ధ్యానం: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

'''[[ధ్యానం]]''' అనేది ఒక మానసిక సత్ప్రవర్తన. అంటే సాధకుడు ప్రతీకార, యోచన [[బుద్ధి]] నుంచి అమితమైన [[విశ్రాంతి]] లేదా స్పృహను పొందడం. ధ్యానం అనేది పలు మతాలకు సంబంధించిన అంశం. దీనిని పురాతన కాలం నుంచి సాధన చేస్తున్నారు. అలాగే దీనిని మత సంప్రదాయాలకు అతీతంగా కూడా సాధన చేస్తున్నారు. విస్తృత శ్రేణి ఆధ్యాత్మిక లేదా మనస్తత్వభౌతిక సాధనలు విభిన్న ధ్యాన సత్ప్రవర్తనలుగా ఉంటాయి. వీటి ద్వారా అత్యుత్తమ చైతన్య స్థితిని పొందడం మొదలుకుని అత్యధిక [[ఏకాగ్రత]], సృజనాత్మకత లేదా స్వీయ-స్పృహ లేదా సాధారణంగా ఒక విశ్రాంత మరియు, ప్రశాంతమైన [[మనస్సు]]ను పొందడం వంటి లక్ష్యాలను సాధించవచ్చు.

ఆంగ్ల పదం మెడిటేషన్ ([[ఆంగ్ల భాష|ఆంగ్లం]]: Meditation) ఇండో-యురోపియన్ మూలపదం ''మెడ్'' నుంచి పుట్టింది. "కొలవడానికి" అని దాని అర్థము.<ref>[http://www.takeourword.com/et_k-m.html#mediation టేక్ అవర్ వర్డ్ ఫర్ ఇట్ ఆర్కైవ్ ఆఫ్ ఎటోమాలజీ క్వశ్చన్స్: మెడిటేషన్]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.bartleby.com/61/roots/IE305.html |title=అమెరికన్ హెరిటేజ్ డిక్షనరీ : లిస్ట్ ఆఫ్ ఇండో యూరోపియన్ మూలాలు |website= |access-date=2010-02-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090210043302/http://www.bartleby.com/61/roots/IE305.html |archive-date=2009-02-10 |url-status=dead }}</ref> అది కాస్తా [[లాటిన్]] ''మెడిటేటియో'' ద్వారా ఆంగ్లంలో ''మెడిటేషన్''గా మార్పు చెందింది. వాస్తవానికి ఏదైనా [[భౌతికవాదం|భౌతిక]] లేదా వివేచనాత్మక సాధనను ఇది తెలుపుతుంది. తర్వాత కాలంలో "ధ్యానం" అనే పరిపూర్ణ అర్థాన్ని సంతరించుకుంది.

== ఆధ్యాత్మికత మరియు, మత ఆధారిత సాధనలు ==

వివిధ ధ్యాన పద్ధతులను వాటి యొక్క ఏకాగ్రత ఆధారంగా వర్గీకరించవచ్చు. కొందరు ఏదైనా ప్రదేశం లేదా నేపథ్య దృష్టి మరియు, అనుభవంపై [[ఏకాగ్రత]] వహిస్తారు. దానిని తరచుగా [[ఆనాపానసతి]] అని, ఇతరులు ముందుగానే ఎంపిక చేసుకున్న నిర్దుష్ట వస్తువుపై దృష్టి పెడుతుంటారు. ఇలాంటి వాటిని "ఏకాగ్రతా" ధ్యానం అని పిలుస్తారు. ప్రదేశం మరియు, వస్తువు మధ్య బదిలీ చెందే ధ్యాన పద్ధతులు కూడా ఉన్నాయి.<ref name="Perez" />

ఆనాపానసతి ధ్యానం లో, సాధకుడు హాయిగా మరియు, నిశ్శబ్దంగా కూర్చుని, ఏదైనా వస్తువు లేదా ప్రక్రియ (శ్వాస వంటిది, [[మంత్ర]] వంటి ఒక శబ్దం, ఓ కఠినమైన సమస్య, భావన లేదా ఒక ఆసనం) పై స్పృహ కేంద్రీకరించడం ద్వారా ధ్యాస ఉంచడం. సాధకుడు ఆలోచనా రహిత స్థితి కోసం ప్రయత్నిస్తాడు:

<blockquote>...సత్యం లేదా నీ వ్యక్తిగత ఆధీనం నుంచి ఎలాంటి ఆలోచనలు నిన్ను పక్కదోవ పట్టించకుండా నిన్ను ఇబ్బంది పెట్టే సమస్యల నుంచి నీ మనస్సును ప్రశాంతపరిచే విధంగా ఒక స్థితి నుంచి మరో స్థితిలోకి ప్రవేశించడం... ఆలోచన, ప్రతిబింబం లేదా ఉద్వేగం లేని స్థితిని అనాహుత ప్రవేశంగా పేర్కొంటారు. అప్రయత్న స్థితిలో ఉండే సాధకుడు ప్రస్తుతం అలాగే కొనసాగమని కోరబడుతాడు. [[ఏకాగ్రత]]<nowiki/>ను ఒక 'సాధనం'గా ఉపయోగించడం ద్వారా...ఒక విషయాన్ని పూర్వ స్థితి నుంచి ప్రస్తుతానికి స్థిరంగా తీసుకురావడం, స్పృహ విషయాలకు సంబంధించిన అభిజ్ఞాత్మక విశ్లేషణ లేదా భావనను దూరం చేయడం మరియు, అప్రధాన ఆలోచనా ప్రక్రియల యొక్క [[సహనం]] మరియు, [[విశ్రాంతి]]<nowiki/>ని పెంచడం చేయొచ్చు.<ref name="Perez" /></blockquote>

''ఏకాగ్రతా ధ్యానం''ను పలు మతాలు మరియు, ఆధ్యాత్మిక సాధనల్లో ఉపయోగిస్తారు. ఆనాపానసతి ధ్యానం ద్వారా ఆలోచనా రహిత స్థితి పొందవచ్చు. అదే ఏకాగ్రతా ధ్యానంలో సాధకుడు ఒక నిర్దుష్ట అంశం (ఉదాహరణకు ఒక పునరుక్త జపం) పై దృష్టి సారిస్తాడు. తద్వారా పరధ్యానాలను తగ్గించుకుంటూ, లక్ష్య వస్తువుపై మనస్సును తిరిగి లగ్నం చేస్తాడు.

నడుస్తూ లేదా మామూలు పునరుక్త కృతులు చేస్తూ ధ్యాన సాధన చేయవచ్చు. నిత్యమైన స్వచలిత మానసిక రుగ్మతను తొలగించే విధంగా నడక ధ్యానం సాయపడుతుంది. తద్వారా "అనుభూతులు మరియు, సంఘటనల ప్రాథమిక లక్షణమును తిరిగి పొంది, దాని ప్రయోజనాన్ని లేదా తుది ఫలితాన్ని పక్కనపెట్టడం ద్వారా విధానంపై దృష్టి సారించవచ్చు."<ref name="Perez" /> చైనాకి చెందిన [[కి గాంగ్]] వంటి దృష్టాంతాన్ని ఉపయోగించి చేసే ధ్యానంలో సాధకుడు [[శరీరం|దేహం]]<nowiki/>లోని [[శక్తి]] ప్రవాహం (Qi) పై దృష్టి సారిస్తాడు. ఈ శక్తి ఉదరంలో మొదలై అనంతరం చెల్లాచెదరయ్యేంత వరకు దేహమంతా ప్రవహిస్తుంది.<ref name="Perez" /> [[యోగా]] లేదా [[తంత్ర]] వంటి కొన్ని ధ్యాన పద్ధతులు వివిధ మతాలకు సర్వసాధారణం.<ref name="Knitter">జెన్ బౌద్ధిమతం: [[హెన్రిచ్ డుమౌలిన్]], జేమ్స్ W. హెయిసెగ్, పాల్ F. నిట్టర్‌చే ఒక చరిత్ర (భారతదేశం మరియు, చైనా)</ref>

ఆధ్యాత్మిక పురోగతికి విద్యుక్తమైన ప్రార్థన మరియు, [[ఉపవాసము|ఉపవాసం]]<nowiki/>తో పాటు ధ్యానం కూడా అవసరమని [[బాహై ఫెయిత్]] బోధిస్తోంది. [[అబ్దుల్ బాహా]] కింది విధంగా చెప్పినట్లు ఉటంకించబడింది:

[[బౌద్ధ మతము|బౌద్ధమత]] ధ్యానం అనేది సైద్ధాంతికంగా రెండు ఇతివృత్తాలకు సంబంధించింది. మనస్సును పరిణామం చెందించి, తర్వాత స్వయంవీక్షణ ద్వారా తనంతట తానుగా [[అన్వేషణ]] మొదలుపెట్టే విధంగా దానిని ఉపయోగించడం మరియు, ఇతర దృగ్విషయాలు.<ref>B. అలాన్ వాలాస్, ''కాంటెప్లేటివ్ సైన్స్.'' కొలంబియా యూనివర్సిటీ ప్రెస్, 2007, పు. 81.</ref> [[బోధి వృక్షం]] కింద ధ్యానం చేస్తున్న సమయంలో [[చారిత్రక బుద్ధ]]యైన [[సిద్దార్ధ గౌతము]]డికి [[జ్ఞానోదయ]]మయింది. ఇరవై ఎనిమిది మంది బుద్ధులు ఆధ్యాత్మిక పురోగతి కోసం సాధకుల బౌద్ధ పురాణం చెబుతోంది. బౌద్ధమతంలో రెండు రకాల ధ్యాన పద్ధతులను [[సమతా]] మరియు, [[విపస్సన]]గా ప్రత్యేకించారు. ఈ రెండు కూడా జ్ఞానోదయ సిద్ధికి తోడ్పడుతాయి. మొదటి దానిలో ధ్యాసను ఒకేదానిపై కేంద్రీకరించే లక్ష్యంతో సామర్థ్యాన్ని పెంచుకునే సాధనలు, రెండో దానిలో సత్యం యొక్క నిజ స్వభావాన్ని చూస్తూ, దివ్యచక్షువు మరియు, జ్ఞానాన్ని పెంచుకునే లక్ష్యంతో చేసే సాధనలు ఉంటాయి. ఈ రెండు ధ్యాన పద్ధతుల మధ్య తేడా ఎప్పుడూ స్పష్టంగా తెలియదు. [[ఆనాపానసతి]] వంటి సాధనా పద్ధతులను అధ్యయనం చేయడం ద్వారా ఇది విస్పష్టమవుతుంది. ఆనాపానసతి అనేది సమతా సాధనకు మొదలు. అయితే అది పలు దశలు దాటి, చివరకు విపస్సన సాధన వద్ద ముగుస్తుంది.

''[[నిబ్బాన]]'' (నిర్వాణ) లక్ష్యాన్ని చేరుకునే దిశగా, [[అష్టాంగ సాధనా మార్గం]]లో భాగంగా [[ఆనాపానసతి]] (''సతి'', ఉదాహరణకు ''[[సతిపత్తాన సుత్త]]'' (విపస్సన ధ్యానం)ను వీక్షించండి) మరియు, ఏకాగ్రత (''[[సమాధి స్థితి|సమాధి]]'', ''[[కమ్మత్తాన]]'' (కర్మభూమి) యొక్క ధ్యాన పురోగతిని [[థేరవాద]] బౌద్ధమతం ఉద్ఘాటిస్తుంది. థేరవాద బౌద్ధమతం అనేది నిజమైన సాధన. భిన్నమైన [[రాశి]]<nowiki/>ని కలిగిన ప్రతి వ్యక్తికి నిర్వాణ మార్గాన్ని చూపించే వ్యక్తిత్వ శైలిని

ఉపయోగిస్తుంది. శ్వాస (''[[అనాపన]]'' ) మరియు, కరుణ (''[[మెట్ట]]'' భావన ధ్యానం) వంటివి ప్రముఖ సనాతన ధ్యాన పద్ధతులు.

