వికీపీడియా

విద్యుత్తు: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

చరిత్రలో దిద్దుబాట్లను ఎంపిక చేసుకుంటూ తేడాలు చూడండి
← మునుపటి తేడాతరువాతి తేడా →
Content deleted Content added
విజువల్వికీటెక్స్ట్
→‎ప్రయోగం-1: అక్షర దోషం స్థిరం
ట్యాగు: ముబైల్ యాప్ ద్వారా దిద్దుబాటు
చి AWB వాడి RETF మార్పులు చేసాను, typos fixed: లో → లో (9), ను → ను (6), గా → గా (7), తో → తో (2), కంటె → కంటే , స using AWB
పంక్తి 2:
'''విద్యుత్తు''' లేదా '''విద్యుచ్ఛక్తి''' ([[ఆంగ్లం]]: Electricity) అనేది ఒక వాహక మధ్యఛ్చేదం గుండా ప్రమాణ కాలంలో ప్రవహించే [[ఎలక్ట్రాన్]] ల ప్రవాహం. దీనిని [[ఆంపియర్]] అనే యూనిట్స్‌లలో కొలుస్తారు. ఒక కులాం ఆవేశం ఒక సెకను కాలంలో ఒక వాహక మధ్యఛ్చేదం దాటితే ఒక ఆంపియర్ విద్యుత్ ప్రవహిస్తుంది అని అంటాం. విద్యుత్ప్రవాహం ప్రమాణం ఆంపియర్ లేదా కులాం/సెకను.
==చరిత్ర==
క్రీ.పూ 600 సం. లో గ్రీసు దేశంలో [[థేల్స్]] అనేశాస్త్ర వేత్త మొదట విద్యుచ్చక్తి ఉనికిని గుర్తించాడు. ఆ దేశంలో amber (సీమ గుగ్గిలం) ను చెట్ల యొక్క రెసిన్ నుండి తయారుచేసేవారు. ఆ గుగ్గిలాన్ని పిల్లి చర్మంలో రుద్దినపుడు ఆ పదార్థం చిన్న చిన్న తేలికైన వస్తువులను ఆకర్షించుటను గమనించాడు. గ్రీకు భాషలో ఏంబర్ కు మరియొక పేరు "electron" అందువల్ల ఆ ఆకర్షించే ధర్మమును ఎలక్ట్రిసిటి అని పిలిచినారుపిలిచారు. ఒక వస్తువును వేరొక వస్తువుతో రాపిడి చేసినపుడు ఒక పదార్థం యొక్క ఉపరితలంలో గల ఎలక్ట్రాన్లు (పరమాణువులోని ప్రాథమిక కణం) ఒక తలం నుండి వేరొక తలానికి బదిలీ అవుతాయి. అపుడు ఎలక్ట్రాన్లు కోల్పోయే వస్తువు తల ధనాత్మకం గాను, ఎలక్ట్రాన్లు గ్రహించిన తలం ఋణాత్మకం గాను యేర్పడుతుంది. ఈ రకమైన విద్యుఛ్చక్తిని [[స్థిర విద్యుత్]] అందురు. క్రీ.శ 1600 సం.లో గిల్ బర్ట్ అనే శాస్త్రవేత్త రెండు రకాల ఆవేశాలుంటాయని ప్రతిపాదించాడు. గాజు కడ్డీపై సిల్కు గుడ్డతో రుద్దినపుడు గాజు కడ్డీ ధనాత్మకంగాను సిల్కు గుడ్డ ఋణాత్మకంగాను యేర్పడటాన్ని, అదేవిధంగా ఎబొనైట్ కడ్దీని ఉన్ని గుడ్డతో రుద్దినపుడు ఎబొనైట్ కడ్డీ ఋణావేశాన్ని, ఉన్ని గుడ్డ ధనావేశాన్ని పొందడాన్ని గమనించాడు. ఆ రెండు కడ్డీలు పరస్పరం ఆకర్షించుకొనుటను గమనించారు. ఈ స్థిర విద్యుత్ యొక్క ఉనికిని [[బెండుబంతి విధ్యుద్దర్శిని]] లేదా [[స్వర్ణపత్ర విధుద్దర్శిని]] ద్వారా తెలుసుకోవచ్చు. తర్వాత కాలంలో [[బెంజమిన్ ఫ్రాంక్లిన్]] మెఘాలలో గల మెరుపులలో విధ్యుత్విద్యుత్ శక్తి ఉన్నదని లోహపు గాలిపటాలను ఎగురవేసి దానికి లోహపు తీగలు కట్టి నిర్థారించాడు. ఆయన [[లైట్నింగ్ కండక్టర్]] ను కనుగొన్నారు. ఇది పెద్ద భవనాలపై పిడుగులు (విధ్యుచ్చక్తి) పడకుండా అరికడుతుంది.
 
