వాటికన్ నగరం: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

'''[[వాటికన్]]''' ([[ఆంగ్లం]] : '''Vatican City''') అధికారిక నామం "స్టేట్ ఆఫ్ వాటికన్ సిటి" మరియు " వాటికన్ సిటీ స్టేట్ " (లాటిన్: సివిటాస్ వాటికానా) (పౌరసత్వం వాటికనీ) <ref>"Stato della Città del Vaticano" is the name used in the state's founding document, the [http://www.vaticanstate.va/NR/rdonlyres/FBFEA0E8-B43A-452A-AAA0-1AF49590F658/2614/TrattatoSantaSedeItalia.pdf Treaty between the Holy See and Italy,] article 26.</ref> ఒక నగర-రాజ్యం [[రోమ్]] నగరప్రాంతంలోనే గల ఒక స్వతంత్ర రాజ్యం. [[ప్రపంచము|ప్రపంచం]]<nowiki/>లోనే అత్యంత చిన్న రాజ్యం (వైశాల్యం మరియు జనాభా ఆధారంగా)<ref name="factbook">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/vt.html|title=Holy See (Vatican City)|accessdate=2007-02-22|work=CIA — The World Factbook}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.vaticanstate.va/EN/homepage.htm|title=Vatican City State|publisher=Vatican City Government|accessdate=2007-11-28}}</ref>ఈ రాజ్యం 1929 లో ఏర్పడినది. దీని [[వైశాల్యం]] దాదాపు 44 హెక్టార్లు (110 ఎకరాలు) మరియు జనాభా 1000.

ఇది రోమ్ బిషప్ - పోప్ పాలించిన ఒక మతపరమైన <ref name="factbook"/> లేక సెసర్డోటల్ మొనార్చీ<ref name=pages>{{cite web|url=http://www.catholic-pages.com/vatican/vatican_city.asp |title=Vatican City |publisher=Catholic-Pages.com |accessdate=12 August 2013}}</ref> లేదా పవిత్రమైన-రాచరిక స్థితి (ప్రజాస్వామ్యానికి ఒక రకం). అత్యున్నత జాతీయ కార్యనిర్వాహకులు వివిధ జాతీయ మూలాలకు చెందిన [[కాథలిక్]] మతాధికారులు. 1377 లో ఎవిగ్నాన్ నుండి వచ్చిన పోప్లు తిరిగి వచ్చిన తరువాత వారు సాధారణంగా వాటికన్ సిటీలోని అపోస్టోలిక్ ప్యాలెస్లో నివసిస్తున్నారు. అయితే కొన్నిసార్లు రోమ్ లేదా ఇతర ప్రాంతాలలో క్విరనల్ ప్యాలెస్‌లో నివసిస్తున్నారు.

హోలీ సీ (లాటిన్: సాన్కా సెడెస్) నుండి [[వాటికన్ నగరం]] విభిన్నమైనది. ఇది ప్రారంభ క్రైస్తవ మతంకి చెందినది మరియు ప్రపంచవ్యాప్తంగా 1.2 బిలియన్ లాటిన్ మరియు తూర్పు కాథలిక్ విశ్వాసుల ప్రధాన ఎపిస్కోపల్ సీ . మరోవైపు, స్వతంత్ర నగర-రాజ్యం 1929 లో ఉనికిలోకి వచ్చింది. హోలీ సీ మరియు [[ఇటలీ]] మధ్య లాటెర్ ఒప్పందం ద్వారా ఇది కొత్త సృష్టిగా చెప్పబడింది.<ref name=Preamble /> ఇది పెద్ద పాపల్ రాష్ట్రాల చిహ్నంగా మాత్రమే కాక ( 756-1870) ఇది ఇంతకుముందు మధ్య ఇటలీకి చెందినది. ఒప్పందంలోని నిబంధనల ప్రకారం హోలీ సీ నగరంలో "పూర్తి యాజమాన్యం, ప్రత్యేక అధికారం మరియు సార్వభౌమ అధికారం మరియు అధికార పరిధి" ఉంది. <ref name="lateran">{{cite web|url=http://www.aloha.net/~mikesch/treaty.htm|title=Text of the Lateran Treaty of 1929|publisher=}}</ref>

వాటికన్ నగరంలో సెయింట్ పీటర్స్ బసిలికా, సిస్టీన్ ఛాపెల్ మరియు వాటికన్ మ్యూజియమ్స్ వంటి మతపరమైన మరియు సాంస్కృతిక ప్రదేశాలున్నాయి. వారు ప్రపంచంలోని అత్యంత ప్రసిద్ధ చిత్రాలు మరియు శిల్పాలను కలిగి ఉన్నారు. వాటికన్ సిటీ ప్రత్యేక ఆర్ధికఆర్థిక వ్యవస్థ తపాలా స్టాంపులు మరియు టూరిజంపర్యాటకం మెమెన్టోస్ అమ్మకాలు సంగ్రహాలయాలకు ప్రవేశ రుసుము మరియు ప్రచురణల అమ్మకం ద్వారా ఆర్ధికంగాఆర్థికంగా మద్దతు ఇస్తుంది.