[[విపస్సన]] తరహా ధ్యానంలో స్పృహ తొలుత ఉచ్వాస నిశ్వాసపైన తర్వాత (శ్వాసప్రక్రియ దాదాపు స్తంభించిపోయి, మనస్సు మరియు, గుండె మాత్రం క్రియాశీలకంగా ఉన్నప్పుడు) ఏదైనా మామాలు చిహ్నం (దీపపు వెలుగు), శరీర భాగం (బొటనవేలు లేదా ముక్కు కొనభాగం) లేదా భావన (ఇలాంటి వాటి ద్వారా భావభరిత లేదా వివేచనాత్మక అశాంతి రేకెత్తే అవకాశం ఉండదు)పై దృష్టి పెడుతుంది.

[[థాయ్ ఫారెస్ట్ ట్రెడిషన్]] అనేది 20వ [[శతాబ్దము|శతాబ్దం]]<nowiki/>లోని ఒక ప్రభావవంతమైన బౌద్ధ ధ్యాన పాఠశాల. [[అజాన్ థాటే]], [[అజాన్ మహా బావు]] మరియు, [[అజాన్ ఛా]] వంటి ప్రముఖ ధ్యాన సాధకులు అక్కడి వారే.<ref>తియావానిచ్ K. ఫారెస్ట్ రీకలక్షన్స్: ఇరవై దశాబ్ద థాయ్‌లాండ్‌లో సంచరిస్తున్న సన్యాసులు యూనివర్సిటీ ఆఫ్ హవాయి ప్రెస్, 1997.</ref>

[[టెండాయ్]] (టీన్-టై) వంటి జపాన్‌లోని [[మహాయాన]] పాఠశాల్లో మతాచారాలను భారీస్థాయిలో నిర్వహించడం ద్వారా ఏకాగ్రతను అలవరుచుకుంటారు. ప్రత్యేకించి చైనాలోని [[చాన్]] బౌద్ధ పాఠశాలలో (జపాన్‌లో [[జెన్]], కొరియాలో [[సియాన్]] పాఠశాలలుగా ఇవి శాఖలుగా విభజించబడ్డాయి) [[జాజెన్]] ధ్యానం మరియు, [[కొవాన్]] ధ్యాన పద్ధతులు సత్యం యొక్క [[వాస్తవిక]] తత్వాన్ని ప్రత్యక్షంగా అనుభవించే అవకాశాన్ని సాధకుడికి కల్పిస్తాయి (ఈ పాఠశాలల యొక్క ప్రతి పేరు కూడా సంస్కృతంలోని [[ధ్యాన]] అనే పదం నుంచి తీసుకోబడి, తర్వాత ఆయా భాషలకు అనుగుణంగా "ధ్యానం"గా అనువదించబడింది). [[టిబెట్ బౌద్ధమతం]]తో [[రహస్య]] [[షింగాన్]] వర్గం పలు విశిష్టతలను పంచుకుంది. జపాన్ [[పద్యమాల]] కవి [[బాషో]] [[కవిత్వం]] అనేది ప్రపంచ పరిస్థితుల్లో [[శాశ్వతత్వం]] యొక్క నిత్యమైన ఆత్మ యొక్క సంక్షిప్త సాక్ష్యాత్కారాల వర్ణన కళకు సంబంధించిన ఒక ధ్యాన ప్రక్రియగా భావించాడు. ఈ విధమైన [[నైతిక]] ప్రయోజన జ్ఞానమును అతని యొక్క ఉత్తమ పద్యం [[నేరో రోడ్స్ టు ది డీప్ నార్త్]] ఆరంభం సందర్భంగా మనం పొందుతాము. బాషో పుణ్యక్షేత్రాలను సందర్శిస్తూ, ఉత్తరానికి పర్యటించిన నేపథ్యంలో [[కేంటర్‌బరీ టేల్స్‌]]లో [[చౌజర్]] పేర్కొన్న దాని కంటే కూడా అతను మరింత ఒంటరిగానూ మరియు, కొన్ని సందర్భాల్లో అతి గంభీరమైన [[జీవితయాత్ర]] ద్వారా తన పద్య మరియు, గద్య మిశ్రమంలో మృత్యువుపై వితర్కించాడు.<ref>నోబైయుకీ యూసా 'ఇంట్రడక్షన్' ఇన్ భాషో. లోతైన దక్షిణ దిశకు సన్నని రహదారి మరియు, ఇతర రవాణా పద్ధతులు నోబైసుకీ యుసా (ట్రాన్స్) పెంగ్విన్ బుక్స్. హార్మాండ్స్‌వర్త్ 1966 p37</ref>

[[టిబెట్ బౌద్ధమతం]] ([[వజ్రాయన]]) తన అనుభవ సాధకులకు ఎక్కువగా [[తంత్ర]] గురించి ఉద్ఘాటిస్తుంది. ఫలితంగా అది తంత్రాయన బౌద్ధమతమనే ప్రత్యామ్నాయ పేరును పొందింది. పలువురు [[సన్యాసులు]] రోజంతా గుర్తించదగ్గ రూపంపో ధ్యానం చేయకుండా గడుపుతారు. అయితే వారు సామూహిక అర్చనాక్రమంలో పాల్గొనడం లేదా మంత్రాలను పఠించడం చేయవచ్చు. ఈ పద్ధతిలో, ధ్యానం యొక్క ప్రయోజనం అనేది నిర్మలమైన మనస్సును సాధించడం మరియు, సంపూర్ణ జీవితం మరియు, మరణంతో ముడిపడిన స్వచ్ఛమైన స్పృహ మార్పు చెందకుండా సాధకులను మనస్సు యొక్క వాస్తవిక స్వభావాన్ని పరిచయం చేయడం.<ref name="Sogyal">సోగైల్, రిన్పోచే (1994) ''ది టిబెటియన్ బుక్ ఆఫ్ లివింగ్ అండ్ డైయింగ్.'' ప్యాట్రిక్ గాఫ్నే మరియు, ఆండ్రూ హార్వే ఎడ్స్. న్యూయార్క్: హార్పర్ కొల్లినెస్.</ref><ref>[http://www.mandala.hr/1/groundpathfruit.html గ్రౌండ్, పాత్ మరియు, ఫ్రూటెషన్: డ్జోపా చెన్పో యొక్క వీక్షణ, ధ్యానం మరియు, చర్య సంబంధించి మెదడు-శరీరం బోధనలు, ది ఇన్నేట్ గ్రేట్ పెర్ఫెక్షన్] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080813004807/http://www.mandala.hr/1/groundpathfruit.html |date=2008-08-13 }}. నైషాల్ ఖెంపోతో సూర్య దాస్ కూర్చాడు. ఆగస్టు 25, 2007 నాడు తీయబడినది.</ref>

''ధ్యాన సాధన వరం అనేది ఈ జీవితంలో నీకు నీవుగా ఇచ్చుకునే అతిగొప్ప వరం. '' ''ఇది ధ్యానం వల్ల మాత్రమే సాధ్యం. ఈ ప్రయాణంలో నీవు నీ యొక్క వాస్తవిక స్వభావాన్ని గుర్తించవచ్చు. తద్వారా నీవు జీవించడానికి అదే విధంగా మరణించడానికి కూడా అవసరమైన స్థిరత్వం మరియు, విశ్వాసాన్ని కనుగొనవచ్చు. '' [[సోగ్యల్ రిన్‌పోచీ]] రాసిన ''[[ది టిబెటన్ బుక్ ఆఫ్ లివింగ్ అండ్ డయింగ్]]'' అనే పుస్తకం ప్రకారం ''ధ్యానం అనేది జ్ఞానోదయానికి మార్గం'' వంటిది.<ref name="Sogyal" />

పలు [[బౌద్ధమత సంప్రదాయాలు]] [[జ్ఞానోదయ]] మార్గానికి సుగుణం (''[[శీలం]]'' ), ఏకాగ్రత (''ధ్యానం'' ) మరియు, జ్ఞానం (''[[పన్నా]]'' ) అనే మూడు రకాల [[శిక్షణ]]లు అవసరమని గుర్తించాయి.<ref>ఉదాహరణకు, [[పాలి కానన్]] నుండి, [[MN]] 44 [http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/mn/mn.044.than.html (తానిసారో, 1998a)] మరియు, [[AN]] 3:88 [http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/an/an03/an03.088.than.html (తానిసారో, 1998b) చూడండి.] మహాయాన సంప్రదాయంలో, [[లోటస్ సూత్ర]] [[ఆరు పరిపూర్ణతల]] (''పరమితి'' )లను జాబితా చేసింది, ఇది సత్ప్రవర్తన (''[[శిలా]]'' ), కేంద్రీకరణ ([[సమాధి]]) మరియు, జ్ఞానం (''[[ప్రజ్ఞ]]'' )తో సహా మూడుదశల శిక్షణను అందిస్తుంది.</ref> అయితే జ్ఞానోదయానికి ధ్యాన పద్ధతి ఒక్కటే సరిపోదు. అది కేవలం ఆ మార్గంలో ఒక భాగం మాత్రమే. బౌద్ధమతం ప్రకారం, మరోలా చెప్పాలంటే, అంతిమ లక్ష్యాన్ని చేరుకునే దిశగా సామూహిక మానసిక శుద్ధి, నైతిక పురోగతి మరియు, [[జ్ఞాన యోగము|జ్ఞాన]] అవగాహన కూడా చాలా అవసరం.<ref>ధర్మకారిణి మణిషిని, ''వెస్ట్రన్ బుద్ధిస్ట్ రివ్యూ.'' http://www.westernbuddhistreview.com/vol4/kamma_in_context.htmlలో{{Dead link|date=జనవరి 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ప్రాప్తి చేయవచ్చు</ref>

బౌద్ధమతం యొక్క ధ్యాన పద్ధతులు ([[ఏసుక్రీస్తు]] నమోదిత పుట్టుకకు 500 ఏళ్లకు ముందు మరియు, [[యేసు|జీసస్]] జీవితకాలంలో [[ఆసియా మినార్]], [[అలెగ్జాండ్రియా]]ల్లోనూ అనుసరించేవారు) కొన్ని [[ఆలోచనాత్మక]] విశ్వాసాల ([[బౌద్ధమతం మరియు, క్రైస్తవమతం]]) పురోగతిని ప్రభావితం చేశాయనే వాదన ఉంది.<ref>విల్ డురాంట్, ది స్టోరీ ఆఫ్ సివిలైజేషన్: అవుర్ ఓరియంటెల్ హెరిటేజ్, పార్ట్ వన్ (న్యూయార్క్: సిమాన్ మరియు, స్కౌస్టర్, 1935), వాల్యూ. 1, p. 449</ref>

హిందూ సాహిత్యంలోని మధ్య [[ఉపనిషత్తులు]] మరియు, [[భగవద్గీత]] కలిగిన [[మహాభారతం]] ధ్యానమునకు మొదట సూచించిన స్పష్టమైన ఉప ప్రమాణాలు.<ref>అలెగ్జాండర్ వైన్నే, బౌద్ధ ధ్యానం యొక్క మూలం. రౌట్లెడ్జ్ 2007, పుట 51. నిజానికి ప్రారంభ సూచన మోక్షధర్మంలో సూచించబడింది, ఇది ప్రారంభ భౌద్ధుల కాలాన్ని సూచిస్తుంది.</ref><ref>కథ ఉపనిషత్తు ధ్యానంతో సహా యోగాను వివరిస్తుంది. దీనిలో మరియు, ఇతర బౌద్ధమత హిందూ సాహిత్యం తర్వాత వాటిలో ధ్యానం గురించి రాండాల్ కొల్లిన్స్, ది సోషయాలజీ ఆఫ్ ఫిలాసఫీస్: ఏ గ్లోబల్ థీర్ ఆఫ్ ఇంటలెక్చువల్ చేంజ్‌ను చూడండి. హార్వార్డ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్, 2000, పుట 199.</ref> పండితుడు [[గావిన్ ఫ్లడ్]] ప్రకారం, "నిశ్చలంగా మరియు, ఏకాగ్రతతో ఉన్నప్పుడు, ఒక వ్యక్తి తనలోని ''[[ఆత్మ]]'' ను వీక్షించగలడని ధ్యానానికి సంబంధించిన [[బృహదారణ్యక ఉపనిషత్తు]] చెబుతోంది.<ref name="Flood">{{cite book | last = Flood | first = Gavin | year = 1996 | title = An Introduction to Hinduism| publisher = Cambridge University Press | pages=94–95 location = Cambridge | isbn=0-521-43878-0 |url=http://books.google.com/books?id=KpIWhKnYmF0C&pg=PA94}}</ref>

