వికీపీడియా

మెసొపొటేమియా నాగరికత: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

చరిత్రలో దిద్దుబాట్లను ఎంపిక చేసుకుంటూ తేడాలు చూడండి
← మునుపటి తేడాతరువాతి తేడా →
Content deleted Content added
విజువల్వికీటెక్స్ట్
ట్యాగు: విశేషణాలున్న పాఠ్యం
చి AWB తో "మరియు" ల తొలగింపు
ట్యాగులు: AutoWikiBrowser విశేషణాలున్న పాఠ్యం
పంక్తి 2:
అలానే ఇది ఈశాన్య [[సిరియా]] కొన్ని ఖండాలు,<ref name="MMA"/> [[టర్కీ]] కొన్ని దక్షిణతూర్పు ప్రాంతాలు, [[ఇరాన్]] దక్షితూర్పు ఖుజెస్థాను జిల్లాలోని కొన్ని ప్రాంతాలకు వర్తిస్తుంది.<ref>[http://www.jstor.org/view/00222968/ap020105/02a00040/0 ]</ref><ref>{{cite encyclopedia|url=http://www.britannica.com/eb/article-9045360/Khuzestan |title=Khuzestan |publisher=Britannica Online Encyclopedia |year=2008 |accessdate=2008-12-27}}</ref>
 
దీనిని నాగరికత సంరక్షణగా విస్తారంగా భావించబడింది, [[కంచుయుగం]] మెసొపొటేమియా సుమేరు, అక్కాడియను, [[బాబిలోనియా]] ఇంకా అస్సిరియా సామ్రాజ్యాలను కలుపుకుంది. [[ఇనుప యుగం]] లో, నూతన-అస్సిరియా, నూతన-బాబిలోనియా సామ్రాజ్యలు పరిపాలించాయి. వేరే దేశంకు చెందిన సుమేరియన్ల మరియు, అక్కాడియన్ల (వీరిలో అస్సిరియన్లు & బాబిలోనియన్లు ఉన్నారు) అధీనంలో దాదాపు చరిత్ర వ్రాయబడిన క్రీ.పూ.3100 నాటినుండి క్రీ.పూ.539 లో బాబిలోను పతనం వరకు ఉంది. ఇది తర్వాత దీనిని అచమెనిదు సామ్రాజ్యం జయిచింది. క్రీ.పూ.332లో దీనిని[[అలెగ్జాండరు]] ఆక్రమించాడు. అలెగ్జాండరు మరణం తర్వాత గ్రీకు సెల్యుసిడు సామ్రాజ్యం<nowiki/>లో భాగమయ్యింది. క్రీ.పూ. 150 నాటికి మెసొపొటేమియా పార్థియన్ల నియంత్రణలోకి వచ్చింది. మెసొపొటేమియాలోని కొన్ని భాగాలు (ముఖ్యంగా అస్సిరియ) క్రమముగా రోమను నియంత్రణలోకి రావడంవల్ల మెసొపొటేమియా రోమన్ల, పార్థియన్ల యుద్దభూమిగా అయ్యింది. క్రీ.శ 226 లో సస్సానిదు పర్షియన్ల ఆక్రమణలోకి వెళ్ళింది. క్రీ.శ 7వ శతాబ్దంలో సస్సానిదు సామ్రాజ్యం విజయం వరకు ఇది పర్షియన్ల ఆక్రమణలో ఉంది. క్రీ.పూ.1 వ శతాబ్దం నుండి క్రీ.శ 3వ శతాబ్దం వరకు అనేక మెసొపొటేమియా రాజ్యాలు ఉద్భవించాయి; అడియబెను, ఒష్రోయను, హత్రా.
 
== శబ్దఉత్పత్తి శాస్త్రం ==
[[File:Tigr-euph.png|thumb|Map showing the [[Tigris–Euphrates river system]], which surrounds Mesopotamia]]
ప్రాంతీయ స్థలవర్ణన పేరు మెసొపొటేమియా మెసో (μέσος) అంటే అర్ధం మధ్య, పొటేమియా ποταμός అర్ధం నది, మెసొపొటేమియా అంటే "రెండు నదుల మధ్య"). దీనికి హెల్లెనిస్టికు కాలంలో కచ్చితమైన సరిహద్దులు లేనట్లు భావించబడింది. ఇది విస్తారమైన భౌగోళిక ప్రాంతంగా సూచించబడింది. దీనిని బహుశా సెల్యుసిదులు ఉపయోగించారు. ''బిరిటుం (బిరిట్ నరిం)'' అనేపదం అదేవిధమైన భౌగోళిక అంశం కలిగి ఉంది. దీనిని క్రీ.పూ 10వ శతాబ్దంలో అరమైకు జేషన్ సమయంలో కనుగొన్నారు.<ref>ఫిన్కెల్ స్టీన్, J. J.; 1962. “మెసొపొటేమియా”, ''నియరు ఈస్టర్ను అధ్యయనాలు'' 21: 73-92</ref> అయిననూ పూర్వ మెసొపొటేమియా సంఘాలు మొత్తం ఒండ్రుమట్టిని సుమేరియన్ లో '''[[కలాం]]''' గా సూచించటాన్ని (lit. "భూమి") అధికంగా ఆమోదించారు. ఈ మధ్య వాడుకలో కొచ్చిన పదాలు "గ్రేటర్ మెసొపొటేమియా" లేదా "సైరో-మెసొపొటేమియా" లాంటివి తూర్పు దగ్గర లేదా మధ్య తూర్పు భూగోళ భూభాగాన్ని సూచించడానికి ఉపయోగించారు. తర్వాత వచ్చిన యూరోసెంట్రికు పదాలు 19వ శతాబ్దం అనేక ఆక్రమణల మధ్యలో ఉన్న ప్రాంతానికి ఆరోపించబడ్డాయి.<ref>స్కేఫ్ఫ్లెర్, థామస్; 2003. “ 'ఫలవంత పురోగమనం', 'ఒరిఎంట్', 'మధ్య తూర్పు': దక్షిణ ఆసియా యొక్క మారుతున్న మానసిక పటాలు,” ''చరిత్ర యొక్క ఐరోపా సమీక్ష'' 10/2: 253–272. ఇంకనూ: బహ్రని, జైనాబ్; 1998. “మెసొపొటేమియా: గత ప్రపంచంలోని భావనా భూగోళశాస్త్రం", ''ఆర్కియాలజీ అండర్ ఫైర్: నేషనలిజం, పాలిటిక్స్ అండ్ హెరిటేజ్ ఇన్ ది ఈస్టర్న్ మెడిటేరనియన్ అండ్ మిడిల్ ఈస్ట్'' లో ఉంది. L. మెస్కేల్ (ed.), రూట్లెద్జ్: లండన్ మరియు, న్యూ యార్క్, 159–174.</ref>
 
