క్వాంటం సంఖ్య: కూర్పుల మధ్య తేడాలు
Content deleted Content added
దిద్దుబాటు సారాంశం లేదు |
దిద్దుబాటు సారాంశం లేదు |
||
పంక్తి 1:
{{in use}}
==ఉపోద్ఘాతం==
[[అణువు]] (atom) నిర్మాణ శిల్పం అర్థం చేసుకునే ప్రయత్నంలో రకరకాల నమూనాలు వాడుకలోకి వచ్చేయి. వీటిల్లో ముందుగా ప్రాచుర్యం లోనికి వచ్చినది [[నీల్స్ బోర్]] ప్రతిపాదించిన నమూనా. ఈ బోర్ నమూనాలో అణుగర్భంలో ఒక కేంద్రకము (nucleus), దాని చుట్టూ [[ఎలక్ట్రాను]]లు నిర్దిష్టమైన దూరాలలో ప్రదక్షణాలు చేస్తూ ఉంటాయి. తక్కువ శక్తి గల ఎలక్ట్రానులు కేంద్రకానికి దగ్గరగా ఉన్న కక్ష్యల (orbits) వెంబడి, ఎక్కువ శక్తి ఉన్న ఎలక్ట్రానులు కేంద్రకానికి దూరంగా ఉన్న కక్ష్యల వెంబడి ప్రదక్షణలు చేస్తూ ఉంటాయి. అందుకని ఈ కక్ష్యల దూరాలని {{mvar|n|size=120%}}= 1, 2, 3... అనుకుంటూ పూర్ణాంకాలుగా సూచించడం ఆచారం అయిపోయింది. ఈ {{mvar|n|size=120%}} ని మొదటి గుళిక (క్వాంటం) సంఖ్య అంటారు. కనుక {{mvar|n|size=120%}} విలువ తెలిస్తే ఎలక్ట్రాను ఎంత శక్తివంతమైన స్థితిలో ఉందో తెలుస్తుంది. ఇది కక్ష్య సైజుని (పరిమాణంని), లేదా శక్తి స్థాయిని సూచిస్తుంది. ఈ {{mvar|n|size=120%}} విలువ పెరిగే కొద్ది కక్ష్య సైజు, శక్తి పెరుగుతాయి. ఈ {{mvar|n|size=120%}} విలువ 1 నుండి బాహ్య ఎలక్ట్రాన్ కలిగి వున్న స్థాయి వరకు ఉంటుంది.
ఉదాహరణకు సీజీయం (Cs) లో బాహ్య ఎలక్ట్రాన్ శక్తి స్థాయి {{mvar|n|size=120%}} = 6 గల
ఎలక్ట్రాను పరిస్థితి (state) ని వర్ణించడానికి అది ఎంత శక్తివంతంగా ఉందో చెప్పినంత మాత్రాన సరిపోదు. (ఒక మనిషిని వర్ణించాలంటే ఆ మనిషి పొడుగు, బరువు, జుత్తు రంగు, కళ్ళ రంగు, వగైరాలు ఎలా కావాలో అదే విధంగా ఒక ఎలక్ట్రాను స్థితిని వర్ణించడానికి అది కేంద్రానికి ఎంత దూరంలో ఉందో (అనగా, {{mvar|n|size=120%}} విలువ) చెప్పాలి, ఎంత జోరుగా ప్రదక్షిణం చేస్తున్నాదో (అనగా, కోణీయ వేగం, {{mvar|l|size=120%}} విలువ) చెప్పాలి. దీనినే ఇంగ్లీషులో అజిముతల్ క్వాంటం నంబర్ అంటారు. అదే విధంగా ఎలక్ట్రాను యొక్క అయస్కాంత కదలిక, ({{mvar|m|size=120%}} విలువని మేగ్నెటిక్ క్వాంటం నంబర్ అంటారు. ఆ చేసే ప్రదక్షిణంలో భ్రమణం (spin) ఉందో లేదో సూచించే ({{mvar|s|size=120%}} విలువని స్పిన్ క్వాంటం నంబర్ అంటారు. వీటన్నిటిని (అనగా, {{mvar|n, l, m, s,|size=120%}}) కలిపి గుళిక సంఖ్యలు (quantum numbers) అంటారు. ▼
