పుష్ప విలాపం: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

→‎పుష్ప విలాపం పద్యాలు: అసంబద్ధ పదాలను తొలగించాను
చి AWB వాడి RETF మార్పులు చేసాను, typos fixed: లొ → లో (2), ప్రధమ → ప్రథమ, బుజి → భుజి, సార్ధక → సార్థక, చే using AWB
పంక్తి 5:
 
==ప్రత్యేకత==
* పూల గురించి కవులు, కావ్యాలు పలు విధాలుగా వర్ణించారు. కాని ఈ విధంగా స్పందించడం బహుశా తెలుగులో ఇదే ప్రధమంప్రథమం కావచ్చును.
* ఇందులో పద్యాలు తేలిక పదాలతో అందరికీ అర్ధమయ్యేలాగా, ఆలోచింపజేసేలాగా ఉన్నాయి.
* కరుణా రసం జాలువారుతున్నట్లున్న ఇటువంటి పద్యాలవల్ల కవికి '''కరుణ శ్రీ''' అనే బిరుదు సార్ధకమయ్యిందిసార్థకమయ్యింది.
 
 
==పుష్ప విలాపం పద్యాలు==
Line 14 ⟶ 13:
కోడి కూయంగనే మేలుకొంటి నేను;<br>
గంగలో మున్గి ధౌత వల్కలము గట్టి<br>
పూలు కొనితేర నరిగితి పుష్పవనికి<br>
 
నే నొక పూలమొక్క కడ నిల్చి చివాలున కొమ్మవంచి గో <br>
రానెడు నంతలోన విరు లన్నియు జాలిగ నోళ్ళు విప్పి "మా <br>
ప్రాణము తీతువా" యనుచు బావురు మన్నవి; క్రుంగిపోతి; నా <br>
మానసమం దెదో తళుకు మన్నది పుష్పవిలాప కావ్యమై.<br>
 
తల్లి యొడిలోన తలిరాకు తల్ప మందు <br>
ఆడుకొను మమ్ములను బుట్టలందు చిదిమి <br>
అమ్ముకొందువె మోక్ష విత్తమ్ము కొరకు! <br>
హౄదయమే లేని నీ పూజ లెందుకోయి? <br>
 
జడమతుల మేము; జ్ఞానవంతుడవు నీవు; <br>
బుధ్ధి యున్నది; భావ సమౄద్ధి గలదు; <br>
బండబారె నటోయి నీ గుండెకాయ! <br>
శివునకై పూయదే నాల్గు చిన్ని పూలు? <br>
 
ఆయువు గల్గు నాల్గు గడియల్ కని పెంచిన తీవతల్లి జా <br>
తీయత దిద్ది తీర్తు ము; తదీయ కరమ్ములలోన స్వేచ్ఛమై <br>
నూయల లూగుచున్ మురియుచుందుము; ఆయువు దీరినంతనే <br>
హాయిగ కన్ను మూసెదము ఆయమ చల్లని కాలి వ్రేళ్ళపై. <br>
 
గాలిని గౌరవింతుము సుగంధము పూసి; సమాశ్రయించు భృం <br>
గాలకు విందు చేసెదము కమ్మని తేనెలు; మిమ్ము బోంట్ల నే <br>
త్రాలకు హాయిగూర్తుము; స్వతంత్రుల మమ్ముల స్వార్ధ బుద్ధితో <br>
తాళుము త్రుంప బోవకుము; తల్లికి బిడ్డకు వేరు సేతువే! <br>
 
ఆత్మ సుఖమ్ము కోసమయి అన్యుల గొంతులు కోసి తెచ్చు పు <br>
ణ్యాత్ముడ! నీకు మోక్ష మెటు లబ్బును? నెత్తురు చేతి పూజ వి <br>
శ్వాత్ముడు స్వీకరించునె? చరాచర_వర్తి ప్రభుండు మా పవి <br>
త్రాత్మల నందుకోడె! నడమంత్రపు నీ తగులాట మేటికిన్? <br>
 
