డబ్బు: కూర్పుల మధ్య తేడాలు
Content deleted Content added
చి Santosh gurrapu (చర్చ) చేసిన మార్పులను ChaduvariAWB చివరి కూర్పు వరకు తిప్పికొట్టారు. ట్యాగు: రోల్‌బ్యాక్ |
చి డబ్బు చరిత్ర విస్తరణ ట్యాగులు: విశేషణాలున్న పాఠ్యం 2017 source edit |
||
పంక్తి 1:
'''డబ్బు''' లేదా '''ద్రవ్యము''' మానవ సమాజములో ప్రముఖ పాత్ర పోషిస్తున్న వస్తువు. దీనిని ఎక్కువగా క్రయ విక్రయములలో ఉపయోగిస్తారు. వివిధ దేశాలలో దీనికి వివిధ ప్రామాణికములు ఉన్నాయి. మన భారతదేశములో దీనికి '''[[రూపాయి]]''' ప్రామాణికము.డబ్బు అనేది ఏదైనా వస్తువు లేదా ధృవీకరించదగిన రికార్డు, ఇది సాధారణంగా వస్తువులు మరియు సేవలకు చెల్లింపుగా మరియు ఒక నిర్దిష్ట దేశంలో లేదా సామాజిక-ఆర్ధిక సందర్భంలో పన్నులు వంటి అప్పులను తిరిగి చెల్లించటానికి అంగీకరించబడుతుంది.<ref>[https://books.google.com/books?id=MDU-NTEJziMC&pg=PA47 ''What Is Money?''] By John N. Smithin. Retrieved July-17-09.</ref><ref>{{cite web |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_M000217&edition=current&q=money&topicid=&result_number=5 |title=money : The New Palgrave Dictionary of Economics |website=The New Palgrave Dictionary of Economics |accessdate=18 December 2010}}</ref><ref name="mankiw">{{cite book |title=Macroeconomics |last=Mankiw |first=N. Gregory |authorlink=N. Gregory Mankiw |year=2007 |edition=6th |pages=[https://archive.org/details/macroeconomics0000mank/page/22 22–32] |chapter=2 |publisher=Worth Publishers |location=New York |isbn=978-0-7167-6213-3 |url=https://archive.org/details/macroeconomics0000mank/page/22 }}</ref> డబ్బు యొక్క ప్రధాన విధులు ఇలా గుర్తించబడతాయి: మార్పిడి మాధ్యమం, ఖాతా యొక్క యూనిట్, విలువ యొక్క స్టోర్ మరియు కొన్నిసార్లు, వాయిదా వేసిన చెల్లింపు యొక్క ప్రమాణం. ఈ విధులను నెరవేర్చిన ఏదైనా అంశం లేదా ధృవీకరించదగిన రికార్డును డబ్బుగా పరిగణించవచ్చు.
డబ్బు చారిత్రాత్మకంగా ఒక వస్తువు డబ్బును స్థాపించే మార్కెట్ దృగ్విషయం, కానీ దాదాపు అన్ని సమకాలీన డబ్బు వ్యవస్థలు ఫియట్ డబ్బుపై ఆధారపడి ఉంటాయి. ఫియట్ డబ్బు, ఏదైనా చెక్ లేదా నోట్ నోట్ లాగా, భౌతిక వస్తువుగా ఉపయోగ విలువ లేకుండా ఉంటుంది. ఇది చట్టబద్ధమైన టెండర్‌గా ప్రభుత్వం ప్రకటించడం ద్వారా దాని విలువను పొందుతుంది; అంటే, ఇది "అన్ని అప్పులు, ప్రభుత్వ మరియు ప్రైవేట్" కోసం దేశ సరిహద్దుల్లో చెల్లింపు రూపంగా అంగీకరించాలి. నకిలీ డబ్బు మంచి డబ్బును దాని విలువను కోల్పోయేలా చేస్తుంది.