 
పంక్తి 72:
ఉత్తరం వైపున ఉన్న వర్షాధార వ్యవసాయ ప్రాంతాల నుండి దక్షిణాన వ్యవసాయక్షేత్రాల వరకు శుష్క వాతావరణం ఉంటుంది. ఒకవేళ " ఎనర్జీ రిటర్న్డు ఆన్ ఎనర్జీ ఇన్వెస్టెడు " (EROEI) మిగులు ఉంటే పొందబడుతుంది. జాగ్రోసు కొండలు, అర్మేనియను కార్డిల్లేరా శిఖర ప్రాంతాలలో ఉన్న మంచుకరిగి వ్యవసాయక్షేత్రాలకు నీటిని అందించడానికి సహకరిస్తాయి. టిగ్రిసు, యూఫ్రేట్సు నదుల మూలం ఆ ప్రాంతానికి ఆ పేరును ఇచ్చింది. కాలువల నిర్మాణం నిర్వహణకు అవసరమైన కార్మికశక్తి సరఫరాసామర్థ్యం ఆధారంగా నీటిపారుదల ఆధారపడి ఉంటుంది. ఇది ప్రాచీనకాలంనుండి పట్టణాల ఏర్పాటుకు, రాజకీయ అధికారం కేంద్రీకృత విధానాలకు సహకరించింది. వ్యవసాయం అంతటా కూడా సంచార జీవితంతో అనుబంధం కలిగి ఉంది. ఇక్కడ దిమ్మరులు వేసవి మాసాలలో నదీ పచ్చికప్రాంతాలు [[మేక]]<nowiki/>ల గొర్రె<nowiki/>ల మందలను (ఒంటెలను)శిబిరాలతో నివసించే దిమ్మరులతో నిండి ఉంటుంది. చిత్తడిగా ఉండే చలికాలం <nowiki/>లో ఎడారి తీరప్రాంతంలోని పచ్చిక మైదానం <nowiki/>లోకి తీసుకుని రాబడతాయి. ఈ ప్రాంతంలో కట్టడరాయి, విలువైన ఖనిజాలు, వృక్షాలు తక్కువగా ఉండేవి. అందువలన చారిత్రాత్మకంగా ఈ వస్తువులను బాహ్య ప్రాంతాల పొందడానికి అతి దూరంలో ఉన్న వ్యవసాయ ఉత్పత్తుల వర్తకం మీద ఆధారపడి ఉంది. దేశం దక్షిణ భాగంలో ఉన్న కచ్చా ప్రాంతాలలో చారిత్రిక కాలాల ముందు నుండి సంక్లిష్ట జలచరాలను పట్టే ఆచారం ఉంది. ఇది సాంస్కృతిక మిశ్రమానికి కారణం అయింది.
 
సాంస్కృతిక విధానంలో అనేక కారణాలతో క్రమానుసార ఘటనలు సంభవించాయి. కాలక్రమేణా కార్మికులకు గిరాకీ అధికరించడం జనాభా అధికరించడానికి దారితీసి ఆవరణ సామర్థ్య అవధులను విస్తరింపజేసింది. వాతావరణ అనిశ్చితి కేంద్ర ప్రభావం పతనం జనాభా తరుగదల సంభవించడానికి కారణం అయింది. ప్రత్యామ్నాయంగా కొండ జాతులు, సంచార ప్రాంతాలలో సంచారజాతుల ముట్టడి కారణంగా వర్తకం పతనం నీటిపారుదల విధానాల నిర్లక్ష్యతకు దారితీసాయి. అదేవిధంగా పట్టణ రాజ్యాలలో కేంద్రమండల ధోరణలు మొత్తం ప్రాంతం మీద కేంద్రకృత అధికారానికి దారితీసింది. అధికారం అమలు చేసినప్పుడు క్షణికమైన, స్థానికాధికారం జాతుల లేదా చిన్న ప్రాంతీయ భాగాల అధికారం వచ్చింది.<ref>థాంప్సం, విల్లియం R. (2004) "సంక్లిష్టత, తరుగుతున్న ఉపాంత రాబడులు, మరియు వరుసగా మెసొపొటేమియన్ శకలాలు" (Vol 3, ప్రపంచ విధానాల పరిశోధన యొక్క పత్రిక)</ref> ఈ శైలులు ఈనాటి వరకు [[ఇరాక్]]లో కొనసాగుతున్నాయి.
 
