వికీపీడియా

వెండి: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

చరిత్రలో దిద్దుబాట్లను ఎంపిక చేసుకుంటూ తేడాలు చూడండి
← మునుపటి తేడాతరువాతి తేడా →
Content deleted Content added
విజువల్వికీటెక్స్ట్
చి AWB వాడి RETF మార్పులు చేసాను, typos fixed: ఆస్త్రేలియా → ఆస్ట్రేలియా, లో → లో , ను → ను , గా → గా (2), using AWB
పంక్తి 2:
'''వెండి''' లేదా '''రజతం''' ([[ఆంగ్లం]]: Silver) ఒక తెల్లని [[లోహము]] మరియు రసాయన [[మూలకము]]. దీని సంకేతం '''Ag''' ([[ప్రాచీన గ్రీకు]]: ''ἀργήεντος'' - argēentos - argēeis, "white, shining) మరియు పరమాణు సంఖ్య (Atomic number) 47. ఇది ఒక మెత్తని, తెల్లని మెరిసే [[పరివర్తన మూలకము]] (Transition metal). దీనికి విద్యుత్ మరియు ఉష్ణ ప్రవాహ సామర్ద్యం చాలా ఎక్కువ. ఇది ప్రకృతిలో స్వేచ్ఛగాను మరియు ఇతర మూలకాలతో [[అర్జెంటైట్]] (Argentite) మొదలైన ఖనిజాలుగా లభిస్తుంది.
==స్థూల సమీక్ష==
వెండి ప్రాచీన కాలం నుండి విలువైన లోహంగా ప్రసిద్ధిచెందినది. ఇది [[ఆభరణాలు]], [[నాణేలు]] మరియు వంటపాత్రలుగా ఉపయోగంలో ఉన్నాయి. ఈనాడు వెండిని విద్యుత్ పరికరాలలో, [[అద్దాలు]] మరియు రసాయనిక చర్యలలో ఉత్ప్రేరకంగా ఉపయోగిస్తున్నారు. వెండి సమ్మేళనాలు ముఖ్యంగా సిల్వర్ నైట్రేట్ (Silver nitrate) ఫోటోగ్రఫీ ఫిల్మ్ తయారీలో విస్తృతంగా ఉపయోగంలో ఉన్నది<ref>{{citeweb|url=http://www.lenntech.com/periodic/elements/ag.htm|title=Chemical properties of silver|publisher=lenntech.com|date=|accessdate=2015-03-13}}</ref> .
 
రసాయన శాస్త్రవేత్తలు వెండిని పరివర్తన లోహంగా గుర్తించారు.పరివర్తన మూలకాలు/ లోహాలు అనేవి మూలకాల ఆవర్తన పట్టికలో గ్రూప్ 2 మరియు 13 మధ్యలో ఉన్న లోహములకాలు .40 కి పైగా మూలకాలు లోహాలు .ఇవన్నియు పైన పేర్కొన్నపరివర్తన మూలకాలు/ లోహలకు చెందినవే. వెండిని విలువైన లోహంగా గుర్తింపు పొందిన మూలకం.సాధారణంగా విలువైన లోహాలు భూమిలో సంమృద్దిగా లభించవు. తక్కువ పరిమాణంలో ఉండును. విలువైన రకానికి చెందిన మూలకాలు ఆకర్షణియంగా ఉంటాయి .కాని రసాయనికంగా అంతగా చురుకైన చర్యాశీలత నుచర్యాశీలతను ప్రదర్శించవు.ఆవర్తన పట్టికలో వెండికి సమీపంలో ఉన్నములాకాల అరడజను వరకు వెలువైన మూలకాలే , అవి [[బంగారం]], [[ప్లాటినం]], [[పల్లాడియం]] , [[రోడియం]] మరియు [[ఇండియం]] లు<ref name="silver">{{citeweb|url=http://www.chemistryexplained.com/elements/P-T/Silver.html|title=SILVER|publisher=chemistryexplained.com|date=|accessdate=2013-03-13}}</ref>.▼
 