[[రాజ యోగా]] (యోగా) అనేది ధ్యానంపై [[ఏకాగ్రత]] సారించే హిందూ వేదాంతంలోని ఆరు పూర్వాచార (''[[ఆస్తిక]]'' ) పాఠశాలల్లో ఒకటి. ''[[ధ్యాన]]'' లేదా ధ్యానం అనేది [[పతంజలి]] తన [[యోగ సూత్రాల్లో]] వివరించిన విధంగా [[రాజయోగం|రాజయోగ]] మార్గానికి సంబంధించిన ఎనిమిది అంగాల్లో ఏడవది. ఆధ్యాత్మిక సాధన (''[[సాధన]]'' )ల్లో భాగంగా ధ్యానానికి దేవుడినే వస్తువు(లక్ష్యం)గా ఎంపిక చేసుకోమని పతంజలి సిఫారసు చేశాడు. సాధన ద్వారా ''[[సమాధి స్థితి|సమాధి]]'' లేదా ఆనందకరమైన ఆత్మ శాంతిని పొందవచ్చు.<ref name="Klostermaier">{{cite book|last=Klostermaier|first=Klaus|title=A survey of Hinduism|publisher=SUNY Press|date=1989|pages=402–403|isbn=9780887068072|url=http://books.google.com/books?id=ltn3OuF_i4sC&pg=PA402}}</ref> 'యోగా' అనే పదం సంస్కృతంలోని ''యుజ్'' నుంచి ఉద్భవించింది. అంటే "నియంత్రించడం", "పరాధీనం చేయడం", "సంఘటితం చేయడం" అని అర్థం. అలాగే ఆధ్యాత్మిక అనుభవాన్ని కలిగించే తపస్విత మరియు, ధ్యానం యొక్క పద్ధతులు మరియు, సత్ప్రవర్తనల గురించి కూడా అది తెలుపుతుంది. యోగ సాధనలు మనస్సు మరియు, భావాలను నియంత్రించడానికి సాయపడుతాయి. తద్వారా [[గర్వం]] నశించి, వాస్తవమైన ''[[ఆత్మ]]'' జ్ఞానం సాక్షాత్కారమవుతుంది. ఫలితంగా ''[[మోక్షం]]'' లేదా విమోచనం సిద్ధిస్తుంది. హిందూమత ధ్యానం అనేది పాఠశాల లేదా వర్గానికి మాత్రమే పరిమితం కాలేదు. ఏకంగా హిందూమతం ఆవల పాశ్చాత్య దేశాలకు సైతం విస్తరించింది.<ref name="Flood" />

ధ్యానం అనేది మొదటి [[తీర్ధంకరుడు]], స్వామి [[రిషాభా]]<ref name="Acharya Tulsi">{{cite book|first=Acharya Tulsi Key|title=Bhagwan Mahavira|publisher=JVB, Ladnun, India|date=1995|chapter=01.01 Traditions of shramanas|url=http://www.herenow4u.net/index.php?id=66251|accessdate=2009-09-27}}</ref> కాలం నుండి [[జైన మతము|జైనమతం]]<nowiki/>లోని ప్రధాన ఆధ్యాత్మిక ఆచరణల్లో ఒకదాని వలె పేరు గాంచింది<ref name="Acharya Tulsi">{{cite book|first=Acharya Tulsi Key|title=Bhagwan Mahavira|publisher=JVB, Ladnun, India|date=1995|chapter=01.01 Traditions of shramanas|url=http://www.herenow4u.net/index.php?id=66251|accessdate=2009-09-27}}</ref>. మొత్తం ఇరవై నాలుగు తీర్థంకరులు జ్ఞానోదయాన్ని పొందడానికి ముందు గాఢమైన ధ్యానాన్ని ఆచరించారు<ref name="Jainism">{{cite book|first=Sadhvi Vishrut Vibha Key|title=Introduction to Jainism|publisher=JVB, Ladnun, India|date=2007|chapter=1 History and Tradition|accessdate=2009-09-28}}</ref>. వారందరూ వారి చిత్రాలు మరియు, ప్రతిమల్లో ధ్యానం చేస్తున్నట్లు కనిపిస్తారు. స్వామి [[మహావీర్]] పన్నెండు సంవత్సరాలు పాటు గాఢమైన ధ్యానం చేసి, జ్ఞానోదయం పొందారు.<ref name="Acharya Tulsi">{{cite book|first=Acharya Tulsi Key|title=Bhagwan Mahavira|publisher=JVB, Ladnun, India|date=1995|chapter=04.04 accomplishment of sadhana|url=http://www.herenow4u.net/index.php?id=66251|accessdate=2009-09-27}}</ref>.

<blockquote>మొత్తం కుటుంబ సభ్యుల సాహచర్యాన్ని త్యజించి, అతను ధ్యానం చేశాడు. అడిగినప్పుడు, అతను సమాధానం ఇవ్వలేదు; అతను వెళ్లిపోయాడు మరియు, అతని సరైన మార్గాన్ని అతిక్రమించలేదు.( AS 312) ఈ స్థలాలు 13 సంవత్సరాలు పాటు వివేకం గల శ్రామనాగా నిలిచాయి; అతను రాత్రింబవళ్లు ధ్యానం చేశాడు, అతనికి అతనే ఆటంకరహితంగా, శౌర్యవంతంగా మారడానికి ప్రయత్నించాడు.

(AS 333) మహవీరుడు ఎటువంటి కదలికలు లేకుండా కొన్ని భంగిమల్లో ధ్యానం (పట్టుదలతో) చేశాడు; అతను ఎగువన, దిగువన, ప్రక్క దిశల్లో (అంశాలు) మానసిక [[ఏకాగ్రత]]<nowiki/>పై ధ్యానం చేశాడు, కోరికల నుండి విముక్తి పొందాడు. అతను ధ్వనులు లేదా రంగులకు ప్రభావితం కాకుండా పాపం మరియు, కోరికల నుండి [[విముక్తి కోసం|విముక్తి]] కోసం ధ్యానం చేశాడు; అతను ఒక దోష మర్త్యుడుతో సంశయాలను పొందినప్పటికీ, అతను అజాగ్రత్తగా ఎప్పుడు ప్రవర్తించలేదు. ( AS 374-375)</blockquote>

పన్నెండు సంవత్సరాల కంటే ఎక్కువ కాలం పాటు నిష్టలు మరియు, ధ్యానం చేసిన తర్వాత, మహావీరుడు ధ్యానంలో పరాకాష్ఠ అయిన శుక్లా ధ్యానం చేస్తున్నప్పుడు కేవల జ్ఞాన స్థితికి ప్రవేశించాడు:<ref>*{{cite book | last =Jacobi | first =Hermann | authorlink =Hermann Jacobi | editor =(ed.) [[Max Müller|F. Max Müller]] | title =The Ācāranga Sūtra | publisher =The Clarendon Press | date =1884 | location =Oxford | language =English: translated from [[Prakrit]] | url =http://www.sacred-texts.com/jai/sbe22/sbe2200.htm | series =[[Sacred Books of the East|Sacred Books of the East vol.22, Part 1]] | isbn =070071538X }} వెర్స్ 986</ref>

<blockquote>పూజ్యభావ తపస్వి మహావీరుడు ఇదే జీవన మార్గంలో పన్నెండు సంవత్సరాలు గడిపాడు; పదమూడవ సంవత్సరంలోని [[వేసవి కాలం|వేసవికాలం]]<nowiki/>లోని రెండు మాసంలో, నాలుగవ రాత్రి, వైశాఖ కాంతి, సువార్త అని పిలివబడే దాని పదవ రోజున, విఘయ అని పిలిచే ముహర్తంలో, ఆస్ట్రిజమ్ ఉత్తరఫల్గుణలో [[చంద్రుడు]] ఉన్నప్పుడు, ఛాయలు తూర్పుదిశగా మారినప్పుడు మరియు, గ్రిభికగ్రామం పట్టణం వెలుపల మొదటి వేకువజాము ముగిసిన తర్వాత, రిగుపాలికా నది ఉత్తర ఒడ్డున, సమాగా గృహస్థు [[భూమి]]<nowiki/>లో, ఒక సాల్ వృక్షానికి ఎక్కువ దూరంగా కాకుండా, పురాతన ఆలయానికి ఈశాన్య దిశలో, సూర్యుని వేడికి బహిర్గతమయ్యే మిశ్రమ మడమలతో ఆక్రమిత స్థానంలో, మోకాలు పైకి, తల క్రిందికి ఉంచి, లోతైన ధ్యానంలో ఉన్నప్పుడు, నైరూప్య ధ్యానం మధ్యలో, ఆయన నిర్వాణానికి చేరుకున్నారు, సంపూర్ణంగా, ఎటువంటి అంతరాయం లేకుండా, ప్రతిబంధకం లేకుండా, అనంతం మరియు, ఉత్తమ విజ్ఞానం మరియు, సహజవిజ్ఞానం కేవలా అని పిలిచే దాన్ని పొందాడు. </blockquote>

[[జైనులు]] ధ్యానం సాధనను సూచించడానికి సామే (సమయం) నుండి తీసుకున్న [[ప్రాక్రిత్]] భాషలోని ఒక పదం, [[సమయికా]] అనే పదాన్ని ఉపయోగిస్తారు. సమయికా యొక్క ముఖ్య ఉద్దేశం ఏమిటంటే ఒక "స్థిరమైన మార్పు" ఉండే మానవుడు [[జీవుడు]] రోజువారీ అనుభవాల్లో రాణించడంగా చెప్పవచ్చు మరియు, అభ్యాసకుడు "ఆత్మ"లో "మార్పులేని" యదార్థంతోయథార్థంతో గుర్తించడానికి అనుమతిస్తుంది. ప్రస్తుత సమయాన్ని గడిచిన పోయిన కాలం మరియు, భవిష్యత్తు కాలానికి మధ్య బిందువుగా భావిస్తే, సమాయికా అనేది అన్ని జీవులకు ఉండే సహజ స్వభావం ఆత్మను ఆస్వాదిస్తూ, ఈ సమయంలో సంపూర్ణ జాగ్రత్తతో, హెచ్చరికతో మరియు, స్పృహతో ఉండాలనే అర్ధాన్ని ప్రబోధిస్తుంది. సమాయికీలో జీవించడాన్ని వర్తమానకాలంలో జీవించడం అని సూచిస్తారు. సమాయికా జైనులు అభ్యసించే ఒక ప్రత్యేక ఎనిమిది రోజుల కాలవ్యవధి [[పర్యుషానా]] సమయంలో ఒక ప్రత్యేక ప్రాముఖ్యతను సంతరించుకుంటుంది. [[సమేయికా]] యొక్క ప్రధాన లక్ష్యాల్లోని ఒకటి ఏమిటంటే సమదృష్టి నాణ్యతను బోధించడంగా చెప్పవచ్చు. ఇది అనుగుణమైన ఆధ్యాత్మికతతో అప్రమత్తంగా ఉండటాన్ని ప్రోత్సహిస్తుంది. సమాయయికా అనేది అన్ని జైన్ విభాగాలు మరియు, సంఘాల్లో సాధన చేస్తారు.