నగరం అధికారిక ఇటాలియన్ పేరు సిట్టా డెల్ వాటిక్‌నో లేదా అధికారికంగా " స్టాటో డెల్లా సిట్టా డెల్ వాటినోనో " అంటే "వాటికన్ సిటీ స్టేట్". హోలీ సీ (ఇది వాటికన్ సిటీ నుండి వేరుగా ఉంటుంది) మరియు కాథలిక్ చర్చి అధికారిక పత్రాల్లో ఎక్లెసియాస్టికల్ లాటిన్‌ను ఉపయోగించినప్పటికీ వాటికన్ నగరం అధికారికంగా ఇటాలియన్‌ను ఉపయోగిస్తుంది. లాటిన్ పేరు స్టేటస్ సివిటిస్ వాటికన్నే;

రోమన్ రిపబ్లిక్ కాలంలో రోమ్ నగరం నుండి టిబెర్ పశ్చిమ తీరంలో ఒక చిత్తడి ప్రాంతానికి "వాటికన్" అనే పేరు ఇప్పటికే వాడుకలో ఉంది. రోమ్ సామ్రాజ్యం ఆధ్వర్యంలో అనేక రాజభవనాలు నిర్మించబడ్డాయి. అగ్రిప్పిన ది ఎల్డర్ (బి.సి.14 - క్రీ.శ. 33 అక్టోబరు 18) ఈ ప్రాంతం ఖాళీ చేయబడి 1 వ శతాబ్దం ఎ.డి లోడిలో తన తోటలను నిర్మించింది. 40 వ శతాబ్దంలో ఆమె కుమారుడు కాలిగుల చక్రవర్తి (31 ఆగస్ట్ఆగస్టు 12-24 జనవరి 41, 41-41) తన తోటలు నిర్మించి నిర్వహించబడ్డాయి. రథసారధులకొరకు సర్కస్ (క్రీ.శ.40) నిర్మించారు. తరువాత ఇది నీరో చేత " సర్కస్ గేయి ఎట్ నరోనిస్ " గా నిర్మించబడింది.<ref>Lanciani, Rodolfo (1892). [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Europe/Italy/Lazio/Roma/Rome/_Texts/Lanciani/LANPAC/3*.html#sec16 Pagan and Christian Rome] Houghton, Mifflin.</ref> సాధారణంగా ఇది " సర్కస్ ఆఫ్ నీరో " అని పిలువబడుతుంది.<ref>{{cite web|url=http://www.vaticanstate.va/content/vaticanstate/en/stato-e-governo/storia/la-citta-del-vaticano-nel-tempo.html|title=Vatican City in the Past|publisher=}}</ref>

వాటికన్ ఒబెలిస్క్ ఈజిప్టులోని హెలియోపోలిస్ నుండి కాలిగులచే మొదట తన సర్కస్ అలంకరించేదుకు తీసుకువచ్చిన స్పిన్‌ను మాత్రమే ప్రస్తుతం దాని చివరి కనిపించే అవశేషంగా ఉంది.<ref>[[Pliny the Elder]], [[Natural History (Pliny)|Natural History]] XVI.76.</ref>క్రీ.శ. 64 లో రోమ్ గ్రేట్ ఫైర్ ఆఫ్ ఫైర్ తరువాత చాలా మంది క్రైస్తవులలో ఈ ప్రాంతం చైతన్యం ప్రదేశంగా మారింది. సెయింట్ పీటర్ తలక్రిందులుగా శిలువ వేయబడడంన ఈ సర్కస్‌లో పురాతన సంప్రదాయం ఉంది.<ref>{{cite web|title=St. Peter, Prince of the Apostles|url=http://www.newadvent.org/cathen/11744a.htm#IV|publisher=Catholic Encyclopedia|accessdate=12 August 2013}}</ref>

