వికీపీడియా

ధ్యానం: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

చరిత్రలో దిద్దుబాట్లను ఎంపిక చేసుకుంటూ తేడాలు చూడండి
← మునుపటి తేడాతరువాతి తేడా →
Content deleted Content added
విజువల్వికీటెక్స్ట్
దిద్దుబాటు సారాంశం లేదు
చిదిద్దుబాటు సారాంశం లేదు
పంక్తి 1:
{{యాంత్రిక
 
'''[[ధ్యానం]]''' అనేది ఒక మానసిక సత్ప్రవర్తన. అంటే సాధకుడు ప్రతీకార, యోచన [[బుద్ధి]] నుంచి అమితమైన [[విశ్రాంతి]] లేదా స్పృహను పొందడం. ధ్యానం అనేది పలు మతాలకు సంబంధించిన అంశం. దీనిని పురాతన కాలం నుంచి సాధన చేస్తున్నారు. అలాగే దీనిని మత సంప్రదాయాలకు అతీతంగా కూడా సాధన చేస్తున్నారు. విస్తృత శ్రేణి ఆధ్యాత్మిక లేదా మనస్తత్వభౌతిక సాధనలు విభిన్న ధ్యాన సత్ప్రవర్తనలుగా ఉంటాయి. వీటి ద్వారా అత్యుత్తమ చైతన్య స్థితిని పొందడం మొదలుకుని అత్యధిక [[ఏకాగ్రత]], సృజనాత్మకత లేదా స్వీయ-స్పృహ లేదా సాధారణంగా ఒక విశ్రాంత మరియు ప్రశాంతమైన [[మనస్సు]]ను పొందడం వంటి లక్ష్యాలను సాధించవచ్చు.
 
ప్రాచ్య దేశాల ధ్యాన పద్ధతులను క్రమంగా పాశ్చాత్య దేశాలు కూడా అనుసరిస్తూ, విశేషంగా సాధన చేస్తున్నాయి.
పంక్తి 8:
''ధ్యానం'' అనేది అసలు [[సంస్కృతము|సంస్కృత]] పదము. ఇది "తీక్షణమైన ఆలోచన" అనే అర్థం కలిగిన '''[http://sanskritdictionary.com/dhyai/17665/4 ధ్యై]''' అనే [[సంస్కృతము|సంస్కృత]] మూల పదం నుండి పుట్టింది.<ref name=feurstein06>[[Georg Feuerstein|Feuerstein, Georg]]. [http://www.santosha.com/moksha/meditation1.html "Yoga and Meditation (Dhyana)."] Moksha Journal. Issue 1. 2006. {{ISSN|1051-127X}}, {{OCLC|21878732}}</ref><ref>The verb root "dhyai" is listed as referring to "contemplate, meditate on" and "dhyāna" is listed as referring to "meditation; religious contemplation" on page 134 of {{Cite book |title=A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation and etymological analysis throughout |last=Macdonell |first=Arthur Anthony |authorlink=Arthur Anthony Macdonell |date=1971 |origyear=Reprinted from 1929 |publisher=[[Oxford University Press]] |location=London |isbn=|page=|url=|accessdate=}}</ref>
 
ఆంగ్ల పదం మెడిటేషన్([[ఆంగ్ల భాష|ఆంగ్లం]]: Meditation) ఇండో-యురోపియన్ మూలపదం ''మెడ్'' నుంచి పుట్టింది. "కొలవడానికి" అని దాని అర్థము.<ref>[http://www.takeourword.com/et_k-m.html#mediation టేక్ అవర్ వర్డ్ ఫర్ ఇట్ ఆర్కైవ్ ఆఫ్ ఎటోమాలజీ క్వశ్చన్స్: మెడిటేషన్]</ref><ref>[http://www.bartleby.com/61/roots/IE305.html అమెరికన్ హెరిటేజ్ డిక్షనరీ : లిస్ట్ ఆఫ్ ఇండో యూరోపియన్ మూలాలు]</ref> అది కాస్తా [[లాటిన్]] ''మెడిటేటియో'' ద్వారా ఆంగ్లంలో ''మెడిటేషన్''గా మార్పు చెందింది. వాస్తవానికి ఏదైనా [[భౌతికవాదం|భౌతిక]] లేదా వివేచనాత్మక సాధనను ఇది తెలుపుతుంది. తర్వాత కాలంలో "ధ్యానం" అనే పరిపూర్ణ అర్థాన్ని సంతరించుకుంది.
 
