హోండురాస్: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

పంక్తి 119:
 
== రాజకీయాలు ==
హోండురాస్లో ఐదు నమోదుకాబడిన రాజకీయ పార్టీలు ఉన్నాయి: నేషనల్ పార్టీ (పార్టిదో నాసియోనల్ డే హోండురాస్: PNH); లిబరల్ పార్టీ (పార్టిదో లిబరల్ డే హోండురాస్: PLH); సోషల్ డెమోక్రాట్స్ (పార్టిదో ఇన్నోవాసియన్ వై యునిడాడ్-సోషల్ డెమోక్రటా: PINU-SD), సోషల్ క్రిస్టియన్స్ (పార్టిదో డెమోక్రటా-క్రిస్టియానో డే హోండురాస్: DCH); మరియు డెమోక్రటిక్ యూనిఫికేషన్ (పార్టిదో యూనిఫికేషన్ డెమోక్రటిసియా: UD). PNH మరియు PLH దశాబ్దాల కొద్దీ దేశాన్ని పాలించారు. గత సంవత్సరాలలో, హోండురస్లో ఐదుగురు లిబరల్ రాష్ట్రపతులు ఉన్నారు: వారు [[రాబర్టో సువోజో కోర్డోవా]], [[జోస్ అజ్కోన డెల్ హొయో]]హొయా, [[కార్లొస్ రాబర్టో రీనా]], [[కార్లొస్ రాబర్టో ఫ్లోర్స్]] మరియు [[మాన్యువెల్ జెలయా]] , మరియు ఇద్దరు నేషనలిస్టులు ఉన్నారు: వారు [[రాఫెల్ లెనార్డో కాల్లెజాస్ రొమేరో]] మరియు [[రికార్డో మదురో]]. ఈ ఎన్నికలు పూర్తిగా వివాదస్పదాలతో నిండి ఉన్నాయి, ఇందులో అజ్కోనా పుట్టింది స్పెయిన్ లోనా కాదా, మరియు మదురో పనామాలో పుట్టింనందున అతను ఎన్నికలలో నిలబడగలడా లేదా అనే ప్రశ్నలు ఉన్నాయి.
{{Expand section|information on 2010 election of new president|date=March 2010}}
{{Main|Politics of Honduras}}
హోండురాస్లో ఐదు నమోదుకాబడిన రాజకీయ పార్టీలు ఉన్నాయి: నేషనల్ పార్టీ (పార్టిదో నాసియోనల్ డే హోండురాస్: PNH); లిబరల్ పార్టీ (పార్టిదో లిబరల్ డే హోండురాస్: PLH); సోషల్ డెమోక్రాట్స్ (పార్టిదో ఇన్నోవాసియన్ వై యునిడాడ్-సోషల్ డెమోక్రటా: PINU-SD), సోషల్ క్రిస్టియన్స్ (పార్టిదో డెమోక్రటా-క్రిస్టియానో డే హోండురాస్: DCH); మరియు డెమోక్రటిక్ యూనిఫికేషన్ (పార్టిదో యూనిఫికేషన్ డెమోక్రటిసియా: UD). PNH మరియు PLH దశాబ్దాల కొద్దీ దేశాన్ని పాలించారు. గత సంవత్సరాలలో, హోండురస్లో ఐదుగురు లిబరల్ రాష్ట్రపతులు ఉన్నారు: వారు [[రాబర్టో సువోజో కోర్డోవా]], [[జోస్ అజ్కోన డెల్ హొయో]], [[కార్లొస్ రాబర్టో రీనా]], [[కార్లొస్ రాబర్టో ఫ్లోర్స్]] మరియు [[మాన్యువెల్ జెలయా]], మరియు ఇద్దరు నేషనలిస్టులు ఉన్నారు: వారు [[రాఫెల్ లెనార్డో కాల్లెజాస్ రొమేరో]] మరియు [[రికార్డో మదురో]]. ఈ ఎన్నికలు పూర్తిగా వివాదస్పదాలతో నిండి ఉన్నాయి, ఇందులో అజ్కోనా పుట్టింది స్పెయిన్ లోనా కాదా, మరియు మదురో పనామాలో పుట్టింనందున అతను ఎన్నికలలో నిలబడగలడా లేదా అనే ప్రశ్నలు ఉన్నాయి.
 
