ఎర్రకోట: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

చి AWB వాడి RETF మార్పులు చేసాను, typos fixed: సెప్టెంబర్ → సెప్టెంబరు, అక్టోబర్ → అక్టోబరు, డిసెంబర using AWB
భాషా సవరణలు
పంక్తి 1:
{{యాంత్రిక అనువాదం}}
{{వికీకరణ}}
 
{{coord|28|39|21|N|77|14|25|E|type:landmark|display=title}}
{{Infobox World Heritage Site
Line 18 ⟶ 15:
}}
 
'''ఎర్రకోట''' : (لال قلہ ) సాధారణముగా '''లాల్ ఖిలాహ్''' అని కాని '''లాల్ ఖిలా ''' అని కాని [[ఆంగ్లం]]లో చెప్పబడే ఈ [[కోట]], [[మొఘల్]] చక్రవర్తి [[షాజహాన్]] చే 15వ శతాబ్దములో [[పాత ఢిల్లీ]] నగరములో (ప్రస్తుతం [[ఢిల్లీ]], [[ఇండియా]]) నిర్మించబడింది. 1857 సంవత్సరములో మొఘల్ చక్రవర్తి [[బహాదుర్ షా జఫర్]] బ్రిటీషువారి పాలన లోని భారత ప్రభుత్వంచే దేశభహిష్కరణకుదేశbaహిష్కరణకు గురి అయ్యే వరకు, ఢిల్లీ పట్టణము మొఘలులకు[[మొఘల్ సామ్రాజ్యం|మొఘలు]]<nowiki/>లకు రాజధానిగా వ్యవహరించింది. బ్రిటీషువారు ఈ కోటను 1947 సంవత్సరములో భారతదేశం స్వాతంత్ర్యం పొందేవరకు, ఒక సైన్య శిబిరములాగ వాడేరు. ఈ కోట ప్రస్తుతము ఒక ప్రసిద్ధ పర్యాటక స్థలముగా ఉండటమే కాకుండా, భారతదేశం యొక్క సార్వభౌమాధికారానికి ఒక శక్తిమంతమైన చిహ్నంగా ఉంది. [[ప్రధానమంత్రి|భారత ప్రధాన మంత్రి]], ఈ కోటలోని లాహోరి గేట్ ప్రాంగణము నుండి ప్రతి ఏడాది [[స్వాతంత్ర్యదినోత్సవం]] రోజు భారత పతాకాన్ని ఎగురవేస్తారు. ఇది UNESCO వారిచే [[ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశం]]గా 2007లో గుర్తించబడింది.<ref name="unesco_whl_entry">{{cite web |url=http://whc.unesco.org/en/list/231 |title=Red Fort Complex |author= |date= |work=World Heritage List |publisher=[[UNESCO]] World Heritage Centre |accessdate=November 15, 2009 }}</ref>.
 
