మయన్మార్: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

బర్మదేశం అగ్నేయాసియా దేశలలో ఒకటి. బర్మాదేశానికి [[భారతదేశం]], [[బంగ్లాదేశ్]], [[చైనా]], [[లావోస్]] మరియు తాయ్ లాండ్ దేశాలు సరిహద్దు దేశాలుగా ఉన్నాయి. మొత్తం సరిహద్దు 1,930 కిలోమీటర్ల (1,200) పొడవులో మూడవ వంతు అడ్డంకులు లేని [[బంగాళా ఖాతం]] మరియు [[అండమాన్ నికోబార్ దీవులు|అండమాన్]] సముద్రతీరం ఉన్నాయి. [[దక్షిణాసియా]] దేశాలలో ఇది పొడవులో 2వ స్థానంలో ఉంది. బర్మా జనసాంద్రతలో ప్రపంచంలో[[ప్రపంచము|ప్రపంచం]]<nowiki/>లో 24వ స్థానంలో ఉంది. బర్మా జనసంఖ్య 5.88 కోట్లు.

బ్రిటిష్ పాలన దేశంలో [[సాంఘిక శాస్త్రం|సాంఘిక]], [[ఆర్థిక శాస్త్రము|ఆర్థిక]], [[సాంస్కృతిక పునరుజ్జీవనం|సాంస్కృతిక]] మరియు ఒకప్పుడు భూస్వామ్య వ్యవస్థగా ఉన్న బర్మా దేశంలో పాలనా పరమైన మార్పులను తీసుకు వచ్చింది. 1948లో స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన తరువాత కూడా దేశంలో సంభవించిన అంతర్యుద్ధాల కారణంగా బర్మాదేశం అతి దీర్ఘకాలం అంతర్యుద్ధాలు ఎదుర్కొన్న దేశంగా కూడా బర్మాదేశం చరిత్రలో నిలిచింది. దేశంలో మైరియాడ్ సంప్రదాయ సమూహాల సమరం ఇంకా ముగింపుకు రాలేదు. 1962- 2011 వరకూ దేశం సైనిక పాలనలోనే ఉంది. 2010లో సారస్వతిక ఎన్నికలను నిర్వహించిన తరువాత 2011లో రద్దు చేయబడి ప్రజాపాలన స్థాపించ బడింది.

బర్మా అధిక వనరులు ఉన్న దేశం. అయినప్పటికీ 1962లో జరిగిన ఆర్థిక సంస్కరణల అనంతరం ఆర్థికంగా స్వల్పంగా అభివృద్ధి చెందిన దేశంగా బర్మాదేశం మిగిలి పోయింది. $42.953 బిలియన్లగా ఉన్న బర్మాదేశపు జి డి పి 2.9% సంవత్సరిక అభివృద్ధి మాత్రమే సాధింధించింది. మికాంగ్ రాజ్యాలలో ఇది అతి తక్కువ వృద్ధిరేటు ఇదే. ఇతర దేశాలతో చేరి [[అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలు|అమెరికా]] మరియు [[కెనడా]] దేశాలు బర్మాకు ఆర్థిక సాయం ప్రకటించాయి. ప్రంపంచంలో అరోగ్య సంరక్షణా స్థితి హీనంగా ఉన్న దేశాలలో బర్మా అరోగ్య సంరక్షణా స్థితి ఒకటి. ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ బర్మా ఆరోగ్య సంస్థను 190వ స్థానంలో గుర్తించింది.

బర్మా మరియు మయన్మార్ అనే పేర్లు అధికంగా ఉన్న బర్మీయులు మరియు బామర్ సాంస్కృతిక ప్రజల వలన వలన వచ్చినవే. '''మాయన్మార్''' సంప్రదాయ సమూహాల వ్రాత రూపం పేరు వలన మయన్మార్ అనే పేరు వచ్చింది. ప్రజలు వ్యవహారికంగా మాట్లాడుకునే బామర్ భాష వలన బర్మా అనే పేరు వచ్చింది. నమోదు చేసుకున్న పేరును బామా లేక మియామా అని పలకబడుతుంది. [[బ్రిటిష్]] పాలనా కాలంలో ఇది బర్మాగా పిలువబడింది.