జైన్ స్వెతాంబప్ టెరాపంథ్ విభాగం యొక్క 10వ ముఖ్యాధికారి [[ఆచార్య మహాప్రజ్ఞ]] 1970ల్లో [[ప్రెక్షా ధ్యానం]] అని పిలిచే ఒక మంచి నిర్వాహక ధ్యానం పద్ధతిని రూపొందించాడు. దీనితో, అతను పురాతన జైన్ పవిత్ర గ్రంథాల్లో లభించిన [[జైన్ ధ్యానం]] పద్ధతులను పునఃఆవిష్కరించాడు. ఈ వ్యవస్థలో శ్వాస, శరీరం యొక్క అవగాహన, అతీంద్రియ కేంద్రాలు, అతీంద్రియ వర్ణాలు, ధ్యానం విధానాల ఆలోచన మరియు, ఆచరణలు ఉంటాయి, ఇవి వ్యక్తిగత పరిణామ విధానాన్ని ప్రారంభిస్తాయి. కొన్ని ముఖ్యమైన ధ్యాన నేపథ్యాల్లో ఇవి ఉన్నాయి - అశాశ్వతత్వం, ఒంటరితనం, దాడికి అనువైనది. ఇది అస్తితంలోని లోతైన స్థాయిలను చేరుకోవడానికి మరియు, శుద్ధీకరణను లక్ష్యంగా చేసుకుంటుంది. క్రమబద్ధమైన సాధన విముక్త వ్యవస్థను శక్తివంతం చేస్తుందని మరియు, ముసలితనాన్ని, కాలుష్యం, వైరస్‌లు, వ్యాధుల నిరోధానికి సామర్థ్యాన్ని పెంచుతుందని నమ్ముతారు. ధ్యానం సాధన అనేది మతపరమైన సన్యాసుల రోజువారీ జీవనంలో ముఖ్యమైన భాగం చెప్పవచ్చు.<ref>J. జావేరీ [http://www.jzaveri.com/what_is_preksha.htm వాట్ ఇజ్ ప్రేక్షా?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080125060651/http://www.jzaveri.com/what_is_preksha.htm |date=2008-01-25 }}. .jzaveri.com. ఆగష్టు 25, 2007 పునరుద్ధరించండి.</ref>

''కాయోసార్గ్'' పద్ధతిని పలు జైనులు బాగా ఉపయోగపడే పద్ధతిగా అవలంభిస్తున్నారు. ఇది అధిక స్థాయి స్వీయ జాగృతితో సంపూర్ణ విశ్రాంతిని అందించే విధానంగా చెప్పవచ్చు. తలంపు అనేది చాలా పురాతన మరియు, ముఖ్యమైన ధ్యాన పద్ధతిగా చెప్పవచ్చు. అభ్యాసకుడు నిగూఢ వాస్తవాలపై తీవ్రంగా ధ్యానం చేస్తారు. ''ఆగ్నేయ విచాయ'' లో, ఒకటి ఏడు నిజాలను ప్రతిబింబిస్తుంది - సజీవులు మరియు, అజీవులు, లోపలికి ప్రవహించడం, బానిసత్వం, నిరోధం మరియు, ''కర్మల''ను తొలగించడం మరియు, విముక్తిలో తుది సమాపనం. ''అపాయ విచాయ'' లో, తప్పైన భావనలతో ధ్యానం చేస్తుంటే, మరొకరు జోక్యం చేసుకోవాలి, అది చివరికి సరైన భావనను అభివృద్ధి చేస్తుంది. ''విపాక విచాయ'' లో, ఒకటి ''కర్మ'' యొక్క ఎనిమిది కారణాలు మరియు, ప్రాథమిక రకాలను ప్రతిబింబిస్తుంది. ''సన్సాథాన్ విచాయ'' లో, ప్రపంచం యొక్క బ్రహ్మాండత మరియు, ఆత్మ యొక్క ఒంటరితనం గురించి వివరించబడింది<ref name="HN4U">{{cite book|first=Dr. Rudi Jansma, Dr. Sneh Rani Jain Key|title=Introduction To Jainism|publisher=Prakrit Bharti Academy, jaipur, India|date=2006|chapter=07 Yoga and Meditation (2)|url=http://www.herenow4u.net/index.php?id=66251|accessdate=2009-09-14}}</ref>.

ఈ మతంలో ''పిందాస్తా-ధ్యానం, పాదాస్తా-ధ్యానం, రూపాస్త-ధ్యానం, రూపతితా-ధ్యానం, సావిర్యా-ధ్యానం'' మొదలైన ధ్యాన పద్ధతులు పలు ఉనికిలో ఉన్నాయి. ''పాదాస్త ధ్యానం''లో ''మంత్రాల'' పై దృష్టి సారించారు<ref name="HN4U" />. మంత్రం అనేది దైవం లేదా నేపథ్యాలపై ప్రధాన అక్షరాలు లేదా పదాల కలయిక అయ్యి ఉంటుంది. జైనమతంలో [[మంత్రాల]]తో కూడిన ఉత్తమ ఆచారం ఆచరణలో ఉంది. జైనమత అనుచరులు వారి విభాగాలు [[దిగంబర]] లేదా [[శ్వేతాంబర]] వాటితో సంబంధం లేకుండా [[మంత్రాల]]ను అభ్యసిస్తారు. మంత్ర పఠనం అనేది జైన్ సన్యాసులు మరియు, అనుచరల దైనందిన జీవితంలో చాలా ముఖ్యమైన భాగంగా చెప్పవచ్చు. మంత్ర పఠనం బిగ్గరగా లేదా మనస్సులో నెమ్మదిగా మననం చేయవచ్చు.

ప్రతి [[ముస్లిం]] రోజుకు ఐదు పర్యాయాలు తప్పనిసరిగా [[ప్రార్థన]] చేయాలి. సూర్యోదయానికి ముందు ఒకసారి, మిట్ట మధ్యాహ్నం, మధ్యాహ్నం తర్వాత, సూర్యాస్తమయం తర్వాత మరియు, రాత్రి ఒకసారి చేస్తారు. ప్రార్థన సమయంలో, ముస్లిం [[ఖురాన్‌]]ను పఠిస్తూ, ధ్యానం ద్వారా [[దేవుడి]]పై దృష్టి సారిస్తాడు. అలాగే పరమాత్మ మరియు, సృష్టికి మధ్య బంధాన్ని బలోపేతం చేయడానికి మరియు, పునరుద్ఘాటించే దిశగా [[దిక్ర్ (అల్లాను స్మరించుకోవడం)]] చేస్తారు. [[ఆత్మ]] [[వాస్తవాన్ని]] గ్రహించే విధంగా అది మార్గనిర్దేశం చేస్తుంది.{{Citation needed|date=May 2009}} వృత్తి సవాళ్లు, సామాజిక లేదా సంసార జీవిత సమస్యలు వంటివి ఉన్నప్పటికీ, అలాంటి ధ్యానం [[ఆధ్యాత్మిక]] [[ప్రశాతంత]] అనుభూతిని కొనసాగించే విధంగా సాయపడుతుంది.

ఇలా రోజుకు ఐదు పర్యాయాలు ప్రార్థన చేయడం ఆదర్శవంతమైన రీతిలో దానిని ఒకే ఒక్క మరియు, స్థిరమైన ధ్యానంగా మార్చడం ద్వారా మిగిలిన రోజంతా సత్ప్రవర్తనకు అది మార్గదర్శిగానూ మరియు, ప్రేరణగా పనిచేస్తుంది. చివరకి [[నిద్ర]] కూడా అలాగే భావించబడినప్పటికీ, అది స్థిరమైన ధ్యానం యొక్క మరో దశ అవుతుంది.<ref>3 ఆల్ ఇమ్రాన్, వెర్సెస్ 189-194; 6 ఆల్ ఆనమ్ వెర్సస్ 160 నుండి 163 వరకు.</ref>

ఆధ్యాత్మిక మౌనమునకు [[స్వస్థత]] గుణం కలిగి ఉంటుందని మరియు, సమకాలీన పరిభాషలో చెప్పాలంటే ''[[సృజనాత్మకత]]'' మెరుగవడం.<ref>ద్వివేది, కేదర్ నాథ్. ''రివ్యూ:ఫ్రీడమ్ ఫ్రమ్ సెల్ఫ్, సుఫీజం, మెడిటేషన్ అండ్ సైకోథెరఫీ'' . గ్రూప్ అనాలసిస్, వాల్యూ. 22, నం. 4, pp. 434-436, డిసెంబరు 1989</ref> [[ఇస్లాంమత ప్రవక్త]] [[మహ్మద్]] ఉపాసన మరియు, ధ్యానం ద్వారా సుదీర్ఘకాలం గడిపాడు. అలా చేస్తున్నప్పుడు, ఒకానొక సందర్భంలో అతను ఖురాన్ యొక్క [[దివ్యాదేశాలను]] స్వీకరించడం మొదలయింది.<ref>{{cite book

* ''తాఫాకుర్'' లేదా ''[[తాడాబుర్]]'', వాచ్యంగా దీని అర్థం ''[[విశ్వం]]లో ప్రతిబింబం'' : దీనిని అధిక స్థాయి నుండి అంటే భగవంతుడి నుండి మాత్రమే ఉద్భవించే [[అభిజ్ఞా]] మరియు, [[మనోద్వేగ]]భరిత అభివృద్ధి రూపంలో ప్రాప్తిని అనుమతిగా భావిస్తారు. [[దైవ స్ఫూర్తి]]ని స్వీకరించే అనుభూతి [[హృదయం]] మరియు, [[తెలివి]]ని మేల్కొల్పుతుంది మరియు, విముక్తి కలిగిస్తుంది, ఇటువంటి అంతర్గత పెరుగుదలను అనుమతించడం ప్రాపంచికంగా చెప్పవచ్చు, ఇది వాస్తవానికి [[అనంతం]] యొక్క నాణ్యతను ఆపాదిస్తుంది. ముస్లిం బోధనలు భగవంతునికి సమర్పించిన ఒకరిని పరీక్షించడం వలె జీవితాన్ని ముందుకు కొనసాగేలా చేస్తాయి.<ref>{{cite book

* [[సుఫీ ఆచారాల్లో ధ్యానం]] అనేది ఎక్కువగా [[మర్మమైన]] వ్యాయామాల ఒక వర్ణపటంపై ఆధారపడి ఉంటుంది, ఒక సంతతి నుండి మరొక దానికి మారుతూ ఉంది. ఇటువంటి పద్ధతులు, ప్రత్యేకంగా చాలా సాహసోపేతమైన ప్రక్రియలు చాలా పురాతనమైనవి, ఇది పరిశోధకులుపరిశోధకుల మధ్య వివాదానికి దారితీసింది. ఉదాహరణకు, ప్రసిద్ధ [[అల్-ఘజాలీ]] అనుచరులు అయిన విస్తృత సమూహం [[ఉలెమా]] సాధారణంగా ఇటువంటి పద్ధతులు మరియు, [[దీక్ష]] యొక్క రూపాలకు కట్టుబడి ఉంటుంది, అద్భుతమైన [[Ibn తాయెమియా]]తో ఏకీభవించే ఇటువంటి మరొక సమూహం సాధారణంగా ఇటువంటి విధానాలను [[బిదాహ్]] (అరబిక్: بدعة) లేదా సాధారణ నవప్రవర్తన వలె తిరస్కరించారు మరియు, ఖండించారు.

పలు [[సుఫీ ఆచారాలు]] [[బౌద్ధ ఆచారాల్లో]] కనిపించే రెండు సూత్ర విధానాల్లో ఒకదానికి దాని అభిజ్ఞా కారకంలో సమానంగా ఉండే ధాన్యం విధానాన్ని నొక్కిచెబుతుంది: అది [[ఏకాగ్రత]] పద్ధతి, దీనిలో అధిక-తీవ్రత మరియు, నిశిత దృష్టి సారించిన [[ఆత్మశోధనం]] ఉంటాయి. ఉదాహరణకు, [[వోయాస్సి-షాహ్మాఘ్‌సౌడి]] సుఫీ క్రమంలో, ఇది మరింత స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది, దీనిలో [[మురాకాబా]] [[తామర్కోజ్]] రూపం తీసుకుంది, తర్వాత ఒక [[పెర్షియన్]] పదం అర్థం ''ఏకాగ్రత'' సూచిస్తుంది.