== భాష మరియు, లిపి ==
[[File:Nimrud ivory lion eating a man.jpg|thumb|right|alt=Square, yellow plaque showing a lion biting in the neck of a man lying on his back|One of the [[Nimrud ivories]] shows a [[Mesopotamian lion|lion]] eating a man. Neo-Assyrian period, 9th to 7th centuries BC.]]
మెసొపొటేమియాలో వ్రాయబడిన ప్రాచీన భాష సుమేరియను (సమ్యుక్త భాష). మెసొపొటేమియాలో సుమేరియనుతో ప్రాచీన భాషా <nowiki/> మాండలికాలు కూడా వాడుకలో ఉండేవి. ప్రాచీన భాషల తరువాత అక్కాడియను విశిష్టమైన భాష<nowiki/>గా అయ్యింది. అయినప్పటికీ సుమేరియను పరిపాలన, మతపరమైన, సాహిత్యక, శాస్త్రీయ అవసరాల కొరకు ఉపయోగించబడింది. నవీన- బాబిలోనియను కాలం చివర వరకు అక్కాడియను అనేక వైవిధ్యాలతో ఉపయోగించబడింది. అప్పటికే మెసొపొటేమియాలో సాధారణవాడుకలో ఉన్న అరమైకు అచెమినిదు, పర్షియా సామ్రాజ్యం అధికారిక భాషగా చేయబడి అక్కాడియను నిరుపయోగం అయ్యింది. ఇదీ సుమేరియాలో కొన్ని శతాబ్దం వరకు ఆలయాలలో ఉపయోగించారు.
పంక్తి 82:
కీలాకారం లిపి ప్రాచీన శబ్ద లేఖన విధానం ప్రావీణ్యం సంపాదించడానికి చాలా సంవత్సరాలు పట్టింది. అందుచే కేవలం పరిమిత సంఖ్యలో వ్యక్తులను దాని లిపిలో చదవడంలో శిక్షణ ఇవ్వడానికి లేఖకులుగా నియమించుకున్నారు. సార్గోను పాలన వరకు దీని అక్షరీయ లిపిని అవలంబించ లేదు {{Citation needed|date=March 2008}} మెసొపొటేమియా జనాభాలో అధిక భాగం అక్షరాస్యులు అయ్యారు. ఖండికల సామూహిక అంశాలు పురాతన బాబిలోనియా లేఖకుల పాఠశాల పురావస్తు ప్రకరణం నుండి పొందబడ్డాయి. దీని నుండి అక్షరాస్యత పొరపాటుగా అంచనావేయబడింది.
 
=== సాహిత్యం మరియు, పౌరాణిక కథలు ===
బాబిలోనియను కాలాలలో అధిక నగరాలలో గ్రంథాలయాలు, ఆలయాలు ఉండేవి; పురాతన సుమేరియను సామెత ప్రకారం "విద్వాంసుల పాఠశాలలో విశిష్టతను పొందినవాడు అరుణోదయంతో పాటు పెరుగుతాడు." మహిళలు పురుషులు వ్రాయడం, చదువడం నేర్చుకున్నారు.<ref>తట్లో, ఎలిసాబెత్ మీర్ ''ప్రాచేన శాసనం మరియు, సంఘంలో మహిళలు, నేరం, మరియు శిక్ష: ది ఏన్షియంట్ నియర్ ఈస్ట్'' కాన్టినుం ఇంటర్నేషనల్ పబ్లిషింగ్ గ్రూప్ లిమిటెడ్. (31 మార్చి 2005) ISBN 978-0-8264-1628-5 p.75 [http://books.google.co.uk/books?id=ONkJ_Rj1SS8C&pg=PA75&dq=women+men+literate+babylonia&as_brr=3#PPA75,M1]</ref> సెమిటికు బాబిలోనియన్లకు నిర్జీవమైన సుమేరియను భాషావిజ్ఞానం క్లిష్టమైన ఇంకా విస్తారమైన అక్షరమాల చేరి ఉంటుంది.
 
సుమేరియను మూలాల నుండి బాబిలోనియను సాహిత్యం గణింపదగినంతగా తర్జుమా చేస్తున్నారు. ప్రాంతీయ భాష సుమేరు పురాతన సంయోజక భాషగా దీర్ఘకాలం కొనసాగింది. శబ్దజాలాలు వ్యాకరణం సరళ తర్జుమాలు విద్యార్థుల ఉపయోగం కొరకు సేకరించారు. అలానే పాత ఖండికల మీద వ్యాఖ్యానాలు, అజ్ఞాతమైన పదాలు, సమాసాలు వివరణలు ఉంటాయి. అక్షరమాల సంకేతాలు బాగా ఏర్పరచి పేరుపెట్టి, వాటి విశదమైన జాబితాలు వర్ణించారు.
పంక్తి 90:
 
=== తత్వశాస్త్రం ===
ప్రాచీన మెసొపొటేమియా [[జ్ఞానం]] నుంచి [[తత్వశాస్త్రం]] మూలాలు కనిపెట్టబడినాయి. ఇందులో జీవితంలోని కచ్చితమైన [[తత్వాలు]] చేర్చబడ్డాయి. ముఖ్యంగా నీతిశాస్త్రాలు [[మాండలికాలు]], [[సంభాషణ]]లు, నీతిశాస్త్ర కవితలు, జానపద పాండిత్యం, శ్లోకాలు, [[పాటలు]], గద్యాలు, [[సామెత]]లు భాగంగా ఉన్నాయి. బాబిలోనియను తర్కం - విచక్షణ, అనుభవాత్మక విచారణ కంటే అధికంగా అభివృద్ధి చెందింది.<ref>జియోర్జియో బుక్స్ల్లాటి (1981), "జ్ఞానం మరియు, లేకపోవటం: మెసొపొటేమియా యొక్క కేసు", ''అమెరికన్ ఓరియెంటల్ సంఘం యొక్క పత్రిక'' '''101''' (1), p. 35-47.</ref>
 
బాబిలోనియన్లు తర్కం పురాతన ఆకృతిని అభివృద్ధి చేసారు. ముఖ్యంగా వారి కఠినమైన సాంఘిక విధానాలు హరించని స్వభావం ఉన్నాయి. బాబిలోనియను [[ఆలోచన]] స్వయంసిద్ధమైనది. జాను మయ్నార్డు కీన్సు వర్ణించిన "సాధారణ తర్కం"తో సరిపోల్చదగినట్లు ఉంది. బాబిలోనియను ఉద్దేశం అంతఃతత్వవాదం బహిరంగ విధానాల మీద ఆధారపడి ఉంది. ఇది హరించదగిన స్వయంసిద్దాలతో అనుగుణ్యత కలిగి ఉన్నాయి.<ref name="Sheila"/> బాబిలోనియను ఖగోళశాస్త్రం, వైద్యశాస్త్రం<nowiki/>లో కొంతవరకు తర్కాన్ని నియమించారు.
 