1963లో, ప్రజాస్వామ్యంగా ఎన్నుకున్న రాష్ట్రపతి [[రామన్ విల్లెడా మొరలేస్]]‌కుమొరలేస్‌కు వ్యతిరేకంగా సైనిక తిరుగుబాటు పెల్లుబికింది. ఈ సంఘటన [[సైనిక ప్రభుత్వాల]] యెక్క క్రమానికి నాంది పలికింది, వీరు అధికారాన్ని ఏ విధమైన అడ్డంకులు లేకుండా 1981వరకూ అధికారాన్ని కలిగి ఉన్నారు, సుజో కోర్డోవా (LPH) రాష్ట్రపతిగా ఎన్నిక కాబడినప్పుడు హోండురాస్ సైనిక అధికార పాలన నుండి మార్చబడింది.
 
1986లో, ఐదుగురు లిబరల్ సభ్యులు మరియు నలుగురు నేషనలిస్ట్స్ సభ్యులు రాష్ట్రపతి పదవి కొరకు పోటీ చేశారు. ఏ ఒక్కరూ స్పష్టమైన ఆధిపత్యాన్ని పొందలేక పోవడంతో, అతి ప్రముఖంగా పిలవబడే "ఫార్ములా B"ను తయారుచేశారు మరియు అజ్కోన డెల్ హొయో రాష్ట్రపతి అయ్యారు. 1990లో, కాల్లెజాస్ ఎన్నికలను "ల్లెగో ఎల్ మొమెంటో డెల్ కాంబియో" అనే నినాదంతో గెలిచారు(ఆంగ్లం: "మార్పు చేయవలసిన సమయం వచ్చింది"), ఇది ఎల్ సాల్వడోర్ యెక్క "ARENAs" రాజకీయ ప్రచారంతో సామీప్యం కలిగి ఉందని భారీగా విమర్శించారు.{{Citation needed|date=July 2009}} ఒకసారి కార్యాలయంలో, కాల్లెజాస్ రోమేరో పరపతి న్యాయవిరుద్ధమైన ఖ్యాతిని గడించింది, మరియు అనేక అపనిందలకు మరియు ఆరోపణలకు అంశంగా అయ్యారు.{{Citation needed|date=July 2009}} ఫ్లోరెస్ ఫకుస్సే యెక్క శాసన సమయంలో [[హరికేన్ హిచ్]] దేశాన్ని తాకింది మరియు దశాబ్దాల యెక్క ఆర్థిక వృద్ధి వారంకన్నా తక్కువ సమయంలో నాశనమైనది.{{Citation needed|date=July 2009}}
 
ప్రభుత్వ మంత్రివర్గాలు బడ్జట్ ప్రతిబంధకాల వల్ల వారి శాసనాలను అమలు చేయటంలో తరచుగా అసమర్థులు అవుతారు.{{Citation needed|date=July 2009}} [[రొడాల్ఫో పాస్టర్ ఫాస్కెల్లే]]తోఫాస్కెల్లేతో చేసిన ఒక ముఖాముఖిలో, క్రీడల మరియు సాంస్కృతిక మంత్రి మరియు ముగ్గురు 'సూపర్ మంత్రులలో' ఒకరు ప్రజా సేవలకు సంబంధించిన మంత్రిత్వశాఖలను సమానపరుచుటలో బాధ్యత కలిగి ఉన్నారని (భద్రత మరియు ఆర్థిక స్థితి మిగిలిన రెండుగా ఉన్నాయి), చెప్పినదానిని హోండురాస్ దిస్ వీక్లో 2006 జూలై 31న ప్రచురించబడింది, ఇంకనూ దాని గురించి తెలుపుతూ శాఖ యెక్క 94% ధనాన్ని అవినీతి మీద మరియు కేవలం 6% శాసనం క్రింద ఉన్న కార్యకలాపాలకు మరియు సంస్థలకు మద్ధతు ఇవ్వడానికి ఉపయోగిస్తారు. ఆ మంత్రివర్గంలోని వేతనాలు అతిపెద్ద మొత్తంలో బడ్జట్ ఖర్చుగా గుర్తించబడింది.
 
