|
14 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో విజయనగర సామ్రాజ్యం అభివృద్ధికి ముందు దక్కను హిందూ రాష్ట్రాలు - దేవగిరి యాదవ సామ్రాజ్యం, వరంగలు కాకతీయ రాజవంశం, మదురై పాండ్య సామ్రాజ్య సైన్యాలు విజయనగరం మీద పదేపదే దాడి చేశారు. 1336 లో ఎగువ దక్కను ప్రాంతం (ఆధునిక మహారాష్ట్ర, తెలంగాణ)అంతటినీ సుల్తాను అలావుద్దీను ఖల్జీ, ఢిల్లీ సుల్తానేటు ముహమ్మదు బిన్ తుగ్లకు సైన్యాలు ఓడించాయి.<ref name="onlykingdom"/><ref>{{cite book| title= The Oxford History of India| author= VA Smith| url= https://archive.org/stream/oxfordhistoryofi00smituoft#page/274/mode/2up| publisher= Clarendon: Oxford University Press| pages= 275–298}}</ref>
Furtherక్రీ.శ. south1294 inలో theఢిల్లీ Deccanసుల్తానేటు region,ముస్లిం aదళాలు Hoysalaదేవగిరి commander,సెయునా Singeyaయాదవుల Nayaka-IIIభూభాగాలను (1280–1300ఓడించి AD)స్వాధీనం declaredచేసుకున్న independenceతరువాత afterదక్కను theప్రాంతానికి Muslimదక్షిణంలో forcesహొయసల ofసైనికాధికారి theసింగేయ Delhiనాయకా Sultanate-3 defeated(క్రీ.శ and1280–1300) captured the territories of the [[Seuna Yadavas of Devagiri]] in 1294స్వాతంత్ర్యం CEప్రకటించారు.<ref name="Stein1989p18">{{cite book|author=Burton Stein|title=The New Cambridge History of India: Vijayanagara |url=https://books.google.com/books?id=OpxeaYQbGDMC&pg=PA18 |year=1989|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-26693-2|pages=18–19}}</ref><ref name=gilmartin300/> Heఆయన createdసృష్టించిన theకంపిలి [[Kampiliరాజ్యం kingdom]],ఈ butకాలంలో thisజరిగిన wasయుద్ధాల aకాలంలో shortఇది livedస్వల్పకాలిక kingdomరాజ్యంగా duringఉనికిలో this period of warsఉంది.<ref name="Stein1989p18"/><ref name=talbot281/> Kampiliకంపిలి existedరాజ్యం nearప్రస్తుత [[Gulbarga]]కర్ణాటక andరాష్ట్రంలోని [[Tungabhadra]]ఈశాన్య riverభాగాలలో inగుల్బర్గా, northeasternతుంగాభద్ర parts of the present-dayనది [[Karnataka]]సమీపంలో stateఉంది.<ref name=talbot281>{{cite book|author=Cynthia Talbot|title=Precolonial India in Practice: Society, Region, and Identity in Medieval Andhra |url=https://books.google.com/books?id=pfAKljlCJq0C&pg=PA281 |year=2001|publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-803123-9|pages=281–282}}</ref> ఢిల్లీ Itసుల్తానేటు endedసైన్యాలు afterఓడించిన aతరువాత defeatఇది by the armies of [[Delhi Sultanate]]ముగిసింది. Theమాలికు triumphantజాడా armyనేతృత్వంలోని ledవిజయవంతమైన byసైన్యం, Malikకంపిలి Zadaరాజ్యం sentమీద theవిజయంసాధించిన newsవార్తలతో of its victory,ఢిల్లీలోని overముహమ్మదు Kampiliబిన్ kingdomతుగ్లకుకు, toచనిపోయిన Muhammadహిందూ binరాజు Tughluqగడ్డితో inనింపిన Delhi by sending a straw-stuffed severed head of the dead Hinduతల kingపంపించబడింది.<ref name="Storm2015p311"/> Withinక్రీ.శ. Kampili,1327-28 onలో theకంపిలిలో dayజనాభా ofఒక certain defeat, the populace committed a ''[[jauhar]]''జౌహరు ( ritualసామూహిక mass suicideఆత్మహత్య) in 1327/28కు CEపాల్పడింది.<ref name="Storm2015p311">{{cite book|author=Mary Storm|title=Head and Heart: Valour and Self-Sacrifice in the Art of India |url=https://books.google.com/books?id=0sJcCgAAQBAJ&pg=PT311 |year=2015|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-1-317-32556-7|page=311}}</ref><ref>{{cite book|author=Kanhaiya L Srivastava|title=The position of Hindus under the Delhi Sultanate, 1206-1526|url=https://books.google.com/books?id=-cMgAAAAMAAJ|year=1980|publisher=Munshiram Manoharlal|page=202}}</ref> Eightఎనిమిది yearsసంవత్సరాల later,తరువాత fromకంపిలి theరాజ్యం ruinsశిధిలాల ofనుండి theక్రీ.