▲రసాయన శాస్త్రవేత్తలు వెండిని పరివర్తన లోహంగా గుర్తించారు.పరివర్తన మూలకాలు/ లోహాలు అనేవి మూలకాల ఆవర్తన పట్టికలో గ్రూప్ 2 మరియు 13 మధ్యలో ఉన్న లోహములకాలు .40 కి పైగా మూలకాలు లోహాలు .ఇవన్నియు పైన పేర్కొన్నపరివర్తన మూలకాలు/ లోహలకు చెందినవే. వెండిని విలువైన లోహంగా గుర్తింపు పొందిన మూలకం.సాధారణంగా విలువైన లోహాలు భూమిలో సంమృద్దిగా లభించవు. తక్కువ పరిమాణంలో ఉండును. విలువైన రకానికి చెందిన మూలకాలు ఆకర్షణియంగా ఉంటాయి .కాని రసాయనికంగా అంతగా చురుకైన చర్యాశీలత ను ప్రదర్శించవు.ఆవర్తన పట్టికలో వెండికి సమీపంలో ఉన్నములాకాల అరడజను వరకు వెలువైన మూలకాలే ,అవి [[బంగారం]],[[ప్లాటినం]],[[పల్లాడియం]] ,[[రోడియం]] మరియు [[ఇండియం]] లు<ref name="silver">{{citeweb|url=http://www.chemistryexplained.com/elements/P-T/Silver.html|title=SILVER|publisher=chemistryexplained.com|date=|accessdate=2013-03-13}}</ref>.
 
==తొలి గుర్తింపు –నామకరణం ==
క్రీ.పూ .5000 సంవత్సరాల నాటికే మానవుడు వెండిని కనుగోనినట్లుగా ఆధారాలున్నాయి . చాలా అరుదుగా వెండి రూపంలో లభిస్తుంది. మిగిలినది ముడిఖనిజంగా లభ్యము అవుతుంది.మానవుడు వెండిని తొలుతగా బంగారం, మరియు రాగి లోహాల గుర్తింపు తరువాత కనుగొన్నట్లుగా తెలుస్తున్నది. ఆరెండు లోహాలు ప్రకృతిలో తరచుగా లోహాలుగా లభించడంతో మొదటగా వాటినిగురించి తెలుసుకోవడం సులభమైనది.అంతేకాక ఆరెండు లోహాల విశిష్టమైన , నిర్దుష్టంగా కనిపించే రంగులు కారణమై ఉండవచ్చును. పురాతన వస్తు పరిశోధకులు , ఈజిప్టు త్రవ్వకాలలో క్రీ.పూ .35 00 నాటికి చెందిన ఆభరణాలను కనుగోనటం జరిగినదిజరిగింది.
 
క్రీ.పూ .3000 నాటికి సీసం నుండి వెండిని వేరుచేయ్యడం మానవుడు తెలుసుకొన్నాడు .సిల్వరు (silver ) అనేపదం ఆంగ్లో-సక్సోను పదమైన siolfur (అనగా silver ) నుండి ఏర్పడినది<ref name="vemdi"/>.
 
== సంస్కృతి ==
ఇతర జాతుల సంస్కృతులలో కుడా వెండియొక్క ప్రస్తావన ఉన్నదిఉంది. ఇండియాలో క్రీ.పూ 900 సం.నాటికి వాడుకలో ఉన్నదిఉంది. యూరోపియన్‌లు మొదటిసారిగా అమెరికా వెళ్ళే సమయానికి అప్పటికే అక్కడ వెండి వాడకంలో ఉన్నట్లుగా తెలుస్తున్నది . క్రైస్తవ మతగ్రంథం బైబిల్‌లో పలుమార్లు వెండిని గురించిన ప్రస్తావన కలదుఉంది. వెండిని వస్తువుల అమ్మకం, కొనుగోలు సమయంలో మారకంగా వినియోగించడం జరిగినదిజరిగింది. వెండితో దేవాలయాలను, ప్రదేశాలను, ప్రముఖమైన భవనాలను అలకరిస్తారు. హిందూదేవతల విగ్రహాలను వెండితో చేసి పూజిస్తారు. దేవతా అర్చనా పాత్రలను కూడా వెండితో చెయ్యుదురు. బైబిల్‌లో కొన్ని విబాగంలలో వెండిని తయారు చేసే పద్ధతులను కుడా వర్ణించారు. ఈ లోహంనకు Silver అనేపేరు 12 వ శతాబ్దిలో వచ్చినట్లు తెలుస్తున్నది. ఇది పాత ఆంగ్ల పదం. ఇక దిని సంకేత అక్షరమును లాటిన్ పదం ‘Argentum’ నుండి తీసుకోవటం జరిగింది. argos అనగా మెరయుచున్న లేదా తెల్లని అని అర్థం.
* వెండికొండ లేదా రజతాచలం అనగా [[శివుడు|శివుని]] నివాసమైన [[కైలాసం]].
* [[రజతోత్సవం]]: ఏదైనా సంస్థ ఏర్పడి ఇరవై అయిదు సంవత్సరాలు నిండిన సందర్భంగా చేసుకొనే [[ఉత్సవం]].
 