రాష్ట్రపతి మదురో యెక్క పాలన టెలికమ్యూనికేషన్స్ రంగాన్ని "ప్రైవేటీకరణ" చేసింది, హాన్డురాన్ జనాభాకు ఈ సేవల యెక్క వేగవంతమైన విస్తరణను వృద్ధి చేయటానికి ఈ అడుగు తీసుకుంది. నవంబరు 2005 నాటికి, దాదాపు 10 ప్రైవేటు-రంగ టెలికమ్యూనికేషన్స్ సంస్థలు హాన్డురాన్ మార్కెట్లో ఉన్నాయి, ఇందులో రెండు మొబైల్ సంస్థలు కూడా ఉన్నాయి. 2007 మధ్యనాటికి, టెలి-కమ్యూనికేషన్స్ సమస్య అప్పుడు ఉన్న ప్రభుత్వాన్ని దెబ్బతీయటం కొనసాగించింది .<ref>[http://www.laprensa.hn/ediciones/2007/08/11/que_nadie_se_atreva_a_intentar_romper_el_orden_constitucional కె నాడీ సే అట్రేవ అ ఇంటన్టార్ రోమ్పెర్ ఎల్ ఆర్డెన్ కన్స్టిట్యుసినల్]{{dead link|date=June 2010}}</ref>
దేశం యెక్క ప్రధాన వార్తాపత్రికలలో [[లా ప్రెంస]], [[ఎల్ హెరాల్డో]], [[లా ట్రిబ్యూనా]] మరియు [[డియారియో టీమ్పో]] ఉన్నాయి. అధికారిక వార్తాపత్రిక లా గసెటా.
 
రాష్ట్రపతి మరియు సాధారణ ఎన్నికలు 2005 నవంబరు 27న జరిగాయి. [[లిబరల్ పార్టీ ఆఫ్ హోండురాస్]] యెక్క [[మాన్యుల్ జెలయా]] (పార్టిడో లిబరల్ డే హోండురాస్: PLH) విజయం సాధించారు, [[నేషనల్ పార్టీ ఆఫ్ హోండురాస్]] యెక్క [[పోర్ఫిరియో పేపే లోబో]] (పార్టిడో నాసియోనల్ డే హోండురాస్: PNH) రెండవ స్థానంలో నిలిచారు. PNH ఎన్నికల ఫలితాలను సవాలు చేసింది, మరియు లోబో సోసా 7 డిసెంబరు వరకు దీనికి ఒప్పుకోలేదు. డిసెంబరు అంతానికి, ప్రభుత్వం పూర్తి బాలట్ లెక్కింపును విడుదల చేసింది, దీనిలో అధికారిక విజయాన్ని జెలయాకు ఇవ్వబడింది. జెలయా హోండురాస్ యెక్క నూతన రాష్ట్రపతిగా 2006 జనవరి 27న పదవీస్వీకారం చేశారు.
 
జెలయా ఒక బద్ధుని-కాని [[జాతీయ సేకరణ]]నుసేకరణను హాన్డురాన్ ప్రజలను అడుగుతూ ఆలోచన లేకుండా జాతి విపత్తుకు దోహదం అయ్యారు: "మీరు ఒప్పుకుంటారా, నవంబర్ 2009 సాధారణ ఎన్నికలలో నాల్గవ బాలట్ జాతీయ రాజ్యాంగ
అసెంబ్లీని కలిగి ఉంటుందా, మరియు అది నూతన రాజకీయ నియోజకవర్గాన్ని ఆమోదిస్తుందా?"<ref>{{cite web|url=http://noticias.terra.com/articulos/act1690222/Zelaya_decide_iniciar_consulta_popular_para_reformar_Constitucion_de_Honduras |title=Zelaya decide iniciar consulta popular para reformar Constitución de Honduras - Terra |publisher=Noticias.terra.com |date=2009-03-24 |accessdate=2010-06-27}}</ref> ఈ సాధ్యపడే అసెంబ్లీలో ప్రతిపాదించిన రాజ్యాంగ సవరణల కాలపరిమితుల మీద ఉండకపోవచ్చు లేదా ఉండవచ్చు– ఎందుకంటే మిలిటరీ మరియు సుప్రీం కోర్ట్ నిర్ణయించటం సాధ్యపడవచ్చు– మరియు ఇతరమైనవి సంబంధం లేనివి మరియు చట్టపరమైన రాజ్యాంగ సవరణలుగా ఉండవచ్చు.<ref>{{cite web|url=http://www.counterpunch.org/fox07312009.html |title=Michael Fox: "The Honduran coup as overture" |publisher=Counterpunch.org |date= |accessdate=2010-06-27}}</ref>
 