==చరిత్ర==
[[File:Delhi gate (Red Fort).jpg|thumb|ప్రాంతములో ఎర్రకోట యొక్క ఢిల్లీ గేట్]]
[[File:Red Fort 65771487 0479aebecc o.jpg|thumb|సిపాయిల తిరుగుబాటు అనంతరం, ఆక్రమిస్తున్న బ్రిటిష్ వాళ్ళు అనేక ముఘల్ కట్టడాలని పగలకొట్టి, వాళ్ళ యొక్క శిబిరాలని నిర్మించుకున్నారు]]
ఎర్రకోటమొఘల్ చక్రవర్తి [[షాజహాన్|షాజహాను]], ఈ బ్రహ్మాండమైన కోట నిర్మాణాన్ని 1639 మే 13 న ప్రారంభించాడు. 1648 ఏప్రిల్ 6 న నిర్మాణం పూర్తి అయింది. మొదట్లో ఎర్రకోటను ఖిలా-ఇ-ముబారక్ (దీవించబడ్డ కోట) అని సంబోధించబడేదిపిలిచేవారు. ఎందుకంటే అది అప్పట్లో రాజుల కుటుంబానికి నివాస స్థలముగా ఉండేది. ఎర్రకోట యొక్క నిర్మాణ ప్రణాళిక, సలిమ్గార్సలీమ్‌గఢ్ కోటతో అనుసంధానంగా ఉండే విధముగా రూపొందించబడింది. ఈ రాజభావనరాజభవన కోట, పురాతనమైన షాజహానాబాద్ నగరానికి ఒక ముఖ్యమైన కేంద్రముగా ఉండేది. ఎర్రకోట యొక్క నిర్మాణ ప్రణాళిక, అందము మరియు అలంకారము షాజహాన్ చక్రవర్తి పాలనలోని అధ్బుత మొఘల్ సృజనాత్మకతకు అద్దం పట్టింది. షాజహాన్ చక్రవర్తి నిర్మించిన తరువాత ఎర్రకోటలో అనేక కొత్త నిర్మాణాలు చేయబడ్డాయి. వీటిలో ముఖ్యమైన నిర్మాణ దశలు, ఔరంగజేబు తదితర మొఘల్ పాలకులు కాలంలో జరిగాయి. బ్రిటిష్ పాలన సమయములో 1857లో జరిగిన మొదటి స్వాతంత్ర్య యుద్ధం తరువాత, ఎర్ర కోట స్థలములో ముఖ్యమైన భౌతిక మార్పులు జరిగాయి. స్వాతంత్ర్యం తరువాత, ఎర్రకోట భవనాలకి కొన్ని మార్పులు చేర్పులు జరిగాయి. బ్రిటిష్ వాళ్ళ కాలములో ఈ కోటని ముఖ్యంగా ఒక సైనిక శిభిరముగాశిబిరముగా వాడారు. స్వాతంత్ర్యం తరువాత కూడా, 2003వ సంవత్సరము వరకు, కోటలో ఎక్కువ భాగం, భారత సైన్యం ఆధ్వర్యంలోనే ఉండేది.
మొఘల్ చక్రవర్తి [[షాజహాను]], ఈ బ్రహ్మాండమైన కోట నిర్మాణాన్ని 1638 సంవత్సరములో ప్రారంభించగా, 1648 సంవత్సరములో నిర్మాణం పూర్తి అయింది.
ఎర్రకోట, మొదట్లో ఖిలా-ఇ-ముబారక్ (దీవించబడ్డ కోట) అని సంబోధించబడేది. ఎందుకంటే అది అప్పట్లో రాజుల కుటుంబానికి నివాస స్థలముగా ఉండేది. ఎర్రకోట యొక్క నిర్మాణ ప్రణాళిక, సలిమ్గార్ కోటతో అనుసంధానంగా ఉండే విధముగా రూపొందించబడింది. ఈ రాజభావన కోట, పురాతనమైన షాజహానాబాద్ నగరానికి ఒక ముఖ్యమైన కేంద్రముగా ఉండేది. ఎర్రకోట యొక్క నిర్మాణ ప్రణాళిక, అందము మరియు అలంకారము షాజహాన్ చక్రవర్తి పాలనలోని అధ్బుత మొఘల్ సృజనాత్మకతకు అద్దం పట్టింది. షాజహాన్ చక్రవర్తి నిర్మించిన తరువాత ఎర్రకోటలో అనేక కొత్త నిర్మాణాలు చేయబడ్డాయి. వీటిలో ముఖ్యమైన నిర్మాణ దశలు, ఔరంగజేబు తదితర మొఘల్ పాలకులు కాలంలో జరిగాయి. బ్రిటిష్ పాలన సమయములో 1857లో జరిగిన మొదటి స్వాతంత్ర్య యుద్ధం తరువాత, ఎర్ర కోట స్థలములో ముఖ్యమైన భౌతిక మార్పులు జరిగాయి. స్వాతంత్ర్యం తరువాత, ఎర్రకోట భవనాలకి కొన్ని మార్పులు చేర్పులు జరిగాయి. బ్రిటిష్ వాళ్ళ కాలములో ఈ కోటని ముఖ్యంగా ఒక సైనిక శిభిరముగా వాడారు. స్వాతంత్ర్యం తరువాత కూడా, 2003వ సంవత్సరము వరకు, కోటలో ఎక్కువ భాగం, భారత సైన్యం ఆధ్వర్యంలోనే ఉండేది.
 
ఎర్రకోట, [[మొఘల్]] చక్రవర్తి షాజహాన్ యొక్క కొత్త రాజధాని అయిన షాజహానాబాదుకు రాజభవనముగా ఉండేది. షాజహానాబాద్, ఢిల్లీ ప్రాంతములో ఉన్న ఏడవ గొప్ప నగరము. ఆయన, తన పాలనకి గొప్ప గౌరవం కలిగించాలని మరియు నిర్మాణ రంగములో తనకున్న ఉన్నత ఆశలకు మరియు పధకాలకు అవకాశం కలిగించాలనే ఉద్దేశముతో తన రాజధానిని [[ఆగ్రా]] నుండి మార్చారు.
Line 30 ⟶ 26:
ఈ కోట [[యమునా నది]]ని ఆనుకొని ఉంది. ఈ నది నీరు కోట చుట్టూ త్రవ్వబడిన కందకాలకు చేరేది. కోటకి ఈశాన్యము మూలలో ఉన్న గోడ, 1546 సంవత్సరములో [[ఇస్లాం షా సూరి]] కట్టిన పాత రక్షణ కొటైన [[సలిమ్గార్ కోటకి]] ప్రక్కనే ఉంది.ఎర్ర కోట యొక్క నిర్మాణం 1638లో మొదలయి 1648లో ముగిసింది.
 