== ఆధ్యాత్మికత మరియు మత ఆధారిత సాధనలు ==
పంక్తి 22:
|year=1995
| doi = 10.1016/0306-9877(95)90299-6}}</ref>
వివిధ ధ్యాన పద్ధతులను వాటి యొక్క ఏకాగ్రత ఆధారంగా వర్గీకరించవచ్చు. కొందరు ఏదైనా ప్రదేశం లేదా నేపథ్య దృష్టి మరియు అనుభవంపై [[ఏకాగ్రత]] వహిస్తారు. దానిని తరచుగా [[ఆనాపానసతి]] అని, ఇతరులు ముందుగానే ఎంపిక చేసుకున్న నిర్దుష్ట వస్తువుపై దృష్టి పెడుతుంటారు. ఇలాంటి వాటిని "ఏకాగ్రతా" ధ్యానం అని పిలుస్తారు. ప్రదేశం మరియు వస్తువు మధ్య బదిలీ చెందే ధ్యాన పద్ధతులు కూడా ఉన్నాయి.<ref name="Perez" />
[[ఫైలు:BodhidharmaYoshitoshi1887.jpg|thumb|బోధిధర్మ సాధన చేస్తున్న జాజెన్.]]
ఆనాపానసతి ధ్యానం లో, సాధకుడు హాయిగా మరియు నిశ్శబ్దంగా కూర్చుని, ఏదైనా వస్తువు లేదా ప్రక్రియ (శ్వాస వంటిది, [[మంత్ర]] వంటి ఒక శబ్దం, ఓ కఠినమైన సమస్య, భావన లేదా ఒక ఆసనం) పై స్పృహ కేంద్రీకరించడం ద్వారా ధ్యాస ఉంచడం. సాధకుడు ఆలోచనా రహిత స్థితి కోసం ప్రయత్నిస్తాడు:
 
<blockquote>...సత్యం లేదా నీ వ్యక్తిగత ఆధీనం నుంచి ఎలాంటి ఆలోచనలు నిన్ను పక్కదోవ పట్టించకుండా నిన్ను ఇబ్బంది పెట్టే సమస్యల నుంచి నీ మనస్సును ప్రశాంతపరిచే విధంగా ఒక స్థితి నుంచి మరో స్థితిలోకి ప్రవేశించడం... ఆలోచన, ప్రతిబింబం లేదా ఉద్వేగం లేని స్థితిని అనాహుత ప్రవేశంగా పేర్కొంటారు. అప్రయత్న స్థితిలో ఉండే సాధకుడు ప్రస్తుతం అలాగే కొనసాగమని కోరబడుతాడు. ఏకాగ్రతను[[ఏకాగ్రత]]<nowiki/>ను ఒక 'సాధనం'గా ఉపయోగించడం ద్వారా...ఒక విషయాన్ని పూర్వ స్థితి నుంచి ప్రస్తుతానికి స్థిరంగా తీసుకురావడం, స్పృహ విషయాలకు సంబంధించిన అభిజ్ఞాత్మక విశ్లేషణ లేదా భావనను దూరం చేయడం మరియు అప్రధాన ఆలోచనా ప్రక్రియల యొక్క [[సహనం]] మరియు విశ్రాంతిని[[విశ్రాంతి]]<nowiki/>ని పెంచడం చేయొచ్చు.<ref name="Perez" /></blockquote>
 
''ఏకాగ్రతా ధ్యానం''ను పలు మతాలు మరియు ఆధ్యాత్మిక సాధనల్లో ఉపయోగిస్తారు. ఆనాపానసతి ధ్యానం ద్వారా ఆలోచనా రహిత స్థితి పొందవచ్చు. అదే ఏకాగ్రతా ధ్యానంలో సాధకుడు ఒక నిర్దుష్ట అంశం (ఉదాహరణకు ఒక పునరుక్త జపం) పై దృష్టి సారిస్తాడు. తద్వారా పరధ్యానాలను తగ్గించుకుంటూ, లక్ష్య వస్తువుపై మనస్సును తిరిగి లగ్నం చేస్తాడు.
 
నడుస్తూ లేదా మామూలు పునరుక్త కృతులు చేస్తూ ధ్యాన సాధన చేయవచ్చు. నిత్యమైన స్వచలిత మానసిక రుగ్మతను తొలగించే విధంగా నడక ధ్యానం సాయపడుతుంది. తద్వారా "అనుభూతులు మరియు సంఘటనల ప్రాథమిక లక్షణమును తిరిగి పొంది, దాని ప్రయోజనాన్ని లేదా తుది ఫలితాన్ని పక్కనపెట్టడం ద్వారా విధానంపై దృష్టి సారించవచ్చు."<ref name="Perez" /> చైనాకి చెందిన [[కి గాంగ్]] వంటి దృష్టాంతాన్ని ఉపయోగించి చేసే ధ్యానంలో సాధకుడు దేహంలోని[[శరీరం|దేహం]]<nowiki/>లోని [[శక్తి]] ప్రవాహం (Qi) పై దృష్టి సారిస్తాడు. ఈ శక్తి ఉదరంలో మొదలై అనంతరం చెల్లాచెదరయ్యేంత వరకు దేహమంతా ప్రవహిస్తుంది.<ref name="Perez" /> [[యోగా]] లేదా [[తంత్ర]] వంటి కొన్ని ధ్యాన పద్ధతులు వివిధ మతాలకు సర్వసాధారణం.<ref name="Knitter">జెన్ బౌద్ధిమతం: [[హెన్రిచ్ డుమౌలిన్]], జేమ్స్ W. హెయిసెగ్, పాల్ F. నిట్టర్‌చే ఒక చరిత్ర (భారతదేశం మరియు చైనా)</ref>
 
=== బాహై ఫెయిత్ (ఏకేశ్వరవాద మతం) ===
ఆధ్యాత్మిక పురోగతికి విద్యుక్తమైన ప్రార్థన మరియు ఉపవాసంతో[[ఉపవాసము|ఉపవాసం]]<nowiki/>తో పాటు ధ్యానం కూడా అవసరమని [[బాహై ఫెయిత్]] బోధిస్తోంది. [[అబ్దుల్ బాహా]] కింది విధంగా చెప్పినట్లు ఉటంకించబడింది:
 
