హైడ్రోజన్: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

పుస్తక మూలం చేర్చాను
ట్యాగు: 2017 source edit
దిద్దుబాటు సారాంశం లేదు
పంక్తి 1:
{{విస్తరణ}}
{{Infobox hydrogen}}
'''ఉదజని''' ([[ఆంగ్లం]]: '''Hydrogen'''), ఒక [[రసాయన మూలకం]]. దీనిని తెలుగులో ఉదజని అని పిలుస్తారు. దీన్ని "H" అనే సంకేతముతో సూచిస్తారు. ఉదజని యొక్క పరమాణుఅణు సంఖ్య 1. మూలకాల పట్టికలో ఇది మొదటి మూలకం. సాధారణోష్ణము మరియు పీడనముల వద్ద ఇది రంగు, వాసన, రుచిలేనిరుచి లేని, అలోహిత <!--nonmetallic, tasteless, highly flammable diatomic gas--> ద్విపరమాణుబణు (H<sub>2</sub>) [[వాయువు]] (molecular gas). 1.00794 గ్రా/మోల్ యొక్క పరమాణు భారముతో ఉదజని అత్యంత తేలికైన [[మూలకము]] మరియు అత్యంత తేలికైన వాయువు. ఇది గాలికంటేగాలి కంటే తేలికైన వాయువు. ఒక లీటరు గాలి భారము 1.29 గ్రాములైతే ఒక లీటరు ఉదజని యొక్క బరువు 0.09 గ్రాములు.
 
[[హెన్రీ కావెండిష్]] అనే శాస్త్రవేత్త [[1766]]లో [[ఉదజని]]నుని మొదటిసారిగా లోహాలను ఆమ్లంతో చర్యజరిపిచర్య జరిపి తయారు చేశాడు. ఇది గాలిలో మండి ఉదకము (నీరు) ను ఇస్తోంది కాబట్టి దీనిని తెలుగులో ఉదజని అని కూడా అంటారు.
 
== లక్షణాలు ==
హైడ్రోజన్ అణువు తన [[అణు కేంద్రకం|కేంద్రకం]] కన్నా 145వేల145 వేల రెట్లు పెద్దది.<ref>{{Cite book|title=అణువుల శక్తి|last=రోహిణీ ప్రసాద్|first=కొడవటిగంటి|publisher=హైదరాబాద్ బుక్ ట్రస్ట్|year=2012|isbn=|location=హైదరాబాద్|pages=49}}</ref>
 
== ఉపయోగాలు ==
=== పారిశ్రామిక రసాయనాల సంశ్లేషణ ===
* హేబర్ పద్ధతిలో [[అమ్మోనియా]] సంశ్లేషణ : 450-500 C ఉష్ణోగ్రత, 200 A పీడనం వద్ద ఇనప చూర్ణం [[ఉత్ప్రేరకం]] సమక్షంలో నైట్రోజన్ వాయువు, ఉదజని వాయువుతో సంయోగం చెంది అమ్మోనియా తయారవుతుంది.
* ఉదజని వాయువును క్లోరిన్ వాయువుతో ఆమ్ల నిరోధక గదుల్లో మండించి, క్రియాజన్యం [[HCl]]ను నీటిలో శోషించడం ద్వారా [[హైడ్రోక్లోరిక్ ఆమ్లం]] తయారుచేస్తారు.
* 300 C ఉష్ణోగ్రత, 200 A పీడనం వద్ద [[ZnO]], [[CrO3]] ఉత్ప్రేరకంపై వాటర్ గ్లాస్ ను ఉదజనితో కలిపి పంపితే [[మిథనాల్మెతనాల్]] తయారవుతుంది.
 
=== పారిశ్రామిక ఇంధనంగా ===
ఉదజనిను పారిశ్రామిక [[ఇంధనం]]గా విస్తారంగా ఉపయోగించడానికి కారణం దాని అధిక దహనోష్ణందహనోష్ణత (242 కి.జౌ./మోల్).
* ఆక్సీ ఉదజని బ్లో టార్చ్ లో ఉదజనిను శుద్ధ ఆక్సిజన్ తో మండించినప్పుడు అధిక ఉష్ణోగ్రత (2800 C) గల జ్వాల వస్తుంది. దీనిని [[వెల్డింగ్]] చేయడానికి, [[ప్లాటినమ్]], క్వార్ట్జ్ లను ద్రవీకరించడానికి ఉపయోగిస్తారు.
* [[బొగ్గు]]ను నిర్వాత స్వేదనం (Destructive distillation) చేస్తే వెలువడే క్రియాజన్యాలను నీటిలోకి పంపి తారువంటి పదార్ధాలను చల్లబరిచి ద్రవీకరించిన తరువాత వచ్చే వాయు పదార్థం '[[కోల్ గాస్]]'. దీనిలో ఉదజని (45-55 %), మీథేన్ (25-35 %), కార్బన్ మోనాక్సైడ్ (4-11 %) ఉంటాయి. ఇది ఒక ముఖ్యమైన పారిశ్రామిక ఇంధనం దీని [[కెలోరిఫిక్]] విలువ 21,000 కి.జౌ./మీ<sup>3</sup>.
* [[ఉదజని]], [[కార్బన్ మోనాక్సైడ్]] లేదా [[మీథేన్]] వంటి ఇంధనాలను దహనం చేయడాంచేయడం ద్వారా వచ్చే శక్తిని సరళరీతిలోసరళ రీతిలో విద్యుచ్ఛక్తిగా మార్చే విధుత్విద్యుత్ ఘటాలను "ఇందన ఘటాలు" అంటారు. ఈ ఘటాన్ని అపోలో అంతరిక్ష కార్యక్రమంలో విద్యుత్ సరఫరాకు ఉపయోగించారు.
 
===నూనెల హైడ్రోజనీకరణంలో===
అసంతృప్త నూనెలను సంతృప్త క్రొవ్వులుగా మార్చే ప్రక్రియలో హైడ్రోజన్ వాయువును ఉపయోగిస్తారు. అసంతృప్త నూనెలకు హైడ్రోజన్ వాయువు పంపిస్తూ నికెల్ [[ఉత్ప్రేరకం]] సమక్షంలో వేడిచేసినపుడు సంతృప్త క్రొవ్వులు ( డాల్డా, వనస్పతి మొదలగునవి) తయారుచేస్తారు.
"https://te.wikipedia.org/wiki/హైడ్రోజన్" నుండి వెలికితీశారు