శ.1336 Kampiliలో kingdomవిజయనగర emerged the Vijayanagara Kingdom in 1336రాజ్యం CEఉద్భవించింది.<ref name=gilmartin300>{{cite book|author1=David Gilmartin|author2=Bruce B. Lawrence|title=Beyond Turk and Hindu: Rethinking Religious Identities in Islamicate South Asia|url=https://books.google.com/books?id=9ZhT5Ilq5kAC&pg=PA321|year=2000|publisher=University Press of Florida|isbn=978-0-8130-3099-9|pages=300–306, 321–322}}</ref> ▼
సామ్రాజ్యం స్థాపించిన మొదటి రెండు దశాబ్దాలలో మొదటి హరిహరరాయలు తుంగభద్ర నదికి దక్షిణాన చాలా ప్రాంతాల మీద నియంత్రణ సాధించి పూర్వాపస్చిమ సముదాయశివర ("తూర్పు, పశ్చిమ సముద్రాల మాస్టర్") బిరుదును సంపాదించాడు. 1374 నాటికి మొదటి హరిహరరాయలు వారసుడైన మొదటి బుక్కారాయలు ఆర్కాటు ప్రధాన రాజ్యం కొండవీడు రెడ్లు మదురై సుల్తాన్లను ఓడించి పశ్చిమప్రాంతంలోని గోవా మీద ఉత్తరప్రాంతంలో తుంగభద్ర-కృష్ణ నది పరీవాహకప్రాంతం మీద నియంత్రణ సాధించారు.<ref name="femalepoet">{{harvnb|Kamath|2001|p=162}}</ref><ref name="vijayama1">{{harvnb|Nilakanta Sastri|1955|p=317}}</ref> వారి రాజధాని నేటి కర్ణాటకలోని తుంగభద్ర నది ఉత్తర ఒడ్డున ఉన్న అనెగోండి రాజ్యంలో ఉంది. మొదటి బుక్క రాయ పాలనలో రాజధానిని తరువాత నది దక్షిణ ఒడ్డున ఉన్న విజయనగరానికి తరలించారు. ఉత్తర భూముల నుండి ముస్లిం సైన్యాలు సాగించే నిరంతరం దాడి చేయడాన్ని ఎదుర్కొనడాన్ని సుభతరం చేయడానికి రజధాని విజయనగరానికి తరలించ బడింది.<ref>{{cite book| title= The Oxford History of India| author= VA Smith| url= https://archive.org/stream/oxfordhistoryofi00smituoft#page/298/mode/2up| publisher= Clarendon: Oxford University Press| pages= 299–302}}</ref>
విజయనగర సామ్రాజ్యం ఇప్పుడు పొట్టితనాన్ని కలిగి ఉండటంతో మొదటి బుక్కరాయరాయలు రెండవ కుమారుడు రెండవ హరిహరరాయలు కృష్ణ నదికి దాటిన రాజ్యాన్ని మరింత సంఘటితం చేసి దక్షిణ భారతదేశం మొత్తాన్ని విజయనగర గొడుగు కిందకు తీసుకువచ్చాడు.<ref name="umbrella">The success was probably also due to the peaceful nature of Muhammad II Bahmani, according to {{harvnb|Nilakanta Sastri|1955|p=242}}</ref> తరువాతి పాలకుడు మొదటి దేవరాయరాయలు ఒడిశా గజపతులకు వ్యతిరేకంగా విజయవంతమై కోట నిర్మాణం, నీటిపారుదల ముఖ్యమైన కార్యక్రమాలు చేపట్టాడు.<ref name="aqueduct">From the notes of Portuguese Nuniz. Robert Sewell notes that a big dam across was built the Tungabhadra and an aqueduct {{convert|15|mi|km|0}} long was cut out of rock ({{harvnb|Nilakanta Sastri|1955|p=243}}).</ref> ఇటాలియను యాత్రికుడు నికోలో డి కాంటి ఆయనను భారతదేశపు అత్యంత శక్తివంతమైన పాలకుడిగా పేర్కొంటూ రాశాడు.<ref>Columbia Chronologies of Asian History and Culture, John Stewart Bowman p.271, (2013), Columbia University Press, New York, {{ISBN|0-231-11004-9}}</ref>రెండవ దేవరాయరాయలు (గజబెటెకర అని పిలుస్తారు)<ref name="hunter">Also deciphered as ''Gajaventekara'', a metaphor for "great hunter of his enemies", or "hunter of elephants" ({{harv|Kamath|2001|p=163}}).</ref> 1424 లో సింహాసనం మీద విజయం సాధించారు. ఆయన సంగమ రాజవంశం పాలకులలో అత్యంత సమర్థుడు.<ref name="hunter1">{{harvnb|Nilakanta Sastri|1955|p=244}}</ref> ఆయన తిరుగుబాటు చేసిన భూస్వామ్య ప్రభువులను, కాలికటు జామోరిను, దక్షిణాన క్విలాన్లను అరికట్టాడు. ఆయన శ్రీలంక ద్వీపంపై దాడి చేసి పెగు, తనస్సేరిమ్ వద్ద బర్మా రాజులకు అధిపతి అయ్యాడు.