బాబిలోనియను ఉద్దేశం పురాతన గ్రీకు తత్వశాస్త్రం, హెల్లెనిస్టికు తత్వశాస్త్రం మీద తగినంత ప్రభావాన్ని కలిగి ఉంది. ముఖ్యంగా, బాబిలోనియను ఖండిక ''డైలాగు ఆఫ్ పెస్సిమిజం'' నిరాశావాదంతో కూడిన తెలివితేటలుకల బాధాకరమైన ఆలోచన<nowiki/>తో సంబంధం కలిగి ఉంది. హెరక్లిటాను విరుద్దాల సిద్దాంతం ప్లాటో మాండలిక సంభాషణలు, అలానే [[సోక్రటీస్|సోక్రటీసు]], మయోటికు, సోక్రటికు పద్దతికి ముందుమాటగా ఉంది.<ref>జియోర్జియో బుక్స్ల్లాటి(1981), "జ్ఞానం మరియు, లేకపోవటం: మెసొపొటేమియా యొక్క కేసు", ''అమెరికన్ ఓరియెంటల్ సంఘం యొక్క పత్రిక'' '''101''' (1), p. 35-47 43.</ref> బాబిలోనియను సృష్టిశాస్త్ర ఉద్దేశ్యాలు ఐవోనియను తత్వవేత్త థాలెసును ప్రభావితం చేసాయి.
 
== విజ్ఞానశాస్త్రం మరియు, సాంకేతిక విద్య ==
=== ఖగోళ శాస్త్రం ===
బాబిలోనియను ఖగోళశాస్త్రజ్ఞులు [[నక్షత్రాలు]] ఆకాశాన్ని అధ్యయనాన్ని చేయడానికి ఉత్సుకత కనబరిచారు. అందులో చాలావరకు గ్రహణాల<nowiki/>ను, అయనాంతాలు ముందే ఊహించారు. ఖగోళశాస్త్రం<nowiki/>లో ప్రతిదానికి ఒక ఉద్దేశం ఉందని ప్రజలు భావించారు. వీటిలో చాలా వరకు మతం, శకునములతో సంబంధం కలిగి ఉన్నాయి. మెసొపొటేమియా ఖగోళ శాస్త్రజ్ఞులు చంద్రభ్రమణం ఆధారంగా 12 నెలల క్యాలండరు తయారుచేశారు. వారు సంవత్సరాన్ని రెండు సీజన్లుగా విభజించారు: ఎండాకాలం, [[చలికాలం]]. ఖగోళశాస్త్రం, [[జ్యోతిష్యం]] [[మూలాలు]] ఈ కాలం నుండి మొదలయ్యాయి.
పంక్తి 104:
సెల్యుసిదు, పార్థియాను కాలాలలో ఖగోళశాస్త్ర నివేదికలు పూర్తిగా సాంకేతిక సారాంశాన్ని కలిగి ఉన్నాయి; వారి ఉన్నత [[విజ్ఞానం]] పద్దతుల అభివృద్ధి యెంత ప్రాచీనమైనవనేది స్పష్టంగాలేదు. గ్రహాల కదలికలను ముందుగా చెప్పటానికి బాబిలోనియను అభివృద్ధి ఖగోళశాస్త్రం చరిత్రలో అతిపెద్ద భాగంగా భావించబడింది.
 
గ్రీకు బాబిలోనియను ఖగోళ శాస్త్రజ్ఞుడు గ్రహ సంచారం సెల్యుకసు అఫ్ సెల్యుసియా " సూర్యకేంద్ర సిద్దాంత " నమూనాకు సహాయపడినట్లు పేరొందారు. (b. 190 క్రీ.పూ).<ref>[[ఒట్టో E. న్యూగెబార్]] (1945). "ప్రాచీన ఖగోళశాస్త్రం సమస్యలు మరియు, పద్దతుల యొక్క చరిత్ర", ''నియర్ ఈస్టర్న్ అధ్యయనాల యొక్క పత్రిక'' '''4''' (1), p. 1-38.</ref><ref>[[జార్జ్ సార్టన్]] (1955). "క్రీ.పూ.చివరి మూడు శతాబ్దాల యొక్క చల్డియాన్ ఖగోళశాస్త్రం", ''అమెరికన్ ఓరియెంటల్ సంఘం యొక్క పత్రిక'' '''75''' (3), p. 166-173 [169].</ref><ref>విల్లియం P. D. విట్మన్ (1951, 1953), ''శాస్త్రీయ ఉద్దేశ్యాల యొక్క అభివృద్ధి'' , ఎల్ విశ్వవిద్యాలయం ముద్రణ p.38.</ref> సెల్యూకసు ప్లుటార్చి వ్రాతలతో పేరొందింది. అతను అరిస్టార్కుసు సమోసు' సూర్యకేంద్ర సిద్దాంతానికి మద్దతునిచ్చారు. ఇందులో భూమి పరిభ్రమణం దాని అక్షం చుట్టూ తిరుగుతూ సూర్యుడి చుట్టూ తిరుగుతుంది. ప్లుటార్చి అభిప్రాయం ఆధారంగా సెల్యూకసు ఇంకా సూర్యకేంద్ర సిద్దాంతాన్ని నిరూపించారు. కానీ అతను ఏ వాదనలు ఉపయోగించాడో తెలియలేదు (చంద్రుని ఆకర్షణ ఫలితంగా అలలను సరిగ్గా సిద్దాంతీకరించడం మినహా).
 
బాబిలోనియను ఖగోళశాస్త్రం గ్రీకు హెల్లెనిస్టికు ఖగోళశాస్త్రం, సాంస్కృతిక భారతీయ ఖగోళశాస్త్రం, సస్సానియను, బైజంటైను, సిరియా ఖగోళశాస్త్రం, మధ్యస్థిత ఇస్లామికు ఖగోళశాస్త్రం, మధ్య ఆసియా, పాశ్చాత్య ఐరోపా ఖగోళశాస్త్ర పరిశోధనలకు చాలా ఆధారంగా ఉంది.<ref name="dp1998">{{Harvtxt|Pingree|1998}}</ref>
పంక్తి 111:
మెసొపొటేమియన్లు షష్ట్యంశమాన (base 60) సంఖ్యా విధానం ఉపయోగించారు. ప్రస్తుతం ఉన్న 60-నిమిషాల గంటలు 24-గంటల రోజులకు అలానే 360 డిగ్రీల వృత్తానికి ఇదే మూలం. సుమేరియను క్యాలండరు ఏడు రోజులను వారం<nowiki/>గా కూడా లెక్కించారు. ఈ గణితశాస్త్ర విజ్ఞానం పటం తయారీలో ఉపయోగించారు.
 