ఒక దేశం యొక్క డబ్బు సరఫరాలో కరెన్సీ (నోట్లు మరియు నాణేలు) ఉంటాయి మరియు, ఉపయోగించిన నిర్దిష్ట నిర్వచనాన్ని బట్టి, ఒకటి లేదా అంతకంటే ఎక్కువ రకాల బ్యాంక్ డబ్బు (ఖాతాలు, పొదుపు ఖాతాలు మరియు ఇతర రకాల బ్యాంకు ఖాతాలను తనిఖీ చేయడంలో ఉన్న బ్యాలెన్స్‌లు). బ్యాంక్ డబ్బు, ఇది రికార్డులను మాత్రమే కలిగి ఉంటుంది (ఎక్కువగా ఆధునిక బ్యాంకింగ్‌లో కంప్యూటరీకరించబడింది), అభివృద్ధి చెందిన దేశాలలో విస్తృత డబ్బులో ఎక్కువ భాగం ఏర్పడుతుంది<ref>{{cite book|last1=Boyle|first1=David |authorlink1=David Boyle (author)|title=The Little Money Book |publisher=The Disinformation Company|year=2006 |page=37|isbn=978-1-932857-26-9}}</ref><ref>{{cite web|title=History of Money|url=http://zzaponline.com/history-of-money/|website=Zzaponline.com|accessdate=24 February 2015}}</ref><ref>Bernstein, Peter, ''A Primer on Money and Banking,and Gold'',Wiley,2008 edition,pp.29–39</ref>.
పద చరిత్ర
"డబ్బు" అనే పదం రోమ్ యొక్క ఏడు కొండలలో ఒకటైన కాపిటోలిన్ లోని జూనో ఆలయం నుండి ఉద్భవించిందని నమ్ముతారు. ప్రాచీన ప్రపంచంలో జూనో తరచుగా డబ్బుతో ముడిపడి ఉండేవాడు. రోమ్‌లోని జూనో మోనెటా ఆలయం ప్రాచీన రోమ్ యొక్క పుదీనా ఉన్న ప్రదేశం. "జూనో" అనే పేరు ఎట్రుస్కాన్ దేవత యుని మరియు "మోనెటా" నుండి లాటిన్ పదం "మోనెరే" నుండి వచ్చింది లేదా గ్రీకు పదం "మోనెరెస్".పాశ్చాత్య ప్రపంచంలో, నాణెం-డబ్బు కోసం ప్రబలంగా ఉన్న పదం స్పెసి, లాటిన్ నుండి స్పెసిలో ఉద్భవించింది<ref>{{cite web|url=http://www.etymonline.com/index.php?search=specie&searchmode=phrase|title=OnlineEtymologyDictionary|publisher=etymonline.com|accessdate=2009-04-20}}</ref>.
==చరిత్ర==
[[File:A print from 1845 shows cowry shells being used as money by an Arab trader.jpg|thumb|గవ్వలను ధనంగా వాడుతున్న అరబ్ వర్తకులు - 1845 నాటి ప్రింట్]]
డబ్బుది వేల సంవత్సరాల చరిత్ర. ప్రాచీన కాలములో వస్తుమార్పిడి పద్ధతి ద్వారా క్రయ విక్రయములు జరిపేవారు. తదుపరి కాలములో అనేక వస్తువులు, ఆల్చిప్పలు, గవ్వలు, బార్లీ, పూసలు మొదలైనవి డబ్బుగా చలామణి అయ్యాయి. సహజంగా చాలా తక్కువగా దొరికే విలువైన లోహాలు, బంగారం వెండి లాంటివి డబ్బుగా ఉపయోగించారు.ప్రధానంగా బార్టర్‌పై ఆధారపడిన సమాజం లేదా ఆర్థిక వ్యవస్థకు ఆధారాలు లేనప్పటికీ, బార్టర్ లాంటి పద్ధతుల ఉపయోగం కనీసం 100,000 సంవత్సరాల క్రితం నాటిది<ref>{{cite web |url=http://www.nakedcapitalism.com/2011/08/what-is-debt-%E2%80%93-an-interview-with-economic-anthropologist-david-graeber.html |title=What is Debt? – An Interview with Economic Anthropologist David Graeber |publisher=[[Naked Capitalism]]|date=2011-08-26 }}</ref><ref>David Graeber: ''Debt: The First 5000 Years'', Melville 2011. Cf. [http://socialtextjournal.org/a-history-of-debt/ review]</ref>. బదులుగా, ద్రవ్యేతర సమాజాలు బహుమతి ఆర్థిక వ్యవస్థ మరియు రుణ సూత్రాలతో ఎక్కువగా పనిచేస్తాయి. వాస్తవానికి మార్పిడి జరిగినప్పుడు, ఇది సాధారణంగా పూర్తి అపరిచితులు లేదా సంభావ్య శత్రువుల మధ్య ఉంటుంది. ప్రపంచవ్యాప్తంగా అనేక సంస్కృతులు చివరికి వస్తువుల డబ్బును అభివృద్ధి చేశాయి. మెసొపొటేమియన్ షెకెల్ బరువు యొక్క యూనిట్, మరియు 160 ధాన్యాలు బార్లీ వంటి వాటిపై ఆధారపడింది. ఈ పదం యొక్క మొదటి ఉపయోగం క్రీ.