రాగం: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

రాగ సృష్టి సంగీత ప్రపంచానికి భారతదేశం అందించిన గొప్ప కానుకగా భావిస్తారు. రాగాలకు సంబంధించిన మూల భావాలు సామవేదంలో ఉన్నట్లు సంగీతకోవిదులు చెబుతారు. మన సంప్రదాయ సంగీతములోని రెండు స్రవంతులకు కూడా రాగమే అధారంఆధారం. రాగమేళకర్త ప్రణాళికననుసరించి రాగాలను 12 రాశులు లేదా సముహాలుగా వర్గీకరిస్తారు. ఒక్కొక్క సమూహాంలో ఆరు రాగాలు వరకు ఉంటాయి. వానిని జనక రాగాలు అంటారు. అనేక జన్యరాగాలకు ఆధారం జనకరాగాలే.ఈ రాగాలకు రూప కల్పన చేసిన వారు వేంకటమహి. హిందుస్థానీ సంగీతంలో కూడకూడా ఈ 72 రాగాలలో ఓ పదింటిని విస్తృతంగా వాడతారని పరిశీలకుల భావన. 72 రాగాలకు ధీర శంకరాభారణం, కీరవాణి, నట భైరవి, గౌరీ మనోహరి వంటి ప్రత్యకనామాలున్నాయి. హిందుస్తానీ, కర్ణాటక సంగీతాలు ఒకే సంప్రదాయం నుండి పుట్టినప్పటికీ వానిని ఆలపించడంలోను, సాధన చేయడంలోను ఎంతో వైరుధ్యం ఉంది. భాషాపరమైన ప్రాంతీయమైన, సాంకేతికమైన, సామాజిక రాజకీయ కారణాలు ఈ వైరుధ్యానికి హేతువులని అంటారు.

* 1. '''ఇందు చక్రం''' : కనకాంగి, రత్నాంగి, గానమూర్తి, వనస్పతి, మానవతి మరియు, తానరూపి రాగాలు.

* 2. '''నేత్ర చక్రం''' : సేనాపతి, హనుమతోడి, ధేనుక, నాటకప్రియ, కోకిలప్రియ మరియు, రూపవతి రాగాలు.

* 3. '''అగ్ని చక్రం''' : గాయకప్రియం, వకుళాభరణం, మాయామాళవగౌళ, చక్రవాకం, సూర్యకాంతం మరియు, హాటకాంబరి రాగాలు.

* 4. '''వేద చక్రం''' : ఝుంకారధ్వని, నటభైరవి, కీరవాణి, ఖరహరప్రియ, గౌరీమనోహరి మరియు, వరుణప్రియ రాగాలు.

* 5. '''బాణ చక్రం''' : మారరంజని, చారుకేశి, సరసాంగి, హరికాంభోజి, ధీరశంకరాభరణం మరియు, నాగానందిని రాగాలు.

* 6. '''ఋతు చక్రం''' : యాగప్రియ, రాగవర్ధిని, గాంగేయభూషిణి, వాగధీశ్వరివాగదీశ్వరి, శూలిని మరియు, చలనాట రాగాలు.

* 7. '''ఋషి చక్రం''' : సాలగం, జలార్ణవం, ఝాలవరాళి, నవనీతం, పావని మరియు, రఘుప్రియ రాగాలు.

* 8. '''వసు చక్రం''' : గవాంబోధి, భవప్రియ, శుభపంతువరాళి, షడ్వితమార్గిణి, సువర్ణాంగి మరియు, దివ్యమణి రాగాలు.

* 9. '''బ్రహ్మ చక్రం''' : ధనళాంబరి, నామనారాయణ, కామవర్ధిని, రామప్రియ, గమనశ్రమ మరియు, విశ్వంభరి రాగాలు.

* 10. '''దిశ చక్రం''' : శ్యామలాంగి, షణ్ముఖప్రియ, సింహేంద్రమధ్యమ, హేమవతి, ధర్మవతి మరియు, నీతిమతి రాగాలు.

* 11. '''రుద్ర చక్రం''' : కాంతామణి, రిషభప్రియ, లతాంగి, వాచస్పతి, మేచకళ్యాణి మరియు, చిత్రాంబరి రాగాలు.

* 12. '''ఆదిత్య చక్రం''' : సుచరిత్ర, జ్యోతిస్వరూపిణి, ధాతువర్ధిని, నాసికాభూషణి, కోసలము మరియు, రసికప్రియ రాగాలు.

* '''నిషాదాంత్య రాగాలు''' : కొన్ని రాగాలు నిషాదంతో అంతమవుతాయి. అటువంటి రాగాలు తారాస్థాయిని చేరుకోవు. ఉదాహరణ - నాదనామనాథనామ క్రియ రాగం.