సర్కస్ వ్యతిరేకంగా ఉన్న స్మశానంశ్మశానం వయా కర్నేలియా వేరుచేయబడుతుంది. 4 వ శతాబ్దం మొదటి అర్ధభాగంలో సెయింట్ పీటర్ కాన్‌స్టాంటినెన్ బాసిలికా నిర్మించటానికి ముందు శాశ్వత స్మారక కట్టడాలు మరియు చిన్న సమాధులు మరియు బహుదేవతారాధన మతాల అన్ని రకాల అన్యమత దేవతలకు పీఠాలను శాశ్వతంగా నిర్మించారు. శతాబ్దాలు అంతటా వివిధ పాపులు పునరుద్ధరించబడినప్పుడు ఈ పురాతన సమాధి అవశేషాలు వెలుగులోకి వచ్చాయి. 1939 నుండి 1941 వరకు పోప్ 12 వ పియస్ ఆజ్ఞలచే క్రమబద్ధమైన త్రవ్వకాలు ఆరంభం అయ్యాయి. వరకు పునరుజ్జీవన సమయంలో తరచుదనం పెరిగింది. కాంస్టాటియన్ బాసిలికా 326 లో నిర్మించబడింది. ఆ సెయింట్ పీటర్ స్మశానవాటికలోశ్మశానవాటికలో ఖననం చేయబడ్డాడని విశ్వసిస్తున్నారు.<ref>[https://books.google.com/books?id=37b9V9IXDsYC&pg=PA126&dq=Gardner+%22reputed+grave%22&hl=en&sa=X&ei=A3gQUqPdOYWThgeirYCgDg&redir_esc=y#v=onepage&q=Gardner%20%22reputed%20grave%22&f=false Fred S. Kleiner, ''Gardner's Art through the Ages'' (Cengage Learning 2012] {{ISBN|978-1-13395479-8}}), p. 126</ref>

ఈ సమయంలో చాలా వరకు పోప్‌లు వాటికన్ వద్ద నివసించలేదు. రోమ్‌కు ఎదురుగా ఉన్న లాతెరన్ ప్యాలెస్ సుమారు వెయ్యి సంవత్సరాల పాటు వారి నివాస స్థలంగా ఉంది. 1309 నుండి 1377 వరకు వారు ఫ్రాంస్‌లోనిఫ్రాన్స్‌లోని అవ్వన్‌లో నివసించారు. రోమ్‌కు తిరిగివచ్చినప్పుడు వారు వాటికన్ వద్ద నివసించడానికి ఎంచుకున్నారు. వారు 1583 లో క్విరినల్ ప్యాలెస్‌కు తరలివెళ్లారు. తర్వాత పోప్ 5 వ పాల్ (1605-1621) లో పూర్తయింది. కాని 1870 లో రోమ్‌ను స్వాధీనం చేసుకున్న తరువాత వాటికన్‌కు పదవీ విరమణ చేశారు మరియు వారి నివాసము రాజు ఇటలీ రాజ్యానికి తరలించబడింది.

1870 లో పోప్ హోల్డింగ్స్ అస్పష్ట పరిస్థితిలో మిగిలి పోయింది. రోమ్ పీడ్మొంట్ నేతృత్వంలోని దళాలచే జతచేయబడినదిజతచేయబడింది. ఇటలీ మిగిలిన భాగాలను పాపల్ దళాల నామమాత్రపు ప్రతిఘటన తరువాత. 1861 మరియు 1929 మధ్య పోప్ స్థితి "రోమన్ ప్రశ్న" గా సూచించబడింది.

వాటికన్ గోడల లోపల హోలీ సీతో జోక్యం చేసుకునేందుకు ఇటలీ ప్రయత్నించలేదు. అయినప్పటికీ అది చాలా ప్రదేశాల్లో చర్చి ఆస్తిని స్వాధీనం చేసుకుంది. 1871 లో క్విరనల్ ప్యాలెస్ ఇటలీ రాజు చేతిలో పడగొట్టబడి రాజభవనం అయింది. తరువాత పోప్‌లు వాటికన్ గోడలను పదిలంగా ఉంచి నివసించారు.అలాగే కొన్ని పాపల్ ప్రిజోజైట్లను రాయబారులను పంపడం అందుకునే హక్కుతో సహా హామీల చట్టం ద్వారా గుర్తించబడింది. కానీ రోమ్లో పాలించటానికి ఇటాలియన్ రాజు హక్కును పాప్లు గుర్తించలేదు మరియు 1929 లో వివాదం పరిష్కారం అయ్యేంత వరకు వారు వాటికన్ సమ్మేళనంనుసమ్మేళనాన్ని విడిచిపెట్టడానికి నిరాకరించారు; పాపల్ స్టేట్స్ చివరి పాలకుడు పోప్ 9 వ పియస్ (1846-78) ను "వాటికన్లో ఖైదీగా" సూచించారు. లౌకిక శక్తిని విడిచిపెట్టడానికి బలవంతంగా ఆధ్యాత్మిక సమస్యలపై దృష్టి కేంద్రీకరించబడింది.