అమెరికా సంయుక్తదేశాలు, [[ఆస్ట్రేలియా]], కెనడా మరియు [[యునైటెడ్ కింగ్‌డమ్|యునైటెడ్ కింగ్డమ్]] బర్మా అన్న పేరునే వాడుతున్నాయి. యునైటెడ్ నేషన్స్, దక్షిణ ఆసియా దేశాలు, [[జర్మనీ]], [[నార్వే]], [[చైనా]], [[భారత దేశము|ఇండియా]], [[బ్రెజిల్]] మరియు [[జపాన్]] దేశాలు మయన్మార్‌ను ఉపయోగిస్తున్నాయి.

క్రీ.పూ 1500 సంవత్సరాల నాటికి ఈ ప్రాంతంలోని ప్రజలు రాగి, ఇత్తడి వాడకం, బియ్యం ఉత్పత్తి అలాగే కోళ్ళు పందుల పెంపకం పెంచడం ఆరంభించారు. వీరు ప్రపంపంచంలోని ప్రథమ మానవులని భావిస్తున్నారు. క్రీ.పూ 500 నాటికి ఇనుప యుగం ఆరంభం అయింది. ప్రస్తుతపు మండలే దక్షిణ ప్రాంతంలో ఇనుప పని ఒప్పందాలు మొదలైనాయి. క్రీ.పూ 500- 200 సమయంలో పెద్ద గ్రామాలు మరియు చిన్న నగరాలలో [[బియ్యము|బియ్యం]] తయారీ ఒప్పందాలు కూడా చేసుకుని పరిసర ప్రాంతాలలో చైనాతో కూడా చేర్చి వాటిని విక్రయించిన సాక్ష్యాధారాలు కూడా లభ్యం అయ్యాయి.

క్రీ.పూ 2వ శతాబ్దంలో మొదటగా గుర్తింపబడిన నగరాలు బర్మా సేశపు మధ్యభాగంలో మొలకెత్తినట్లు భావిస్తున్నారు. టిబెట్టన్ - బర్మా మాట్లాడే ప్యూ నాగరిక సమూహాలు దక్షిణదిశగా వలస వచ్చిన కారణంగా నగరాలు రూపుదిద్దుకున్నాయని తెలిపే ఆధారాలు యున్ననన్‌లో ఉన్నాయి. ప్యూ సంస్కృతిక ప్రజలు భారతదేశంతో అధికంగా వ్యాపార సంబంధాలతో ప్రభావితులైయారు. అలాగే బౌద్ధమతాన్ని దిగుమతి చేసుకోవడమే కాక సాంస్కృతిక, వాస్తురూప, రాజకీయ వ్యూహాలతో వారిని ప్రభావితులని చేసాయి. ఆది తరువాత బర్మీయుల సంస్కృతి మరియు రాజకీయ సంస్థల మీద కూడా శాశ్వతమైన ప్రభావం చూపింది. క్రీ.శ.78లో ప్రపంచమంతా చుట్టిన గ్రీకుయాత్రికుడు భారతదేశం నుంచి చైనా వరకూ బర్మా మీదుగా వ్యాపారమార్గం ఉండేదని వ్రాశారు. 3వ శతాబ్దిలో భారతదేశం నుంచి [[అసోం|అస్సాం]], బర్మాల మీదుగా చైనాకు మార్గం ఉండేదని చంపా అనే శాసనం ద్వారా తెలుస్తోంది. క్రీ.శ.5వ శతాబ్దిలో ఇండోచైనాలో చంపా, కాంబోజ అనే ప్రాంతాల్లో హిందూ రాజ్యాలు నెలకొన్నాయి. 5వ శతాబ్ది నాటి వ్యు శాసనం నుంచి అంతకు రెండు మూడువందల యేళ్ళకు పూర్వమే హిందూమతం వ్యాపించిందన్న విషయం తెలుస్తోంది. సంస్కృత, ప్రాకృత భాషల్లోని అనేకమైన పదాలు కూడా ఇక్కడి భాషల్లోకి వచ్చి చేరాయి. ఆపైన మహాయాన బౌద్ధం కూడా బర్మాలో ప్రవేశించింది. క్రీ.శ.450లో హీనయానబౌద్ధ బోధకుడైన [[బుద్ధఘోషుడు]] ఈ ప్రాంతంలో మతప్రచారం చేశారు<ref name="భారతీయ నాగరికతా విస్తరణము">{{cite book|last1=రామారావు|first1=మారేమండ|title=భారతీయ నాగరికతా విస్తరణము|date=1947|publisher=వెంకట్రామా అండ్ కో|location=సికిందరాబాద్, వరంగల్|edition=1|url=http://www.dli.gov.in/cgi-bin/metainfo.cgi?&title1=Bharatiya%20Nagarikatha%20Vistaranamu&author1=Maremanda%20Rama%20Rao&subject1=&year=1947%20&language1=telugu&pages=94&barcode=2020120003970&author2=&identifier1=&publisher1=VENKAT%20RAMA%20AND%20CO&contributor1=-&vendor1=NONE&scanningcentre1=ccl,%20hyderabad&slocation1=NONE&sourcelib1=SRI%20KRISHNA%20DEVARAYA%20ANDHRABHASHA%20NILAYAM&scannerno1=&digitalrepublisher1=PAR%20INFORMATICS,%20%20HYD.&digitalpublicationdate1=0000-00-00&numberedpages1=&unnumberedpages1=&rights1=OUT_OF_COPYRIGHT&copyrightowner1=enter%20name%20of%20the%20copyright%20owner&copyrightexpirydate1=&format1=BOOK%20&url=/data/upload/0003/972|accessdate=9 December 2014}}</ref>. క్రీ. శ 9వ శతాబ్ధానికి పలు నగరాలు ఈ ప్రాంతమంతా మొలకెత్తాయి. మెట్టప్రాంతాలైన బర్మా మధ్య ప్రదేశంలో ప్యూ జాతీయుల నగరాలు సముద్రతీర ప్రాంతంలో మాన్ జాతీయులు మరియు పడమటి తీరప్రాంతాలలో '''ఆర్కనాస్''' జాతీయుల నగరాలు వెలిసాయి. ప్యూ సంప్రదాయ ప్రజలు క్రీ.శ 750-830 నిరంతర నంజయో రాజ్యం నుండి ఎదురైన పలు దండయాత్రల కారణంగా నగరాల విస్తరణ దెబ్బతిన్నది. 9వ శతాబ్ధపు మధ్య నుండి చినరి వరకు నంజయోకి చెందిన '''మార్మా''' (బర్మా/బామర్) వారు పాగన్ (బెగాన్) వద్ద ఒక ఒప్పందానికి వచ్చారు.