<ref name="Burma">From the notes of Persian Abdur Razzak. Writings of Nuniz confirms that the kings of Burma paid tributes to Vijayanagara empire {{harvnb|Nilakanta Sastri|1955|p=245}}</ref><ref name="Burma1">{{harvnb|Kamath|2001|p=164}}</ref><ref name="Bidjanagar">From the notes of Abdur Razzak about Vijayanagara: ''a city like this had not been seen by the pupil of the eye nor had an ear heard of anything equal to it in the world'' (''Hampi, A Travel Guide'' 2003, p11)</ref>
▲Further south in the Deccan region, a Hoysala commander, Singeya Nayaka-III (1280–1300 AD) declared independence after the Muslim forces of the Delhi Sultanate defeated and captured the territories of the [[Seuna Yadavas of Devagiri]] in 1294 CE.<ref name="Stein1989p18">{{cite book|author=Burton Stein|title=The New Cambridge History of India: Vijayanagara |url=https://books.google.com/books?id=OpxeaYQbGDMC&pg=PA18 |year=1989|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-26693-2|pages=18–19}}</ref><ref name=gilmartin300/> He created the [[Kampili kingdom]], but this was a short lived kingdom during this period of wars.<ref name="Stein1989p18"/><ref name=talbot281/> Kampili existed near [[Gulbarga]] and [[Tungabhadra]] river in northeastern parts of the present-day [[Karnataka]] state.<ref name=talbot281>{{cite book|author=Cynthia Talbot|title=Precolonial India in Practice: Society, Region, and Identity in Medieval Andhra |url=https://books.google.com/books?id=pfAKljlCJq0C&pg=PA281 |year=2001|publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-803123-9|pages=281–282}}</ref> It ended after a defeat by the armies of [[Delhi Sultanate]]. The triumphant army led by Malik Zada sent the news of its victory, over Kampili kingdom, to Muhammad bin Tughluq in Delhi by sending a straw-stuffed severed head of the dead Hindu king.<ref name="Storm2015p311"/> Within Kampili, on the day of certain defeat, the populace committed a ''[[jauhar]]'' (ritual mass suicide) in 1327/28 CE.<ref name="Storm2015p311">{{cite book|author=Mary Storm|title=Head and Heart: Valour and Self-Sacrifice in the Art of India |url=https://books.google.com/books?id=0sJcCgAAQBAJ&pg=PT311 |year=2015|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-1-317-32556-7|page=311}}</ref><ref>{{cite book|author=Kanhaiya L Srivastava|title=The position of Hindus under the Delhi Sultanate, 1206-1526|url=https://books.google.com/books?id=-cMgAAAAMAAJ|year=1980|publisher=Munshiram Manoharlal|page=202}}</ref> Eight years later, from the ruins of the Kampili kingdom emerged the Vijayanagara Kingdom in 1336 CE.<ref name=gilmartin300>{{cite book|author1=David Gilmartin|author2=Bruce B. Lawrence|title=Beyond Turk and Hindu: Rethinking Religious Identities in Islamicate South Asia|url=https://books.google.com/books?id=9ZhT5Ilq5kAC&pg=PA321|year=2000|publisher=University Press of Florida|isbn=978-0-8130-3099-9|pages=300–306, 321–322}}</ref>