1929 ఫిబ్రవరి 11 న ఫొఫ్ 11 వ పియుస్ కొరకు హోలీ సీ మరియు ఇటలీ రాజ్యము మధ్య లాటెన్ ఒప్పందం మీద ప్రధాన మంత్రి మరియు బెనిటో ముస్సోలిని ప్రభుత్వ అధిపతి విక్టర్ మూడవ ఇమ్మాన్యూల్ తరపున పోప్ కోసం కార్డినల్ సెక్రటరీ ఆఫ్ స్టేట్ పియట్రో గస్సారీచే సంతకం చేసిన తరువాత ఈ పరిస్థితి పరిష్కరించబడింది.<ref name=Preamble>{{cite web|url=http://www.vaticanstate.va/content/dam/vaticanstate/documenti/leggi-e-decreti/Normative-Penali-e-Amministrative/LateranTreaty.pdf|title=Preamble of the Lateran Treaty|publisher=}}</ref><ref name="lateran"/><ref>[http://www.vatican.va/roman_curia/secretariat_state/archivio/documents/rc_seg-st_19290211_patti-lateranensi_it.html#TRATTATO_FRA_LA_SANTA_SEDE_E_L’ITALIA Trattato fra la Santa Sede e l'Italia]</ref> 1929 జూన్ 7 న అమలులోకి వచ్చిన ఈ ఒప్పందం వాటికన్ సిటీ స్వతంత్ర స్థితిని ఏర్పాటు చేసి కాథలిక్కుల ప్రత్యేక హోదాను పునరుద్ఘాటించింది<ref name=Statute>{{cite web|url=http://www.vatican.va/roman_curia/secretariat_state/archivio/documents/rc_seg-st_19290211_patti-lateranensi_it.html|title=Patti lateranensi, 11 febbraio 1929 – Segreteria di Stato, card. Pietro Gasparri|author=|date=|work=vatican.va}}</ref>

హోలీ సీ ఇది వాటికన్ నగరాన్ని పాలించింది. రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం సమయంలో పోప్ 12 వ పియస్ నాయకత్వంలో తటస్థ విధానాన్ని అనుసరించింది. 1943 సెప్టెంబర్సెప్టెంబరు నాటికి కస్సిబిల్ ఆర్మిస్టైస్‌ను జర్మనీ దళాలు ఆక్రమించుకున్న తరువాత అలాగే 1944 లో మిత్రరాజ్యాల తరువాత సంకీర్ణ దళాలు రోమ్ నగరాన్ని ఆక్రమించినప్పటికీ వారు వాటికన్ నగరాన్ని తటస్థ ప్రాంతంగా గౌరవించారు.<ref>{{cite web|url=http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005446 |title=Rome |publisher=Ushmm.org |accessdate=12 December 2013}}</ref> రోమ్ బిషప్ ప్రధాన దౌత్య ప్రాధాన్యతల్లో వాటికన్ నగరం మీద బాంబు దాడి చేయడం నివారించడం ఒకటి. రోం మీద కరపత్రాలు పడే బ్రిటీష్ వాయుసేన పట్ల కూడా నిరసన వ్యక్తం చేసింది. నగర-రాష్ట్రంలోని కొన్ని ల్యాండింగ్స్ వాటికన్ తటస్థతను ఉల్లంఘించినట్లు పేర్కొంది.<ref name="Chadwick1">Chadwick, 1988, pp. 222–32</ref>

యుద్దంలోయుద్ధంలో అమెరికా ప్రవేశించిన తరువాత అటువంటి బాంబు దాడిని అమెరికా వ్యతిరేకించింది. దాని సైనిక దళాలలోని కాథలిక్ సభ్యులను ఉల్లంఘించినందుకు భయపడింది. కానీ "బ్రిటీష్ నిర్ణయం తీసుకున్నట్లయితే బ్రిటీష్ వారు రోం మీద బాంబు దాడి చేయకుండా బ్రిటీష్‌ను ఆపలేరు". బ్రిటీష్ సామరస్యంగా "యుద్ధం అవసరాలను డిమాండ్ చేసినప్పుడు వారు రోం బాంబు దాడి చేస్తారు" అని అన్నారు.

1942 డిసెంబర్‌లోడిసెంబరులో బ్రిటిష్ రాయబారి రోం "బహిరంగ నగరం" గా ప్రకటించాలని బ్రిటీష్ రాయబారి సూచించారు. రోమ్ బహిరంగ నగరంగా ఉండకూడదని భావించిన బ్రిటీష్ ప్రజల కంటే హోలీ సీ మరింత తీవ్రంగా తీసుకున్న ప్రతిపాదనను ప్రకటించింది. కానీ హోలీ సీ స్వాధీనంలో ఉంచుకున్న ముస్సోలినీ సలహాను తిరస్కరించారు. సిసిలీ మిత్రరాజ్యాల దండయాత్రకు సంబంధించి,1943 జూలై 19 న రోం మీద 500 అమెరికన్ ఎయిర్ క్రాఫ్ట్ బాంబు దాడి చేసింది. ముఖ్యంగా రైల్వే కేంద్రంగా చేసుకుని జరిగిన దాడిలో దాదాపు 1,500 మంది మృతిచెందారు; 12 వ పేస్ స్వయంగా, మునుపటి నెలలో వివరించినట్లు "బాంబు పేలుడు" గురించి "బాధపడుతున్నట్లు", విషాదం దృశ్యాలకు వెళ్లింది. ముస్సోలినీ అధికారం నుండి తొలగించబడిన తరువాత 1943 ఆగస్టు 13 లో మరొక దాడి జరిగింది.