బాబిలోనియన్లు వైశాల్యం<nowiki/>లు కొలవటానికి సాధారణ నిభంధనలతో సన్నిహితంగా ఉన్నారు. వారు వృత్తం చుట్టుకొలత వ్యాసానికి మూడింతలు ఉంటుందని, చుట్టుకొలత చతురస్రంలో పన్నెండవ వంతుగా కొలిచారు. <span style="font-family:symbol">pi</span> 3గా అంచనావేస్తే అది సరిగ్గా ఉంటుంది. స్థూపం ఘనపరిమాణం ఆధారం, ఎత్తుల లబ్ధం, అయినప్పటికీ శంకవు తునక ఘనపరిమాణం లేదా చతురస్ర పిరమిడు ఎత్తు, ఆధారం మొత్తంలో సగం లబ్ధంగా పొరపాటుగా తీసుకోబడింది. ఈ మధ్యనే కనుగొన్నదాని ఆధారంగా ఫలకం <span style="font-family:symbol">pi</span>ను 3 మరియు, 1/8 గా ఉపయోగించబడింది(3.125, 3.14159~ కొరకు). బాబిలోనియన్లు ఇంకా బాబిలోనియను మైలుకు కూడా ప్రసిద్ధి చెందారు. ఈ [[కొలత]] ఇప్పటి ఏడు మైళ్ళకు (11&nbsp;km) సమానంగా ఉంటుంది. దూరాల కొరకు ఈ కొలత తర్వాత సూర్యుడి ప్రయాణాన్ని కొలవడం కొరకు టైం-మైలుకు మార్చారు.<ref>ఈవ్స్, హోవార్డ్ ''గణితశాస్త్రం యొక్క చరిత్రకు పరిచయం'' హాల్ట్, రైన్హార్ట్ మరియు, విన్స్టన్ , 1969 p.31 [http://books.google.co.uk/books?id=LIsuAAAAIAAJ&amp;dq=Eves+An+introduction+to+the+history+of+mathematics&amp;q=time-mile&amp;pgis=1#search ]</ref>
 
=== వైద్య శాస్త్రం ===
పంక్తి 119:
సమకాలీన ప్రాచీన ఈజిప్టు వైద్యంతో బాబిలోనియన్లు రోగ నిర్ధారణ, రోగరీతిని తెలియచేయటం, శారీరక పరీక్ష, మందుల చీటీలు ప్రవేశపెట్టారు. దానికితోడూ ఇసాగిల్-కిన్-అప్లి వ్రాసిన''డయాగ్నాస్టికు హ్యాండు బుక్'' చికిత్స, రోగకారకం, అనుభవ సిద్దాంతం, రోగనిర్దారణలో తర్కం, సకారణమైన రోగరీతిని తెలియచేయడం, చికిత్సా పద్దతులను పరిచయం చేసింది. ఈ ఖండికలో వైద్య లక్షణాల జాబితా ఉంది. తరచుగా వివరించబడిన అనుభవం మీద ఆధారపడిన గమనికలు తర్క సంబంధ నియమాలతో రోగి శరీరం మీద గమనించిన లక్షణాలను దాని రోగనిర్ధారణ రీతితో కలపటానికి ఉపయోగించారు.<ref>H. F. J. హోర్స్ట్మాన్షోఫ్ఫ్, మార్టెన్ స్టోల్, కర్నెలిస్ టిల్బుర్గ్ (2004), ''మేజిక్ అండ్ రేషనాలిటీ ఇన్ ఏన్షియంట్ నియర్ ఈస్టర్న్ అండ్ గ్రేకో-రోమన్ మెడిసన్'' , p. 97-98, [[బ్రిల్ ప్రచురణకర్తలు]], ISBN 90-04-13666-5.</ref>
 
రోగి లక్షణాలు మరియు, వ్యాధులు చికిత్సా సంబంధ సాధనాల ద్వారా నయం చేయబడతాయి, వీటిలో కట్టుకట్టడం, పైపూత పూయడం, మందులు ఉన్నాయి. ఒకవేళ రోగి వైద్య పరంగా నయంకాకపోతే బాబిలోనియను వైద్యులు తరచుగా రోగిని శాపాల నుండి రక్షించడానికి, దయ్యాలను వదిలించడానికి మీద తరచుగా భూతవైద్యం మీద ఆధారపడతారు. ఇసాగిల్-కిన్-అప్లి ''డయాగ్నస్టిక్ హ్యాండ్ బుక్'' తర్కసంబంధమైన, మానసిక ఆలోచనలమీద మీద ఆధారపడి ఉంది. ఇందులో రోగ పరీక్ష, తనిఖీ లక్షణాల ద్వారా రోగి వ్యాధిని, రోగ పరిశోధన, భవిష్య అభివృద్ధి, రోగి కోలుకోవడానికి అవకాశాలు నిర్ణయించడం సాధ్యపడుతుందని ఆధునిక అభిప్రాయం ఉంది.<ref name="Stol-99">H. F. J. హోర్స్ట్మాన్షోఫ్ఫ్ , మార్టెన్ స్టోల్, కర్నెలిస్ టిల్బుర్గ్ (2004), ''మేజిక్ అండ్ రేషనాలిటీ ఇన్ ఏన్షియంట్ నియర్ ఈస్టర్న్ అండ్ గ్రేకో-రోమన్ మెడిసన్'' , p. 99, [[బ్రిల్ ప్రచురణకర్తలు]], ISBN 90-04-13666-5.</ref>
 
ఇసాగిల్-కిన్-అప్లి అనేకరకాల జబ్బులను, వ్యాధులను కనుగొన్నారు. వాటి లక్షణాలను అతని ''డయాగ్నస్టికు హ్యాండ్ బుక్కు''లో వర్ణించారు. ఇందులో అనేక మూర్చ రోగ రకాలు, సంబంధిత చికిత్సలు వారి రోగ నిర్ధారణ రీతితో ఉన్నాయి.<ref>మార్టెన్ స్టోల్ (1993), ''బాబిలోనియాలో మూర్చరోగం'' , p. 5, [[బ్రిల్ ప్రచురణకర్తలు]], ISBN 90-72371-63-1.</ref>
పంక్తి 128:
వారు ప్రపంచంలోని మొదటి [[కంచుయుగం]] ప్రజలుగా భావించబడుత్న్నారు. ప్రారంభంలో వారు కంచు, రాగి, బంగారాన్ని ఉపయోగించారు తర్వాత వారు [[ఇనుము]]<nowiki/>ను వాడారు. రాజభవనాలను ఈ ఖరీదైన వందల కిలోగ్రాముల ఖనిజాల<nowiki/>తో అలంకరించేవారు. ఇంకా రాగి, కాంస్యం, ఉక్కు కవచాల కొరకు అలానే కత్తులు, బాకు<nowiki/>లు, బల్లెం<nowiki/>లు, గధలు వంటి వివిధ ఆయుధాల తయారీ కొరకు ఉపయోగించారు.
 