==విద్యుత్ - రకాలు==
పంక్తి 17:
[[దస్త్రం:Bulbs in series.png|right|thumb|బల్బుల శ్రేణి సంధానము]]
[[దస్త్రం:Bulbs in parallel connection.png|right|thumb|బల్బుల సమాంతర సంధానము]]
అంతరాళం లోఅంతరాళంలో A,B అనే రెండు బిందువులు వరుసగా V<sub>A</sub>,V<sub>B</sub> అనే పొటెన్షియల్ లను కలిగి ఉన్నాయనుకొందాం. ఇందులో ఒకటి ధనాత్మకమైనది వేరొకటి ఋణాత్మకమైనది కావచ్చు. దీనివలన A,B ల మధ్య పొటెన్షియల్ భేదం ఉన్నదని తెలియుచున్నది. వాహకంలో A చివర ధనాత్మకమైనది మరియు B చివర ఋణాత్మకమైనది అయినపుడు అనంత దూరం నుండి ఏకైన ధనావేశాన్ని A బిందువు వద్దకు తీసుకు రావడానికి అచ్చట ధనావేశం ఉన్నందువల్ల వికర్షణకు వ్యతిరేకంగా తీసుకు రావడానికి ఎక్కు వ పని చేయాలి. అందువల్ల A బిందువు వద్ద ఎక్కువ పొటెన్షియల్ ఉంటుంది. B అనే బిందువు ఋణాత్మకమైనది కావున ఏకైన ధనావేశాన్ని ఆ బిందువు వద్దకు తీసుకు రావడానికి ఆకర్షణ కారణంగా పని తక్కువ అవుతుంది. అందువలన B బిందువు వద్ద తక్కువ పొటెన్షియల్ ఉంటుంది. అందువలన [[విద్యుత్ ప్రవాహం]] A బిందువు నుండి B బిందువు కుబిందువుకు ప్రవహిస్తుంది. దీనిని బట్టి ఎలక్ట్రాన్ లు తక్కువ గల A బిందువు వద్ద ఎక్కువ పొటెన్షియల్ మరియు ఎలక్ట్రాన్ లు ఎక్కువగా గల B అనే బిందువు వద్ద తక్కువ పొటెన్షియల్ అని తెలుస్తుంది. అనగా విద్యుత్ A నుండి B కి ప్రవహిస్తే ఎలక్ట్రాన్ల ప్రవాహం B నుండి A కు ఉంటుంది. సాంప్రదాయక ధనావేశ దిశను విద్యుత్ ప్రవాహ దిశగా తీసుకుంటాము.
 
===[[విద్యుచ్ఛాలక బలం]]===
పంక్తి 23:
ఎలక్ట్రాన్లను అధిక పొటెన్షియల్ గల బిందువు వైపుకి తరలించటానికి విద్యుత్ ఘటం చేయు పనిని "విద్యుచ్ఛాలక బలం" అందురు. దీనిని ఆంగ్లంలో (e.m.f) గా సూచిస్తారు. దీనిని వోల్టులలో కొలుస్తారు.
==[[సాధారణ విద్యుత్ వలయము]]==
సాధారణ విద్యుత్ వలయము లోవలయములో [[సామర్థ్య జనకం]],[[సామర్థ్య వినియోగదారు]] మరియు [[టాప్ కీ]] లను [[విద్యుత్ వాహకం]] తో చేయబడిన సంధానాలతో [[శ్రేణి సంధానం]] చేయబడుతుంది.
=== వలయంలో వివిధ భాగములు===
* సామర్థ్య జనకం: [[బ్యాటరీ]]
* సామర్థ వినియోగదారు: బల్బు
* టాప్ కీ : వలయం కలుపడానికి, విడదీయటానికి వాడుతారు.
* సంధానాలు: కనెక్టర్లు (లోహపు తీగలు)
==[[విద్యుత్ ఘటం|ఘటాల]],[[బ్యాటరీ]] ల సంధానాలు==
===ఘటాల శ్రేణి సంధానం===
 
ఒక బ్యాటరీ యొక్క ఋణ ధృవాన్ని, మరో బ్యాటరీ తోబ్యాటరీతో సంధించటం వలన ఏర్పడే అమరికను "బ్యాటరీల శ్రేణీ సంధానం" అందురు.
* బ్యాటరీల శ్రేణి సంధానాన్ని "టార్చ్ లైట్" లో వాడతారు.
* బ్యాటరీ లను శ్రేణి సంధానం చేసినపుడు ఫలిత [[విద్యుచ్ఛాలక బలం]] విడి విడి బ్యాటరీల విద్యుచ్ఛాలక బలాల మొత్తానికి సమానం.
* బ్యాటరీలను శ్రేణి సంధానం చేయటం వలన బల్బు కాంతి వంతంగా వెలుగుతుంది.
===ఘటాల సమాంతర సంధానం===
 
రెండు అంత కంటెకంటే ఎక్కువ బ్యాటరీల యొక్క ధనధృవాలను ఒకబిందువుకు, ఋణ ధృవాలను ఒక బిందువుకు కలిపితే ఘటాలు సమాంతర సంధానంలో ఉన్నాయి అంటాం.
* ఘటాలను సమాంతర సంధానం చేయునపుడు ఫలిత విద్యుచ్ఛాలక బలం వాటీలో ఎక్కువ విద్యుచ్ఛాలక బలం గల భ్యాటరీ యొక్క విద్యుచ్ఛాలక బలం అవుతుంది.
* ఈ సంధానమును [[కంప్యూటర్]] యొక్క యు.పి.యస్ లలో వాడతారు.
 
===బల్బుల శ్రేణి సంధానం===
ఒక విద్యుత్ వలయంలో ఒక బల్బు యొక్క రెండవ టెర్మినల్ ని , రెండవ బల్బు యొక్క మొదటి టెర్మినల్ కి కలుపుతూ వలయాన్ని పూర్తి చేస్తే ఆ బల్బులు శ్రేణి సంధానం చేశారు అంటాం.
* బల్బుల శ్రేణి సంధానాన్ని పెళ్ళి,పండగలు,ఉత్సవాలలో బల్బుల తోరణాల కోసం వాడతారు.
* ఈ విధంగా కలిపినపుడు విద్యుత్ జనకం యొక్క విద్యుచ్చాలక బలాన్ని అన్ని బల్బులు సమానంగా సర్దుకుంటాయి.
* బల్బుల శ్రేణి సంధానంలో ఒక బల్బు పోయినట్లయిన వలయం తెగిపోయి అన్ని బల్బులు ఆరిపోతాయి.
===బల్బుల సమాంతర సంధానం===
ఒక విద్యుత్ వలయంలో బల్బుల మొదటి టెర్మినలులన్నింటిని ఒక ఉమ్మడి బొందువుకు, రెండవ టెర్మినలులన్నింటిని ఒక ఉమ్మడి బిందువుకు కలిపి వలయాన్ని పూర్తి చేస్తే ఆ బల్బులు సమాంతర పద్ధతి లోపద్ధతిలో సంధానం చేసారని అంటాం.
* సమాంతర సంధానాన్ని గృహములలో గల విద్యుత్ వ్యవస్థ లోవ్యవస్థలో వాడుతారు.
* ఈ పద్ధతి లోపద్ధతిలో కలిపినపుడు ఒక బల్బు పోయిననూ మిగిలిన బల్బులు వెలుగుతాయి.
* ఈ పద్ధతిపద్ధతిలో లో విధ్యుత్విద్యుత్ జనకం యిచ్చే మొత్తం విద్యుచ్ఛాలక బలాన్ని అన్ని బల్బులు ఒకె లా తీసుకుంటాయి.
 