ప్రారంభంలో 1385-1424 వరకు అవా సాగించిన [[యుద్ధాలు]] ఒకే రీతిగా జరిగినా అవి పాత సామ్రాజ్య యుద్ధరీతులకు విరుద్ధంగా సాగాయి. అవా నాయకత్వంలో హాంతవడ్డీ తన స్వర్ణయుగంలో ప్రవేశించింది. తరువాత 350 సంవత్సరాల కాలం అరకాన్ అధిపత్యం కొనసాగింది. తరువాతి కాలంలో పలు రీతులలో నిరంతరం సాగిన యుద్ధాల కారణంగా అవా బాగా బలహీన పడింది. 1481 నాటికి రాజ్యం చిన్నాభిన్నం అయింది. 1527 షాన్ సంయుక్త రాష్ట్రాలు అవా రాజ్యాన్ని జయించి ఎగువ బర్మా ప్రాంతాన్ని 1555 వరకు పాలించారు.

పాగన్ సామ్రాజ్యం లాగా అవా, హంతవడ్డి మరియు షాన్ రాష్ట్రాలలో పలు - సాంస్కృతిక రాజకీయ విధానాలు కొనసాగాయి. ఒక వైపు యుద్ధాలు సాగుతున్నా నాగరికతలూ కొనసగుతూనే ఉన్నాయి. బర్మా నాగరికతలో ఈ సమయం స్వర్ణ యుగంగా భావించబడుతుంది. బర్మీయుల [[సాహిత్యం]] ఆత్మవిశ్వాసంతో ప్రజాదరణతో విభిన్న శైలితో అభివృద్ధి చెందింది. రెండవ తరం బర్మీయుల చట్టం పాన్-బర్మా పేరుతో వెలువడ్డాయి. హంతవడ్డీ సామ్రాజ్యం మతసంస్కరణలను ప్రవేశపెట్టాయి. తరువాత అవి దేశమంతా పాకాయి. ఈ కాలంలోనే అద్భుతమైన మ్రౌక్ యు ఆలయాలు అనేకం నిర్మించబడ్డాయి.