==భౌతిక లక్షణాలు<ref name="vemdi">{{citeweb|url=http://www.webelements.com/silver/|title=Silver: the essentials|publisher=webelements.com|date=|accessdate=2015-03-03}}</ref> ==
వెండిని అతి పలుచని రేకులుగా ,తీగెలు గాతీగెలుగా అతి సులుగుగా సాగాగొట్ట వచ్చును.వెండి ఒక రసాయనిక మూలకం.ఒకలోహం.
 
{| class="wikitable"
Line 28 ⟶ 27:
|ఎలక్ట్రానుల విన్యాసం|| [Kr] 4d^10 5s^1
|-
|ద్రవీభవన ఉష్ణోగ్రత ||961.8&nbsp;°C
|-
|పరమాణు సంఖ్య|| 47
|-
|మరుగు ఉష్ణోగ్రత || 2,162&nbsp;°C
|-
|మొదటిగా గుర్తించినది ||5000 BC
Line 42 ⟶ 41:
|భౌతిక స్థితి||ఘనస్థితి 298K వద్ద
|-
|మొలారు ఘనపరిమాణం||10.27 &nbsp;cm<sup>3</sup>
|-
|ఉష్ణవాహాకతత్వవిలువఉష్ణవాహకతత్వవిలువ|| 430 W m<sup>‑1</sup> K<sup>‑1</sup>
|}
 
==రసాయనిక లక్షణాలు==
వెండి రసాయనికంగా చురుకైన లోహం కాదు . ఇది గాలిలోని ఆమ్లజనితో చర్య నొందదు . చాలా నెమ్మదిగా గాలి సమక్షములో గంధకంతో చర్య వలన నల్లని సిల్వరు సల్ఫైడు (AgS) అనే సమ్మేళనం ఏర్పడును. నీరు, ఆమ్లాలతో, మరియు పలుసమ్మేళనాలతో వెండి క్రియా/చర్యారహితంగా ఉంటుంది. [[నత్రజని]], [[ఉదజని]] తోకూడా చర్యారహితంగా ఉండును. మరియు దహింప బడదు.వెండి నత్రికామ్లం మరియు వేడి గాఢ సల్ప్యూరిక్ ఆమ్లం త్వరగా కరుగుతుంది. వెండి ద్రవస్థితి లోద్రవస్థితిలో తనభారానికి 22 రెట్లు భారమున్న ఆక్సిజన్ ను తనలో కరగించు కుంటుంది. ఘనీభవించునప్పుడు గ్రహించిన ఆక్సిజన్ ను విడుదల చేస్తుంది. అలాగే ఆక్షీకరణ చేయు ఆమ్లాలలో కుడా కరుగుతుంది .అలాగే సైనైడ్ కలిగిన ద్రవాలలో కుడా వెండి కరుగుతుంది .సైనైడులో వెండిని కరగించి నప్పుడు డైసైనో అర్జెన్ టేట్[Ag (CN)2]−, అనే అయానులు ఏర్పడును.
 