==విద్యుత్ నిరోధము==
{{ప్రధాన వ్యాసం|విద్యున్నిరోధం}}
[[File:Resistor.jpg|200px|right|thumb| నిరోధకం]]
లోహలలోఉన స్వెచ్ఛా ఎలక్ట్రాన్లు లోహానను ఉత్తమ విద్యుత్ వాహకాలుగా చేస్తాయి.చెక్క వంటి పదార్థాలలో స్వేచ్చాస్వేచ్ఛా ఎలక్ట్రాన్లు ఉండక పోవడం వలన ఇవి విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని వ్యతిరేకిస్తాయి.ఈ విధం గావిధంగా చెక్క విద్యుత్ ప్రవాహానికి కలుగజేసే వ్యతిరేకత, రాగి వంటి లోహాలతో పోల్చినపుడు అనంతం అని చెప్పవచ్చు.రెండు వేర్వేరు మందాలున్న రాగితీగలు ఒకేలా విధ్యుత్విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని వ్యతిరేకించవు. దీనికి కారణం విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని వ్యతిరేకించే లక్షణం ఆ వాహకం పొడవు, మందం పై ఆధారపడి ఉండును. ఒక పదార్థం విధ్యుత్విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని వ్యతిరేకించే లక్షణాన్ని [[విద్యుత్ నిరోధం]] అందురు.
* వాహకంలో, ఎలక్ట్రాన్ల స్వేచ్చాస్వేచ్ఛా ప్రవాహాన్ని వ్యతిరేకించే లక్షణాన్ని ఆ వాహకపు "నిరోధం" అందురు.
* వాహకం లో, నిరోధాన్ని కలిగించే పదార్థాన్ని "నిరోధకం" అందురు.దీనిని "R" అనే అక్షరంతో సూచిస్తారు.
* నిరోధాన్ని ఈ క్రింది సంకేతాలతో సూచిస్తారు.
పంక్తి 64:
Image:Resistor_symbol_IEC.svg|[[అంతర్జాతీయ ఎలక్ట్రో టెక్నికల్ కమిషన్]] సూచించే నిరోధకం గుర్తు.
</gallery>
* వాహక నిరోధానికి ప్రమాణం "ఓం" దీనిని గ్రీకు అక్షరం అయిన "Ω" (ఒమేగా) తో సూచిస్తారు. ఒక ఓం అనగా వోల్ట్ పెర్ మీటర్. అతి పెద్ద ప్రమాణాలు,చిన్న ప్రమాణాలుగా "మెగా ఓం" , " మిల్లి ఓం" వంటివి వడుతారు.
* ఒక మిల్లీ ఓం = 10<sup>-3−3</sup>Ω మరియు ఒక మెగా ఓం = 10<sup>3</sup> Ω అవుతుంది.
* నిరోధం యొక్క విలోమాన్ని "[[వాహకత్వం]]" అందురు. దీనిని "మో(mho)" అనె ప్రమాణంతో సూచిస్తారు.
* [[విద్యుత్ నిరోధం]] మరియు [[వాహకత్వం]] లు ఒకదానికొకటి విలోమాను పాతంలో ఉంటాయి.
* వాహకత్వం = <math>{1\over R}</math>
 
పంక్తి 73:
[[దస్త్రం:Ohm's law-magic triangle.jpg|250px|right|thumb|ఓం నియమం తెలుసుకొనుటకు తమాషా త్రిభుజం]]
[[దస్త్రం:Ohm's law - experiment.png|250px|right|thumb|ఓం నియమాన్ని వివరించు ప్రయోగం<br />B=బ్యాటరీ,<br />R=నిరోధం,<br />Rh=రియోస్టాట్,<br />V=వోల్టుమీటర్,<br />A=అమ్మీటరు]]
స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద వాహకం లోని విద్యుత్ ప్రవాహం (i) ఆ వాహకం రెండు వివరల మధ్య నున్న విద్యుత్ పొటెన్షియల్ (V) కి అనులోమానుపాతంలో ఉంటుంది.
 