=== 2009 హోండురాన్ రాజకీయ విపత్తు ===
{{Main|2009 Honduran constitutional crisis}}
[[దస్త్రం:Zelaya en Brasil Agosto 2009.jpg|thumb|left|upright|2009లో మాన్యుల్ జెలయా]]
[[దస్త్రం:Pro-Micheletti demonstrators.jpg|thumb|upright|మిచెలెట్టికి మద్ధతిస్తున్న ప్రదర్శకులు]]
[[దస్త్రం:Roberto micheletti 01.jpg|thumb|రాబర్టో మిచెలెట్టి]]
[[2009 హోండురాన్ రాజ్యాంగ విపత్తు]]<ref name="ASCOATimeline">{{cite web|url=http://www.as-coa.org/article.php?id=2008&nav=res&subid=61|title=Timeline: The Honduran Crisis |publisher=AS/COA Online|accessdate=22 January 2010|date=12 November 2009}}</ref> ఎడతెరిపి లేకుండా కొనసాగుతున్న [[రాజ్యాంగ విపత్తు]]. రాష్ట్రపతి [[మాన్యుల్ జెలయా]] 28 జూన్ న ఒక "బంధనం-కాని ప్రజాభిప్రాయ సేకరణ"ను రాబోయే నవంబరు ఎన్నికలలో నాల్గవ బాలట్ బాక్స్ కొరకు ప్రజల కోరిక మీద చేపట్టారు, ఇందులో నూతనంగా ఎంపిక కాబడిన రాష్ట్రపతి కాలపరిమితిలో రాజ్యాంగ అసెంబ్లీని హాన్డారన్ ప్రజలు ఏర్పరచుకోవాలని అనుకుంటున్నారా అని అడగబడింది.<ref>http://media.sfexaminer.com/documents/2009-002965HNRPT.pdf</ref> సుప్రీం కోర్టు దిగువ స్థాయి కోర్టులో తీర్పును ఇస్తూ ముందుగా వచ్చిన సేకరణ కూడా ఇదే విషయం మీద ఆధారపడి రాజ్యాంగ విరుద్ధంగా ఉందని దానిని నిషేధించింది. సుప్రీంకోర్టు అంతిమ ప్రజాసేకరణ మీద ఎట్లాంటి నిర్ణయాన్ని తీసుకోలేదు, బదులుగా జెలయా ఏ విధంగా నైనా ఏదైనా విషయం మీద ఎన్నిక చేయటానికి ప్రయత్నిస్తే, అది చట్టవిరుద్ధం అవుతుందని చట్టపరమైన దావాను చేసింది{{Citation needed|date=January 2010}}.
 
జెలయా 2006లో ఆమోదం పొందిన లా ఆఫ్ సిటిజన్ పార్టిసిపేషన్ మీద అతని నిర్ణయాన్ని తీసుకొని ఆ సేకరణతో ముందుకు వెళ్ళటానికి నిశ్చయించుకున్నారు. జెలయా చట్టవిరుద్ధంగా మిలిటరీ కమాండ్ యెక్క ప్రధాన అధికారి జనరల్ రోమియో వాస్క్వజ్ వెలాస్క్వెజ్‌ని ఎన్నిక జరపలేదని తొలగించారు, కానీ సుప్రీం కోర్టు అతని స్థానాన్ని కలిగి ఉండాలని ఆదేశించింది. సుప్రీంకోర్టు తరువాత మిలిటరీని జెలయా చేసిన ప్రకటన కొరకు నిర్భంధించాలని ఆదేశించింది. [[సైనికదళం]] జెలయాను అతని ఇంటిలో 2009 జూన్ 28 తెల్లవారు జామున ఖైదు చేసింది, అదే రోజున నిర్ణయించిన ప్రకారం ఎన్నిక జరగవలసి ఉంది;<ref name="SMH-2009-06-29-first">{{cite web|url=http://news.smh.com.au/breaking-news-world/troops-oust-honduran-president-in-feared-coup-20090628-d1cf.html|title=Troops oust Honduran president in feared coup|first=Ana Fernandez|date=29 June 2009|publisher=Sydney Morning Herald|accessdate=29 June 2009}}</ref>
 