క్రైస్తవ మత సంప్రదాయాలు "ధ్యానం" రూపాలుగా పిలవబడే అనేక సాధనలు అనుసరిస్తున్నాయి. వీటిలో చాలా వాటికి [[సన్యాసి సంబంధమైన]] సంప్రదాయాలే మూలం. [[జపమాల]], [[కేథలిక్కుమతం]] యొక్క ఆరాధన (మహాప్రసాదంపై దృష్టి సారించడం) లేదా [[తూర్పు పూర్వాచార పద్ధతి]]లోని [[హెసీఛాస్ట్]] సంప్రదాయం వంటి సాధనలను వ్యక్తిగత వస్తువుపై ఏకాగ్రత సారించే తూర్పు ధ్యాన పద్ధతులతో పోల్చవచ్చు. క్రైస్తవ ధ్యానాన్ని ఒక విధమైన [[ప్రార్థనా]] పద్ధతిగా భావిస్తారు. [[హెసీఛాస్ట్ సాధన]]లో [[ఏసుక్రీస్తు ప్రార్థనా]] పారాయణ ఉంటుంది. "దేవుడి దయ మరియు, వ్యక్తి యొక్క స్వయంకృషి ద్వారా [[ఆత్మజ్ఞానం]]పై దృష్టి సారించబడుతుంది."<ref>మెట్రోపాలిటన్ హైరోథోయిస్ ఆఫ్ నాఫ్పాక్టోస్ [http://www.pelagia.org/htm/b12.en.the_mind_of_the_orthodox_church.09.htm#s94c ది మైండ్ ఆఫ్ ది ఆర్థోడాక్స్ చర్చ్] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100305104206/http://www.pelagia.org/htm/b12.en.the_mind_of_the_orthodox_church.09.htm#s94c |date=2010-03-05 }}. IX. “సైనోడికాన్ ఆఫ్ ఆర్థోడాక్స్,” 4c) హెసైచాసమ్. www.pelagia.org. ఫిబ్రవరి 2, 2008 పునరుద్ధరించబడింది.</ref> [[ప్రార్థన]]ను ఆత్మ ధ్యాన పద్ధతిగా [[ఫిలోకాలియా]]లో పేర్కొన్నారు. ఫిలోకాలియా అనే సాధన ద్వారా ఎలాంటి భావాలు లేని చివరకు ఆత్మ ప్రశాంతతను పొందే దిశగా [[థియోసిస్‌]]కు చేరుకోవచ్చు.

1975లో, [[సెయింట్ బెనిడిక్ట్]] సన్యాసి [[జాన్ మెయిన్]] సంప్రదాయబద్ధంగా అరమిక్ వాక్యం "[[మారనాథ]]" అంటే కొరింథియన్స్ మరియు, రివిలేషన్ రెండింటి చివర్లో పేర్కొన్న విధంగా "ఓ దేవుడా, రమ్ము", అని అర్థమున్న ఒక ప్రార్థనా వాక్యాన్ని పునరుక్త పారాయణ చేసే విధంగా ఒక ధ్యాన పద్ధతిని ప్రవేశపెట్టాడు.<ref>ది వరల్డ్ కమ్యూనిటీ ఫర్ క్రిస్టయన్ మెడిటేషన్. [http://www.wccm.org/item.asp?recordid=howto&amp;pagestyle=default హౌ టూ మెడిటేట్] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101209175642/http://www.wccm.org/item.asp?recordid=howto&pagestyle=default |date=2010-12-09 }}</ref> మెయిన్ కార్యకలాపాలను కొనసాగించడానికి 1991లో [[క్రైస్తవ ధ్యాన ప్రపంచ సమాజం]] స్థాపించబడింది. క్రైస్తవ ధ్యానాన్ని బోధించడం అనేది "చర్చి జీవితంలో క్రైస్తవ విశ్వాసం యొక్క ఆలోచనాత్మక పరిమాణాన్ని పునరుద్ధరించే మహా కార్యంలో భాగం" అని సమాజం అభిప్రాయపడింది.<ref>క్రైస్తవ ధ్యానం కోసం ప్రపంచ సంఘం [http://www.wccm.org/home.asp?pagestyle=home వెల్‌కమ్] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090606144425/http://www.wccm.org/home.asp?pagestyle=home |date=2009-06-06 }}. www.wccm.org/home. ఫిబ్రవరి 2, 2008 పునరుద్ధరించబడింది.</ref>

పవిత్రగ్రంథాల ఆధారంగా [[జోషువా]] [[ఓల్డ్ టెస్టామెంట్]] పుస్తకం ఒక విధమైన ధ్యాన పద్ధతిని సూచించింది. "ఈ పుస్తక శాసనాన్ని నోటి నుంచి జారవిడవొద్దు. దీనిపై రేయింబవళ్లు ధ్యానం చెయ్యి. తద్వారా ఇందులోని ప్రతి విషయాన్ని చేయడానికి నీవు చాలా జాగ్రత్త వహించగలవు. ఫలితంగా నీవు భాగ్యవంతమైన మరియు, విజయవంతమౌతావు" (జోషు 1:8). బైబిలు పదం స్మతి చేసుకోవడమనేది ఎందుకు పలువురు [[బైబిలు సంబంధిత]] క్రైస్తవుల్లో ఒక సాధనగా మారడానికి గల కారణాల్లో ఇదొకటి.<ref>ఆరోపిత మిషన్ [http://www.concentric.net/~Cosmas/prayer.htm ప్రార్థన మరియు, ధ్యానం] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100317151145/http://www.concentric.net/~cosmas/prayer.htm |date=2010-03-17 }}. జనవరి 20, 2008 పునరుద్ధరించబడింది</ref><ref>[http://www.subodhgupta.com/meditation/christian-meditation.html క్రిస్టయన్ మెడిటేషన్]. జనవరి 20, 2008 పునరుద్ధరించబడింది</ref>

చారిత్రాత్మకంగా క్వాకర్లు లేదా [[రిలీజియస్ సొసైటీ ఆఫ్ ఫ్రెండ్స్‌]]లో సాధారణ ప్రార్థన విధానం సామూహిక నిశ్శబ్ద ప్రార్థన లేదా ధ్యాన రూపంలో ఉండేది. ఇందులో ఏసుక్రీస్తు [[ఆత్మ శక్తి]]పై దృష్టి పెట్టడం, ముద్ర కోసం వేచి ఉండటం మరియు, అందులోని సూక్ష్మ శబ్దం వినడం కోసం ప్రయత్నిస్తారు. మంత్రోచ్ఛారణల ద్వారా ఇది ప్రతిఫలించే అవకాశం సందేహాస్పదంగా ఉంటుంది.<ref>రిలీజియస్ సొసైట్ ఆఫ్ ఫ్రెండ్స్ (ఆగస్టు 2008). [http://www.bym-rsf.org/quakers/pubs/FaithNPractice/vocalministry08.shtml "సలహాలు, ప్రశ్నలు మరియు, ధ్వనులు."] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100108142239/http://www.bym-rsf.org/quakers///pubs/FaithNPractice/vocalministry08.shtml |date=2010-01-08 }} బాల్టిమోర్ వార్షిక సంవత్సరం. నవంబర్ 19, 2008 పునరుద్ధరించబడింది</ref>

ఇదే విధంగా, ప్రవక్తకు ధ్యానం అనేది చాలా ముఖ్యమైనదని తెలుపుతూ [[టానాచ్]] (హిబ్రూ [[బైబిల్]])లో కూడా సూచనలు ఉన్నాయి. [[పురాతన చికిత్స]]లో, ధ్యానానికి రెండు [[హిబ్రూ]] పదాలు వివరించబడ్డాయి: ''హాగా'' ({{lang-he|הגה}}), దీని అర్థం ''నిట్టూర్పుకు'' లేదా ''గొణుగుడు'', అలాగే ''ధ్యానం చేయడానికి'' మరియు, ''{{unicode|sîḥâ}}'' ({{lang-he|שיחה}}), దీని అర్థం ''గాఢాలోచన కోసం'' లేదా ''ఒకరి మనస్సులో అభ్యసించండి'' .

యూదుల మర్మమైన సంప్రదాయం [[కబ్బాలాహ్]] అనేది అంతర్గతంగా ఒక ధ్యాన రంగం అధ్యయనాన్ని కలిగి ఉంది. [[తాల్మడ్]] ప్రవక్త కంటే విద్వాంసుడి ప్రయోజనాలను సూచిస్తుంది, అతని ఆకళింపు మానసిక గ్రహణశక్తిని శక్తివంతం చేసే మేధో, సంభావిత రూపాలను పొందుతుంది మరియు, ఇతరులకు వివరించవచ్చు. విద్వాంసునితో పోలిస్తే ప్రవక్త యొక్క ప్రయోజనం ఏమిటంటే వారి అవలీలగా తెలుసుకునే దృష్టి యొక్క తారకంలో ఉంటుందని తెలుస్తుంది. మర్మమైన దివ్యవార్త యొక్క ప్రవీణతలను సంభావిత నిర్మాణాల్లోకి తేవడం ద్వారా ఉత్తమ ప్రదీపనాన్ని పొందవచ్చు. ఉదాహరణకు, [[ఇసాక్ లూరియా]] 16వ శతాబ్దంలో కబ్బాలాహ్ యొక్క కొత్త సిద్ధాంతాలను బహిర్గతం చేశాడు, అది వాటి బోధనలను ఒక కొత్త వ్యవస్థలోకి ప్రోత్సహించబడ్డాయి మరియు, పునఃక్రమీకరించబడ్డాయి. అయితే, అతను అతని బోధనలను రచించలేదు, బదులుగా అతని ప్రియ శిష్యుడుచే అవి సేకరించబడి, అనువదించబడ్డాయి. ఆధ్యాత్మక రంగంలోకి "ఆత్మ ఔన్నత్యం"గా కబ్బాలిస్టిక్ సంప్రదాయంలో పిలవబడే ఒక మర్మమైన ఎదుర్కోలు తర్వాత, ఇసాక్ లూరియా అతను అనుభవించిన అన్ని విషయాలు వివరించడానికి 70 సంవత్సరాలు పడుతుందని చెప్పాడు. కబ్బాలాహ్ అభివృద్ధి చేసిన అతని బోధనలు విజయవంతమైన సంభావిత రూపం మరియు, తాత్విక వ్యవస్థలు వలె పరిణామం చెందాయి. అయితే, "స్వీకరించడానికి" అని అర్థం కలిగిన కబ్బాలాహ్ పేరుతో అనువర్తించబడింది, దాని వివరణ కర్తలు మాట్లాడుతూ, దీని బోధనలను అర్థం చేసుకోదల్చిన విద్యార్థులకు పరిజ్ఞాన నిర్మాణాలను ప్రకాశింపచేసే మరియు, వ్యక్తిగతీకరించే ఒక ఆధ్యాత్మిక సులభ స్వీకరణ అవసరమని తెలిపారు.

కబ్బాలాహ్‌ను నేర్చుకోవడానికి అనుగుణంగా కబ్బాలిస్ట్‌కి వలె ఇవి సాంప్రదాయిక ధ్యాన విధానాలు, వీటి అధ్యయనం యొక్క ముఖ్యమైన ప్రయోజనం ఏమిటంటే దేవుడిని అర్థం చేసుకోవడం మరియు, దర్శించడాలను చెప్పవచ్చు. ప్రామాణిక పద్ధతుల్లో దేవుని మానసిక చిత్రణం అనేది నిర్దిష్ట ముగింపులను పొందడానికి ఆత్మ దాని ద్వారా పోవడానికి అనుమతిస్తుంది. ప్రారంభ యూదుల మార్మిక వాదంలో బాగా ప్రజాదరణ పొందిన ధ్యానంలో ఒకటి ఏమిటంటే /R-K-B/ మూలం నుండి [[మెర్కాబాహ్]] యొక్క పనిగా అంటే "రథం" (దేవుని యొక్క) చెప్పవచ్చు.