::: <math>{V}</math> α <math>{i}</math><br /><math>{V}</math> α <math>{iR}</math><br />
<br />
గా వ్రాయవచ్చు, ఇచట <math>{R}</math> అనుపాత స్థిరాంకం. ఇది వాహక నిరోధాన్ని సూచిస్తుంది.
పంక్తి 82:
:ఓం ను ఒమెగా(Ω) తో సూచిస్తారు.అధిక నిరోధాలని కిలో-ఓం, మెగా-ఓం లలో కొలుస్తారు.
* ఒక వాహక నిరోధం పెరిగితే విద్యుత్ ప్రవాహం తగ్గుతుంది.
* విద్యుత్ పొటెన్షియల్ (V) భేదం పెరిగితే విద్యుత్ ప్రవాహం పెరుగుతుంది.
===తమాషా త్రిభుజం===
ఓం నియమాన్ని మూడువిధాలుగా వ్రాయవచ్చు. అవి
పంక్తి 91:
===ప్రయోగము===
* ఒక బ్యాటరీ,ఒక అమ్మీటరు,ఒక నిరోధం,ఒక రియోస్టాట్ లను శ్రేణి సంధానంలో కలపాలి. ఒక వోల్టు మీటరును నిరోధం నకు సమాంతరంగా కలపాలి.
* నిరోధం విలువను తెలుసుకోవాలి (<math>{{R}={V\over i}}</math> తో)
* వలయంలో విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని రియోస్టాట్ సహాయంతో మార్చవచ్చు.
* ప్రయోగం మొదట్లో వలయంలో అత్యధిక విద్యుత్ ప్రవాహం ఉండేలా చూడాలి.
పంక్తి 114:
* వాహక నిరోధం దాని మధ్యచ్ఛేద వైశాల్యం పైన ఆధారపది ఉంటుంది.
::వివరణ: ఓం నియమ ప్రయోగమములో నిరోధాలుగా ఒకే పొడవు, ఒకే పదార్థం తో చేయబడి మధ్యచ్చేద వైశాల్యాలు వేరుగా గల నిరోధాలను తీసుకొని ప్రయోగం నిర్వహించేటపుడు ఎక్కువ మధ్యచ్చేద వైశాల్యం గల తీగ తక్కువ నిరోధాన్ని కలిగించటాన్ని గమనించవచ్చు.
* పై నియమాలను సమీకరణాల రూపలో వ్రాస్తే: (పై నియమాలు స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద మాత్రమే)
:::<math>{{R} \alpha \;l}</math>..................................(1)
:::<math>{{R} \alpha \;{1\over A}}</math>..................................(2)
పంక్తి 136:
 
===వాహకత్వం===
విశిష్ట నిరోధం యొక్క గుణకార విలోమాన్ని వాహకత్వం అందురు. దీనికి ప్రమాణాలు <math>{{mho}/ {metre}}</math> దీనిని గ్రీకు అక్షరమైన ''σ'' (సిగ్మా) తో సూచిస్తారు.
::<math>\sigma=\frac{1}{\rho}. \,\!</math>
: SI పద్ధతి లో ప్రమాణం <math>{{mho}/ {metre}}</math> లేదా సిమన్/మీటర్
పంక్తి 151:
|1
|సిల్వర్
|1.59×10<sup>-8−8</sup>
|6.30×10<sup>7</sup>
|-
పంక్తి 157:
|2
|రాగి
|1.68×10<sup>-8−8</sup>
|5.96×10<sup>7</sup>
|-
పంక్తి 163:
|3
|అల్యూమినియం
|2.82×10<sup>-8−8</sup>
|3.5×10<sup>7</sup>
|-
పంక్తి 169:
|4
|టంగస్టన్
|5.60×10<sup>-8−8</sup>
|1.79×10<sup>7</sup>
|-
పంక్తి 175:
|5
|జింకు
|5.90×10<sup>-8−8</sup>
|1.69×10<sup>7</sup>
|-
పంక్తి 181:
|6
|నికెల్
|6.99×10<sup>-8−8</sup>
|1.43×10<sup>7</sup>
|-
పంక్తి 187:
|7
|ఇనుము
|1.0×10<sup>-7−7</sup>
|11.00×10<sup>7</sup>
|-
పంక్తి 193:
|8
|ప్లాటినం
|1.06×10<sup>-7−7</sup>
|9.43×10<sup>6</sup>
|-
పంక్తి 199:
|9
|లెడ్
|1.43×10<sup>-7−7</sup>
|6.99×10<sup>6</sup>
|-
పంక్తి 205:
|10
|మాంగనిన్
|4.82×10<sup>-7−7</sup>
|2.07×10<sup>6</sup>
|-
పంక్తి 212:
==నిరోధాల శ్రెణి సమాంతర సంధానాలు==
===శ్రేణి సంధానం===
ఒక [[నిరోధకం|నిరోధం]] లోని రెండవ టెర్మినల్ ను రెండవనిరోధం లోనిమొదటి టెర్మినల్ కు , రెండవ నిరోధం లోని రెండవ టెర్మినల్ ను మూడవ నిరోధం లోనిమొదటి టెర్మినల్ కు ...... ఈ విధంగా నిరోధాలను కలిపినట్లయితే ఆ సంధానాన్ని నిరోధాల శ్రేణి సంధానం అందురు. ఇందులో ఫలిత నిరోధం విడివిడి నిరోధాల మొత్తానికి సమానంగా ఉంటుంది.<br />
 