పురాతన కాలం నాటి పంపు రకం ఆర్కిమెడిస్ స్క్రూ, క్రీ.పూ. 7వ శతాబ్దంలో " బాబిలోను వేలాడే తోటలు ", నినెవెహు వద్ద నదీ వ్యవస్థ కొరకు మొదట దీనిని అస్సిరియా రాజు సెన్నచెరిబు ఉపయోగించాడు. తర్వాత ఇది ఇంకా విపులంగా క్రీ.పూ. 3వ శతాబ్దంలో ఆర్కిమెడిసుచే చెప్పబడింది.<ref>స్టేఫ్నీ డాలీ మరియు, జాన్ పీటర్ ఒలేసన్ (జనవరి 2003). "సెన్నచేరిబ్, ఆర్కిమెడిస్, మరియు నీటి స్క్రూ: ప్రాచీన ప్రపంచంలో కనిపెట్టడం యొక్క సందర్భం", ''సాంకేతికత మరియు, సంస్కృతి'' '''44''' (1).</ref> మెసొపొటేమియా తరువాత పార్థియా (సస్సానిదు) కాలాలలో మొదటి బ్యాటరీలను బాగ్దాదు బ్యాటరీగా నిర్మించింది.<ref name="BBC">{{cite web |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/4450052.stm |last=Twist |first=Jo |title=Open media to connect communities |publisher=BBC News |date=20 November 2005 |accessdate=2007-08-06}}</ref>
 
== మతం ==
పంక్తి 135:
పైన వర్ణించిన విశ్వాసాలు మెసొపొటేమియా వారిలో సాధారణం అయినప్పటికీ ప్రాంతీయ వ్యత్యాసాలు ఉన్నాయి. విశ్వం కొరకు సుమేరియను పదం అన్-కి, ఇందులో అన్ దేవుడు అనే పదాన్ని సూచించగా కి(KI) దేవతను సూచిస్తుంది. వారి కుమారుడు ఎన్లిలు. ఇతను వాయు దేవుడు. వారు ఎన్లిలును అతి శక్తివంతమైన దేవుడిగా విశ్వసించారు. గ్రీకులు, యూదులు, రోమన్లు జుపిటరును కలిగి ఉన్నట్టు ఆయన పన్తియోను ముఖ్య దేవుడు. సుమేరియన్లు తత్వశాస్త్రపరమైన ప్రశ్నలను వేసుకున్నారు. వీటిలో: మనం ఎవరు?, మనం ఎక్కడ ఉన్నాం?, మనం ఇక్కడికి ఎలా వచ్చాం? లాంటివి ఉన్నాయి. వారి దేవుళ్ళచే అందించబడిన వివరణలను ఈ ప్రశ్నలకు సమాధానాలుగా ఆరోపించారు.
 
== సెలవదినాలు, విందులు, మరియు పండగలు ==
ప్రాచీన మెసొపొటేమియన్లు ప్రతినెలా దైవకార్యాలను కలిగి ఉన్నారు. ప్రతి మాసానికి ప్రత్యేకమైన పూజావిధానాలు, పండుగల<nowiki/> అంశాలను ముఖ్యంగా ఆరు అంశాలు నిర్ణయిస్తాయి:
 
పంక్తి 147:
# ముఖ్యమైన చారిత్రాత్మక సంఘటనల స్మారకోత్సవాలు(కనుగోనటం, సైనిక విజయాలు, గుడి సెలవు దినాలు, మొదలైనవి.)
 
=== ప్రధాన దేవుళ్ళు మరియు, దేవతలు ===
* అను:- సుమేరియను ఆకాశ దేవుడు. ఆయన కిని వివాహం చేసుకున్నాడు. కానీ కొన్ని మెసొపొటేమియా మతాలలో అతని భార్య పేరును ఉరసుగా పిలిచారు. పన్తియోనులో ఇతనిని చాలా ముఖ్య దేవుడిగా భావించినప్పటికీ, పురాణాలలో ఇతను ఎక్కువగా నిదానమైన పాత్రను తీసుకున్నారు, ఎన్లిల్ అత్యంత శక్తివంతమైన దేవుడి స్థానానికి అనుమతించారు.
* ఎన్లిలు:- ఆరంభంలో మెసొపొటేమియా మతం<nowiki/>లో శక్తివంతమైన దేవుడిగా ఉన్నాడు. అతని భార్య నిన్లిలు, అతని పిల్లలు ఇస్కురు (కొన్నిసార్లు), నన్నా - సుయను, నెర్గాలు, నిసాబా, నమ్టారు, నినుర్ట (కొన్నిసార్లు), పబిల్సాగు, నుషు, ఎన్బిలులు, ఉరసు జబబ, ఎన్నుగి. పన్తియోను ముఖ్య దేవుడిగా ఉన్న ఇతని స్థానాన్ని మొదట మార్డుకు, తరువాత అషురు తీసుకున్నారు.
పంక్తి 166:
 
== సంస్కృతి ==
=== సంగీతం, పాటలు మరియు, వాయిద్య పరికరాలు ===
దేవుళ్ళ కొరకు కొన్ని పాటలు వ్రాయబడ్డాయి. కానీ అవి చాలా వరకు ముఖ్య సంఘటనలు వర్ణించడానికి వ్రాయబడినాయి. అయినప్పటికీ సంగీతం, పాటలు రాజులను వినోదింపచేసాయి. వీటిలో ఇళ్ళలలో, మార్కెట్టు కూడలిలో ప్రదర్శించే పాటలు, నృత్యం సాధారణ వ్యక్తులు కూడా ఆనందింపజేసాయి. పిల్లల కొరకు కూడా పాటలు పాడారు. వాటిని వారు వారి పిల్లలకు వారసత్వంగా అందించారు. అందువలన ఈ పాటలు అనేక తరాలకు ఎవరో మరొకరు అందించే వరకు ఇలా కొనసాగాయి. ఈ పాటలు చారిత్రాత్మక సంఘటనల సమాచారాన్ని శతాబ్దాలు తరువాత కూడా అందించడానికి ఒక సాధనంగా అయ్యాయి. దాని ఫలితంగా ఇవి ఆధునిక చరిత్రకారులకు చేరాయి.
 
