విజయనగర సామ్రాజ్యం: కూర్పుల మధ్య తేడాలు
Content deleted Content added
పంక్తి 118:
తరువాతి సుల్తానేట్సు-విజయనగర యుద్ధాలు విజయనగర మిలిటరీని విస్తరించాయి. దాని శక్తి, దాని సైనిక సైనికాధికారి మధ్య వివాదాల ఫలితంగా 1485 లో సలువా నరసింహ ఒక తిరుగుబాటుకు నాయకత్వం వహించి రాజవంశ పాలనను ముగించారు. అదే సమయంలో (ఉత్తరాన బహమనీ సుల్తానేటు విచ్ఛిన్నం తరువాత సృష్టించబడింది) సామ్రాజ్యాన్ని సుల్తానేట్ల దాడుల నుండి రక్షించడం కొనసాగించారు.
{{sfn| Eaton|2006|pp=86–87}} 1505 లో మరొక సైన్యాధ్యక్షుడు తులువా నరస నాయక తిరుగుబాటులో సాలూవ వారసుడి నుండి విజయనగర పాలనను చేపట్టాడు. ఈ సామ్రాజ్యం 1509 లో తులువా నరస నాయక కుమారుడు కృష్ణ దేవరాయ పాలనలో వచ్చింది.<ref name="great">{{harvnb|Nilakanta Sastri|1955|p=250}}</ref> హిందువులను, ముస్లింలను తన సైన్యంలోకి నియమించడం ద్వారా ఆయన సామ్రాజ్యాన్ని బలపరిచి సంఘటితం చేశాడు.{{sfn| Eaton|2006|pp=87–88}} తరువాతి దశాబ్దాలలో ఇది దక్షిణ భారతదేశం అంతటా విస్తరించి దాని ఉత్తరాన స్థాపించబడిన ఐదు దక్కను సుల్తానేట్ల దండయాత్రలను విజయవంతంగా ఓడించింది.<ref name="civilization">{{harvnb|Nilakanta Sastri|1955|p=239}}</ref><ref name="civilization1">{{harvnb|Kamath|2001|p=159}}</ref>క్రిష్ణ దేవరాయుడి పాలనలో వరుస విజయాలతో సామ్రాజ్యం శిఖరాగ్రస్థాయిని చేరుకుంది.<ref name="perfect">From the notes of Portuguese traveler Domingo Paes about Krishna Deva Raya: ''A king who was perfect in all things'' (''Hampi, A Travel Guide'' 2003, p31)</ref>{{sfn| Eaton|2006|pp=88–89}}గతంలో ఉత్తర, తూర్పుదక్కనులోని సుల్తానేట్ల పాలనలో ఉన్న భూభాగాలను, కళింగ భూభాగాలను దక్షిణాన ఇప్పటికే స్థాపించబడిన భూభాగాలను సారాజ్యంలో విలీనం చేసుకుంది.<ref name="richcity">The notes of Portuguese Barbosa during the time of Krishna Deva Raya confirms a very rich and well provided Vijayanagara city ({{harv|Kamath|2001|p=186}})</ref> కృష్ణ దేవరాయల కాలంలో అనేక ముఖ్యమైన స్మారక చిహ్నాలు పూర్తయ్యాయి, కొన్ని ప్రారంభించబడ్డాయి.<ref name="dibba">Most monuments including the royal platform (''Mahanavami Dibba'') were actually built over a period spanning several decades (Dallapiccola 2001, p66)</ref>
[[File:Panaromic view of the natural fortification and landscape at Hampi.jpg|thumb|
1529 లో కృష్ణ దేవరాయ తరువాత అతని తమ్ముడు అచ్యుత దేవరాయుడి పాలించాడు. 1542 లో అచ్యుత దేవరాయ మరణించిన తరువాత అచ్యుతరాయ టీనేజు మేనల్లుడు సదాశివరాయుడిని రాజుగా నియమించారు. సంరక్షకులుగా, అలియా రామరాయలు (కృష్ణ దేవరాయ అల్లుడు- 1512 నుండి అల్-ముల్క్ను గోల్కొండ సుల్తానేటుకు నియమించినప్పుడు సుల్తాన్ కులీ కుతుబ్ అల్-ముల్క్కు సేవ చేసిన వ్యక్తి)ని నియమించారు.{{sfn|Eaton|2006|p=79, Quote: "Rama Raya first appears in recorded history in 1512, when Sultan Quli Qutb al-Mulk enrolled this Telugu warrior as a military commander and holder of a land assignment in the newly emerged sultanate of Golkonda."}} అలియా రామరాయలు గోల్కొండ సుల్తానేటును విడిచిపెట్టి, దేవరాయ కుమార్తెను వివాహం చేసుకుని అధికారంలోకి వచ్చాడు. సదాశివరాయ - దేవరాయ కుమారుడు - యుక్త వయస్సుకు రాగానే అలియా రామరాయ ఆయనను జైలులో ఉంచి మామ అచ్యుతరాయను సంవత్సరానికి ఒకసారి బహిరంగంగా హాజరుకావడానికి అనుమతించారు.