పూ 3000 నుండి మెసొపొటేమియా నుండి వచ్చింది. అమెరికా, ఆసియా, ఆఫ్రికా మరియు ఆస్ట్రేలియాలోని సంఘాలు షెల్ డబ్బును ఉపయోగించాయి - తరచుగా, కౌరీ యొక్క పెంకులు (సైప్రేయా మోనెటా ఎల్. లేదా సి. అన్యులస్ ఎల్.). హెరోడోటస్ ప్రకారం, బంగారు మరియు వెండి నాణేల వాడకాన్ని పరిచయం చేసిన మొదటి వ్యక్తులు లిడియన్లు. ఈ మొట్టమొదటి స్టాంప్ నాణేలు క్రీస్తుపూర్వం 650–600లో ముద్రించబడిందని ఆధునిక పండితులు భావిస్తున్నారు<ref>{{cite web |url=http://rg.ancients.info/lion/article.html |author=Goldsborough, Reid |title=World's First Coin |publisher=rg.ancients.info |date=2003-10-02 |accessdate=2009-04-20}}</ref>. తదుపరి రాజుల కాలములో [[భారతీయ రిజర్వ్ బాంక్|టంకశాల]]లలో ముద్రించిన నాణేల ద్వారా వ్యాపార వాణిజ్యములు నడిచేవి. [[కాగితము]]ను కనుగొన్న తరువాత మొట్టమొదటిసారిగా [[చైనా]] దేశము వారు డబ్బును కాగితములపై ముద్రించే సంప్రదాయమును ప్రారంభించారు.వీటిని కరెన్సీ నోట్లుగా వ్యవహరిస్తారు.
[[File:Hui zi.jpg|thumb|upright|Huizi (currency)|Huizi currency]], issued in 1160
డబ్బు వ్యవస్థ చివరికి ప్రతినిధుల డబ్బు వ్యవస్థగా పరిణామం చెందింది. ఎందుకంటే బంగారం మరియు వెండి వ్యాపారులు లేదా బ్యాంకులు తమ డిపాజిటర్లకు రశీదులు జారీ చేస్తాయి - జమ చేసిన వస్తువుల కోసం విమోచన. చివరికి, ఈ రశీదులు సాధారణంగా చెల్లింపు సాధనంగా అంగీకరించబడ్డాయి మరియు డబ్బుగా ఉపయోగించబడ్డాయి. సాంగ్ రాజవంశం సమయంలో చైనాలో పేపర్ డబ్బు లేదా నోట్లను మొదట ఉపయోగించారు. "జియాజి" అని పిలువబడే ఈ నోట్లు 7 వ శతాబ్దం నుండి ఉపయోగించిన ప్రామిసరీ నోట్ల నుండి ఉద్భవించాయి. అయినప్పటికీ, వారు వస్తువుల డబ్బును స్థానభ్రంశం చేయలేదు మరియు నాణేలతో పాటు ఉపయోగించారు. 13 వ శతాబ్దంలో, మార్కో పోలో మరియు రుబ్రక్ యొక్క విలియం వంటి ప్రయాణికుల ఖాతాల ద్వారా కాగితపు డబ్బు ఐరోపాలో తెలిసింది. యువాన్ రాజవంశం సమయంలో మార్కో పోలో యొక్క కాగితపు డబ్బు గురించి "ది ట్రావెల్స్ ఆఫ్ మార్కో పోలో" అనే పుస్తకంలోని ఒక అధ్యాయం "హౌ ది గ్రేట్ కాన్ కాసేత్ ది బార్క్ ఆఫ్ ట్రీస్, మేడ్ ఇంటు సమ్థింగ్ లైక్ పేపర్, డబ్బు కోసం పాస్ చేయడానికి అతని దేశం. "1661 లో స్టాక్‌హోమ్స్ బాంకో చేత యూరప్‌లో మొట్టమొదటిసారిగా నోట్లను జారీ చేశారు, మరియు వాటిని మళ్ళీ నాణేలతో పాటు ఉపయోగించారు. బంగారు ప్రమాణం, మార్పిడి మాధ్యమం కాగితపు నోట్లు, ఇవి ముందుగా సెట్ చేయబడిన, స్థిర పరిమాణంలో బంగారంగా మార్చబడతాయి, ఐరోపాలో 17 వ -19 వ శతాబ్దాలలో బంగారు నాణేలను కరెన్సీగా ఉపయోగించాయి. ఈ బంగారు ప్రామాణిక నోట్లను చట్టబద్దమైన టెండర్‌గా చేశారు మరియు బంగారు నాణేల్లోకి విముక్తి పొందడం నిరుత్సాహపడింది. 20 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో దాదాపు అన్ని దేశాలు బంగారు ప్రమాణాన్ని అవలంబించాయి, వారి చట్టబద్ధమైన టెండర్ నోట్లను స్థిర మొత్తంలో బంగారంతో సమర్ధించాయి.
రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం మరియు బ్రెట్టన్ వుడ్స్ సమావేశం తరువాత, చాలా దేశాలు యు.ఎస్. డాలర్‌కు నిర్ణయించిన ఫియట్ కరెన్సీలను స్వీకరించాయి. యుఎస్ డాలర్ బంగారానికి స్థిరంగా ఉంది. 1971 లో యు.ఎస్ ప్రభుత్వం యుఎస్ డాలర్‌ను బంగారంగా మార్చడాన్ని నిలిపివేసింది. దీని తరువాత చాలా దేశాలు యు.ఎస్. డాలర్ నుండి తమ కరెన్సీలను తొలగించాయి, మరియు ప్రభుత్వ కరెన్సీలు చట్టబద్ధమైన టెండర్ యొక్క ఫియట్ మరియు చెల్లింపు ద్వారా డబ్బును సరుకుగా మార్చగల సామర్థ్యం మినహా ప్రపంచంలోని చాలా కరెన్సీలు దేనికీ మద్దతు ఇవ్వలేదు. ఆధునిక డబ్బు సిద్ధాంతం యొక్క ప్రతిపాదకుల ప్రకారం, ఫియట్ డబ్బు కూడా పన్నుల ద్వారా మద్దతు ఇస్తుంది. పన్నులు విధించడం ద్వారా, రాష్ట్రాలు వారు జారీ చేసే కరెన్సీకి డిమాండ్ సృష్టిస్తాయి.
===విధులు===
మనీ అండ్ మెకానిజం ఆఫ్ ఎక్స్ఛేంజ్ (1875) లో, విలియం స్టాన్లీ జెవన్స్ నాలుగు ఫంక్షన్ల పరంగా డబ్బును విశ్లేషించారు: మార్పిడి మాధ్యమం, విలువ యొక్క సాధారణ కొలత (లేదా ఖాతా యొక్క యూనిట్), విలువ యొక్క ప్రమాణం (లేదా వాయిదా వేసిన చెల్లింపు యొక్క ప్రమాణం ), మరియు విలువ యొక్క స్టోర్. 1919 నాటికి, జెవాన్స్ యొక్క డబ్బు యొక్క నాలుగు విధులు ఈ జంటలో సంగ్రహించబడ్డాయి<ref name="a_milnes">{{cite book |last=Milnes |first=Alfred |title=The economic foundations of reconstruction |url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.22790 |publisher=Macdonald and Evans |year=1919 |page=[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.22790/page/n67 55]}}</ref>.
డబ్బు యొక్క పనితీరు కలయికకు సంబంధించి అనేక చారిత్రక వివాదాలు ఉన్నాయి, కొందరు తమకు ఎక్కువ విభజన అవసరమని మరియు వాటన్నింటినీ ఎదుర్కోవటానికి ఒకే యూనిట్ సరిపోదని వాదించారు. ఈ వాదనలలో ఒకటి ఏమిటంటే, మార్పిడి మాధ్యమంగా డబ్బు యొక్క పాత్ర విలువ యొక్క నిల్వగా దాని పాత్రతో విభేదిస్తుంది: విలువ యొక్క నిల్వగా దాని పాత్ర ఖర్చు లేకుండా పట్టుకోవడం అవసరం, అయితే మార్పిడి మాధ్యమంగా దాని పాత్ర అవసరం ప్రసారం చేయడానికి. మరికొందరు విలువను నిల్వ చేయడం కేవలం ఎక్స్ఛేంజ్ యొక్క వాయిదా అని వాదిస్తారు, కాని డబ్బు అనేది మార్పిడి మాధ్యమం అనే వాస్తవాన్ని తగ్గించదు, అది స్థలం మరియు సమయం అంతటా రవాణా చేయబడుతుంది. "ఫైనాన్షియల్ క్యాపిటల్" అనే పదం అన్ని ద్రవ పరికరాలకు మరింత సాధారణమైన మరియు కలుపుకొని ఉన్న పదం, అవి ఒకే విధంగా గుర్తించబడిన టెండర్ అయినా.