[[Image:Resistors in series.svg|250px|center|thumb|నిరోధాలను శ్రేణి సంధానం చేయుట.]]
ఫలిత నిరోధం=<math>R_\mathrm{total} = R_1 + R_2 + \cdots + R_n</math>
====శ్రేణిసంధానంలో ఫలిత నిరోధం====
<math>{R_1,R_2,R_3}</math> నిరోధాలను శ్రేణి సంధానం చేయునపుడు ఆ సంధానం చివరి టెర్మినల్ లను ఒక విద్యుత్ వలయానికి కలిపినపుడు వలయంలో విద్యుత్ ప్రవాహం<math>{I}</math> స్థిరంగా ఉంటుంది. కాని మూడు నిరోధాలు కూడా సామర్థ్య జనకం అయిన బ్యాటరీ యొక్క విద్యుచ్ఛాలక బలమును<math>{V}</math> ని పంచుకుంటాయి. అనగా బ్యాటరీ యొక్క ధృవాల మధ్య పొటెన్షియల్ భేదం<math>{V}</math>, <math>{R_1}</math> నిరోధం రెండు చివరల మధ్య <math>{V_1}</math> పొటెన్షియల్ భేదం, <math>{R_2}</math> నిరోధం రెండు చివరల మధ్య <math>{V_2}</math> పొటెన్షియల్ భేదం మరియు <math>{R_3}</math> నిరోధం రెండు చివరల మధ్య <math>{V_3}</math> పొటెన్షియల్ భేదం గాభేదంగా విభజించబడుతుంది. అనగా
:::<math>{V=V_1+V_2+V_3}</math> అవుతుంది.
:::ఓం నియమం ప్రకారం<br /> <math>{V=IR}</math><br /><math>{V_1=IR_1}</math> <br /><math>{V_2=IR_2}</math><br /><math>{V_3=IR_3}</math> అవుతుంది<br />అందువలన <math>{IR=IR_1+IR_2+IR_3}</math><br /><math>{IR=I(R_1+R_2+R_3)}</math><br /><math>{R= R_1+R_2+R_3}</math>
===సమాంతర సంధానం===
నిరోధాల యొక్క మొదటి టెర్మినల్ లు ఒకవైపు కుఒకవైపుకు రెండవ టెర్మినల్ నలు రెండవ వైపుకి కలిపినట్లయితే ఆ సంధానాన్ని సమాంతర సంధానం అందురు.సమాంతర సంధానంలో ఫలిత నిరోధం యొక్క వ్యుత్క్రమం విడి విడి నిరోధాల వ్యుత్క్రమాల మొత్తానికి సమానం గాసమానంగా ఉంటుంది.<br />
[[Image:Resistors in parallel.svg|250px|center|thumb|నిరోధాల సమాంతర సంధానం చేయు విధము]]
ఫలిత నిరోధం= :<math>{{1\over R}}={{1\over R_1}+{1\over R_2}+...........................{1\over R_n}}</math>
====సమాంతర సంధానంలో ఫలిత నిరోధం====
<math>{R_1,R_2,R_3}</math> నిరోధాలను సమాంతర సంధానం చేయునపుడు ఆ సంధానం చివరి టెర్మినల్ లను ఒక విద్యుత్ వలయానికి కలిపినపుడు నిరోధాల చివరల మధ్య పొటెన్షియల్ భేదం<math>{V}</math> స్థిరంగా ఉంటుంది. కాని మూడు నిరోధాల గుండా విద్యుత్ ప్రవాహం <math>{i}</math>విభజించబడుతుంది. అనగావలయంలో విద్యుత్ ప్రవాహం<math>{i}</math> , <math>{R_1}</math> నిరోధం గుండా <math>{i_1}</math> విద్యుత్ ప్రవాహం, <math>{R_2}</math> నిరోధం గుండా <math>{i_2}</math> విద్యుత్ ప్రవాహం మరియు <math>{R_3}</math> నిరోధం గుండా <math>{i_3}</math> విద్యుత్ ప్రవాహం గాప్రవాహంగా విభజించబడుతుంది. అనగా
:::<math>{i=i_1+i_2+i_3}</math> అవుతుంది.
:::ఓం నియమం ప్రకారం<br /><math>{i}={V\over R}</math><br /><math>{i_1}={V\over R_1}</math> <br /><math>{i_2}={V\over R_2}</math><br /><math>{i_3}={V\over R_3}</math> అవుతుంది<br />అందువలన <math>{{V\over R} = {V\over R_1}+{V\over R_2}+{V\over R_3}}</math><br /><math>{{V\over R}=V({1\over R_1}+{1\over R_2}+{1\over R_3})}</math><br /><math>{{1\over R}}={{1\over R_1}+{1\over R_2}+{1\over R_3}}</math>
 