<blockquote>"మీ మనస్సులోని రహస్య ద్వారాలు తీయడానికి ధ్యానం ప్రధానం. ఆ స్థితిలో మనిషి తనకు తానుగా సంక్షిప్తరూపం పొందుతాడు. అదే విధంగా మనిషి అన్ని బాహ్య వ్యాపకాల నుంచి [[విముక్తి కోసం|విముక్తి]] పొందుతాడు. అలాంటి ఆత్మాశ్రయ మనస్థితిలో ఆధ్యాత్మిక జీవితమనే సాగరంలో[[సాగరం]]<nowiki/>లో అతను మునిగిపోతాడు. తద్వారా తమలోని పలు రహస్యాలను ఛేదిస్తారు."<ref>{{cite book |author = `Abdu'l-Bahá |authorlink = `Abdu'l-Bahá |origyear = 1912 |year = 1995 |title = Paris Talks |pages = 175 |publisher = Bahá'í Distribution Service |isbn = 1870989570 |url = http://reference.bahai.org/en/t/ab/PT/pt-55.html }}</ref></blockquote>
 
కొన్ని బాహై సాధనలు ధ్యానయోగ్యమైనప్పటికీ, ఫెయిత్ వ్యవస్థాపకుడుగా [[బాహావుల్లా]] ప్రత్యేకమైన ధ్యాన పద్ధతుల గురించి ఎప్పుడూ వివరించలేదు. అందులో ఒకటి అల్లాహు అబా ({{lang-ar|الله ابهى}}) (దేవుడు అత్యంత తేజోమయుడు) అనే అరబిక్ పదాన్ని ప్రతిదినం [[శుద్ధిస్నానా]]లు చేయడం ద్వారా 95 సార్లు పునరుక్తం చేయడం. బాహా అనేది దేవుడి అత్యంత గొప్ప పేరుగా భావించినట్లుగా బాహా ([[అరబిక్]]: بهاء "వైభవం" లేదా "ప్రాభవం") మాదిరిగానే అబాకు కూడా ఒకే మూలం ఉంది.<ref>{{cite book |last = Smith |first = P. |year = 1999 |title = A Concise Encyclopedia of the Bahá'í Faith |publisher = Oneworld Publications |location = Oxford, UK |isbn = 1851681841 |pages = 243 }}</ref>
పంక్తి 41:
=== బౌద్ధమతం ===
[[File:Buddha.jpg|thumb|left|గతి శాస్త్రీయ ట్రాన్‌క్వాలటీ: ధ్యానంలో ఉన్న బుద్ధుడు]]
[[బౌద్ధ మతము|బౌద్ధమత]] ధ్యానం అనేది సైద్ధాంతికంగా రెండు ఇతివృత్తాలకు సంబంధించింది. మనస్సును పరిణామం చెందించి, తర్వాత స్వయంవీక్షణ ద్వారా తనంతట తానుగా [[అన్వేషణ]] మొదలుపెట్టే విధంగా దానిని ఉపయోగించడం మరియు ఇతర దృగ్విషయాలు.<ref>B. అలాన్ వాలాస్, ''కాంటెప్లేటివ్ సైన్స్.'' కొలంబియా యూనివర్సిటీ ప్రెస్, 2007, పు. 81.</ref> [[బోధి వృక్షం]] కింద ధ్యానం చేస్తున్న సమయంలో [[చారిత్రక బుద్ధ]]యైన [[సిద్దార్ధ గౌతము]]డికి [[జ్ఞానోదయ]]మయింది. ఇరవై ఎనిమిది మంది బుద్ధులు ఆధ్యాత్మిక పురోగతి కోసం సాధకుల బౌద్ధ పురాణం చెబుతోంది. బౌద్ధమతంలో రెండు రకాల ధ్యాన పద్ధతులను [[సమతా]] మరియు [[విపస్సన]]గా ప్రత్యేకించారు. ఈ రెండు కూడా జ్ఞానోదయ సిద్ధికి తోడ్పడుతాయి. మొదటి దానిలో ధ్యాసను ఒకేదానిపై కేంద్రీకరించే లక్ష్యంతో సామర్థ్యాన్ని పెంచుకునే సాధనలు, రెండో దానిలో సత్యం యొక్క నిజ స్వభావాన్ని చూస్తూ, దివ్యచక్షువు మరియు జ్ఞానాన్ని పెంచుకునే లక్ష్యంతో చేసే సాధనలు ఉంటాయి. ఈ రెండు ధ్యాన పద్ధతుల మధ్య తేడా ఎప్పుడూ స్పష్టంగా తెలియదు. [[ఆనాపానసతి]] వంటి సాధనా పద్ధతులను అధ్యయనం చేయడం ద్వారా ఇది విస్పష్టమవుతుంది. ఆనాపానసతి అనేది సమతా సాధనకు మొదలు. అయితే అది పలు దశలు దాటి, చివరకు విపస్సన సాధన వద్ద ముగుస్తుంది.
 
