జటప్రోలు సంస్థానం: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

'''జటప్రోలు సంస్థానము''' [[మహబూబ్ నగర్ జిల్లా]]లో [[కృష్ణానది]] తీరాన వెలిసిన ఒక అత్యంత ప్రాచీనమైన చారిత్రక సంస్థానము. ఈ సంస్థానాధీశులు [[కొల్లాపూర్|కొల్లాపూరు]]ను రాజధానిగా చేసుకొని పరిపాలించడం వల్ల ఈ సంస్థానాన్ని '''కొల్లాపూరు సంస్థానమని'''కూడా వ్యవహరిస్తారు. వీరు మొదట [[జటప్రోలు]] రాజధానిగా పాలించి తర్వాత కొల్లాపూర్, [[పెంట్లవెల్లి]] రాజధానులుగా పాలించారు. ఈ సంస్థానం [[కృష్ణా నది]] ఒడ్డున ఉన్న సువిశాలమైన [[నల్లమల్ల]]నల్లమల అడవులు|నల్లమల అటవీ ప్రాంతమునందుప్రాంతం]]<nowiki/>నందు విస్తరించి ఉండేది. వీరి పాలన ఎప్పుడు ప్రారంభమైందనే విషయం ఖచ్చింతంగా వెలుగులోకి రాలేదు. అయితే చారిత్రక పరిశోధకుల ప్రకారం క్రీ.శ.6-7 వ శతాబ్దిలో వీరి పాలన ప్రారంభమైనట్లు తెలుస్తుంది. పాలకులందరూ సురభి వంశస్థులే. అందుకే వీరికి సురభి సంస్థానాధీశులందురు. ఈ సంస్థానములో క్రీ.పూ. 2వ శతాబ్దముకు చెందిన పురావస్తు సంపదల ఆనవాళ్లు ఉన్నాయి. 1500 సంవత్సరాలకు పూర్వము కట్టించిన అనేక వందల పురాతన దేవాలయములను నేటికీ ఇక్కడ చూడ వచ్చును. కృష్ణా నది ఒడ్డునే కల సోమశిల దేవాలయం ఈ సంస్థానానికే చెందినది. [[నిజాము]] యొక్క పరిపాలనలో జటప్రోలు సంస్థానము చెప్పుకోదగిన పాత్ర పోషించింది. స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు [[మందుముల నర్సింగరావు]] ఈ సంస్థానాధీశుల బంధువే.<ref>ఈనాడు పత్రిక, మహబూబ్ నగర్ జిల్లా టాబ్లాయిడ్, తేది 23-12-2003</ref> ఇతను కొల్లాపూర్ నుంచి ఎన్నికై మంత్రి పదవి కూడా చేపట్టాడు.

పిల్లలమర్రి బేతల రెడ్డి / నాయుడు జటప్రోలు సంస్థానాధీశుల యొక్క మూలపురుషుడే కాక, [[గంజాం]] జిల్లాలోని [[బొబ్బిలి]] రాజ వంశము, [[తూర్పు గోదావరి జిల్లా|గోదావరి జిల్లాలోని]]లోని [[పిఠాపురం]], [[కృష్ణా జిల్లా]] లోని [[మల్లేశ్వరం]] మరియు [[నెల్లూరు]] జిల్లాలోని [[వెంకటగిరి]] మొదలైన రాజ వంశములకు మూలపురుషుడని భావిస్తారు. 15వ శతాబ్దం చివరిలో ఈ వంశానికి చెందిన మాదానాయుడు [[కృష్ణ]], [[తుంగభద్ర]] సంగమ సమీపంలోని [[జటప్రోలు]] ప్రాంతానికి వచ్చి అక్కడ కోటను కట్టడం ప్రారంభించాడు. మూడు తరాల తర్వాత ఈయన వారసులలో ఒకడైన మల్ల భూపతినాయుడు 1507లో [[విజయనగర]] రాజులనుండి ఈ ప్రాంతాన్ని పాలించడానికి సనదు (ప్రభుత్వ ఉత్తర్వు) ను పొందాడు. [[శ్రీకృష్ణదేవరాయలు|కృష్ణదేవరాయల]] పట్టాభిషేకానికి వెలుగోటి నాయకునిగా విచ్చేసిన సామంతుడు ఈయనేనని చరిత్రకారుల అభిప్రాయం. కాకతీయ, విజయనగర సామ్రాజ్యాలు ఈ సంస్థానాధీశులకు సైనిక పోషణకై పట్టాలిచ్చారు. కానీ ఆయా సామ్రాజ్యల పతనం చెందినప్పుడు సంస్థానాధీశులు చాకచక్యంతో తమ రాజ్యాన్ని నిలబెట్టుకొని దక్షిణాపథంలో కొత్తగా ఆవిర్భవించిన శక్తులతో మనగలిగారు. 1513లో అప్పుడే కొత్తగా ఏర్పడిన [[గోల్కొండ|గోల్కొండ సామ్రాజ్యం]]పై దండయాత్రకు సన్నాహాలు చేస్తూ, కృష్ణదేవరాయలు యుద్ధబలగాలను బేరీజు వేయటానికి, ఇతర సామంతులతో పాటు జటప్రోలు రాజు వెలుగోటి యాచమ నాయున్ని కూడా పిలిపించాడు. ఆ సంవత్సరం [[రాయచూరు అంతర్వేది]]లో జరిగిన యుద్ధంలో జటప్రోలు సంస్థానము కూడా పాల్గొన్నది.

[[బొమ్మ:Wooden Ratha Jataprolu.JPG|right|thumb|జటప్రోలు సంస్థానానికి చెందిన [[రథం]] <br /> (''[[ఆంధ్ర ప్రదేశ్ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వ మ్యూజియమ్]]మ్యూజియం లో భద్రపరచినది'') ]]