{{sfn|Eaton|2006|p=92}} అలియ రామరాయ తన మునుపటి సుల్తానేటు కనెక్షన్ల నుండి ముస్లిం సైనికాధికారులను తన సైన్యంలో నియమించుకుని తనను తాను "సుల్తాన్ ఆఫ్ ది వరల్డ్" అని పిలిచాడు.{{sfn|Eaton|2006|pp=93–101}}
▲[[File:Panaromic view of the natural fortification and landscape at Hampi.jpg|thumb|Natural fortress at [[Vijayanagara]].]]
[[File:Vijayanagara royal insignia.jpg|thumb|Royal Insignia: boar, sun, moon, and dagger.]]
రాయలు ఇన్సిగ్నియా: పంది, సూర్యుడు, చంద్రుడు, బాకు]]
విజయనగరానికి ఉత్తరాన ఉన్న సుల్తానేట్లు 1565 జనవరిలో తళ్ళికోట యుద్ధంలో అలియా రామరాయ సైన్యం మీద దాడి చేశారు.{{sfn|Eaton|2006|pp=96–98}} యుద్ధంలో విజయనగర పక్షం యుద్ధంలో విజయం సాధించింది. అకస్మాత్తుగా విజయనగర సైన్యానికి చెందిన ఇద్దరు ముస్లిం సైనికాధికారులు అలియరాయలుకు వ్యతిరేకంగా సుల్తానేట్ల పట్ల తమ విధేయతను మార్చుకున్నారు. సైనికాధికారులు అలియా రామరాయలును పట్టుకుని అక్కడికక్కడే నరికి చంపారు. సుల్తాను హుస్సేను సుల్తానేట్లతో కలిసి కత్తిరించిన తలను ప్రదర్శన కోసం గడ్డితో నింపడం కోసం వారితో చేరారు.<ref>{{cite book|author1=Hermann Kulke|author2=Dietmar Rothermund|title=A History of India|url= https://books.google.com/books?id=RoW9GuFJ9GIC |year=2004| publisher=Routledge|isbn=978-0-415-32920-0|page=191}}, Quote: "When battle was joined in January 1565, it seemed to be turning in favor of Vijayanagara - suddenly, however, two Muslim generals of Vijayanagara changes sides. Rama Raya was taken prisoner and immediately beheaded."</ref>{{sfn|Eaton|2006|pp=98, Quote: "Husain (...) ordered him beheaded on the spot, and his head stuffed with straw (for display)."}} అలియా రామరాయల శిరచ్ఛేదం విజయనాగర ఇప్పటికీ సైన్యంలోని విశ్వసనీయ భాగాలలో గందరగోళాన్ని, వినాశనాన్ని సృష్టించింది. ఇది అవకాశంగా తీసుకుని మిగిలిన సైన్యాలను పూర్తిగా నిర్మూలించారు. సుల్తానేట్సు సైన్యం హంపిని దోచుకుని దానిని ప్రస్తుతం ఉన్న శిధిలమైన స్థితికి తగ్గించింది; ఇది తిరిగి ఆక్రమించబడలేదు{{sfn|Eaton|2006|pp=98–101}}
After the death of Aliya Rama Raya in the Battle of Talikota, [[Tirumala Deva Raya]] started the Aravidu dynasty, moved and founded a new capital of Penukonda to replace the destroyed Hampi, and attempted to reconstitute the remains of Vijayanagara Empire.
==తారస్థాయి==
|