పంక్తి 178:
=== కుటంబ జీవితం ===
[[దస్త్రం:Babylonian marriage market.jpg|thumb|బాబిలోనియన్ వివాహ మార్కెట్, రాయల్ హొల్లోవే కళాశాల.]]
మెసొపొటేమియా దాని చరిత్ర కాలంలో మరింత పితృస్వామిక సంఘంగా అయ్యింది. ఇందులో మగవారు ఆడవారికన్నా చాలా శక్తివంతంగా ఉంటారు. తోర్కిల్దు జకబ్సెను, ఇతరులు ప్రాచీన మెసొపొటేమియా సంఘాన్ని "పెద్దల సమాఖ్య"తో పాలించబడినట్లు సూచించారు. ఇందులో మగ <nowiki/>వారు, ఆడ<nowiki/>వారు సమానంగా ప్రాతినిధ్యం వహించేవారు. కాలక్రమేణా మహిళల స్థానం పడిపోయి పురుషుల అధికారం అధికరించింది. పాఠశాల విద్య కేవలం రాజవంశీయులు, ధనవంతుల, విద్వాంసులు లేఖకులు, వైద్యులు, దేవస్థాన అధికారుల వంటి కుటుంబాలకు చెందిన వారి పిల్లలు మాత్రమే పాఠశాలకు హాజరయ్యే వారు. చాలా మంది అబ్బాయిలకు వారి తండ్రులు వర్తకం గురించి నేర్పించేవారు లేదా వర్తకం నేర్చుకొనటానికి శిక్షణ కొరకు బయటకు పంపేవారు.<ref>{{cite book|author=Rivkah Harris|title=Gender and Aging in Mesopotamia|year=2000}}</ref> అమ్మాయిలు వారి తల్లులతో ఇళ్ళలోనే ఉండి ఇల్లు శుభ్రపరచటం, వంట నేర్చుకోవటం, చిన్న పిల్లలను చూసుకోవటం వంటి బాధ్యతలు వహించేవారు. కొంతమంది పిల్లలు ధాన్యాన్ని దంచటం లేదా పక్షులను శుభ్రంచేయటం వంటివాటిలో సహాయం చేశారు. చరిత్రలో ఆకాలం కొరకు అసాధారణంగా మెసొపొటేమియాలో మహిళలు [[హక్కులు]] కలిగి ఉన్నారు. వారు సొంత [[ఆస్తి]]ని సంపాదించుకోవచ్చు మరియు, ఒకవేళ వారివద్ద సరైన కారణం ఉంటే [[విడాకులు]] తీసుకుంటారు.
 
== ఆర్థిక వ్యవస్థ ==
[[దస్త్రం:Metal production in Ancient Middle East.svg|thumb|ప్రాచీన మధ్య ప్రాచ్యం గనుల ప్రాంతాలు. పెట్టెల రంగులు: బ్రౌను, కాంస్యంలో ఎరుపు, తగరం బూడిద రంగులో, ఎరుపు పోకరంగులో ఉన్న ఉక్కు, బంగారం పసుపు రంగులో, వెండి తెలుపులో, లెడు నలుపు రంగులో ఉంటుంది. పసుపు ప్రాంతం పాషాణం కాంస్యాన్ని బూడిదరంగు ప్రాంతాలు తగరం కాంస్యాన్ని సూచిస్తుంది]]
సుమెరు మొదటి ఆర్ధిక వ్యవస్థను అభివృద్ధి చేశారు. అయితే బాబిలోనియన్లు ప్రాచీన ఆర్ధికశాస్త్రంను అభివృద్ధి చేశారు. ఇది ఆధునిక పోస్టు-కీనేసియను ఆర్ధికశాస్త్రంతో సరిపోల్చవచ్చు. కానీ "ఏదైనా పర్లేదు" అనే పద్దతి కలిగి ఉంది.<ref name="Sheila">షీలా C. డౌ (2005), "అక్షాంశాలు మరియు, బాబిలోనియన్ ఉద్దేశ్యం: ఒక సమాధానం", ''పోస్ట్ కీనేసియన్ ఎకనామిక్స్ పత్రిక'' '''27''' (3), p. 385-391.</ref>
 