===వస్తుమార్పిడి పద్ధతి===
'''వస్తుమార్పిడి పద్ధతి''' నా వద్ద ఉన్న వస్తువుకు సమానమైన విలువ గలది ఎవరైన ఏదుటి వ్యక్తి(లు) అంతే విలువైన వారి వద్ద ఉన్న వస్తువు నాకు చెల్లించి (ఇచ్చి) తీసుకోవడం. ప్రస్తుతం వస్తువులు మరియు సేవల మార్పిడిని మధ్యవర్తిత్వం చేయడానికి డబ్బు ఉపయోగించినప్పుడు, అది మార్పిడి మాధ్యమంగా ఒక పనితీరును నిర్వహిస్తోంది. సమస్య వంటి బార్టర్ వ్యవస్థ యొక్క అసమర్థతలను ఇది నివారిస్తుంది. అసమాన వస్తువుల విలువలను పోల్చడానికి ఒక పద్ధతిగా డబ్బు యొక్క అతి ముఖ్యమైన ఉపయోగం.
విలువ యొక్క కొలత
ఖాతా యొక్క యూనిట్ (ఆర్థిక శాస్త్రంలో) అనేది వస్తువులు, సేవలు మరియు ఇతర లావాదేవీల మార్కెట్ విలువను కొలిచే ప్రామాణిక సంఖ్యా ద్రవ్య యూనిట్. సాపేక్ష విలువ మరియు వాయిదా వేసిన చెల్లింపు యొక్క "కొలత" లేదా "ప్రామాణికం" అని కూడా పిలుస్తారు, అప్పుతో కూడిన వాణిజ్య ఒప్పందాల సూత్రీకరణకు ఖాతా యొక్క యూనిట్ అవసరం.
డబ్బు ప్రామాణిక కొలతగా మరియు వాణిజ్యం యొక్క సాధారణ విలువగా పనిచేస్తుంది. ఇది ధరలను కోట్ చేయడానికి మరియు బేరసారాలకు ఒక ఆధారం. సమర్థవంతమైన అకౌంటింగ్ వ్యవస్థలను అభివృద్ధి చేయడానికి ఇది అవసరం.వాయిదా వేసిన చెల్లింపు యొక్క ప్రమాణాన్ని కొన్ని గ్రంథాలు, ముఖ్యంగా పాతవి, ఇతర గ్రంథాలు ఇతర ఫంక్షన్ల క్రింద వేరు చేస్తాయి. అంగీకరించబడిన మార్గం రుణాన్ని పరిష్కరించడానికి మరియు చట్టబద్ధమైన టెండర్‌గా డబ్బు యొక్క స్థితి, ఈ భావన ఉన్న అధికార పరిధిలో, అప్పుల ఉత్సర్గ కోసం ఇది పనిచేయగలదని పేర్కొంది. అప్పులు డబ్బులో సూచించబడినప్పుడు, ద్రవ్యోల్బణం మరియు ప్రతి ద్రవ్యోల్బణం కారణంగా అప్పుల యొక్క నిజమైన విలువ మారవచ్చు.ఆర్థిక శాస్త్రంలో, డబ్బు అనేది డబ్బు యొక్క విధులను నెరవేర్చగల ఏదైనా ఆర్థిక పరికరం. ఈ ఆర్థిక సాధనాలను సమిష్టిగా ఆర్థిక వ్యవస్థ యొక్క డబ్బు సరఫరాగా సూచిస్తారు. మరో మాటలో చెప్పాలంటే, డబ్బు సరఫరా అంటే వస్తువులు లేదా సేవలను కొనడానికి అందుబాటులో ఉన్న ఒక నిర్దిష్ట ఆర్థిక వ్యవస్థలోని ఆర్థిక సాధనాల సంఖ్య. డబ్బు సరఫరాలో వివిధ ఆర్థిక సాధనాలు (సాధారణంగా కరెన్సీ, డిమాండ్ డిపాజిట్లు మరియు అనేక ఇతర రకాల డిపాజిట్లు) ఉంటాయి కాబట్టి, ఈ ఆర్థిక సాధనాలను కలిపి ద్రవ్య మొత్తాన్ని సృష్టించడం ద్వారా ఆర్థిక వ్యవస్థలో డబ్బు మొత్తాన్ని కొలుస్తారు.