''[[నిబ్బాన]]'' (నిర్వాణ) లక్ష్యాన్ని చేరుకునే దిశగా, [[అష్టాంగ సాధనా మార్గం]]లో భాగంగా [[ఆనాపానసతి]] (''సతి'', ఉదాహరణకు ''[[సతిపత్తాన సుత్త]]'' (విపస్సన ధ్యానం)ను వీక్షించండి) మరియు ఏకాగ్రత (''[[సమాధి స్థితి|సమాధి]]'', ''[[కమ్మత్తాన]]'' (కర్మభూమి) యొక్క ధ్యాన పురోగతిని [[థేరవాద]] బౌద్ధమతం ఉద్ఘాటిస్తుంది. థేరవాద బౌద్ధమతం అనేది నిజమైన సాధన. భిన్నమైన రాశిని[[రాశి]]<nowiki/>ని కలిగిన ప్రతి వ్యక్తికి నిర్వాణ మార్గాన్ని చూపించే వ్యక్తిత్వ శైలిని
ఉపయోగిస్తుంది. శ్వాస (''[[అనాపన]]'' ) మరియు కరుణ (''[[మెట్ట]]'' భావన ధ్యానం) వంటివి ప్రముఖ సనాతన ధ్యాన పద్ధతులు.
 
[[విపస్సన]] తరహా ధ్యానంలో స్పృహ తొలుత ఉచ్వాస నిశ్వాసపైన తర్వాత (శ్వాసప్రక్రియ దాదాపు స్తంభించిపోయి, మనస్సు మరియు గుండె మాత్రం క్రియాశీలకంగా ఉన్నప్పుడు) ఏదైనా మామాలు చిహ్నం (దీపపు వెలుగు), శరీర భాగం (బొటనవేలు లేదా ముక్కు కొనభాగం) లేదా భావన (ఇలాంటి వాటి ద్వారా భావభరిత లేదా వివేచనాత్మక అశాంతి రేకెత్తే అవకాశం ఉండదు)పై దృష్టి పెడుతుంది.
 
[[థాయ్ ఫారెస్ట్ ట్రెడిషన్]] అనేది 20వ శతాబ్దంలోని[[శతాబ్దము|శతాబ్దం]]<nowiki/>లోని ఒక ప్రభావవంతమైన బౌద్ధ ధ్యాన పాఠశాల. [[అజాన్ థాటే]], [[అజాన్ మహా బావు]] మరియు [[అజాన్ ఛా]] వంటి ప్రముఖ ధ్యాన సాధకులు అక్కడి వారే.<ref>తియావానిచ్ K. ఫారెస్ట్ రీకలక్షన్స్: ఇరవై దశాబ్ద థాయ్‌లాండ్‌లో సంచరిస్తున్న సన్యాసులు యూనివర్సిటీ ఆఫ్ హవాయి ప్రెస్, 1997.</ref>
 
[[టెండాయ్]] (టీన్-టై) వంటి జపాన్‌లోని [[మహాయాన]] పాఠశాల్లో మతాచారాలను భారీస్థాయిలో నిర్వహించడం ద్వారా ఏకాగ్రతను అలవరుచుకుంటారు. ప్రత్యేకించి చైనాలోని [[చాన్]] బౌద్ధ పాఠశాలలో (జపాన్‌లో [[జెన్]], కొరియాలో [[సియాన్]] పాఠశాలలుగా ఇవి శాఖలుగా విభజించబడ్డాయి) [[జాజెన్]] ధ్యానం మరియు [[కొవాన్]] ధ్యాన పద్ధతులు సత్యం యొక్క [[వాస్తవిక]] తత్వాన్ని ప్రత్యక్షంగా అనుభవించే అవకాశాన్ని సాధకుడికి కల్పిస్తాయి (ఈ పాఠశాలల యొక్క ప్రతి పేరు కూడా సంస్కృతంలోని [[ధ్యాన]] అనే పదం నుంచి తీసుకోబడి, తర్వాత ఆయా భాషలకు అనుగుణంగా "ధ్యానం"గా అనువదించబడింది). [[టిబెట్ బౌద్ధమతం]]తో [[రహస్య]] [[షింగాన్]] వర్గం పలు విశిష్టతలను పంచుకుంది. జపాన్ [[పద్యమాల]] కవి [[బాషో]] [[కవిత్వం]] అనేది ప్రపంచ పరిస్థితుల్లో [[శాశ్వతత్వం]] యొక్క నిత్యమైన ఆత్మ యొక్క సంక్షిప్త సాక్ష్యాత్కారాల వర్ణన కళకు సంబంధించిన ఒక ధ్యాన ప్రక్రియగా భావించాడు. ఈ విధమైన [[నైతిక]] ప్రయోజన జ్ఞానమును అతని యొక్క ఉత్తమ పద్యం [[నేరో రోడ్స్ టు ది డీప్ నార్త్]] ఆరంభం సందర్భంగా మనం పొందుతాము. బాషో పుణ్యక్షేత్రాలను సందర్శిస్తూ, ఉత్తరానికి పర్యటించిన నేపథ్యంలో [[కేంటర్‌బరీ టేల్స్‌]]లో [[చౌజర్]] పేర్కొన్న దాని కంటే కూడా అతను మరింత ఒంటరిగానూ మరియు కొన్ని సందర్భాల్లో అతి గంభీరమైన [[జీవితయాత్ర]] ద్వారా తన పద్య మరియు గద్య మిశ్రమంలో మృత్యువుపై వితర్కించాడు.<ref>నోబైయుకీ యూసా 'ఇంట్రడక్షన్' ఇన్ భాషో. లోతైన దక్షిణ దిశకు సన్నని రహదారి మరియు ఇతర రవాణా పద్ధతులు నోబైసుకీ యుసా (ట్రాన్స్) పెంగ్విన్ బుక్స్. హార్మాండ్స్‌వర్త్ 1966 p37</ref>
 