స్విస్ గార్డ్ మినహా పొంటిఫిషియల్ మిలిటరీ కార్ప్స్ 6 వ పాల్ విల్ ద్వారా రద్దు చేయబడిందని 1970 సెప్టెంబర్సెప్టెంబరు 14 న ఒక లేఖలో వెల్లడించింది.<ref name="Vatican State" /> జెండర్మేరీ కార్ప్స్ ఒక పౌర పోలీసు మరియు భద్రతా దళంగా రూపాంతరం చెందింది.

1995 లో సెయింట్ పీటర్స్ బాసిలికాకు సమీపంలోని డొమస్ సాన్టియే మార్థే అతిథిభవనం నిర్మాణం ఇటాలియన్ పర్యావరణ సమూహాలు రాజకీయనాయకుల మద్దతుతో విమర్శించబడింది. కొత్త భవనం సమీపంలోని ఇటాలియన్ అపార్టుమెంట్లుఅపార్టుమెంట్ల నుండి బాసిలికా సందర్శనను అడ్డుకుంటుంది అని వారు తెలిపారు.<ref name="guest house">{{cite book|last=Thavis|first=John|title=The Vatican Diaries: A Behind-the-Scenes Look at the Power, Personalities and Politics at the Heart of the Catholic Church|year=2013|publisher=Viking|location=NY |isbn=978-0-670-02671-5 |pages=121–2}}</ref> కొద్దికాలం పాటు వాటికన్ మరియు ఇటాలియన్ ప్రభుత్వాల మధ్య సంబంధాలను ప్రణాళికలు పడగొట్టాయి. వాటికన్ సాంకేతిక విభాగం అధిపతి వాటి సరిహద్దులలో నిర్మించటానికి వాటికన్ రాష్ట్ర హక్కు అని పేర్కొని సవాళ్లు తిరస్కరించారు.

లాటెరన్ ట్రీటీ ప్రకారం హోలీ సీ కొంత భాగం ఇటాలియన్ భూభాగంలో ఉన్నాయి. వీటిలో ముఖ్యంగా కాస్టెల్ గాండోల్ఫో మరియు ప్రధాన బాసిలికాస్ పాపల్ ప్యాలెస్, విదేశీ రాయబార కార్యాలయాల మాదిరిగానే ప్రాంతీయ హోదాను కలిగి ఉంటాయి. <ref name="treaty"/><ref name="treaty text"/> ఈ లక్షణాలు రోమ్ మరియు ఇటలీ అంతటా వ్యాపించాయి. హోలీ సీలో మిషన్‌కు అవసరమైన అత్యవసర కార్యాలయాలు మరియు సంస్థలు భాగంగా ఉన్నాయి.<ref name="treaty text">Lateran Treaty of 1929, Articles 13–16</ref>

వాటికన్ నగరం వాతావరణం రోమ్ వాతావరణం మాదిరిగానే ఉంటుంది: అక్టోబర్అక్టోబరు నుండి మే మధ్యకాలం వరకు మధ్యస్థ, వర్షపు శీతాకాలాలతో కూడిన సమశీతోష్ణ, మధ్యధరా వాతావరణం సి.ఎస్.ఎ. మరియు మే నుండి సెప్టెంబరు వరకు వేడి, పొడి వేసవికాలాలు ఉంటాయి. సెయింట్ పీటర్ బాసిలికా, ఎత్తులో, ఫౌంటైన్లు మరియు పెద్ద చదును చదరపు పరిమాణం అసమానమైన సమూహం వలన కొన్ని చిన్న స్థానిక లక్షణాలు ప్రధానంగా మిస్ట్స్ మరియు డ్యూస్ ఎర్పడుతుంటాయి.