==డబ్బు సృష్టి==
ప్రస్తుత ఆర్థిక వ్యవస్థలలో, డబ్బు రెండు విధానాల ద్వారా సృష్టించబడుతుంది: కొద్ది మొత్తంలో డబ్బు (M0) అనేది నాణేలు మరియు నోట్లను ముద్రించడం ద్వారా సెంట్రల్ బ్యాంక్ సృష్టించిన నగదు డబ్బు. బ్యాంకు డబ్బు, లేదా విస్తృత డబ్బు (M1 / M2) అనేది రుణాలు ఖాతాదారుల డిపాజిట్లుగా రుణాలు రికార్డ్ చేయడం ద్వారా నగదు నిష్పత్తి ద్వారా సూచించబడిన పాక్షిక మద్దతుతో ప్రైవేట్ బ్యాంకులు సృష్టించిన డబ్బు. ప్రస్తుతం, బ్యాంక్ డబ్బు ఎలక్ట్రానిక్ డబ్బుగా సృష్టించబడింది.
చాలా దేశాలలో, మెజారిటీ డబ్బు ఎక్కువగా వాణిజ్య బ్యాంకులు రుణాలు చేయడం ద్వారా M1 / M2 గా సృష్టించబడుతుంది. కొన్ని జనాదరణ పొందిన దురభిప్రాయాలకు విరుద్ధంగా, బ్యాంకులు మధ్యవర్తులుగా వ్యవహరించవు, సేవర్స్ వారితో ఉంచే డిపాజిట్లను అప్పుగా ఇస్తాయి మరియు కొత్త రుణాలు మరియు డిపాజిట్లను సృష్టించడానికి సెంట్రల్ బ్యాంక్ డబ్బు (M0) పై ఆధారపడవు<ref>{{Cite web|url=https://www.bankofengland.co.uk/quarterly-bulletin/2014/q1/money-creation-in-the-modern-economy|title=Money creation in the modern economy {{!}} Bank of England|website=www.bankofengland.co.uk|language=en|access-date=2018-01-14}}</ref>.
'''మార్కెట్ ద్రవ్యత'''
"మార్కెట్ లిక్విడిటీ" ఒక వస్తువును మరొక వస్తువు కోసం లేదా ఆర్థిక వ్యవస్థలోని సాధారణ కరెన్సీకి ఎంత సులభంగా వర్తకం చేయవచ్చో వివరిస్తుంది. డబ్బు అత్యంత ద్రవ ఆస్తి ఎందుకంటే ఇది విశ్వవ్యాప్తంగా గుర్తించబడింది మరియు సాధారణ కరెన్సీగా అంగీకరించబడింది. ఈ విధంగా, డబ్బు వినియోగదారులకు వస్తువులు మరియు సేవలను మార్పిడి చేయకుండా సులభంగా వర్తకం చేసే స్వేచ్ఛను ఇస్తుంది.
ద్రవ ఆర్థిక సాధనాలు సులభంగా వర్తకం చేయగలవు మరియు తక్కువ లావాదేవీ ఖర్చులు కలిగి ఉంటాయి. డబ్బుగా ఉపయోగించబడుతున్న పరికరాన్ని కొనుగోలు చేయడానికి మరియు విక్రయించడానికి ధరల మధ్య (లేదా కనిష్ట) వ్యాప్తి ఉండకూడదు.