ఆధునిక యూదుల సాధనలో బాగా జనాదరణ పొందిన ధ్యాన సాధనాల్లో ఒకదానిని "[[హిట్బోడెబిట్]]" (התבודדות, ప్రత్యామ్నాయంగా "హిస్బోడెడస్" వలె లిప్యంతరీకరణంగా చెప్పవచ్చు) మరియు, [[కబ్బాలిస్టిక్]], [[హాసిడిక్]] మరియు, [[ముస్సార్]] రచనల్లో, ప్రత్యేకంగా రబ్బీ [[నాచ్మాన్ ఆఫ్ బ్రెస్లావ్]] యొక్క హాసిడిక్ పద్ధతిలో వివరించబడింది. ఈ పదం హిబ్రూ పదం "బోడెడ్" (בודד), నుండి తీసుకోబడింది, దీని అర్థం ఒంటరితనం. హాసిడిక్ వ్యవస్థ అనేది "హిస్బోనెనుస్" యొక్క [[హాబాడ్]] పద్ధతి, అర్థం చేసుకోవడానికి ఇది "బిన్హా", హిబ్రూలో [[సెఫిరాహ్‌]]కు సంబంధించింది. ఈ విధానం ఒక మర్మమైన విషయాన్ని ఒకరికి పూర్తిగా అర్థం అయ్యేలా చేయడానికి విశ్లేషణాత్మక ప్రతిబింబ విధానంగా చెప్పవచ్చు, ఇది హాసిడిక్ రచనల్లో దాని అధ్యయనాన్ని అనుసరిస్తుంది మరియు, అంతర్గతంగా కలిగి ఉంటుంది.

నూతన యుగ ధ్యానాలు తరచూ యోగా, హిందూ మతం మరియు, బౌద్ధమతాలు వంటి ప్రాచీన తాత్విక శాస్త్రం మరియు, అనుభూతి వాదంచే ప్రభావితం చేయబడుతున్నాయి, ఇప్పటికీ కొంత స్థాయిలో పాశ్చాత్య ప్రభావాన్ని కలిగి ఉంది. పాశ్చాత్యదేశాల్లో, ధ్యానం ఆధ్యాత్మిక మరియు, నైతిక ఉపదేశాన్ని అందించడంలో క్రైస్తవమతం విఫలమైన కారణంగా దానికి విరుద్ధంగా సాంప్రదాయిక [[నమ్మకాల వ్యవస్థ]]కు వ్యతిరేకంగా యువత ప్రేట్రేగిన సమయంలో 1960ల మరియు, 1970ల్లో సామాజిక విప్లవం ద్వారా దాని ప్రధాన మూలాలను కలిగి ఉంది.<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,899555-1,00.html ది హిప్పైయిస్ 1968-07]</ref>

పలు నూతన యుగ సమూహాలు ధ్యానాన్ని యోగాతో మిళితం చేశాయి, ఈ పద్ధతిలో మెదడు మరియు, శ్వాసపై నియంత్రణ అనేది గరిష్ఠ స్థాయి యోగాగా చెబుతారు.<ref>http://www.spaceandmotion.com/health/yoga-meditation-new-age-spirituality.htm</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.dharmacentral.com/articles/newage.htm |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2010-02-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100409050948/http://www.dharmacentral.com/articles/newage.htm |archive-date=2010-04-09 |url-status=dead }}</ref>

కొంతమందిచే "నూతన యుగానికి తండ్రి"గా సూచించే [[కార్లోస్ క్యాసానెడా]] ఉత్తర సోనోరా యొక్క టోల్టెక్ సన్యాసులు కీలకమైన ప్రార్థనా విధానం వలె "అంతర్గత వ్యాఖ్యను మజిలీ" లేదా ఒకరి గురించి ఆలోచనలను విస్మరించడం గురించి వ్రాశాడు. అతని బోధకుడు [[డాన్ జూన్ మాటుస్]] నిజానికి మెదడు లేదా అహం అనేది "విదేశీ వ్యవస్థాపన"గా<ref>మేజికల్ పాసెస్</ref> మరియు, వ్యక్తికి బాధ కలగడానికి ఇదే కీలక కారకంగా నమ్మాడు. డాన్ జ్యూన్ "నిరంతర స్వీయ-పరిశీలన" అని పిలిచే దానిని నిలిపివేయడం ద్వారా ప్రతివారు ప్రపంచాన్ని ఎలా "చూడాలో" నేర్చుకున్నారు.<ref>[[జర్నీ టూ ఐక్సాట్లాన్]]</ref> దీనిని టెన్సెగ్రిటీని సాధన చేయడం ద్వారా మంత్రవిద్య గతాలను ఉపయోగించి కూడా సాధించవచ్చు<ref>{{Cite web |url=http://www.geocities.com/magicalpass/ |title=ఆర్కైవ్ నకలు |website= |access-date=2003-06-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20030609155331/http://www.geocities.com/magicalpass/ |archive-date=2003-06-09 |url-status=dead }}</ref>.

[[సిక్కుమతం]]లో, [[సిమ్రాన్]] మరియు, [[నామ జపం]] మంచి ధ్యానాన్ని ప్రోత్సహిస్తాయి. ఇది భగవంతుని లక్షణాలపై సావధానత కోసం దృష్టి సారిస్తుంది. సిక్కులు శరీరంలో 10 'ద్వారాలు' ఉన్నట్లు విశ్వసిస్తారు; 'ద్వారాలు' అనేది 'చక్రాలు' లేదా శక్తి కేంద్రాలకు మరొక పదంగా చెప్పవచ్చు. అగ్ర శక్తి స్థాయిని పదవ ద్వారం లేదా దశమ్ ద్వార్ అని పిలుస్తారు. నిరంతరంగా ధ్యానాన్ని సాధన చేయడం ద్వారా ఈ స్థాయికి చేరుకున్న ఒక వ్యక్తికి ఈ అభిరుచి నడుస్తున్నప్పుడు, మాట్లాడుతున్నప్పుడు, తినేటప్పుడు, మేల్కొని ఉన్నప్పుడు మరియు, నిద్రిస్తున్నప్పుడు కూడా కొనసాగుతూనే ఉంటుంది. ఒక అభ్యాసకుడు ధ్యానంలోని ఈ ఘనమైన స్థాయికి చేరుకున్నప్పుడు ఒక వ్యత్యాసమైన అభిరుచి లేదా రుచి ఉంటుంది, శరీరంలో లోపల మరియు, వెలుపలి కచ్చితమైన శాంతి మరియు, ప్రశాంతతను పొందుతారు.

ఒకరిలో ఉత్తమ భావాలను ధాన్యం మాత్రమే ప్రేరేపిస్తుందని, సిక్కు అనుచరులు కూడా భగవంతుని పేరుపై ధాన్యం ద్వారా ప్రేమ జనిస్తుందని విశ్వసిస్తారు. ఇవి మన చర్యల ద్వారా చిత్రీకరించబడతాయి. సిక్కుల ప్రథమ గురువు, గురు నానక్ దేవ్ జీ మానవులందరూ సమానమని బోధించాడు మరియు, అరణ్య ధ్యానం చుట్టూ తిరగకుండా బదులుగా ఒక గృహస్థు జీవితం యొక్క ప్రాముఖ్యతను ఉద్ఘాటించాడు, తర్వాత ఆ సమయంలో జనాదరణ పొందిన సాధనగా చెప్పవచ్చు. సంపూర్ణమైన సాధారణ గృహస్థు జీవితాన్ని గడపడం ద్వారా మరియు, మతంతో సంబంధం లేకుండా మానవులందరికీ ప్రేమను విస్తరించడం ద్వారా జీవితం మరియు, మరణం నుండి విముక్తి పొందగలమని గురు బోధించాడు. సిక్కు మతంలో కీర్తనలను ధ్యానంలో సహాయపడటానికి ముఖ్యమైన మార్గంగా భావిస్తారు మరియు, కొన్ని మార్గాల్లో ఇది కూడా ఒక రకమైన ఒక ధ్యానం వలె విశ్వసిస్తారు.

తావోయిజం‌లో పలు ధ్యానం మరియు, ఆలోచనాత్మక సంప్రదాయాలు ఉన్నాయి. ''[[I చింగ్]]'', ''[[టాయో టి చింగ్]]'', ''[[చౌంగ్ ట్జె]]'' మరియు, ''[[టాయో సాంగ్‌]]'' లోని ఇతర పాఠాల్లో వారి సూత్రాలు పేర్కొన్నట్లు నిజానికి తెలిపింది; [[క్విగాంగ్]], [[నైగాంగ్]], [[ఇంటర్నల్ ఆల్కెమీ]], [[డాయోయిన్]] మరియు, [[జాన్ జుయాంగ్‌]]లు ధ్యానానికి సహాయంగా శ్వాస శిక్షణ అభ్యాసాల యొక్క పెద్ద, వైవిధ్యమైన శ్రేణిగా చెప్పవచ్చు, ఇవి తదుపరి [[చైనీస్ బౌద్ధమతం]] మరియు, [[సాంప్రదాయ చైనీస్ వైద్యం]] మరియు, [[చైనీస్]] అలాగే కొన్ని [[జపనీస్ మార్షిల్ కళ]]లపై మంచి ప్రభావాన్ని చూపించాయి. చైనీస్ యుద్ధకళ [[తాయ్ చి చువాన్|తాయి చి చౌన్]] అనేది మంచి ప్రజాదరణ గల తాయిస్ మరియు, [[నియో-కన్ఫూసియన్]] ధ్యానం [[టియా చి టూ]] నుండి పేరు తీసుకున్నారు మరియు, తరచూ "చలనంలో ధ్యానం" వలె సూచిస్తారు.

[[తాయిస్ట్]] [[అంతర్గత యుద్ధ కళలు]] తరచూ ప్రత్యేకంగా [[టాయి చి చౌన్‌]]ను చలన ధ్యానంగా భావిస్తారు. ఒక సాధారణ పదబంధం "నిశ్శబ్దంలో కదలిక" అనేది నిష్క్రియ క్యిగాంగ్‌లో శక్తివంతమైన కదలిక మరియు, కూర్చునే టాయోయిస్ట్ ధ్యానాన్ని సూచిస్తుంది; "నిశ్శబ్దంలో కదలిక"కి వ్యతిరేకంగా, టాయి చీ రూపంలో మానసిక ప్రశాంతత మరియు, ధ్యానం స్థాయిగా చెప్పవచ్చు.

[[జిడ్డు క్రిష్ణమూర్తి]] మెదడును మార్చే ఏదైనా వ్యవస్థ లేదా పద్ధతికి పూర్తిగా విరుద్ధంగా అర్థాన్ని ఇచ్చే ధ్యానం అనే పదాన్ని ఉపయోగించాడు. అతను ఇలా చెప్పాడు, "మనిషి తన ఆటంకాలు నుండి తప్పించుకోవడానికి, ధ్యానం యొక్క పలు రూపాలను కనుగొన్నాడు. ఇవి కోరిక ఆధారంగా రూపొందినవి, విజయం కోసం పాటిస్తారు మరియు, వాదిస్తారు మరియు, ఆటంకాన్ని తెలియజేస్తారు మరియు, చేరుకోవడానికి కష్టపడతారు. ఈ చేతన, సమాలోచన ప్రయత్నం అనేది ఎల్లప్పుడూ అనుకూల మెదడు పరిమితుల్లో ఉంటుంది మరియు, దీనిలో స్వేచ్ఛ ఉండదు. ధ్యానం కోసం అన్ని ప్రయత్నాలు ధ్యానం యొక్క ఖండనలగా చెప్పవచ్చు. ధ్యానం అనేది ఆలోచనకు ముగింపుగా చెప్పవచ్చు. అప్పుడు మాత్రమే దీనికి సమయానికి మించిన వేరొక పరిమితి ఉంటుంది.” క్రిష్ణమూర్తికి, ధ్యానం అనేది ప్రస్తుత కాలంలో ఎంపిక లేని జాగృతిగా చెప్పవచ్చు. అతను ఇలా చెప్పాడు ".. మీ గురించి, మిమ్మల్ని తెలుసుకోవడం, మీరు నడిచే విధానం, తినే విధానం గురించి మీరు నేర్చుకున్నప్పుడు, మీరు చెప్పే ఊసులాట, అసహ్యం, అసూయ - ఎటువంటి ఎంపిక లేకుండా మీలోని వీటి అన్నింటి గురించి మీకు తెలిస్తే, అది ధ్యానంలో ఒక భాగం."<ref>క్రిష్ణమూర్తి పౌండేషన్ ట్రస్ట్. ధ్యానం ''ఫ్రీడమ్ ఫ్రమ్ ది నౌన్‌'' లో 15వ అధ్యాయం నుండి, J. క్రిష్ణమూర్తి (1969) హార్పెర్ మరియు, రౌ. ISBN 0-06-064808-2. ఆగష్టు 26, 2007 పునరుద్ధరించబడింది.</ref>