జూలై 2007 లో శాన్ఫ్రాన్సిస్కో మరియు బుడాపెస్ట్ లలో వరుసగా రెండు సంస్థల ప్రతిపాదనను వాటికన్ ఆమోదించింది.<ref>{{cite web|url=http://www.thegwpf.com/vatican-footprint-wrong-footed/ |title=Vatican footprint wrong-footed |publisher=The Global Warming Policy Forum |date=26 May 2010 |accessdate=2 January 2015}}</ref> హంగేరిలో వాటికన్ వాతావరణం అరణ్యాన్ని సృష్టించడంతో దాని కార్బన్ డయాక్సైడ్ ఉద్గారాలను కప్పివేయడం ద్వారా ఇది మొదటి కార్బన్ తటస్థ రాష్ట్రంగా <ref>{{cite news|url=http://www.physorg.com/news103554442.html |title=The Vatican to go carbon neutral |agency=United Press International |date=13 July 2007 |accessdate=12 September 2009}}</ref> స్వచ్చతకుస్వచ్ఛతకు చిహ్నంగా <ref name=CN070713>[http://www.cathnews.com/news/707/76.php Vatican signs up for a carbon offset forest], ''Catholic News Service'', published 13 July 2007. Retrieved 3 August 2007 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20080705173031/http://www.cathnews.com/news/707/76.php |date=5 July 2008 }}</ref> కాథలిక్కులు ఈ గ్రహంనుగ్రహాన్ని కాపాడటానికి మరింతగా ప్రోత్సహించడానికి పూర్తిగా సంకేత సంజ్ఞగా <ref>[http://www.wcr.ab.ca/news/2007/0723/carbon072307.shtml Climate forest makes Vatican the first carbon-neutral state], ''Western Catholic Reporter'', published 23 July 2007. Retrieved 3 August 2007 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20080304130215/http://www.wcr.ab.ca/news/2007/0723/carbon072307.shtml |date=4 March 2008 }}</ref>ప్రాజెక్టుకు ఏమీ రాలేదు.<ref>[http://www.csmonitor.com/Environment/2010/0420/Carbon-offsets-How-a-Vatican-forest-failed-to-reduce-global-warming Carbon offsets: How a Vatican forest failed to reduce global warming] The Christian Science Monitor</ref><ref>[http://www.ethicalcorp.com/environment/dangers-lurk-offset-investments "Dangers lurk in offset investments"], ''Ethical Corporation'' published 19 September 2011. Retrieved 25 August 2012 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20120427133116/http://www.ethicalcorp.com/environment/dangers-lurk-offset-investments |date=27 April 2012 }}</ref>మే 2007 మేలో వాటికన్‌లో 6 వ పాల్ఆడియన్స్ హాల్ పైకప్పును సోలార్ పానెల్స్‌తో కవర్ చేయడానికి చేసిన ప్రకటన 2008 నవంబర్నవంబరు 26 కార్యరూపందాల్చింది.<ref>[http://webarchive.loc.gov/all/20070612183543/http://www.catholicnews.com/data/stories/cns/0702971.htm Going green: Vatican expands mission to saving planet, not just souls], ''Catholic News Service'', published 25 May 2007. Retrieved 12 June 2007</ref><ref>Glatz, Carol (26 November 2008) [http://salt.claretianpubs.org/sjnews/2008/12/sjn081210a.html Vatican wins award for creating rooftop solar-power generator], ''Catholic News Service''.</ref>

వాటికన్ సిటీ స్టేట్ బడ్జెట్ వాటికన్ మ్యూజియమ్స్ మరియు పోస్ట్ ఆఫీసులను కలిగి ఉంది. స్టాంపులు, నాణేలు, పతకాలు మరియు పర్యాటక మెమెన్టోలను విక్రయం ఆర్ధికంగాఆర్థికంగా మద్దతు ఇస్తుంది; సంగ్రహాలయాలకు ప్రవేశ రుసుము; ప్రచురణల అమ్మకాల ద్వారా. రోమ్ నగరంలో పనిచేసే ప్రతిభావంతులైన ఉద్యోగుల యొక్క ఆదాయాలు మరియు జీవన ప్రమాణాలు పోల్చవచ్చు.<ref name="economy factbook">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/vt.html|title=Holy See (Vatican City): Economy|work=CIA – The World Factbook|accessdate=10 October 2010}}</ref> ఇతర పరిశ్రమలలో ముద్రణ, మొజాయిక్ల ఉత్పత్తి మరియు సిబ్బంది యూనిఫాం తయారీ ప్రాధాన్యత వహిస్తూ ఉన్నాయి. దేశంలో " వాటికన్ ఫార్మసీ " కూడా ఉంది.