వెండి ఒజోను, హైడ్రోజను సల్పైడు మరియు సల్ఫరుకలిగిన గాలితో ఎక్కువ సేపు సంపర్కంలో ఉండిన మెరుపు కోల్పోవును.
== ఐసోటోపులు(isotopes) ==
పరమాణువు లోని ప్రోటాను మరియు న్యుట్రానుల మొత్తం సంఖ్యను ఆ మూలకం యొక్క భారసంఖ్య అంటారు. పరమాణువులోని ప్రోటాను సంఖ్య మూలకాన్ని నిర్ణయిస్తుంది. ప్రతిమూలకంలో ప్రోటానుల సంఖ్య స్థిరంగా ఉంటాయి. అయితే ప్రోటానుల సంఖ్య స్థిరంగా వుండి , న్యుట్రానుల సంఖ్య మారినచో ఆ నిర్మాణాన్ని ఐసోటోపు అంటారు. Ag <sup>107</sup> మరియు Ag<sup>109</sup> అనేవి వెండి యొక్క సహజసిద్ధమైన ఐసోటేపులు <ref name="silver"/>.
 
==వెండి యొక్క సమ్మేళన పదార్థాలు==
Line 73 ⟶ 72:
 
== ఆరోగ్యం పై ప్రభావం==
వెండి కొంచెం విష ప్రభావం కలిగిన మూలకం. వెండి లేదా వెండి యొక్క సమ్మేళన పదార్థాలు చర్మంపై నీలి మచ్చలను కల్గించే ఆవకాశం ఉన్నదిఉంది.వెండి ధూళిని (dust) పీల్చినచో శ్వాస పరమైన అనారోగ్యం ఏర్పడే ప్రమాదం ఉన్నదిఉంది.
==వనరులు-లభ్యత ==
భూమి పొరలలో వెండి 0 .1 ppm పరిమాణంలో ఉన్నదిఉంది. సముద్ర జలాల్లో కుడా వెండి ఉన్నదిఉంది.సముద్ర జలంలో వెండి లభించు పరిమాణం 0 .0 1 ppm . భూమిలో వెండి ఇతర లోహ ఖనిజాలతో కలిసి లభిస్తుంది .ఎక్కువగా అర్జెంటైట్ (AgS) గా దొరకుతుంది.అలాగే Ag Cl,3Ag<sub>2</sub>As<sub>2</sub>s<sub>3</sub>, Ag <sub>2</sub> S○ Sb <sub>2</sub> S<sub>3</sub> గా లభిస్తుంది. ప్రపంచంలో భారీగా వెండి మెక్సికో , పెరు, సంయుక్త రాష్ట్రాలు , కెనడా, పోలాండు,పోలాండు ,చిలి, మరియు ఆస్త్రేలియాలలో ఆస్ట్రేలియాలలో ఉత్పత్తి చేయబడుచున్నది. పెద్ద మొత్తంలో వెండిని ఉత్పత్తి చెయ్యు రాష్ట్రాలు అమెరికాలో నినెవడా, ఇడహో , మరియు ఆరిజోనాలు.అమెరికా ఉత్పత్తిలో 2 /3 వంతు ఈ మూడు రాష్ట్రాల నుంచే ఉత్పత్తి అగుచున్నది.
 
==వెండి వినియోగం ==
అమెరికాలో ఉత్పత్తి అయ్యిన వెండిలో 10 % వరకు నాణేలు మరియు ఆభరణాల తయారీలో వాడెదరు. ఆభరణాల తయారీలో బంగారంలో వెండిని మిశ్రమ ధాతువుగా వాడెదరు. బంగారంలో కలపడం వలన వెండికి ధృడత్వందృఢత్వం పెరుగుతుంది.పోటోగ్రాప్ ఫిల్ముల మీద పూతగా వెండి యొక్క సమ్మేళనంలను వాడెదరు.
 
సిల్వరు అయోడైడును కృత్తిమ వర్షం కురుపించే టందుకు ఉపయోగిస్తారు<ref name="vemdi"/>.
Line 91 ⟶ 90:
==చిత్రమాలిక==
<gallery>
దస్త్రం:VeMDi dipasthambaalu.JPG|వెండితో తయారుచేసిన దీపస్థంబాలుదీపస్తంభాలు
</gallery>
==మూలాలు==
Line 98 ⟶ 97:
 
==యితర లింకులు==
 
 
{{కాంపాక్ట్ ఆవర్తన పట్టిక}}
"https://te.wikipedia.org/wiki/వెండి" నుండి వెలికితీశారు