==అణువు స్థితి==
== <u>'''సంప్రదాయ నామావళి :'''</u> ==▼
▲ఎలక్ట్రాను పరిస్థితి (state) ని వర్ణించడానికి అది ఎంత శక్తివంతంగా ఉందో చెప్పినంత మాత్రాన సరిపోదు. (ఒక మనిషిని వర్ణించాలంటే ఆ మనిషి పొడుగు, బరువు, జుత్తు రంగు, కళ్ళ రంగు, వగైరాలు ఎలా కావాలో అదే విధంగా ఒక ఎలక్ట్రాను స్థితిని వర్ణించడానికి అది కేంద్రానికి ఎంత దూరంలో ఉందో (అనగా, {{mvar|n|size=120%}} విలువ) చెప్పాలి, ఎంత జోరుగా ప్రదక్షిణం చేస్తున్నాదో (అనగా, కోణీయ వేగం, {{mvar|l|size=120%}} విలువ) చెప్పాలి. దీనినే ఇంగ్లీషులో అజిముతల్ క్వాంటం నంబర్ అంటారు.
అదే విధంగా ఎలక్ట్రాను యొక్క అయస్కాంత కదలిక, ({{mvar|m|size=120%}} విలువని మేగ్నెటిక్ క్వాంటం నంబర్ అంటారు. ఆ చేసే ప్రదక్షిణంలో భ్రమణం (spin) ఉందో లేదో సూచించే ({{mvar|s|size=120%}} విలువని స్పిన్ క్వాంటం నంబర్ అంటారు. వీటన్నిటిని (అనగా, {{mvar|n, l, m, s,|size=120%}}) కలిపి గుళిక సంఖ్యలు (quantum numbers) అంటారు.
గుళిక వాదంలో గతి (orbit), విగతి (orbital), శక్తి స్థానం (energy level), కోశం (shell) అనే మాటలు తరచుగా వినిపిస్తూ ఉంటాయి. స్థూలంగా ఈ మాటలు అన్నీ దరిదాపుగా ఒకే భావాన్ని చెబుతాయి. సూక్ష్మంగా ఈకలు పీకితే చిన్న చిన్న తేడాలు కనబడతాయి. ఒకే భావానికి ఇన్ని మాటలు ఉండడానికి కారణం ఏమిటంటే మొదట్లో ఈ భావాలు సమగ్రంగా మన అవగాహనలోకి రాలేదు. ఇప్పుడు అవగాహన పెరిగింది కానీ బంకనక్కిరికాయల్లా ఈ పాత మాటలు మనని పట్టుకు వేలాడుతున్నాయి. ఇప్పుడు పొమ్మంటే పోవు. పుస్తకాలు అన్నీ తిరగ రాయడం సాధ్యమా?
Line 36 ⟶ 42:
|}
== కోశం (shell), శక్తి స్థానం (energy level), విగతి (orbital)== అనే భావాలకి నిర్దిష్టమైన నిర్వచనాలు ఇద్దాం.
ఇప్పుడు కోశం (shell), శక్తి స్థానం (energy level), విగతి (orbital) అనే భావాలకి నిర్దిష్టమైన నిర్వచనాలు ఇద్దాం.
* ప్రాథమిక గుళిక సంఖ్య {{mvar|n|size=120%}} సమానమైన ఎలక్ట్రానులన్నీ ఒకే కోశానికి చెందుతాయి.