వాటికన్ బ్యాంక్ గా పిలువబడే " ది ఇన్స్టిట్యూట్ ఫర్ వర్క్స్ ఆఫ్ రెలిజియన్ " (ఐ.ఒ.ఆర్, ఇంస్టిట్యూట్ పర్ లె ఒప్రె డీ రిలీజియస్), మరియు అక్రానిమ్ ఐ.ఒ.ఆర్. (ఇంస్టిట్యూట్ పర్ లె ఒప్రె డీ రూలీ)తో ప్రపంచ ఆర్ధికఆర్థిక వ్యవస్థలు వాటికన్‌లో నెలకొని ఆర్థిక కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తుంది. ఇది బహుభాషా ఎ.టి.ఎం. లను లాటిన్ భాషాను ఉపయోగిస్తున్నాయి. ఈ లక్షణంతో ప్రపంచంలోని ఒకేఒక ఎ.టి.ఎం ఉండవచ్చని భావిస్తున్నారు.<ref>{{cite web|url=http://www.cardinalseansblog.org/?p=232|title=A Glimpse Inside the Vatican & Msgr. Robert Deeley's Guest Post|author=O'Malley, Seán P. |date=28 September 2006|accessdate=30 January 2008|authorlink=Seán Patrick O'Malley}}</ref>

వాటికన్ సిటీ దాని సొంత నాణేలు మరియు స్టాంపులను జారీ చేస్తుంది. యురోపియన్ యూనియన్ (కౌన్సిల్ నిర్ణయం 1999/98) తో ఒక ప్రత్యేక ఒప్పందానికి కారణమైన 1999 జనవరి 1 నుండి యూరో కరెన్సీని దాని కరెన్సీగా ఉపయోగించింది. 2002 జనవరి 1 న యూరో నాణేలు మరియు గమనికలు ప్రవేశపెట్టబడ్డాయి-వాటికన్ యూరో బ్యాంకు నోట్లను జారీ చేయలేదు. యూరో నాణేలు జారీ చేయడము అనేది ఖచ్చితంగాకచ్చితంగా ఒప్పందముతో పరిమితము అయినప్పటికీ పాలసీలో మార్పు అదే సంవత్సరములో సాధారణముగా అనుమతించబడదు.<ref>{{cite web|url=http://europa.eu/legislation_summaries/economic_and_monetary_affairs/institutional_and_economic_framework/l25040_en.htm|title=Agreements on monetary relations (Monaco, San Marino, the Vatican and Andorra)|accessdate=23 February 2007|work=Activities of the European Union: Summaries of legislation}}</ref>అవి అరుదుగా ఉండడమే అందుకు ప్రధాన కారణం. వాటికన్ యూరో నాణేలు కలెక్టర్ల చేత అధికంగా కోరబడింది.<ref>{{cite web|url=http://cathnews.acu.edu.au/604/100.html|title=Benedict Vatican euros set for release|accessdate=25 September 2014|work=Catholic News|date=21 April 2006}}</ref>యూరో వాటా వరకు వాటికన్ లిన కరెన్సీ మరియు స్టాంపులు తమ సొంత వాటికన్ లిరా కరెన్సీగా వర్గీకరించబడ్డాయి. ఇది ఇటాలియన్ లిరాతో సమానంగా ఉంది.

2012 లో యు.ఎస్. స్టేట్ డిపార్టుమెంటు ఇంటర్నేషనల్ నార్కోటిక్స్ కంట్రోల్ స్ట్రాటజీ రిపోర్ట్, మొదటిసారిగా వాటికన్ దేశాన్ని ఐక్యరాజ్యసమితిలో దేశాలు, ఐక్యరాజ్యసమితి విభాగాలను కలిగి ఉన్న మధ్యతరగతి విభాగంలో చేర్చింది. వీటిలో యునైటెడ్ స్టేట్స్, జర్మనీ, ఇటలీ మరియు రష్యా లేవు.<ref>Pullella, Philip (8 March 2012). [https://www.reuters.com/article/2012/03/08/us-vatican-laundering-idUSBRE82710J20120308 "U.S. adds Vatican to money-laundering 'concern' list."] Reuters.</ref>

2014 ఫిబ్రవై 24 న వాటికన్ ఆర్థిక వ్యవస్థ కోసం ఒక సెక్రటేరియట్ను స్థాపించిందని ప్రకటించింది. కార్డినల్ జార్జ్ పెల్ నేతృత్వంలో హోలీ సీ మరియు వాటికన్ సిటీ రాష్ట్రం ఆర్థిక నిర్వహణ కార్యక్రమాలకు బాధ్యత వహించాలని నిర్ణయించబడింది. ఇది నగదు బదిలీ నేరాలతో ఒక మోన్సిగ్నూర్‌తో సహా ఇద్దరు సీనియర్ మతాధికారుల ఛార్జింగ్ తరువాత జరిగింది. పోప్ ఫ్రాన్సిస్ ఎప్పుడైనా ఏదైనా ఏజెన్సీ యాదృచ్చికయాదృచ్ఛిక తనిఖీలను నిర్వహించడానికి ఆడిటర్-జనరల్ను నియమించారు. అంతర్జాతీయ ద్రవ్య మార్పిడి విధానాలకు అనుగుణంగా నిర్ధారించడానికి వాటికన్ 19,000 ఖాతాలను సమీక్షించటానికి యు.ఎస్. ఆర్థిక సేవల సంస్థను నియమించారు. అపోస్టోలిక్ సీ పామిమోనియ పరిపాలన ప్రపంచంలోని ఇతర కేంద్ర బ్యాంకుల మాదిరిగానే వాటికన్ కేంద్ర బ్యాంకుగా ఉండాలని పాటిఫ్ కూడా ఆదేశించింది.<ref name="VaticanEconomicSecretariat">{{cite news|title=Vatican financial system restructuring begins with new secretariat|url=http://www.theitalynews.net/index.php/sid/220216280/scat/145bb158ac2f80f2/ht/Vatican-financial-system-restructuring-begins-with-new-secretariat|date=25 February 2014|publisher=The Italy News.Net}}</ref>