== వ్యవసాయం ==
పంక్తి 264:
* [[జీన్ బొట్టేరో]]; 1987.''మెసొపోటామీ. '' ''లెక్రిట్యూర్, లా రైజన్ ఎట్ లెస్ డైక్స్'', గల్లిమార్డ్, కోల్. « ఫోలియో హిస్టిరే », ISBN
|2070403084.
* [[జీన్ బొట్టేరో]]; 1992. ''మెసొపొటేమియా: లిపి, తర్కం మరియు, దేవుళ్ళు'' . తర్జుమా. జైనబ్ బహ్రని మరియు, మార్క్ వాన్ డే మీరూప్ చేశారు, చికాగో విశ్వవిద్యాలయం ముద్రణ: చికాగో.
* ఎడ్జార్డ్, డీత్జ్ ఒట్టో; 2004. ''గెస్చిచ్టే మెసొపోటామియన్స్. '' ''వాన్ డెన్ సుమేరేర్న్ బిస్ జు అలెగ్జాండర్ దెం గ్రోßఎం'', ముంచెన్, ISBN 3-406-51664-5
* హ్రౌడ, బార్తేల్ మరియు, రేనే ఫీల్శిఫ్టార్; 2005. ''మెసొపోటామీన్. '' ''డై అంటికేన్ కుల్తురెన్ జ్విస్చెన్ యూఫ్రాట్ ఉండ్ టిగ్రిస్.'' ముంచెన్ 2005 (4. ఆఫ్ల్.), ISBN 3-406-46530-7
* జోంన్స్, ఫ్రాన్సిస్; 2001. ''డిక్శనైర్ డే లా సివిలైజేషన్ మెసొపోటామీయెన్నే'', రాబర్ట్ లఫ్ఫోంట్.
* కోర్న్, వోల్ఫ్ గ్యాంగ్; 2004. ''మెసొపోటామిఎన్ - వీజ్ డేర్ జివిలైజేషన్. '' ''6000 జహ్రే హాచ్కుల్తురేన్ ఆన్ యూఫ్రాట్ ఉండ్ టిగ్రిస్'', స్టూట్ట్గార్ట్, ISBN 3-8062-1851-X
* కుహ్ర్ట్, అమెలీ; 1995. ''ప్రాచీన నియర్ ఈస్ట్: c. '' ''3000-330 B.C'' . 2 Vols. రౌట్లేడ్జ్: లండన్ మరియు, న్యూ యార్క్.
* లివెరని, Mario; 1991. ''అన్టికో ఒరిఎంటే: స్టోరియా, సోసైటా, ఎకనోమియా'' . ఎడిటోరి లటేర్జా: రోమ.
* మాథ్యూస్, రోగెర్: 2003. ''మెసొపొటేమియా యొక్క పురావస్తుతత్వ శాస్త్రం. '' ''సిద్దాంతాలు మరియు, విధానాలు'', లండన్ 2003, ISBN 0-415-25317-9
* మాథ్యూస్, రోగెర్; 2005. ''మెసొపొటేమియా యొక్క పురాతన చరిత్ర ముందు కాలం - 500,000 to 4,500 BC'', టర్న్హౌట్ 2005, ISBN 2-503-50729-8
* ఒప్పెన్హీం, A. లియో; 1964. ''ప్రాచీన మెసొపొటేమియా: మరణించిన నాగరికత యొక్క చిత్రం'' . చికాగో విశ్వవిద్యాలయం యొక్క ముద్రణ: చికాగో మరియు, లండన్. పునరావృతమైన ప్రచురణ ఎరికా రీనేర్ చేత, 1977 లో ముగించబడింది.
* పొల్లాక్, సుసాన్; 1999.'' '' ''ప్రాచీన మెసొపొటేమియా: ఎప్పుడూ లేని ఎడెన్ '' . కేంబ్రిడ్జ్ విశ్వవిద్యాలయం ముద్రణ: కేంబ్రిడ్జ్.
* పోస్ట్ గేట్, J. నికోలస్; 1992. ''పురాతన మెసొపొటేమియా: చరిత్ర యొక్క పురోగమనం వద్ద సంఘం మరియు, ఆర్ధికవ్యవస్థ '' . రూట్ లేడ్జ్: లండన్ మరియు, న్యూ యార్క్.
* రౌక్స్, జార్జెస్; 1964. ''ప్రాచీన ఇరాక్'', పెంగ్విన్ పుస్తకాలు.
* సిల్వర్, మొర్రిస్; 2007. "ప్రాచీన మెసొపొటేమియా యొక్క ఆర్ధికవ్యవస్థలో పునః పంపిణీ మరియు, మార్కెట్లు: పోలన్యి నూతనీకరణం చేయడం", [[అంటిగు ఒరిఎంటే]] 5: 89-112.
* స్నెల్, డానియెల్ (ed.)| 2005 ''ప్రాచీన నియర్ ఈస్ట్ కు తోడు'' . మాల్దేన్, MA : బ్లాక్క్వేల్ ప్రచురణ, 2005.
* వాన్ డే మీరూప్, మార్క్; 2004. ''ప్రాచీన నియర్ ఈస్ట్ యొక్క చరిత్ర. ca 3000-323 BC'' . ఆక్స్ఫోర్డ్ : బ్లాక్వెల్ ప్రచురణ.
పంక్తి 284:
{{commonscat|mesopotamia}}
* [http://www.mesopotamia.co.uk మెసొపొటేమియా]&nbsp;— [[బ్రిటిష్ వస్తుప్రదర్శన]] నుండి మెసొపొటేమియాను పరిచయంచేయడం
* బై నైల్ అండ్ టైగ్రిస్, 1886 మరియు, 1913 మధ్య కాలంలో బ్రిటీష్ మ్యూజియం తరపున ఈజిప్టు మరియు, మెసపటోమియా ప్రాంతాల్లో E. A. వాలీస్ బడ్జ్ చేసిన యాత్రల వర్ణన, 1920 (జార్జియా విశ్వవిద్యాలయ గ్రంథాలయాల్లో కనిపించే నకలు; DjVu &amp;amp;PDF ఫార్మాట్‌లో ఉంది)
* [http://fax.libs.uga.edu/DS49x2xM465D/ మెసొపొటేమియాలో ఒక త్రవ్వకుడు], గార్డెన్ అఫ్ ఎడెన్ లో అధికారిక కళాకారుడి యొక్క సాహసాలుగా డోనాల్డ్ మాక్స్వెల్ చేత 1921 లో చెప్పబడింది ''(జార్జియా గ్రంధాలయాల యొక్క విశ్వవిద్యాలయం వద్ద వెతకదగిన ప్రతిరూపం; [[ద్జ్వు(DjVu)]] & {{PDFlink|[http://fax.libs.uga.edu/DS49x2xM465D/1f/dweller_in_mesopotamia.pdf layered PDF]|7.53&nbsp;MB}} విధానం)''
* [http://fax.libs.uga.edu/DS69x5xH236M/ మెసొపొటేమియా పురావస్తుతత్వశాస్త్రం], పెర్సి S. P. పిల్లో చే వ్రాయాబడింది, 1912 ''(జార్జియా గ్రంధాలయాల యొక్క విశ్వవిద్యాలయం వద్ద ప్రతిరూపం; [[DjVu]] & {{PDFlink|[http://fax.libs.uga.edu/DS69x5xH236M/1f/mesopotamian_archaeology.pdf layered PDF]|12.8&nbsp;MB}} విధానం)''
"https://te.wikipedia.org/wiki/మెసొపొటేమియా_నాగరికత" నుండి వెలికితీశారు