[[టిబెట్ బౌద్ధమతం]] ([[వజ్రాయన]]) తన అనుభవ సాధకులకు ఎక్కువగా [[తంత్ర]] గురించి ఉద్ఘాటిస్తుంది. ఫలితంగా అది తంత్రాయన బౌద్ధమతమనే ప్రత్యామ్నాయ పేరును పొందింది. పలువురు [[సన్యాసులు]] రోజంతా గుర్తించదగ్గ రూపంపో ధ్యానం చేయకుండా గడుపుతారు. అయితే వారు సామూహిక అర్చనాక్రమంలో పాల్గొనడం లేదా మంత్రాలను పఠించడం చేయవచ్చు. ఈ పద్ధతిలో, ధ్యానం యొక్క ప్రయోజనం అనేది నిర్మలమైన మనస్సును సాధించడం మరియు సంపూర్ణ జీవితం మరియు మరణంతో ముడిపడిన స్వచ్ఛమైన స్పృహ మార్పు చెందకుండా సాధకులను మనస్సు యొక్క వాస్తవిక స్వభావాన్ని పరిచయం చేయడం.<ref name="Sogyal">సోగైల్, రిన్పోచే (1994) ''ది టిబెటియన్ బుక్ ఆఫ్ లివింగ్ అండ్ డైయింగ్.'' ప్యాట్రిక్ గాఫ్నే మరియు ఆండ్రూ హార్వే ఎడ్స్. న్యూయార్క్: హార్పర్ కొల్లినెస్.</ref><ref>[http://www.mandala.hr/1/groundpathfruit.html గ్రౌండ్, పాత్ మరియు ఫ్రూటెషన్: డ్జోపా చెన్పో యొక్క వీక్షణ, ధ్యానం మరియు చర్య సంబంధించి మెదడు-శరీరం బోధనలు, ది ఇన్నేట్ గ్రేట్ పెర్ఫెక్షన్]. నైషాల్ ఖెంపోతో సూర్య దాస్ కూర్చాడు. ఆగస్టు 25, 2007 నాడు తీయబడినది.</ref>
 
<blockquote>
పంక్తి 58:
</blockquote>
 
పలు [[బౌద్ధమత సంప్రదాయాలు]] [[జ్ఞానోదయ]] మార్గానికి సుగుణం (''[[శీలం]]'' ), ఏకాగ్రత (''ధ్యానం'' ) మరియు జ్ఞానం (''[[పన్నా]]'' ) అనే మూడు రకాల [[శిక్షణ]]లు అవసరమని గుర్తించాయి.<ref>ఉదాహరణకు, [[పాలి కానన్]] నుండి, [[MN]] 44 [http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/mn/mn.044.than.html (తానిసారో, 1998a)] మరియు [[AN]] 3:88 [http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/an/an03/an03.088.than.html (తానిసారో, 1998b) చూడండి.] మహాయాన సంప్రదాయంలో, [[లోటస్ సూత్ర]] [[ఆరు పరిపూర్ణతల]] (''పరమితి'' )లను జాబితా చేసింది, ఇది సత్ప్రవర్తన (''[[శిలా]]'' ), కేంద్రీకరణ ([[సమాధి]]) మరియు జ్ఞానం (''[[ప్రజ్ఞ]]'' )తో సహా మూడుదశల శిక్షణను అందిస్తుంది.</ref> అయితే జ్ఞానోదయానికి ధ్యాన పద్ధతి ఒక్కటే సరిపోదు. అది కేవలం ఆ మార్గంలో ఒక భాగం మాత్రమే. బౌద్ధమతం ప్రకారం, మరోలా చెప్పాలంటే, అంతిమ లక్ష్యాన్ని చేరుకునే దిశగా సామూహిక మానసిక శుద్ధి, నైతిక పురోగతి మరియు [[జ్ఞాన యోగము|జ్ఞాన]] అవగాహన కూడా చాలా అవసరం.<ref>ధర్మకారిణి మణిషిని, ''వెస్ట్రన్ బుద్ధిస్ట్ రివ్యూ.'' http://www.westernbuddhistreview.com/vol4/kamma_in_context.htmlలో ప్రాప్తి చేయవచ్చు</ref>
 