==విద్యుత్ ప్రవాహం వల్ల ఉష్ణ ఫలితాలు==
శక్తి నిశ్చత్వ సూత్రము ననుసరించి ఒక రూపంలో నున్న శక్తిని ఇంకొకరూపంలోకి మార్చవచ్చు. ఉదాహరణకు బ్యాటరీలోని రసాయన శక్తి విద్యుశ్చక్తి గావిద్యుశ్చక్తిగా మారుతుంది. బ్యాటరీని ఒక నిరోధకానికి కలిపినపుడు అది విద్యుశ్చక్తిని ఉష్ణ శక్తిగా మారుస్తుంది. ఈ విధంవిధంగా గా నిరోధం లోనిరోధంలో ఉత్పత్తి అయిన ఉష్ణాన్ని జౌల్ ఉష్ణం అందురు. 1860 లో [[జౌల్]] అనే శాస్త్రవేత్త అనేక ప్రయోగాలు చేసి జరిగిన పని (<math>{W}</math>) కి ఉత్పత్తి అయిన ఉష్ణానికి (<math>{Q}</math>) మధ్య సంబంధాన్ని తెలియ జేశాడు. ఏ రూపంలో పని లేదా శక్తి మార్పిడి వల్ల ఉష్ణం ఉత్పత్తి అయినా ఆ ఉష్ణాన్ని [[జౌల్ ఉష్ణం]] అందురు.
::విద్యుత్తు ఇస్త్రీ పెట్టె, ఇమ్మర్షన్ హీటర్ వంటి వాటిలో ప్రయాణించినపుడు అందులో విధ్యుచ్చక్తి పూర్తిగా ఉష్ణశక్తిగా మారుతుంది. కారణం దానిలో [[హీటింగ్ ఎలిమెంట్]] అనే లోహంతో చేయబడిన లోహపు నిరోధం ఉంటుంది. లోహ వాహకానికి పొటెన్షియల్ భేధమును కలుగజేస్తే అందులో స్వేచ్చా ఎలక్ట్రాన్లు అపసరించడం ప్రారంభిస్తాయి. ఈ ప్రక్రియలో అవి అయాన్ కోర్ ను ఢీకొని వాటికున్న శక్తిని ప్రసరింపజెస్తాయి.ఇలాంటప్పుడు అయానులు అధిక కంపన పరిమితితో కంపనాలు చేస్తాయి.దీనివల్ల వాహక ఉష్ణోగ్రతపెరిగి ఉష్ణం పరిసరాలలోనికి వికిరణం అవుతుంది.దీనినే విద్యుత్ ప్రవాహం వలన కలిగే ఉష్ణ ఫలితం అందురు. లేదా ఉష్ణ-విద్యుత్ ఫలితం అందురు.
===ఉష్ణ విద్యుత్ ను నియంత్రించే ఫలితాలు===
పంక్తి 236:
====ప్రయోగం====
* పటంలో చూపినట్లు PQ అనే T ఆకారపు చెక్కముక్కలు రెండింటిని తీసుకొని ఒకదానికి 5 మీటర్ల మాంగనిన్ తీగ, రెండవదానికి 10 మీటర్ల మాంగనిన్ తీగ చుట్టి ఉంచుకోవాలి.
* మొదట బీకరులో నీటి ద్రవ్యరాశి<math>{m}</math> ని కనుగొనాలి. నీటి తొలి ఉష్ణోగ్రత (<math>{\theta_1 \,}</math>) ను గణించాలి.నీటి [[విశిష్టోష్ణం]] 1 కేలరీ/గ్రాము. <sup>0</sup>C ఉంటుంది.
====ప్రయోగం-1====
* మొదట 5 మీటర్ల పొడవు గల మాంగనిన్ తీగ గల చెక్క ముక్కను నీటిలో మునుగునట్లు ఉంచాలి.
* విద్యుత్ ను 10 నిముషాల పాటు ప్రవహింపజేయాలి. విద్యుత్ ప్రవాహం (<math>{Q}</math>) ను, కాలం (<math>{t}</math>) లను గుర్తించాలి.
* అపుడు నీటి తుది ఉష్ణోగ్రత (<math>{\theta_2 \,}</math>) ను గుర్తించాలి.
* పై విలువలతో నీరు గ్రహించిన ఉష్ణమును గణించవచ్చు. <math>{Q_1=m.s({\theta_2 \,}-{\theta_1 \,})}</math>
* ఇప్పుడు మరల ప్రయోగమును మొదలుపెట్టి 10 మీటర్ల నిరోధ తీగ గల చెక్కముక్కనుంచి 10 నిముషాలు ప్రయోగం చేసి నీటి తుది ఉష్ణోగ్రత (<math>{\theta_3 \,}</math>) ను గణించాలి.
* పై విలువలతో నీరు గ్రహించిన ఉష్ణమును గణించవచ్చు. <math>{Q_2=m.s({\theta_3 \,}-{\theta_1 \,})}</math>
* పై విలువలను బట్టి <math>{Q_2>Q_1}</math> అని గ్రహించ వచ్చు. దీనిని బట్టి
పంక్తి 248:
 
====ప్రయోగం-2====
* ప్రయోగం-1 ప్రకారం మొదట మొదట 5 మీటర్ల పొడవు గల మాంగనిన్ తీగ గల చెక్క ముక్కను నీటిలో మునుగునట్లు ఉంచి విద్యుత్ ను 10 నిముషాల పాటు ప్రవహింపజేయాలి. విద్యుత్ ప్రవాహం (<math>{Q}</math>) ను, కాలం (<math>{t}</math>) లను గుర్తించి నీటి తుది ఉష్ణోగ్రత (<math>{\theta_2 \,}</math>) ను గుర్తించాలి. ఇపుడు నీరు గ్రహించిన ఉష్ణమును <math>{Q_1=m.s({\theta_2 \,}-{\theta_1 \,})}</math> సూత్రంతో గణించాలి.
* ఇపుడు నిరోధం (<math>{R}</math>) , విద్యుత్ ప్రవాహం (<math>{i}</math>) మార్చకుండా ప్రయోగాన్ని 20 నిముషాలు చేయాలి. అపుడు నీటి తుది ఉష్ణోగ్రతను (<math>{\theta_4 \,}</math>) గణించాలి.
* ఇపుడు నీరు గ్రహించిన ఉష్ణరాశిని <math>{Q_3=m.s({\theta_4 \,}-{\theta_1 \,})}</math> సూత్రముతో గణించాలి.
* పై విలువలను బట్టి <math>{Q_3>Q_1}</math> అని గ్రహించ వచ్చు. దీనిని బట్టి
::::ఒక వాహకంలో విద్యుత్ ప్రవాహం వలన జనించిన ఉష్ణరాశి ప్రవహించిన కాలానికి అనులోమానుపాతంలో ఉంటుంది.<br /><math>{Q} {\alpha\,} {t}</math>.....................................................(2)
====ప్రయోగం-3====
* ప్రయోగం-1 ప్రకారం మొదట మొదట 5 మీటర్ల పొడవు గల మాంగనిన్ తీగ గల చెక్క ముక్కను నీటిలో మునుగునట్లు ఉంచి విద్యుత్ ను 10 నిముషాల పాటు ప్రవహింపజేయాలి. విద్యుత్ ప్రవాహం (<math>{Q}</math>) ను, కాలం (<math>{t}</math>) లను గుర్తించి నీటి తుది ఉష్ణోగ్రత (<math>{\theta_2 \,}</math>) ను గుర్తించాలి. ఇపుడు నీరు గ్రహించిన ఉష్ణమును <math>{Q_1=m.s({\theta_2 \,}-{\theta_1 \,})}</math> సూత్రంతో గణించాలి.
* ఇపుడు నిరోధం (<math>{R}</math>) , కాలం (<math>{t}</math>) మార్చకుండా విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని రెట్టింపు చేయాలి. అపుడు నీటి తుది ఉష్ణోగ్రత (<math>{\theta_5 \,}</math>) ను గణించాలి.
* ఇపుడు నీరు గ్రహించిన ఉష్ణరాశిని <math>{Q_4=m.s({\theta_5 \,}-{\theta_1 \,})}</math> సూత్రముతో గణించాలి.
* పై విలువలను బట్టి <math>{Q_4>Q_1}</math> అని గ్రహించ వచ్చు. దీనిని బట్టి
పంక్తి 262:
 