ఊలు దారాలతో గొంతు కురి బిగించి <br>
గుండెలో నుండి సూదులు గ్రుచ్చి కూర్చి <br>
ముడుచు_కొందురు ముచ్చట ముడుల మమ్ము <br>
అకట! దయలేని వారు మీ యాడువారు <br>
 
గుండె తడి లేక నూనెలో వండి పిండి <br>
అత్తరులు చేసి మా పేద నెత్తురులను <br>
కంపు దేహాలపై గుమాయింపు కొరకు <br>
పులుముకొందురు హంత! మీ కొలము వారు.<br>
 
అక్కట! హాయి మేము మహిషాసురు లెందరొ నాల్గు ప్రక్కలన్ <br>
ప్రక్కల మీద చల్లుకొని మా పసిమేనులు పాడు కాళ్ళతో <br>
ద్రొక్కుచు దొర్లి - దొర్లి - మరు రోజుదయాననె వాడి వత్తలై <br>
రెక్కలు జారిపోఁ పరిహరింతురు మమ్ముల పెంటదిబ్బ పై.<br>
 
మా వెలలేని ముగ్ధ సుకుమార సుగంధ మరంద మాధురీ <br>
జీవిత మెల్ల మీకయి త్యజించి కృశించి నశించిపోయె; మా <br>
యౌవన మెల్ల కొల్లగొని ఆ పయి చీపురుతోడ చిమ్మి మ <br>
మ్మావల పారబోతురు గదా! నరజాతికి నీతి యున్నదా ! <br>
 
బుద్ధ దేవుని భూమిలో పుట్టినావు <br>
సహజ మగు ప్రేమ నీలోన చచ్చెనేమి? <br>
అందమును హత్య చేసెడిచేసే హంతకుండ! <br>
మైలపడిపోయె నోయి! నీ మనుజ జన్మ. <br>
 
పూజ లేకున్న బాబు నీ పున్నె మాయె! <br>
కోయ బోకుము మా పేద కుత్తుకలను <br>
అకట! చేసేత మమ్ముల హత్య చేసి <br>
బాపుకొన బోవు ఆ మహా భాగ్య మేమి? <br>
 
ఇట్లు పుష్పాలు నన్ను చీవాట్లు పెట్టి <br>
నట్లుగాన్ - పూలు కోయ చేయాడలేదు; <br>
ఏమి తోచక దేవర కెరుక సేయ <br>
వట్టి చేతులతో ఇటు వచ్చినాను <br>
 
==కుంతీకుమారి==
చ. అది రమణీయ పుష్పవన మావన మందొక మేడ మేడపై -
 
నది యొక మారుమూల గది యా గది తల్పులు తీసి మెల్లగా
 
పదునయిదేండ్ల యీడుగల బాలిక పోలిక రాచపిల్ల జం -
 
కొదవెడి కాళ్ళతోడ దిగుచున్నది క్రిందికి మెట్లమీదుగా!
 
ఉ. కన్నియ లాగె వాలకము కన్పడుచున్నది కాదు కాదు ఆ -
 
ఉ. కన్నియ లాగె వాలకము కన్పడుచున్నది కాదు కాదు ఆ -
 
చిన్ని గులాబి లేత యరచేతులలో పసిబిడ్డ డున్న య
ట్లున్నది యేమి కావలయునో గద యామెకు? యచ్చుగ్రుద్దిన -
 
ట్లున్నవి రూపురేఖ లెవరో యనరా దతడామె బిడ్డయే!
 
తే. దొరలు నానంద బాష్పాలో పొరలు దుఃఖ -
 
బాష్పములో గాని యవి గుర్తుపట్టలేము;
తే. దొరలు నానంద బాష్పాలొ పొరలు దుఃఖ -
 
రాలుచున్నవి ఆమె నేత్రాలనుండి -
బాష్పములొ గాని యవి గుర్తుపట్టలేము;
రాలుచున్నవి ఆమె నేత్రాలనుండి -
 
బాలకుని ముద్దు చెక్కుటద్దాల మీద!
 
