ 77:
== విమర్శ ==
భౌతికశాస్త్రంలో నోబెల్ పురస్కార గ్రహీత [[హాన్నెస్ ఆల్ఫ్ వెన్]], ఈ మహావిస్ఫోట సిద్ధాంతాన్ని, "సృష్టి గురించి చెప్పడానికి 'శాస్త్రీయ కాల్పనికం'"
[[హాల్టన్ ఆర్ప్]] మరియు సర్ [[ఫ్రెడ్ హోయిలె]] లాంటి ఖగోళ శాస్త్రవేత్తలూ ఈ 'మహా విస్ఫోట సిద్ధాంతాన్ని' తిరస్కరించారు. హోయిలె విమర్శకుడు, ఇతని నోటినుంచే 'బిగ్ బ్యాంగ్' అనే పదము వచ్చింది.
ఆల్ఫ్ వెన్ సిద్ధాంతాలతో ప్రేరణ పొంది, [[ఎరిక్ లెర్నర్]] అనే పరిశోధకుడు ''విస్ఫోటం ఎన్నడూ జరగలేదు'' (1991) అనే పుస్తకాన్ని వ్రాశాడు. కానీ ఇతడి పుస్తకానికి ప్రతిస్పందన ఋణాత్మకంగానే కలిగింది.
== ఇవీ చూడండి ==
Line 93 ⟶ 91:
* {{cite book | first = Edward | last = Kolb | coauthors = Michael Turner | title = The Early Universe | publisher = Addison-Wesley | year = 1988 | id = ISBN 0-201-11604-9 }}
* {{cite book | first = John | last=Peacock | title=Cosmological Physics | publisher=Cambridge University Press | year=1999 | id=ISBN 0-521-42270-1}}
== బయటి లింకులు ==
|