==విద్యుత్ శక్తి==
నిరోధంలో విద్యుత్ ప్రవాహం ఉన్నప్పుడు, జనించే ఉష్ణానికి కారణం, విద్యుచ్ఛాలక బల పీఠము (విద్యుత్ ఘటం) పని చేయటమే. విద్యుత్ ఘటం తనలోని రసాయన శక్తిని ఉపయోగించి ఈ పని చేస్తుంది. రసాయన శక్తి విద్యుత్ శక్తిగా మారుతుంది.
: ఒక నిరోధానికి (<math>{R}</math>) పొటెన్షియల్ భేదం (<math>{V}</math>) ని ప్రయోగిస్తే, అది (<math>{q}</math>) ఆవేశాన్ని ప్రయాణింపజేసి, (<math>{i}</math>) విద్యుత్ ప్రవాహం ఉండేలా చేస్తుంది. భ్యాటరీ చేసిన పని(<math>{W}</math>) ని
:::::<math>{W=V.q}</math> తో సూచిస్తాం.....................................(1)
పంక్తి 300:
:వినియోగించిన యాంత్రిక పని <math>{W}</math> జౌళ్ళలో, ఉత్పత్తి అయిన ఉష్ణం <math>{Q}</math> కెలోరీలలో ఉన్నపుడు జౌల్ నియమాన్ని ఈ క్రింది విధం గా ప్రవచించవచ్చు.
::::::<big>'''ఒక వనిని ఏ విధంగా చేసినా, ఉత్పత్తి అయే ఉష్ణరాశి మాత్రము ఒకటే.'''</big><br /> <math>{W}</math> <math>{\alpha\,}</math> <math>{Q}</math><br /></big><br /> <math>{W}</math> <math>{=}</math> <math>{JQ}</math><br />ఇక్కడ <math>{J}</math> ను "ఉష్ణ యాంత్రిక తుల్యాంకం" అందురు. లేదా "జౌల్ స్థిరాంకం" అందురు.<br /><br />పై సమీకరణం నుండి<br /><math>{J}</math><math>{=}</math><math>{W \over Q}</math><br /><br />వినియోగించిన యాంత్రిక పని <math>{W}</math> జౌళ్ళలో, ఉత్పత్తి అయిన ఉష్ణం <math>{Q}</math> కెలోరీలలో ఉన్నపుడు <math>{J=4.18}</math> జౌల్స్/కెలోరీ. అవుతుంది.
 
 
===విద్యుత్ పని===
Line 319 ⟶ 318:
==ఫారడే విధ్యుత్ విశ్లేషణ నియమాలు==
===మొదటి నియమం===
విద్యుద్విశ్లేషణం లో, విద్యుద్విశ్లేష్యం నుండి విడుదలయే అయానుల ద్రవ్యరాశి , దాని గుండా ప్రవహించే విద్యుత్తు కు, ప్రవహించిన కాలానికి అనులోమానుపాతంలో ఉంటుంది.
 
==విద్యుత్ విశ్లేషణ - అనువర్తనాలు==
Line 356 ⟶ 355:
* విద్యుత్తు నుండి జనించిన వేడిని [[వంట]]కోసం, నీటిని మరియు గాలిని వేడిచేయడం కోసం, అనేక ఇతర రకాలుగా ఉపయోగించుకుంటున్నాము. కొన్ని సమయాలలో గాలిని చల్లగా చేయడానికి దీనిని వేసవికాలంలో వాడుకుంటున్నాము.
* విద్యుత్తు [[టెలిగ్రాఫ్]] వంటి కొన్ని సమాచార సాధనాలలో ఉపయోగిస్తున్నారు.
* విద్యుదయస్కాంత సూత్రాల్ని ఉపయోగించి [[విద్యుత్ మోటారు]] కనుగొన్న తరువాత ఎన్నో రకాలుగా దీనిని [[రైలు]], మోటారు వాహనాలు, [[పంఖాలు]], జనరేటర్లు గాజనరేటర్లుగా ఉపయోగిస్తున్నాము.
* [[రేడియో]], [[దూరదర్శిని]] వంటి అన్నో ఎలక్ట్రానిక్ పరికరాలలో కొద్దిగా విద్యుత్తును ఉపయోగిస్తున్నారు.
== ఫారాక్స్ బల్బు ఆయుష్షు 25 ఏళ్లు ==
ఆధునాతన విద్యుత్తు బల్బు ఫారాక్స్ 25ఏళ్ల కాలం మన్నుతుంది. రోజుకు నాలుగు గంటలే వాడితే మరింత కాలం పనిచేస్తుంది. అతి తక్కువ విద్యుత్తును ఉపయోగించుకునే ఈ బల్బు 60వాట్ల కాంతి నిచ్చే బల్బుతో సమానమైన వెలుగునిస్తుంది.ధర రూ.2,275 .ఏటా రూ.60 నిర్వహణ కోసం ఖర్చు పెట్టాలి. మొదటి మూడేళ్లలోనే ఇది 27 పౌండ్లదాకా ఇంటి విద్యుత్తు బిల్లును పొదుపు చేస్తుంది.ఈ బల్బులో వెలుగును పెంచడానికీ, తగ్గించడానికీ అవకాశం ఉంది. (ఈనాడు25.10.2009)
 