బౌద్ధమతం యొక్క ధ్యాన పద్ధతులు ([[ఏసుక్రీస్తు]] నమోదిత పుట్టుకకు 500 ఏళ్లకు ముందు మరియు [[యేసు|జీసస్]] జీవితకాలంలో [[ఆసియా మినార్]], [[అలెగ్జాండ్రియా]]ల్లోనూ అనుసరించేవారు) కొన్ని [[ఆలోచనాత్మక]] విశ్వాసాల ([[బౌద్ధమతం మరియు క్రైస్తవమతం]]) పురోగతిని ప్రభావితం చేశాయనే వాదన ఉంది.<ref>విల్ డురాంట్, ది స్టోరీ ఆఫ్ సివిలైజేషన్: అవుర్ ఓరియంటెల్ హెరిటేజ్, పార్ట్ వన్ (న్యూయార్క్: సిమాన్ మరియు స్కౌస్టర్, 1935), వాల్యూ. 1, p. 449</ref>
 
 
పంక్తి 68:
[[ఫైలు:Sivakempfort.jpg|thumb|శివుని ధ్యానంలో ఉన్నట్లు కనిపించే బెంగుళూరులోని భారీ విగ్రహం]]
 
[[రాజ యోగా]] (యోగా) అనేది ధ్యానంపై [[ఏకాగ్రత]] సారించే హిందూ వేదాంతంలోని ఆరు పూర్వాచార (''[[ఆస్తిక]]'' ) పాఠశాలల్లో ఒకటి. ''[[ధ్యాన]]'' లేదా ధ్యానం అనేది [[పతంజలి]] తన [[యోగ సూత్రాల్లో]] వివరించిన విధంగా [[రాజయోగం|రాజయోగ]] మార్గానికి సంబంధించిన ఎనిమిది అంగాల్లో ఏడవది. ఆధ్యాత్మిక సాధన (''[[సాధన]]'' )ల్లో భాగంగా ధ్యానానికి దేవుడినే వస్తువు(లక్ష్యం)గా ఎంపిక చేసుకోమని పతంజలి సిఫారసు చేశాడు. సాధన ద్వారా ''[[సమాధి స్థితి|సమాధి]]'' లేదా ఆనందకరమైన ఆత్మ శాంతిని పొందవచ్చు.<ref name="Klostermaier">{{cite book|last=Klostermaier|first=Klaus|title=A survey of Hinduism|publisher=SUNY Press|date=1989|pages=402–403|isbn=9780887068072|url=http://books.google.com/books?id=ltn3OuF_i4sC&pg=PA402}}</ref> 'యోగా' అనే పదం సంస్కృతంలోని ''యుజ్'' నుంచి ఉద్భవించింది. అంటే "నియంత్రించడం", "పరాధీనం చేయడం", "సంఘటితం చేయడం" అని అర్థం. అలాగే ఆధ్యాత్మిక అనుభవాన్ని కలిగించే తపస్విత మరియు ధ్యానం యొక్క పద్ధతులు మరియు సత్ప్రవర్తనల గురించి కూడా అది తెలుపుతుంది. యోగ సాధనలు మనస్సు మరియు భావాలను నియంత్రించడానికి సాయపడుతాయి. తద్వారా [[గర్వం]] నశించి, వాస్తవమైన ''[[ఆత్మ]]'' జ్ఞానం సాక్షాత్కారమవుతుంది. ఫలితంగా ''[[మోక్షం]]'' లేదా విమోచనం సిద్ధిస్తుంది. హిందూమత ధ్యానం అనేది పాఠశాల లేదా వర్గానికి మాత్రమే పరిమితం కాలేదు. ఏకంగా హిందూమతం ఆవల పాశ్చాత్య దేశాలకు సైతం విస్తరించింది.<ref name="Flood" />
 
హిందూమతంలోని వివిధ యోగా పద్ధతులు విభిన్న రకాల వ్యక్తిత్వాల దిశగా రూపొందించబడ్డాయి. చిత్తశుద్ధితో సాధన చేసే సాధకుడు ప్రతి దశలోనూ అంతిమ లక్ష్యాన్ని చేరుకునే విధంగా అవి దోహదపడుతాయి. అందులో మొదటిది [[సమాధి స్థితి|సమాధి]]. ఇక్కడ అద్వైత చైతన్యం అనేది ధ్యానం ద్వారా మాత్రమే సాధ్యం. ఆ తర్వాతది [[సమాధి స్థితి|సమాధి]]. ఇక్కడ అద్వైత చైతన్యం జాగరణ కార్యకలాపాల ద్వారా సాధ్యమవుతుంది.
పంక్తి 74:
19వ శతాబ్దం ఆఖర్లో తూర్పు వేదాంతమును పశ్చిమానికి పరిచయం చేసిన తొలి ప్రభావవంత ఆధునిక ప్రవర్తకుడు [[స్వామి వివేకానంద]] ధ్యానం గురించి కింది విధంగా వివరించాడు.
 