పలు మతాలు వాటి స్వంత [[ప్రార్థన పూసల]]ను కలిగి ఉన్నాయి. అధిక ప్రార్థన జపమాలలు మరియు, క్రిస్టియన్ [[జపమాల]]లో ఒక త్రాడుతో కట్టుబడిన ముత్యాలు లేదా పూసలను కలిగి ఉంటాయి. [[రోమన్ క్యాథలిక్ రోజరీ]] అనేది పది చిన్న పూసలతో ఐదు సెట్‌లను కలిగి ఉండే ఒక జపమాలగా చెప్పవచ్చు. ప్రతి పది పూసల సెట్‌ను మరొక పూస వేరు చేస్తుంది. హిందూ [[జప మాల]]లో 108 పూసలు అలాగే [[జైన మతం]]లో, బౌద్ధ [[జుజూ]]లో కూడా అదే సంఖ్యలో ఉంటాయి. ముస్లిం [[మిష్బాహా]]లో 99 పూసలు ఉంటాయి. ప్రతి మతం యొక్క ప్రార్థనలు మరియు, నిర్దిష్ట ధ్యానాలు వేర్వేరుగా ఉంటాయి మరియు, నిర్దిష్ట పూసల సంఖ్యకు వేదాంత కారణాలను కలిగి ఉన్నాయి. ప్రార్థన పూసలు వేర్వేరు వర్ణాల్లో, పరిమాణాల్లో మరియు, రూపాల్లో ఉండవచ్చు. అయితే, దీని ముఖ్య కారణం, మళ్లీ మళ్లీ ప్రార్థన మరియు, ధ్యానం చేయడానికి, ఇది అన్ని మతాల్లో ఇదే ఉపయోగం కోసం ఉపయోగిస్తారు, దీనిని ఒక ప్రార్థన ఉపకరణంగా భావిస్తారు.{{Citation needed|date=October 2007}}

మతపరమైన విషయం లోపించిన ధ్యానం యొక్క రూపాలు శారీరక మరియు, మానసిక ఆరోగ్యాన్ని ప్రోత్సహించడానికి పశ్చిమదేశాల్లో అభివృద్ధి చేయబడ్డాయి:

* [[ఆటోజెనిక్ శిక్షణ]] అనేది 1932లో జర్మన్ వైద్యనిపుణుడు [[జానెస్ స్కుల్ట్‌జ్‌]]చే అభివృద్ధి చేయబడింది. స్కుల్ట్‌జ్ యోగా మరియు, ధ్యానంలో పద్ధతులకు సమాంతరాలను ఉద్ఘాటించాడు; అయితే, ఆటోజెనిక్ శిక్షణ అనేది ఏదైనా మార్మిక వాదం లోపించడంగా చెప్పవచ్చు.

* ఆస్ట్రేలియా వైద్యనిపుణుడు [[Dr ఐన్సలై మీయరెస్]] 1960ల్లో ''రిలీఫ్ విత్అవుట్ డ్రగ్స్'' అనే పేరుతో ఒక సృజనాత్మక రచనను ప్రచురించాడు, దీనిలో అతను ఆరాటం, ఒత్తిడి మరియు, దీర్ఘకాల నొప్పి వంటి వాటితో పోరాడటానికి హిందు సంప్రదాయాలు ఆధారంగా సాధారణ, లౌకిక విశ్రాంతి పద్ధతులను సిఫార్సు చేశాడు.

* [[హార్వార్డ్ వైద్య కళాశాల]] [[హెర్బెర్ట్ బెన్సన్]] [[అతింద్రీయ ధ్యానం]] మరియు, [[టిబెటన్ బౌద్ధమతం]]తో సహా పలు అనుశాసనాల నుండి సాధకులపై పలు వైద్యచికిత్స పరీక్షలను నిర్వహించాడు. 1975లో, బెన్సన్ ''ది రిలాక్సేషన్ రెస్పాన్స్'' అనే పేరుతో ఒక పుస్తకాన్ని ప్రచురించాడు, దానిలో అతను విశ్రాంతి కోసం ధ్యానం యొక్క తన స్వంత సంస్కరణను వివరించాడు.

* [[పాల్ విల్సన్‌]]చే 1999 పుస్తకం ''ది కామ్ టెక్నిక్: మెడిటేషన్ విత్అవుట్ మేజిక్ ఆర్ మైస్టిసిజమ్‌''లో లౌకిక ధ్యానం యొక్క రూపంలో ఒక చర్చ మరియు, సూచన ఉన్నాయి.

* ధ్యానం యొక్క నూతన రూపాలు దీర్ఘ-కాల సాధకుల [[ఎలక్ట్రోఎన్సెఫాలోగ్రఫీ]]తో అధ్యయనాల ఫలితాలపై ఆధారపడి ఉన్నాయి. అధ్యయనాలు శ్రవణ సంబంధిత మరియు, దృశ్య సంబంధిత సంఘటనలకు [[పౌనఃపున్య]]-ఆధారిత ప్రతిస్పందన ఉనికిని తెలిపాయి. ఈ EEG కార్యాచరణ "పౌనఃపున్య-ఆధారిత ప్రతిస్పందన"గా పిలుస్తున్నారు ఎందుకంటే ఈ సంఘటనల ప్రాథమిక పౌనఃపున్యానికి దీని కాలవ్యవధి (సెకనుకు ఆవర్తనాలు) అనుబంధించబడింది. సాధారణంగా చెప్పాలంటే, ఉద్దీపనాలు 5 [[Hz]] అయితే, ఫలిత పరిమితి EEG అనుకూల సమయ-డొమైన్ సగటు ప్రోటోకాల్‌లను ఉపయోగించి ఒక 5 Hz పౌనఃపున్య-ఆధారిత ప్రతిస్పందనను ప్రదర్శిస్తుంది.<ref name="Atwater">{{cite web | last = Atwater | first = FH | title = Inducing States of Consciousness with a Binaural Beat Technology | publisher = The Monroe Institute | year = 1997 | url = http://www.monroeinstitute.com/content.php?content_id=21 | accessdate = 2006-08-14 | website = | archive-url = https://web.archive.org/web/20060907063629/http://monroeinstitute.com/content.php?content_id=21 | archive-date = 2006-09-07 | url-status = dead }}</ref><ref name="Noton">{{cite web | last = Noton | first = D | title = PMS, EEG, and photic stimulation |year=1997 | url = http://www.elixa.com/mental/Noton.htm | accessdate = 2006-08-14 }}

</ref> ఇది ఇటువంటి ఆవిష్కరణలకు [[డ్రీమ్‌మెషీన్]] మరియు, [[బైనురల్ బీట్స్]] వలె సమర్ధనగా చెప్పవచ్చు.

"ధ్యానం" యొక్క దాని ఆధునిక భావం భారతదేశంలో జనించిన యోగా ధ్యానాన్ని సూచిస్తుంది. పంతొమ్మిదవ శతాబ్దం చివరిలో, [[ఉపాసకులు]] [[హిందూ మతం]], [[బౌద్ధమతం]], [[సిక్కుమతం]] మరియు, ఇతర [[భారతీయ మతాలు]] నుండి తీసిన పలు ఆధ్యాత్మిక సంప్రదాయాలను సూచించడానికి "ధ్యానం" అనే పదాన్ని వినియోగించారు. ఆ విధంగా, ఆంగ్ల పదం "meditation" ప్రత్యేకంగా ఏదైనా ఒక పదం లేదా సందర్భం వలె అనువదించబడలేదు మరియు, [[సంస్కృతం]] ''[[dhāraṇā]]'', ''[[ధ్యాన]]'', ''[[సమాధి స్థితి|సమాధి]]'' మరియు, ''[[భావన]]'' వంటి పదాలను అనువదించడానికి ఉపయోగించవచ్చు.

ధ్యానం అనేది ఒక మతపరమైన అవసరం కోసం కావచ్చు, కాని పాశ్చాత్య దేశాల్లో ఉపయోగించడానికి ముందు, ఇది [[యుద్ధ కళలు]] వంటి లౌకిక సందర్భంలో ఉపయోగించారు. ఉపాసకులతో ప్రారంభించి, [[యోగా]], [[నూతన యుగం]] మరియు, [[కొత్త ఆలోచన]] పద్ధతి వంటి పలు మతపరమైన మరియు, ఆధ్యాత్మిక పద్ధతులచే పాశ్చాత్యదేశాల్లో ధ్యానం ఆచరిస్తున్నారు, అలాగే క్రిస్టియానిటీలో పరిమితంగా మాత్రమే ఉపయోగిస్తున్నారు.

ధ్యానం పద్ధతులు మార్గదర్శకం మరియు, మనస్తత్వ చికిత్స యొక్క పాశ్చాత్య సిద్ధాంతలచే కూడా ఉపయోగించబడుతున్నాయి. ఉపశమన శిక్షణ రోజువారీ ఒత్తిళ్ల నుండి మానసిక మరియు, కండరాల ఉపశమనాన్ని సాధించడంలో సహాయపడుతుంది. జాకబ్‌సన్ ప్రారంభ ప్రగతిశీల ఉపశమన పద్ధతిని అభివృద్ధి చేసి ప్రజాదరణను పొందాడు. ఈ పద్ధతులు ఇతక ప్రవర్తనా పద్ధతులకు సంబంధించి ఉపయోగిస్తారు. నిజానికి [[క్రమపద్ధతి గ్రాహకత తగ్గించడం]]తో ఉపయోగిస్తారు, ఉపశమన పద్ధతులు ఇప్పుడు ఇతర వైద్యచిక్సిత సమస్యల కోసం ఉపయోగిస్తున్నారు. ధ్యానం, వశీకరణ మరియు, బయోఫీడ్‌బ్యాక్-ప్రేరిత ఉపశమనం అనేవి ఉపశమన శిక్షణతో ఉపయోగించి కొన్ని పద్ధతులుగా చెప్పవచ్చు. EMDRలోని (షాపిరోచే అభివృద్ధి చేయబడింది) ఎనిమిది అవసరమయ్యే భాగాల్లో ఒకటి, ప్రతి విభాగంలో తుదికి తగినంత సన్నిహితంగా తీసుకుని రావడం, అలాగే ధ్యానంతో సహా ఉపశమన పద్ధతులను ఉపయోగాన్ని తెలియచేస్తుంది. ప్రవర్తనా చికిత్సకు సాంకేతిక పరిశీలనాత్మక విధానం మల్టీమోడల్ చికిత్స కూడా వ్యక్తిగత చికిత్సలో ఉపయోగించే పద్ధతి వలె ధ్యానాన్ని ఉపయోగిస్తుంది.

[[మనస్తత్వ శాస్త్రం]] మరియు, [[భౌతిక శాస్త్రం]] ప్రకారం, ధ్యానం అనేది [[స్పృహ అస్థిర స్థితి]]ని ప్రేరేపిస్తుంది మరియు, ఈ సందర్భంలో దీని ముఖ్య లక్ష్యంగా ధోరణుల పరివర్తనానికి మరియు, ఉత్తమ [[రక్త కణాల]] ఆరోగ్యానికి ఆధ్యాత్మిక [[విశదీకరణ]]ను సాధించడానికి తెలియజేయబడింది.