జెలయాను [[సాన్ జోస్, కోస్టా రికా]]కురికాకు తీసుకువెళ్ళేముందు [[తెగుసిగల్పా]]<ref name="BBC-28">{{cite news|publisher=BBC News|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/8123126.stm|title=Honduran leader forced into exile|date=28 June 2009|accessdate=28 June 2009}}</ref> విమానకేంద్రంలో ఉంచారు.<ref name="CNN">{{cite news|publisher=CNN|url=http://edition.cnn.com/2009/WORLD/americas/06/28/honduras.president.arrested/index.html|title=Honduras president detained, sent to Costa Rica, official says|date=28 June 2009|accessdate=28 June 2009}}</ref> జెలయా అనేక సందర్భాలలో దేశంలోకి పునఃప్రవేశించాలని ప్రయత్నించారు. రాజ్యాంగం ప్రకారం, ఏ హాన్డురాన్ పౌరుడినైనా బహిష్కృతి చేయడమనేది చట్టవిరుద్ధం.<ref>హోండురాన్ రాజ్యాంగం యెక్క ఆర్టికల్ 102 http://www.హోండురాస్.com/honduras-constitution-english.html</ref> హాన్డురాన్ కాంగ్రెస్ యెక్క మాజీ అధ్యక్షుడు మరియు జెలయా పార్టీలోని సభ్యుడు అయిన [[రాబర్టో మిచెలెట్టీ]] నేషనల్ కాంగ్రెస్ చేత ఆదివారం 28 జూన్‌న <ref name="WP-2009-06-28">{{cite web|url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/06/28/AR2009062801569.html|title=Honduran military ousts president ahead of vote|first=WILL WEISSERT and FREDDY CUEVAS|date=28 June 2009|publisher=The Washington Post|accessdate=28 June 2009}}</ref> 2010 జనవరి 27కి ముగిసే కాలానికి రాష్ట్రపతిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు.<ref name="SMH-2009-06-29">{{cite web|url=http://news.smh.com.au/breaking-news-world/congress-names-new-interim-honduran-president-20090629-d1fb.html|title=Congress names new interim Honduran president|date=29 June 2009|publisher=The Sydney Morning Herald|accessdate=28 June 2009}}</ref>
 
ఆరంభంలో, ప్రపంచంలోని ఏ ఒక్క దేశమూ ఈ నూతన ప్రభుత్వాన్ని న్యాయమైనదిగా గుర్తించలేదు; UN సభ్యులందరూ జెలయా తొలగింపును ఆకస్మిక విద్రోహంగా ఖండించారు. కొంతమంది U.S. కాంగ్రెస్ [[రిపబ్లికన్ పార్టీ]] సభ్యులు నూతన ప్రభుత్వానికి మద్ధతును బహిరంగంగా ప్రకటించింది.<ref>{{cite web|author=By Rep. Dana Rohrabacher (R-Calif.) |url=http://thehill.com/blogs/congress-blog/foreign-policy/58291-support-democracy-in-honduras-rep-dana-rohrabacher |title=Support democracy in Honduras (Rep. Dana Rohrabacher) - The Hill's Congress Blog |publisher=Thehill.com |date=2009-09-11 |accessdate=2010-06-27}}</ref><ref>{{cite web|url=http://mikepence.house.gov/index.php?option=com_content&task=view&id=3695&Itemid=71 |title=Pence Condemns Obama Administration’S Policies In Honduras |publisher=Mikepence.house.gov |date=2009-11-29 |accessdate=2010-06-27}}</ref> 2009 సెప్టెంబరు 21న, జెలయా తిగిరి హోండురాస్ వచ్చారు మరియు బ్రజిలియన్ రాయబారి కార్యాలయంలో ప్రవేశించారు. జెలయా యెక్క మద్ధతుదారులు రాయబారి కార్యాలయం చుట్టూ నిరసనను వ్యక్తం చేయగా ప్రభుత్వం రాయబారి కార్యాలయానికి వెళ్ళే అవసరమయ్యే సేవలను భంగపరిచి, పరిస్థితులను నియంత్రణలో ఉంచడానికి కర్ఫ్యూని అమలుచేసింది.
 