<blockquote>"అన్ని మతాలపై ధ్యానం విపరీతమైన ప్రభావం చూపిస్తోంది. మనస్సు లగ్నమై ఉండే అత్యున్నత స్థితే దాని యొక్క ఆధ్యాత్మిక స్థితి అవుతుందని [[యోగులు]] నిర్థారించారు. బాహ్య లక్ష్యాన్ని (వస్తువు కావొచ్చు)మనస్సు అధ్యయనం చేస్తున్నప్పుడు, దానితో పాటే అది గుర్తించబడుతుంది. అయితే తన యొక్క ఉనికికి దూరమవుతుంది. వ్యక్తి ఆత్మ అనేది స్ఫటికపు ముక్క వంటిది. అయితే అది తనకు దగ్గరగా ఉండే వస్తువు యొక్క రంగును పొందుతుందనేది పురాతన భారత వేదాంతి యొక్క ఉపమానం. ఆత్మ దేనిని తాకినా సరే...అది దాని యొక్క రంగును[[రంగు]]<nowiki/>ను పొంది తీరుతుంది. అదే ప్రయాస. అది ఆ విధమైన బంధాన్ని ఏర్పరుస్తుంది." <ref>స్వామి వివేకానంద. పూర్తి కార్యాచరణలు వాల్యూ 4. http://en.wikisource.org/wiki/The_Complete_Works_of_Swami_Vivekananda/Volume_4/Lectures_and_Discourses/Meditation</ref></blockquote>
 
=== జైనమతం ===
ధ్యానం అనేది మొదటి [[తీర్ధంకరుడు]], స్వామి [[రిషాభా]]<ref name="Acharya Tulsi">{{cite book|first=Acharya Tulsi Key|title=Bhagwan Mahavira|publisher=JVB, Ladnun, India|date=1995|chapter=01.01 Traditions of shramanas|url=http://www.herenow4u.net/index.php?id=66251|accessdate=2009-09-27}}</ref> కాలం నుండి జైనమతంలోని[[జైన మతము|జైనమతం]]<nowiki/>లోని ప్రధాన ఆధ్యాత్మిక ఆచరణల్లో ఒకదాని వలె పేరు గాంచింది<ref name="Acharya Tulsi">{{cite book|first=Acharya Tulsi Key|title=Bhagwan Mahavira|publisher=JVB, Ladnun, India|date=1995|chapter=01.01 Traditions of shramanas|url=http://www.herenow4u.net/index.php?id=66251|accessdate=2009-09-27}}</ref>. మొత్తం ఇరవై నాలుగు తీర్థంకరులు జ్ఞానోదయాన్ని పొందడానికి ముందు గాఢమైన ధ్యానాన్ని ఆచరించారు<ref name="Jainism">{{cite book|first=Sadhvi Vishrut Vibha Key|title=Introduction to Jainism|publisher=JVB, Ladnun, India|date=2007|chapter=1 History and Tradition|accessdate=2009-09-28}}</ref>. వారందరూ వారి చిత్రాలు మరియు ప్రతిమల్లో ధ్యానం చేస్తున్నట్లు కనిపిస్తారు. స్వామి [[మహావీర్]] పన్నెండు సంవత్సరాలు పాటు గాఢమైన ధ్యానం చేసి, జ్ఞానోదయం పొందారు.<ref name="Acharya Tulsi">{{cite book|first=Acharya Tulsi Key|title=Bhagwan Mahavira|publisher=JVB, Ladnun, India|date=1995|chapter=04.04 accomplishment of sadhana|url=http://www.herenow4u.net/index.php?id=66251|accessdate=2009-09-27}}</ref>.
 
పురాతన జైన మత రచనాధోరణి (4వ శతాబ్దం BCE) మహావీరుడు కేవల జ్ఞానాన్ని పొందడానికి ముందుగా ధ్యానం చేసినట్లు పేర్కొంది:<ref>{{cite book | last =Jacobi | first =Hermann | authorlink =Hermann Jacobi | editor =(ed.) [[Max Müller|F. Max Müller]] | title =The Ācāranga Sūtra | publisher =The Clarendon Press | date =1884 | location =Oxford | language =English: translated from [[Prakrit]] | url =http://www.sacred-texts.com/jai/sbe22/sbe2200.htm | series =[[Sacred Books of the East|Sacred Books of the East vol.22, Part 1]] | isbn =070071538X }}</ref>
<blockquote>మొత్తం కుటుంబ సభ్యుల సాహచర్యాన్ని త్యజించి, అతను ధ్యానం చేశాడు. అడిగినప్పుడు, అతను సమాధానం ఇవ్వలేదు; అతను వెళ్లిపోయాడు మరియు అతని సరైన మార్గాన్ని అతిక్రమించలేదు.( AS 312) ఈ స్థలాలు 13 సంవత్సరాలు పాటు వివేకం గల శ్రామనాగా నిలిచాయి; అతను రాత్రింబవళ్లు ధ్యానం చేశాడు, అతనికి అతనే ఆటంకరహితంగా, శౌర్యవంతంగా మారడానికి ప్రయత్నించాడు.
(AS 333) మహవీరుడు ఎటువంటి కదలికలు లేకుండా కొన్ని భంగిమల్లో ధ్యానం (పట్టుదలతో) చేశాడు; అతను ఎగువన, దిగువన, ప్రక్క దిశల్లో (అంశాలు) మానసిక ఏకాగ్రతపై[[ఏకాగ్రత]]<nowiki/>పై ధ్యానం చేశాడు, కోరికల నుండి విముక్తి పొందాడు. అతను ధ్వనులు లేదా రంగులకు ప్రభావితం కాకుండా పాపం మరియు కోరికల నుండి [[విముక్తి కోసం|విముక్తి]] కోసం ధ్యానం చేశాడు; అతను ఒక దోష మర్త్యుడుతో సంశయాలను పొందినప్పటికీ, అతను అజాగ్రత్తగా ఎప్పుడు ప్రవర్తించలేదు. ( AS 374-375)</blockquote>
 