ఉ. పొత్తులలోని బిడ్డనికి పుట్టియు పుట్టక ముందె యెవ్వరో -
 
ఉ. పొత్తులలోని బిడ్డనికి పుట్టియు పుట్టక ముందె యెవ్వరో -
 
క్రొత్తవి వజ్రపుం గవచ కుండలముల్ గయిసేసినారు మేల్
పుత్తడి తమ్మిమొగ్గ బుజిబుగ్గలభుజిబుగ్గల ముద్దులు మూటగట్టు నీ -
 
నెత్తురుకందు నెత్తుకొని నెచ్చెలి యెచ్చటి కేగుచున్నదో!
 
తే. గాలి తాకున జలతారు మేలిముసుగు
 
తే. గాలి తాకున జలతారు మేలిముసుగు
జారె నొక్కింత యదిగొ! చిన్నారి మోము!
పోల్చుకొన్నాములే! కుంతిభోజపుత్రి
స్నిగ్ధ సుకుమారి యామె కుంతీకుమారి!!
 
మ. కడువేగమ్మున చెంగుచెంగున తరంగాల్ పొంగ నా తోట వెం
 
మ. కడువేగమ్మున చెంగుచెంగున తరంగాల్ పొంగ నా తోట వెం
బడి గంగానది పారుచున్నయది బ్రహ్మాండమ్ముగా అల్లదే
బుడుతన్ చేతులలోన బట్టుకొని యా పూబోడియున్ గూడ ని
య్యెడకే వచ్చుచునుండె గద్గదికతో నేమేమొ వాపోవుచున్
 
మ. "ముని మంత్రమ్ము నొసంగనేల? ఇడెబో మున్ముందు మార్తాండు ర
 
మ. "ముని మంత్రమ్ము నొసంగనేల? ఇడెబో మున్ముందు మార్తాండు ర
మ్మని నే కోరగనేల? కోరితిని బో యాతండు రానేల? వ
Line 144 ⟶ 137:
ట్టెను బో పట్టి నొసంగనేల? యడుగంటెన్ కుంతి సౌభాగ్యముల్"
 
ఉ. ఏయెడ దాచుకొందు నిపుడీ కసిగందును? కన్నతండ్రి "ఛీ
 
ఉ. ఏయెడ దాచుకొందు నిపుడీ కసిగందును? కన్నతండ్రి "ఛీ
ఛీ" యనకుండునే? పరిహసింపరె బంధువు? లాత్మగౌరవ
శ్రీ యిక దక్కునే? జనులు చేతులు చూపరె? దైవ యోగమున్
ద్రోయగరాదు ఈ శిశువుతో నొడి గట్టితి లోకనిందకున్
 
తే. "ఈ విషాదాశ్రువుల తోడ నింక నెంత
 
తే. "ఈ విషాదాశ్రువుల తోడ నింక నెంత
కాలమీ మేను చూతు? గంగాభవాని
Line 162 ⟶ 153:
కలిసి పోయెద నా కన్న కడుపు తోడ"
 
తే. అనుచు పసివాని రొమ్ములో నదుము కొనుచు
 
తే. అనుచు పసివాని రొమ్ములో నదుము కొనుచు
కుంతి దిగినది నదిలోన యంతలోన
పెట్టె కాబోలు పవన కంపిత తరంగ
మాలికా డోలికల తేలి వచ్చు ----
 
తే. మందసము రాక గనెనేమొ ముందు కిడిన
 
తే. మందసము రాక గనెనేమొ ముందు కిడిన
యడుగు వెనుకకు బెట్టి దుఃఖాశ్రుపూర్ణ
నయనములలోన ఆశాకణాలు మెరయ
ఆ దెసకె చూచు నామె కన్నార్పకుండ
 
తే. దూర దూరాల ప్రాణబంధువు విధాన
 
తే. దూర దూరాల ప్రాణబంధువు విధాన
అంత కంతకు తనను దాపగుచునున్న
పెట్టె పొడవును తన ముద్దుపట్టి పొడవు
చూచి తలయూచు మదినేమి తోచి నదియె?
 