మొత్తం వాటికన్ నగరం జనసంఖ్య దాదాపు 450 కంటే ఎక్కువ.<ref>{{cite web |url=http://www.vaticanstate.va/content/vaticanstate/en/stato-e-governo/note-generali/popolazione.html |title=Vatican City State: Population|date= |year=2017 |website=Vatican City State |publisher=Presidency of the Governorate of Vatican City State |language=English |access-date=7 December 2017}}</ref> వాటికన్ గోడల లోపల నివసిస్తున్న పౌరులు లేదా రాయబార కార్యాలయాలలో హోలీ సీ దౌత్య సేవలో ("నన్సీయేచర్" అని పిలుస్తారు; ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఒక పాపల్ రాయబారి ఒక "నన్సియో"). వాటికన్ పౌరసత్వం కలిగిన వారిలో రెండు సమూహాలు ఉన్నాయి: వీరిలో ఎక్కువమంది మతాచార్యులు హోలీ సీ సేవలో పనిచేస్తారు. దేశంలో అధికారులు చాలా తక్కువగా ఉన్నారు; వీరితో స్విస్ గార్డ్ ఉంటాడు. వాటికన్ కార్మికులుగా 2,400 మంది ఉద్యోగులు పనిచేస్తున్నారు. వీరిలో వాటికన్ వెలుపల నివసిస్తున్న ఇటలీ పౌరులు అధికంగా ఉన్నారు. కొందరు ఇతర దేశాల పౌరులు ఉన్నారు. తత్ఫలితంగా, నగరంలోని పౌరులు అందరూ కాథలిక్కులు. వీరు ప్రార్ధనాప్రార్థనా ప్రదేశాలలో ఉన్నారు.

2011 ఫిబ్రవరి 22 న పోప్ 16వ బెనెడిక్ట్ ఒక "పౌరసత్వం, రెసిడెన్సీ మరియు ప్రాప్తికి సంబంధించిన చట్టం" ను వాటికన్ సిటీలో మార్చి 1 న అమలులోకి తెచ్చింది. ఇది 1929 లో "పౌరసత్వం మరియు నివాసం గురించి చట్ట" కు బదులుగా వచ్చింది.<ref>{{cite web|title=Law on Citizenship, Residency and Access to the Vatican|date=1 March 2011|publisher=VIS – Vatican Information Service|url=http://visnews-en.blogspot.com/2011/03/law-on-citizenship-residency-and-access.html|accessdate=1 March 2011}}</ref> కొత్త చట్టం లోచట్టంలో 16 అంశాలు ఉన్నాయి. అయితే పాత చట్టం 33 అంశాలను కలిగి ఉంది.<ref name=LawNowAllows>{{cite web|title=Law Now Allows for Vatican Residents: 1929 Code Replaced |date=2 March 2011 |work=ZENIT |publisher=Innovative Media, Inc. |url=http://www.zenit.org/article-31900?l=english |accessdate=2 March 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110623221238/http://www.zenit.org/article-31900?l=english |archivedate=23 June 2011 }}</ref> ఇది 1929 తరువాత మార్పులు చేయడం ద్వారా పాత చట్టం నవీకరించబడింది. వాటిలో 1940 వాటికాన్ సిటీ పౌరసత్వం, డ్యూరంటే మునరే, హోలీ సీ దౌత్య సేవ వంటి అంశాలు ఉన్నాయి.<ref>[http://www.toscanaoggi.it/Vita-Chiesa/STATO-CITTA-DEL-VATICANO-NUOVA-LEGGE-SULLA-CITTADINANZA "Stato Città del Vaticano: Nuova legge sulla cittadinanza" in ''Toscana Oggi'', 3 January 2011]</ref> అధికారిక వాటికన్ "నివాసితులు" అంటే వాటికన్ నగరంలో నివసిస్తున్న ప్రజల కొత్త వర్గం సృష్టించారు; ఇవి వాటికన్ పౌరుల కొరకు కావు.<ref name=LawNowAllows/>