వేర్వేరు ఆధ్మాత్మిక సంప్రదాయలు మరియు, వారి సంప్రదాయాల్లో వేర్వేరు అధ్యాపకులు ధ్యానానికి వేర్వేరు శారీరక భంగిమలను సూచిస్తారు లేదా సిఫార్సు చేస్తారు. కూర్చునే, వెల్లకిలా పడుకోనే మరియు, నిలబడే<ref name="Marshall">{{cite web | last = Marshall | first = Chris | title = Paradoxes of Standing Meditation | url = http://www.martialdevelopment.com/blog/four-paradoxes-of-standing-meditation/ | accessdate = 2007-10-23 }}</ref> భంగిమలు ఉపయోగిస్తారు. పలు ప్రసిద్ధ భంగిమల్లో [[పద్మాసనం]]తో సహా పలు కాలు మీద కాలు వేసుకుని కూర్చున్న భంగిమలు ఉన్నాయి.

[[కుండలినీ యోగా]]కి సంబంధించిన వాటి వలె ఇతర సంప్రదాయాల్లో తక్కువ లాంఛనప్రాయ విధానాన్ని ఉపయోగిస్తారు. ఈ సంప్రదాయాల్లో ప్రాథమిక సాధన అనేది ఒక సాంప్రదాయ భంగిమలో నిశ్శబ్దంగా కూర్చోవడాన్ని చెప్పవచ్చు, వారు [[క్రియల]] - తక్షణ యోగా భంగిమలు, శ్వాస తీసుకునే నమూనాల్లో మార్పులు లేదా మానసిక స్థితి లేదా డోలనం వంటి మళ్లీ మళ్లీ చేసే శారీరక కదలికలు మొదలైన వాటి సాధ్యతను ఉద్ఘాటిస్తున్నాయి. ఇవి సాధకుడు ధ్యానంలో కూర్చున్నప్పుడు సహజంగా ఉద్భవిస్తాయి మరియు, వీటిని ఖండించరాదు బదులుగా శరీరంలో సహజ శక్తి ప్రసరణ మెరుగుపడటానికి వారికి వారే వ్యక్తపరచడం కోసం అనుమతించాలి. ఇది [[నాడులు|నాడులను]] శుద్ధీకరిస్తుందని మరియు, చివరికి ధ్యానం సాధనను తీవ్రంగా చేస్తుందని చెబుతారు.

ఉమ్మడి ప్రభావం కనిపించని సందర్భాల్లో కూడా, తరచూ ఇటువంటి వివరాలు ఒకటి కంటే ఎక్కువ మతాలచే పంచుకోబడతాయి. ఉదాహరణకు, "నాభిని చూడటం", దీనిని పాశ్చాత్య ఛాందసత్వంలో స్వీకరించారు, అలాగే చైనీస్ [[క్విగాంగ్]] సాధనలో కూడా ఉపయోగిస్తున్నారు. మరొకటి శ్వాసక్రియపై దృష్టి సారించడం, ఇది చాంధసత్వ క్రిస్టియానిటీ, [[సూఫీమతం]] మరియు, పలు భారతీయ సంప్రదాయాల్లో కనపడుతుంది. [[నరదృష్టి]]కి నల్లరాయి అయినా పగులుతుందని నానుడి.ఇరుగు దిష్టి, పొరుగు దిష్టి.నీ దిష్టి, నా దిష్టి....థూ.థూ..థూ అంటూ దిష్టి తీస్తారు.ఆటోలు, లారీల వెనకాల 'బురీ నజర్‌వాలా తెరా మూహ్‌ హో కాలా' (దిష్టి పెట్టేవాడా నీ ముఖం మాడా!) లాంటి వాక్యాలు రాస్తారు.'ఎవరి చూపు పడిందో ? పాడు కళ్లు,పాపిష్టి కళ్ళు వామ్మోఅని భయపడతారు. షట్చక్రవర్తులలో ఒకరైన నలమహారాజుపై శనీశ్వరుడి దృష్టి పడితే ఆయన రాజ్యం పోగొట్టుకుని, అడవులు పట్టి తిరగవలసి వచ్చిందట.నరుడి దృష్టిసోకితే నల్లరాయి కూడా పగులుతుందని సామెత .

== ఆరోగ్య అనువర్తనాలు మరియు, వైద్యచికిత్స అధ్యయనాలు ==

శాస్త్రీయ అధ్యయనాలు ఒక సమీక్ష ఉపశమనం, కేంద్రీకరణం, జాగృతికి ప్రత్యామ్నాయ స్థితి, తార్కికమైన ఆలోచన నిలుపుదల మరియు, స్వీయ-పరిశీలన వైఖిరిని నిర్వహించడం వంటి వాటిని ధాన్యం యొక్క ప్రవర్తనా భాగాలు గుర్తించింది;<ref name="Perez">{{cite journal | last = Perez-De-Albeniz | first = Alberto | coauthors = Jeremy Holmes | title = Meditation: concepts, effects and uses in therapy | journal = International Journal of Psychotherapy | volume = 5 | issue = 1 | pages = 49–59 |month=March | year=2000 | url = http://onwww.net/trancenet.org/research/2000perezdealbeniz.shtml | accessdate = 2007-08-23 | doi = 10.1080/13569080050020263}}</ref> ఇది [[జీవక్రియ]], హృదయ రేటు, [[శ్వాసక్రియ]], [[రక్త పోటు]] మరియు, మెదడు రసాయనాలును మార్చే శరీరంలోని జీవరసాయన మరియు, భౌతిక మార్పుల యొక్క ఒక హోస్ట్‌చే కలిసి ఉంటుంది.<ref name="Lazar">లజర్, S.W.; బుష్, G.; గోలుబ్, R. L.; ఫ్రిచ్చియన్, G. L.; ఖాల్సా, G.; బెన్సన్, H. ''ఫంక్షనల్ బ్రెయిన్ మ్యాపింగ్ ఆఫ్ ది రిలాక్సేషన్ రెస్పాన్స్ అండ్ మెడిటేషన్" '' న్యూరోరిపోర్ట్'': వాల్యూమ్ 11(7) 15 మే 2000 pp. 1581–1585 [[PubMed]] నైరూప్య PMID 10841380''</ref> ధ్యానం అనేది [[ఒత్తిడి]] మరియు, [[బాధ]]ను తగ్గించే పద్ధతి వలె [[వైద్యచికిత్స అమర్పుల]]లో ఉపయోగిస్తారు. ధ్యానం అనేది ఒత్తిడిపై దాని ప్రభావాలు గురించి ప్రత్యేకంగా అధ్యయనం చేయబడింది.<ref>{{cite journal | last = Kabat-Zinn | first = Jon | coauthors = Lipworth L, Burney R. | title = The clinical use of mindfulness meditation for the self-regulation of chronic pain | journal = Journal of Behavioral Medicine | volume = 8 | issue = 2 | pages = 163–190 |year=1985 | pmid = 3897551 | doi = 10.1007/BF00845519}}</ref><ref>{{cite journal | last = Davidson | first = Richard J. | coauthors = et al. | title = Alterations in brain and immune function produced by mindfulness meditation | journal = Psychosomatic Medicine | volume = 65 | issue = 4 | pages = 564–570 |date=2003 July-August | pmid = 12883106 | doi = 10.1097/01.PSY.0000077505.67574.E3 }}</ref>

జూన్ 2007లో, యునైటెడ్ స్టేట్స్ [[నేషనల్ సెంటర్ ఫర్ కాంప్లమెంటరీ అండ్ అల్టర్నేటివ్ మెడిసిన్]] [[ఆల్బెర్టా విశ్వవిద్యాలయం]] రుజువు-ఆధారిత సాధన కేంద్రంలో పరిశోధకులచే నిర్వహించబడిన ధ్యానం పరిశోధన స్థితి యొక్క ఒక స్వతంత్ర, బాగా-సమీక్షించిన, అధి భౌతిక విశ్లేషణను ప్రచురించింది. నివేదిక ధ్యానంలోని ఐదు విస్తృత వర్గీకరణల్లో 813 అధ్యయనాలను సమీక్షించింది: [[మంత్ర]] ధ్యానం, [[సంపూర్ణ ఆలోచనలతో ధ్యానం]], [[yoga]], [[తాయి చీ]] మరియు, [[క్వి గాంగ్]]. ఈ నివేదిక "ధ్యానం సాధన యొక్క చికిత్స ప్రభావాలు ప్రస్తుత సాహిత్యం ఆధారంగా స్థాపించబడలేదు" మరియు, "ఆరోగ్య సంరక్షణలో ధ్యానం సాధనల ప్రభావాలపై సంస్థ నిర్ధారణలు లభ్యతలోని రుజువులు ఆధారంగా నిర్ణయించలేము. అయితే, ఈ రంగంలో మరింత పరిశోధన విలువను ఉద్ఘాటించడానికి అనుకూలమైన ఆవిష్కరణలతో సిద్ధాంతపరంగా శక్తివంతమైన పరిశోధన నుండి ఫలితాలు విశ్లేషించబడ్డాయి." అని పేర్కొంది.<ref>{{cite journal |author=Ospina MB, Bond K, Karkhaneh M, ''et al.'' |title=Meditation practices for health: state of the research |journal=Evid Rep Technol Assess (Full Rep) |volume= |issue=155 |pages=1–263 |year=2007 |month=June |pmid=17764203 |doi= |url=http://www.ahrq.gov/downloads/pub/evidence/pdf/meditation/medit.pdf |format=pdf |access-date=2010-02-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090225175425/http://www.ahrq.gov/downloads/pub/evidence/pdf/meditation/medit.pdf |archive-date=2009-02-25 |url-status=dead }}</ref>

ప్రజాదరణ పొందిన సాంస్కృతిక వనరుల్లో ధ్యానం యొక్క పలు రూపాలు వివరించబడ్డాయి. ప్రత్యేకంగా, [[ఫ్రాంక్ హెర్బెర్ట్]] యొక్క '''[[డ్యూనే]]'' ', [[స్టార్ ట్రెక్]], [[అర్టెమిస్ ఫౌల్]], [[స్టార్ వార్స్]], [[మాస్క్‌మ్యాన్]], [[జేమ్స్ హిల్టన్‌]]చే [[లాస్ట్ హారిజన్]] మరియు, [[స్టార్‌గేట్ SG-1]] వంటి [[శాస్త్ర మూలక కల్పనా సాహిత్య]] కథల్లో ధ్యానం యొక్క ఒకటి రూపం లేదా మరొక దాన్ని పాత్రలు సాధన చేస్తాయి. ధ్యానం అనేది [[జాక్ కెరౌయాక్]] యొక్క [[ది ధర్మ బూమ్స్]] వంటి బాహాటమైన నేపథ్యం గల నవలలు వలె కూడా కనిపిస్తుంది. సాధారణంగా, ఈ సాధనలు నిజ-ప్రపంచ ధ్యానం సంప్రదాయలచే ప్రోత్సహించబడ్డాయి, కాని కొన్నిసార్లు అవి వేర్వేరు పద్ధతులు మరియు, అవసరాలను కలిగి ఉన్నాయి.{{Citation needed|date=June 2009}}

* బెన్సన్, హెర్బెర్ట్ మరియు, మిరియామ్ Z. క్లిప్పెర్. (2000 [1972]). ది రిలాక్సేషన్ రెస్పాన్స్. విస్తృతంగా నవీకరించబడిన ఎడిషన్. హార్పెర్. ISBN 0-380-81595-8

* మెట్జ్నెర్ R. (2005) మనోధర్మి, మనో విశ్లేషణ మరియు, వ్యసన మాదక ద్రవ్యాలు మరియు, స్పృహ స్థితులు. ఇన్ ''మైండ్-ఆల్టెరింగ్ డ్రగ్స్: ది సైన్స్ ఆఫ్ సబ్జెక్టివ్ ఎక్స్‌పీరెయన్స్'', చాప్. 2. మిట్జ్ ఎర్లీవైన్, ed. ఆక్స్‌ఫర్డ్: ఆక్స్‌ఫర్డ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్.

* నిర్మలానంద గిరి, స్వామి (2007) [https://web.archive.org/web/20100209085102/http://www.atmajyoti.org/med_om_yoga_download_1.asp ఓం యోగా: ఇట్స్ దీ థీరీ ఆఫ్ ప్రాక్టీస్] భగవద్గీత, పతాంజలిలోని యోగా సూత్రాలు మరియు, ఉపనిషత్తుల్లోని సాంప్రదాయిక ధ్యాన పద్ధతి లోతైన అధ్యయనం.