* ఒక కోశంలో (అనగా, ఒకే {{mvar|n|size=120%}} విలువ ఉన్న సందర్భాలలో) దిగంశ గుళిక సంఖ్యలు (అజిముతల్ క్వాంటం సంఖ్యలు) (అనగా, {{mvar|l|size=120%}} విలువలు) సమానమైన సందర్భాలలో ఎలక్ట్రానులన్నీ ఒకే ఉప-కోశానికి చెందుతాయి.
* ఒక ఉప-కోశంలో (అనగా, ఒకే {{mvar|n|size=120%}} విలువ, ఒకే {{mvar|l|size=120%}} విలువ, ఒకే {{mvar|m|size=120%}} విలువ) ఉన్న ఎలక్ట్రానులన్ని ఒకే విగతికి చెందుతాయి. అనగా, ఒకే విగతిలో ఉన్న ఎలక్ట్రానులన్ని ఒకే శక్తితో, ఒకే ఆకారంలో, ఒకే దిశాశీలంతో ఉంటాయి.
* బోర్ నమూనాలో కనిపించే గతులు (orbits), ఇక్కడి కోశాలు (shells) - రెండూ ఒకే భావాన్ని చెబుతాయి. ఈ కోశాలని లెక్కపెట్టడానికి {{mvar|n|size=120%}} = 1, 2, 3,... అనే గుళిక సంఖ్యలని వాడతారు.
* ఉపకోశం: కోశాలలో ఒకటో, రెండో, మూడో,... , ఉప-కోశాలు ఉంటాయి. వీటికి {{mvar|s|size=120%}}, {{mvar|p|size=120%}}, {{mvar|d|size=120%}}, {{mvar|f|size=120%}} అనే పేర్లు పెట్టేరు. ఉదాహరణకి మొదటి ({{mvar|n|size=120%}} = 1) కోశంలో ఒకే ఒక ఉప-కోశం {{mvar|n|size=120%}} ఉంటుంది. రెండవ ({{mvar|n|size=120%}} = 2) కోశంలో రెండు ఉప-కోశాలు {{mvar|s|size=120%}}, {{mvar|p|size=120%}} ఉంటాయి. మూడవ ({{mvar|n|size=120%}} = 3) కోశంలో మూడు ఉప-కోశాలు {{mvar|s|size=120%}}, {{mvar|p|size=120%}}, {{mvar|d|size=120%}} ఉంటాయి. అటుపైన అన్ని కోశాలలో నాలుగేసి ఉప-కోశాలు {{mvar|s|size=120%}}, {{mvar|p|size=120%}}, {{mvar|d|size=120%}}, {{mvar|f|size=120%}} లు ఉంటాయి.
*వివిగతి (orbital): విగతి అంటే కేంద్రకం చుట్టూ ఉన్న ప్రదేశంలో ఎలక్ట్రాను కనబడే సంభావ్యతని తెలియజేసేది. ప్రతి ఉప-కోశంలోను ఒకటో, అంతకంటే ఎక్కువో విగతులు పడతాయి. నిర్దిష్టంగా చెప్పాలంటే -▼
▲విగతి అంటే కేంద్రకం చుట్టూ ఉన్న ప్రదేశంలో ఎలక్ట్రాను కనబడే సంభావ్యతని తెలియజేసేది. ప్రతి ఉప-కోశంలోను ఒకటో, అంతకంటే ఎక్కువో విగతులు పడతాయి. నిర్దిష్టంగా చెప్పాలంటే -
ఉప-కోశం {{mvar|s|size=120%}} లో 1 విగతి పడుతుంది లేదా 2 ఎలక్ట్రానులు పడతాయి.
Line 270 ⟶ 275:
▲ఉదాహరణకు సీజీయం (Cs) లో బాహ్య ఎలక్ట్రాన్ శక్తి స్థాయి 6 గల షెల్ లో ఉండడం వల్ల సిజియంలో ఎలక్ట్రాన్ యొక్క n విలువ 1 నుండి 6 దాకా
[[వర్గం:భౌతిక శాస్త్రము]]
| |||