తే. ఆత్మహత్యయు శిశుహత్య యనక గంగ
 
తే. ఆత్మహత్యయు శిశుహత్య యనక గంగ
పాలు గానున్న యీ దీనురాలి మీద
భువనబంధునకే జాలి పుట్టెనేమొ!
పెట్టె నంపించి తెరువు చూపెట్టినాడు
 
తే. "ఇట్టులున్నది కాబోలు నీశ్వరేఛ్ఛ"
 
తే. "ఇట్టులున్నది కాబోలు నీశ్వరేఛ్ఛ"
యనుచు విభ్రాంతియై దిక్కు లరసి కొనుచు
నగము తడిసిన కోకతో మగువ, పెట్టె
దరికి జని మెల్ల మెల్లగా దరికి తెచ్చి
 
తే. ఒత్తుగా పూలగుత్తుల నెత్తు పెట్టి,
 
తే. ఒత్తుగా పూలగుత్తుల నెత్తు పెట్టి,
పై చెరగు చింపి మెత్తగా ప్రక్కపరచి
క్రొత్త నెత్తలిరాకుల గూర్చి పేర్చి
ఒత్తుకొనకుండ చేతితో నొత్తిచూచి -
 
తే. ఎట్టకేలకు దడ దడ కొట్టుకొనెడి
 
తే. ఎట్టకేలకు దడ దడ కొట్టుకొనెడి
గుండె బిగబట్టుకొని కళ్ళ నిండ జూచి
బాష్పముల సాము తడిసిన ప్రక్కమీద
చిట్టిబాబును బజ్జుండ బెట్టె తల్లి
 
తే. చిన్ని పెదవుల ముత్యాలు చింది పడగ
 
తే. చిన్ని పెదవుల ముత్యాలు చింది పడగ
కలకల మటంచు నవ్వునే గాని, కన్న
యమ్మ కష్టము తన యదృష్టమ్ము కూడ
నెరుగ డింతయు నా యమాయికపు బిడ్డ
 
తే. చెదరు హృదయము రాయి చేసికొని పెట్టె
 
తే. చెదరు హృదయము రాయి చేసికొని పెట్టె
నలలలో త్రోయబోవును; వలపు నిలుప
లేక చెయి రాక సుతు కౌగిలించి వెక్కి
వెక్కి యేడ్చును; కన్నీరు గ్రుక్కు కొనును
 
తే. "భోగ భాగ్యాలతో తులదూగుచున్న
 
తే. "భోగ భాగ్యాలతో తులదూగుచున్న
కుంతి భోజుని గారాబు కూతురు నయి
Line 252 ⟶ 233:
పెట్టుకో నోచనైతి పాపిష్ఠిదాన."
 
ఉ. నన్నతి పేర్మియై గనెడి నా తలిదండ్రుల ప్రేమ యర్థమౌ
 
ఉ. నన్నతి పేర్మియై గనెడి నా తలిదండ్రుల ప్రేమ యర్థమౌ
చున్నది; నేడు బిడ్డనిట నొంటరిగా విడిపోవ కాళ్ళు రా
కున్నవి; యేమి సేతు; కనియున్ గనలేని యభాగ్యురాల నే
నన్ని విధాల; కన్నకడుపన్నది కాంతల కింత తీపియే!
 