== వ్యర్థ జలాలతో విద్యుత్తు ==
Line 365 ⟶ 364:
== పొదుపు ==
* బహుళ అంతస్తుల భవనాల్లో సూర్యరశ్మితో నీళ్లను వేడెక్కించే యంత్రాలు తప్పనిసరి చేశారు. వాటిని ఏర్పాటు చేస్తేనే నిర్మాణాలను అనుమతించాలని పురపాలక శాఖ 2006లో జీవో ఇచ్చింది.
* మామూలు బల్బులకు 60 వాట్‌లు, ట్యూబ్‌లైట్లకు 36 వాట్‌ల కరెంటు అవసరం అవుతుంది. అదే కాంపాక్టు ఫ్లోరోసెంట్‌ ల్యాంపుల (సీఎఫ్‌ఎల్‌)కు 11-15 వాట్‌లు అయితే సరిపోతుంది.
* చౌక్‌ ఉన్న ట్యూబ్‌లైట్‌ల (55 వాట్‌) స్థానంలో చౌక్‌ లేకుండా పనిచేసే సన్నటి ట్యూబ్‌లైట్లు బిగిస్తే దుబారాను నివారించవచ్చు.
* కొత్తగా ఎల్‌ఈడీ దీపాలు వచ్చాయి. వీటికి ఒక వాట్‌ కరెంటు సరిపోతుంది. వీటిని బెడ్‌ ల్యాంప్‌లుగా వాడొచ్చు
* సాధారణ జెట్‌ పంపులు వాడితే రోజుకి 2.25 యూనిట్లు ఖర్చవుతుంది. అదే సబ్‌ మెర్సిబుల్‌ పంపుసెట్లకు 1.25 యూనిట్లు సరిపోతుంది.
Line 373 ⟶ 372:
ఆటోమేటిక్ రీడింగ్ విధానంలో ప్రధాన కార్యాలయం నుంచే మీటర్ రీడింగ్ తీసుకునే అవకాశం వుంది. పవర్ సరఫరా సమయంలో ఆయా ప్రాంతాలకు సరఫరా అవుతున్న ఫీడర్‌లకు ఒక కంప్యూటర్ చిప్‌ను అమర్చుతారు. దీనిని ఆయా ఫీడర్‌ల పరిధిలోని [[సబ్‌స్టేషన్‌]] లకు అనుసంధానం చేస్తారు.ఒక్కో[[ఫీడర్]] నుంచి NO POWER
ఏ ఏ ప్రాంతాల్లోని సబ్ స్టేషన్‌ల ద్వారా విద్యుత్ సరఫరా అవుతుందన్నది కూడా రికార్డవుతుంది. ఇలా ఆయా సబ్‌స్టేషన్‌ల పరిధిలో ఎన్ని కనెక్షన్ దారులకు విద్యుత్ సరఫరా అవుతుందన్నది కూడా తెలిసి పోతుంది. ఆయా ప్రాంతాల్లోని సబ్‌స్టేషన్‌ల పరిధిలో వ్యక్తిగత కనెక్షన్ దారులకు కూడా నేరుగా ప్రధాన కార్యాలయానికి అనుసంధానం చేసే ప్రత్యేక టెక్నాలజీని ఉపయోగిస్తారు.దీంతో నేరుగా ప్రధాన కార్యాలయం నుంచి ఆయా మీటర్‌ల ద్వారా ఎంత విద్యుత్‌ఖర్చవుతుందన్నది తెలిసిపోతుంది. దీని వల్ల ఒక సబ్‌స్టేషన్ పరిధిలో ఫీడర్‌ల నుంచి ఎంత విద్యుత్ సరఫరా అవుతంది.....ఎన్ని కనెక్షన్‌లకు ఇది వెళ్తున్నది ...అన్న విషయం కూడా తెలిసి పోతుంది. దీని వల్ల [[టెలిఫోన్]] బిల్లు లాగా [[కరెంట్]] బిల్లులు కూడా పంపిణీ చేసేందుకు అవకాశం వుంటుంది.
ఆయా సబ్‌స్టేషన్‌ల పరిధిలో ఎంత విద్యుత్ వృ«థా అవుతోందన్నది కూడా ఈ ఏఎంఆర్‌ల వల్ల తెలిసిపోతుంది.పంపీణీలో ట్రాన్స్‌మిషన్ లాస్‌ (వృథా),విద్యుత్ చౌర్యం దాదాపు 45శాతం వరకూ వుంది.ఏఎంఆర్ మీటర్లను ఏర్పాటుచేసినట్టయితే వృధాను,విద్యుత్ చౌర్యాన్ని అరికట్టే అవకాశం వుంది.ఆయా ప్రాంతాల్లో ఫీడర్‌లకు,సబ్ స్టేషన్‌లకు అనుసంధానంగా కొనసాగే ఆటేమేటిక్ మీటర్ రీడింగ్ టెక్నాలజీలో ఎక్కడ విద్యుత్ చౌర్యం జరుగుతోందన్న విషయం కూడా చాలా సులభంగా తెలిసిపోతుంది.విద్యుత్‌మీటర్ల ట్యాంపరింగ్‌ను ఈ టెక్నాలజీ చాలా సులభంగా పసిగట్టగలుగుతుంది. దీంతో ఏ ప్రాంతంలో ఇది ఎక్కువగా జరుగుతోందన్నది కూడా ప్రధానకార్యాలయానికి సమాచారం అందుతుంది.
 
== ఇవి కూడా చూడండి ==
"https://te.wikipedia.org/wiki/విద్యుత్తు" నుండి వెలికితీశారు