In the first two decades after the founding of the empire, Harihara I gained control over most of the area south of the Tungabhadra river and earned the title of ''Purvapaschima Samudradhishavara'' ("master of the eastern and western seas"). By 1374 Bukka Raya I, successor to Harihara I, had defeated the chiefdom of [[Arcot]], the [[Reddi kingdom|Reddys]] of Kondavidu, and the [[Madurai Sultanate|Sultan of Madurai]] and had gained control over [[Goa]] in the west and the Tungabhadra-[[Krishna River]] [[doab]] in the north.<ref name="femalepoet">{{harvnb|Kamath|2001|p=162}}</ref><ref name="vijayama1">{{harvnb|Nilakanta Sastri|1955|p=317}}</ref> The original capital was in the [[principality]] of [[Anegondi]] on the northern banks of the Tungabhadra River in today's [[Karnataka]]. It was later moved to nearby Vijayanagara on the river's southern banks during the reign of Bukka Raya I, because it was easier to defend against the Muslim armies persistently attacking it from the northern lands.<ref>{{cite book| title= The Oxford History of India| author= VA Smith| url= https://archive.org/stream/oxfordhistoryofi00smituoft#page/298/mode/2up| publisher= Clarendon: Oxford University Press| pages= 299–302}}</ref>
With the Vijayanagara Kingdom now imperial in stature, [[Harihara II]], the second son of Bukka Raya I, further consolidated the kingdom beyond the [[Krishna River]] and brought the whole of South India under the Vijayanagara umbrella.<ref name="umbrella">The success was probably also due to the peaceful nature of Muhammad II Bahmani, according to {{harvnb|Nilakanta Sastri|1955|p=242}}</ref> The next ruler, [[Deva Raya I]], emerged successful against the [[Gajapatis]] of [[Odisha]] and undertook important works of fortification and irrigation.<ref name="aqueduct">From the notes of Portuguese Nuniz. Robert Sewell notes that a big dam across was built the Tungabhadra and an aqueduct {{convert|15|mi|km|0}} long was cut out of rock ({{harvnb|Nilakanta Sastri|1955|p=243}}).</ref> Italian traveler Niccolo de Conti wrote of him as the most powerful ruler of India.<ref>Columbia Chronologies of Asian History and Culture, John Stewart Bowman p.271, (2013), Columbia University Press, New York, {{ISBN|0-231-11004-9}}</ref> [[Deva Raya II]] (called ''Gajabetekara'')<ref name="hunter">Also deciphered as ''Gajaventekara'', a metaphor for "great hunter of his enemies", or "hunter of elephants" ({{harv|Kamath|2001|p=163}}).</ref> succeeded to the throne in 1424 and was possibly the most capable of the [[Sangama Dynasty]] rulers.<ref name="hunter1">{{harvnb|Nilakanta Sastri|1955|p=244}}</ref> He quelled rebelling feudal lords as well as the [[Zamorin]] of [[History of Kozhikode|Calicut]] and [[Quilon]] in the south. He invaded the island of [[Sri Lanka]] and became overlord of the kings of [[Burma]] at [[Pegu]] and [[Tanintharyi Division|Tanasserim]].<ref name="Burma">From the notes of Persian Abdur Razzak. Writings of Nuniz confirms that the kings of Burma paid tributes to Vijayanagara empire {{harvnb|Nilakanta Sastri|1955|p=245}}</ref><ref name="Burma1">{{harvnb|Kamath|2001|p=164}}</ref><ref name="Bidjanagar">From the notes of Abdur Razzak about Vijayanagara: ''a city like this had not been seen by the pupil of the eye nor had an ear heard of anything equal to it in the world'' (''Hampi, A Travel Guide'' 2003, p11)</ref>
[[File:South India in AD 1400.jpg|thumb|left|Map of South India, 1400 CE.]]
|