ఆ తరువాత రోజు, డిక్రీ PCM-M-016-2009లో, ఐదు [[రాజ్యాంగ హక్కుల]]నుహక్కులను తొలగించింది: వ్యక్తిగత స్వేచ్ఛ (ఆర్టికల్ 69), [[భావవ్యక్తీకరణ స్వేచ్ఛ]] (ఆర్టికల్ 72), [[ఉద్యమ స్వేచ్ఛ]] (ఆర్టికల్ 81), [[హబియస్ కార్పస్]] (ఆర్టికల్ 84) మరియు [[సంబంధ స్వేచ్ఛ]] మరియు అసెంబ్లీ ఉన్నాయి.<ref name="elpais_PCMM016_what">{{cite news | first=Pablo | last=Ordaz | pages= | language =Spanish| title=Micheletti ordena el cierre de los medios de comunicación afines a Zelaya | date=28 September 2009 | publisher=[[El País]] | url=http://www.elpais.com/articulo/internacional/Micheletti/ordena/cierre/medios/comunicacion/afines/Zelaya/elpepuint/20090928elpepuint_2/Tes |accessdate=19 October 2009 |archiveurl=http://www.webcitation.org/5keAXJ5C6 |archivedate=19 October 2009 |deadurl=no}}</ref><ref name="narco_PCMM016_details">{{cite web| last =Giordano| first =Al| authorlink =Al Giordano| coauthors =| title =Honduras Coup Leader Micheletti Decrees 45-Day Suspension of Constitution| work =| publisher =[[Narco News]]| date =27 September 2009 | url =http://narcosphere.narconews.com/thefield/3465/honduras-coup-leader-micheletti-decrees-45-day-suspension-constitution |format =| doi =| accessdate =19 October 2009 |archiveurl=http://www.webcitation.org/5keCJUMOB |archivedate=19 October 2009 |deadurl=no}}</ref> ఇది ఒక లెఫ్టిస్ట్ రేడియోను మరియు టెలివిజన్‌ను మూసివేయించింది.<ref name="oas_PCMM016">{{cite web| last =| first =| authorlink =| coauthors =| title =The Office of the Special Rapporteur for Freedom of Expression condemns the suspension of guarantees in Honduras and the violations of the right to freedom of expression| work =| publisher =[[Organization of American States]]| date =29 September 2009| url =http://www.oas.org/OASpage/press_releases/press_release.asp?sCodigo=IACHR71/09 |format =| doi =| accessdate =19 October 2009 |archiveurl=http://www.webcitation.org/5keAWZI7N |archivedate=19 October 2009 |deadurl=no}}</ref> మానవహక్కులను నిషేధించే డిక్రీని అధికారికంగా 2009 అక్టోబరు 19న లా గసేటాలో రద్దుచేశారు.<ref name="reuters_PCMM016_rescinded">{{cite news | first=Mica | last=Rosenberg |coauthors =Gustavo Palencia| pages= | language =| title=Honduras de facto leader lifts ban on media, protests | date=19 October 2009 | publisher=Reuters | url=http://ca.reuters.com/article/topNews/idCATRE59I43L20091019?sp=true |accessdate=19 October 2009 |archiveurl=http://www.webcitation.org/5keB4J3xG |archivedate=19 October 2009 |deadurl=no}}</ref>
 
== శాఖలు మరియు పురపాలకసంఘాలు ==
"https://te.wikipedia.org/wiki/హోండురాస్" నుండి వెలికితీశారు