ఉ. "పెట్టియలోన నొత్తిగిల బెట్టి నినున్ నడి గంగలోనికిన్
 
 
ఉ. "పెట్టియలోన నొత్తిగిల బెట్టి నినున్ నడి గంగలోనికిన్
నెట్టుచు నుంటి తండ్రి! యిక నీకును నాకు ఋణంబుదీరె; మీ
Line 271 ⟶ 249:
పుట్టుక మాసిపోను! నిను బోలిన రత్నము నాకు దక్కునే!"
 
ఉ. "పున్నమ చందమామ సరిపోయెడి నీ వరహాల మోము నే
 
ఉ. "పున్నమ చందమామ సరిపోయెడి నీ వరహాల మోము నే
నెన్నటికైన చూతునె! మరే! దురదృష్టము గప్పికొన్న నా
Line 280 ⟶ 257:
కన్నము పెట్టి యాయువిడినప్పటి మాట గదోయి నాయనా!"
 
తే. పాల బుగ్గల చిక్కదనాల తండ్రి
 
తే. పాల బుగ్గల చిక్కదనాల తండ్రి
వాలుగన్నుల చక్కదనాల తండ్రి
మేలి నీలి ముంగురుల వరాల తండ్రి
కాలుచెయి రాని తండ్రి! నా కన్నతండ్రి!
 
తే. కన్నతండ్రి నవ్వులపూలు గంపెడేసి
 
తే. కన్నతండ్రి నవ్వులపూలు గంపెడేసి
చిన్నినాన్నకు కన్నులు చేరెడేసి
చక్కనయ్యకు నెరికురుల్ జానెడేసి
చిట్టి బాబు మై నిగనిగల్ పెట్టెడేసి
 
తే. "బాల భానుని బోలు నా బాలు నీదు
 
 
తే. "బాల భానుని బోలు నా బాలు నీదు
గర్భమున నుంచు చుంటి గంగా భవాని!
Line 308 ⟶ 281:
మాట మన్నింపు మమ్మ! నమస్సు లమ్మ!"
 
తే. దిక్కులను జూచి భూదేవి దిక్కు చూచి
 
తే. దిక్కులను జూచి భూదేవి దిక్కు చూచి
గంగదెస చూచి బిడ్డ మొగమ్ము చూచి
సజల నయనాలతో ఒక్కసారి కలువ
కంటి తలయెత్తి బాలభాస్కరుని చూచె
 
తే. మరులు రేకెత్త బిడ్డను మరల మరల
 
తే. మరులు రేకెత్త బిడ్డను మరల మరల
నెత్తుకొనుచు పాలిండ్లపై నొత్తుకొనుచు
బుజ్జగింపుల మమకార ముజ్జగించి
పెట్టెలోపల నుంచి జోకొట్టె తల్లి.
 
తే. ఆత పత్రమ్ము భంగి కంజాత పత్ర
 
తే. ఆత పత్రమ్ము భంగి కంజాత పత్ర
మొండు బంగారు తండ్రిపై నెండ తగుల
కుండ సంధించి ఆకులోనుండి ముద్దు
మూతిపై కడపటి ముద్దు నునిచి
 
తే. "నన్ను విడి పోవుచుండె మా నాన్న" యనుచు
 
తే. "నన్ను విడి పోవుచుండె మా నాన్న" యనుచు
కరుణ గద్గద కంఠియై కంపమాన
హస్తముల తోడ కాంక్షలల్లాడ కనులు
మూసికొని నీటిలోనికి ద్రోసె పెట్టె.
 
తే. ఏటి కెరటాలలో పెట్టె యేగుచుండ
గట్టుపై నిల్చి యట్టె నిర్ఘాంతపోయి
నిశ్చల నిరీహ నీరస నిర్నిమేష
లోచనమ్ములతో కుంతి చూచుచుండె.
 
 
[[వర్గం:తెలుగు కావ్యములు]]
"https://te.wikipedia.org/wiki/పుష్ప_విలాపం" నుండి వెలికితీశారు