1783 మార్చి 11,1783 నాడు [[సిక్కు]]లు స్వల్పకాలము [[ఢిల్లీ]]లో ఉన్న ఎర్ర కోటలోకి ప్రవేశించి, దివాన్-ఇ-అంనిఆమ్‌ను ఆక్రమించారు. మొఘలు వజీరు తన సన్నిహితులయిన సిక్కులతో కలిసిపోయి నగరాన్ని వారికి అప్పగించారు. ఈ కార్యము కరోర్ సిన్ఘియా మిస్ల్కి చెందిన సర్దార్ [[బఘెల్ సింగ్]] ధలివాల్ సేనాధిపత్యంలో జరిగింది.
[[File:Historic Lal Quila, Delhi.jpg|thumb|left|భారత పతాకం ఢిల్లీ గేట్ నుండి ఎగురుతూ ఉంది]]
ఈ కోటలో నివసించిన ఆఖరి మొఘలు చక్రవర్తి [[బహదూర్ షా II]] "జఫర్". ఈ కోట మొఘల్ శక్తికి మరియు దాని రక్షణ సామర్ధ్యానికి కేంద్రముగా ఉన్నప్పటికీ, బ్రిటిష్ వాళ్లకి వ్యతిరేకంగా 1857 సంవత్సరములో సిపాయిల తిరుగుబాటు జరిగినప్పుడు, ఎర్రకోటకి రక్షణ కల్పించలేదు. 1857 తిరుగుబాటు విఫలమైన తరువాత, 17 సెప్టెంబరు నాడు జఫర్ కోటని వదిలి వెళ్లారువెళ్లాడు. ఆయన ఎర్రకోటకి బ్రిటిష్ వాళ్ళ ఖైదీగా ఎర్రకోటకు తిరిగి వచ్చారువచ్చాడు. జఫర్ మీద న్యాయ విచారణ 271858 జనవరి, 185827 నాడు ప్రారంభమయి ఆయననుప్రారంభమయింది. అక్టోబరు 7 నాడున ఆయనను రాజ్యబహిష్కరణ చేశారు.
 
151947 ఆగస్టు, [[1947]]లో,15 న భారత్ స్వతంత్ర దేశముగాదేశంగా మారింది. ఈ సందర్భములో, [[భారత ప్రధాన మంత్రి]] [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ]] పతాకాన్ని ఎగుర వేశారువేశాడు. స్వాతంత్ర్యదినోత్సవం రోజు, ప్రధాన మంత్రి దేశీయ పతాకాన్ని ఎగరవేసి ఒక ప్రసంగం ఇచ్చే పద్ధతి ఈ నాటికిఈనాటికీ కొనసాగుతూ ఉంది. [[రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం]] అయినముగిసిన వెంటనే, [[ఇండియన్ నేషనల్ ఆర్మీ]] ఫై జరిగిన ప్రసిద్ధమైన విచారణ ఎర్రకోటలోఎర్రకోటలోనే జరిగింది.
 
== వాస్తుశిల్ప రూపకల్పన ==
Line 78 ⟶ 74:
 
==కోటపై ఉగ్రవాదుల దాడి==
ఈ కోటని డిసెంబరు 2000 లోడిసెంబరులో, [[లష్కర్-ఎ-తోయిబా]] అనే ఉగ్రవాద సంస్థ [[ఎర్రకోటపై దాడి]] చేసింది.అప్పుడు ఇద్దరు సైనికులు, ఒక పౌరుడు చంపబడ్డారుహతులయ్యారు. ఇది భారత్-[[పాకిస్తాన్]] మధ్య [[కాశ్మీర్]] గురించి జరుగుతున్నశాంతి ప్రక్రియని నిరోధించే ప్రయత్నమని కొన్ని వార్తా ప్రసార సంస్థలు వర్ణించాయి.
 
== ఇవి కూడా చూడండి ==
"https://te.wikipedia.org/wiki/ఎర్రకోట" నుండి వెలికితీశారు