పన్నెండు సంవత్సరాల కంటే ఎక్కువ కాలం పాటు నిష్టలు మరియు ధ్యానం చేసిన తర్వాత, మహావీరుడు ధ్యానంలో పరాకాష్ఠ అయిన శుక్లా ధ్యానం చేస్తున్నప్పుడు కేవల జ్ఞాన స్థితికి ప్రవేశించాడు:<ref>*{{cite book | last =Jacobi | first =Hermann | authorlink =Hermann Jacobi | editor =(ed.) [[Max Müller|F. Max Müller]] | title =The Ācāranga Sūtra | publisher =The Clarendon Press | date =1884 | location =Oxford | language =English: translated from [[Prakrit]] | url =http://www.sacred-texts.com/jai/sbe22/sbe2200.htm | series =[[Sacred Books of the East|Sacred Books of the East vol.22, Part 1]] | isbn =070071538X }} వెర్స్ 986</ref>
<blockquote>పూజ్యభావ తపస్వి మహావీరుడు ఇదే జీవన మార్గంలో పన్నెండు సంవత్సరాలు గడిపాడు; పదమూడవ సంవత్సరంలోని వేసవికాలంలోని[[వేసవి కాలం|వేసవికాలం]]<nowiki/>లోని రెండు మాసంలో, నాలుగవ రాత్రి, వైశాఖ కాంతి, సువార్త అని పిలివబడే దాని పదవ రోజున, విఘయ అని పిలిచే ముహర్తంలో, ఆస్ట్రిజమ్ ఉత్తరఫల్గుణలో [[చంద్రుడు]] ఉన్నప్పుడు, ఛాయలు తూర్పుదిశగా మారినప్పుడు మరియు గ్రిభికగ్రామం పట్టణం వెలుపల మొదటి వేకువజాము ముగిసిన తర్వాత, రిగుపాలికా నది ఉత్తర ఒడ్డున, సమాగా గృహస్థు భూమిలో[[భూమి]]<nowiki/>లో, ఒక సాల్ వృక్షానికి ఎక్కువ దూరంగా కాకుండా, పురాతన ఆలయానికి ఈశాన్య దిశలో, సూర్యుని వేడికి బహిర్గతమయ్యే మిశ్రమ మడమలతో ఆక్రమిత స్థానంలో, మోకాలు పైకి, తల క్రిందికి ఉంచి, లోతైన ధ్యానంలో ఉన్నప్పుడు, నైరూప్య ధ్యానం మధ్యలో, ఆయన నిర్వాణానికి చేరుకున్నారు, సంపూర్ణంగా, ఎటువంటి అంతరాయం లేకుండా, ప్రతిబంధకం లేకుండా, అనంతం మరియు ఉత్తమ విజ్ఞానం మరియు సహజవిజ్ఞానం కేవలా అని పిలిచే దాన్ని పొందాడు. </blockquote>
[[జైనులు]] ధ్యానం సాధనను సూచించడానికి సామే (సమయం) నుండి తీసుకున్న [[ప్రాక్రిత్]] భాషలోని ఒక పదం, [[సమయికా]] అనే పదాన్ని ఉపయోగిస్తారు. సమయికా యొక్క ముఖ్య ఉద్దేశం ఏమిటంటే ఒక "స్థిరమైన మార్పు" ఉండే మానవుడు [[జీవుడు]] రోజువారీ అనుభవాల్లో రాణించడంగా చెప్పవచ్చు మరియు అభ్యాసకుడు "ఆత్మ"లో "మార్పులేని" యదార్థంతో గుర్తించడానికి అనుమతిస్తుంది. ప్రస్తుత సమయాన్ని గడిచిన పోయిన కాలం మరియు భవిష్యత్తు కాలానికి మధ్య బిందువుగా భావిస్తే, సమాయికా అనేది అన్ని జీవులకు ఉండే సహజ స్వభావం ఆత్మను ఆస్వాదిస్తూ, ఈ సమయంలో సంపూర్ణ జాగ్రత్తతో, హెచ్చరికతో మరియు స్పృహతో ఉండాలనే అర్ధాన్ని ప్రబోధిస్తుంది. సమాయికీలో జీవించడాన్ని వర్తమానకాలంలో జీవించడం అని సూచిస్తారు. సమాయికా జైనులు అభ్యసించే ఒక ప్రత్యేక ఎనిమిది రోజుల కాలవ్యవధి [[పర్యుషానా]] సమయంలో ఒక ప్రత్యేక ప్రాముఖ్యతను సంతరించుకుంటుంది. [[సమేయికా]] యొక్క ప్రధాన లక్ష్యాల్లోని ఒకటి ఏమిటంటే సమదృష్టి నాణ్యతను బోధించడంగా చెప్పవచ్చు. ఇది అనుగుణమైన ఆధ్యాత్మికతతో అప్రమత్తంగా ఉండటాన్ని ప్రోత్సహిస్తుంది. సమాయయికా అనేది అన్ని జైన్ విభాగాలు మరియు సంఘాల్లో సాధన చేస్తారు.
"https://te.wikipedia.org/wiki/ధ్యానం" నుండి వెలికితీశారు