'''రకాలు'''
1914 బ్రిటిష్ బంగారు సార్వభౌముడు సహజంగా కొరత ఉన్న విలువైన లోహాలు, శంఖం గుండ్లు, బార్లీ, పూసలు మొదలైన వస్తువుల డబ్బుగా అనేక వస్తువులు ఉపయోగించబడుతున్నాయి, అలాగే విలువ ఉన్నట్లు భావించే అనేక ఇతర వస్తువులు. వస్తువుల డబ్బు విలువ అది తయారైన వస్తువు నుండి వస్తుంది. వస్తువు కూడా డబ్బును కలిగి ఉంటుంది, మరియు డబ్బు సరుకు. మార్పిడి మాధ్యమంగా ఉపయోగించిన వస్తువుల ఉదాహరణలు బంగారం, వెండి, రాగి, బియ్యం, వాంపం, ఉప్పు, మిరియాలు, పెద్ద రాళ్ళు, అలంకరించిన బెల్టులు, గుండ్లు, మద్యం, సిగరెట్లు, గంజాయి, మిఠాయి మొదలైనవి. వివిధ వస్తువుల మదింపు లేదా ధర వ్యవస్థ ఆర్థిక వ్యవస్థలలో, ఒకదానితో ఒకటి కలిపి గ్రహించిన విలువ యొక్క మెట్రిక్. వస్తువుల డబ్బును ఉపయోగించడం అనేది బార్టర్ మాదిరిగానే ఉంటుంది, కానీ ఒక వస్తువు డబ్బు డబ్బుగా ఉపయోగించబడుతున్న వస్తువుకు సరళమైన మరియు స్వయంచాలక యూనిట్ ఖాతాను అందిస్తుంది. క్రుగర్రాండ్ వంటి కొన్ని బంగారు నాణేలు చట్టబద్దమైన టెండర్‌గా పరిగణించబడుతున్నప్పటికీ, నాణానికి ఇరువైపులా వాటి ముఖ విలువ గురించి రికార్డులు లేవు. దీనికి కారణమేమిటంటే, వారి చక్కటి బంగారు కంటెంట్ యొక్క ప్రస్తుత విలువకు వారి ప్రత్యక్ష అనుసంధానానికి ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడుతుంది. అమెరికన్ ఈగల్స్ వారి బంగారు కంటెంట్ మరియు చట్టబద్ధమైన టెండర్ ముఖ విలువతో ముద్రించబడ్డాయి<ref>[http://www.randrefinery.com/products_krugerrands.htm randRefinery.com] {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6HrIGjIpo?url=http://www.randrefinery.com/products_krugerrands.htm |date=2013-07-04 }}. Retrieved July-18-09.</ref>.
'''ప్రతినిధి'''
1875 లో, బ్రిటిష్ ఆర్థికవేత్త విలియం స్టాన్లీ జెవన్స్ ఆ సమయంలో ఉపయోగించిన డబ్బును "ప్రతినిధి డబ్బు" గా అభివర్ణించారు. ప్రతినిధి డబ్బు అంటే టోకెన్ నాణేలు, కాగితపు డబ్బు లేదా ధృవపత్రాలు వంటి ఇతర భౌతిక టోకెన్లను కలిగి ఉంటుంది, అవి బంగారం లేదా వెండి వంటి వస్తువు యొక్క నిర్ణీత పరిమాణానికి విశ్వసనీయంగా మార్పిడి చేసుకోవచ్చు. ప్రతినిధి డబ్బు యొక్క విలువ ఆ వస్తువుతో కూడి ఉండకపోయినా, దానికి మద్దతు ఇచ్చే వస్తువుకు ప్రత్యక్ష మరియు స్థిర సంబంధంలో ఉంటుంది. బంగారు నాణేలు చట్టపరమైన టెండర్‌కు ఒక ఉదాహరణ, అవి వాటి ముఖ విలువ కంటే వారి అంతర్గత విలువ కోసం వర్తకం చేయబడతాయి. ఫియట్ డబ్బు లేదా ఫియట్ కరెన్సీ అంటే దాని విలువ ఏదైనా అంతర్గత విలువ నుండి తీసుకోబడదు లేదా దానిని విలువైన వస్తువుగా (బంగారం వంటివి) మార్చగలమని హామీ ఇస్తుంది. బదులుగా, దీనికి ప్రభుత్వ ఆర్డర్ (ఫియట్) ద్వారా మాత్రమే విలువ ఉంటుంది. సాధారణంగా, ఫియట్ కరెన్సీని (సాధారణంగా అమెరికాలోని ఫెడరల్ రిజర్వ్ సిస్టమ్ వంటి సెంట్రల్ బ్యాంక్ నుండి నోట్లు మరియు నాణేలు) చట్టబద్దమైన టెండర్‌గా ప్రభుత్వం ప్రకటిస్తుంది, ఫియట్ కరెన్సీని అన్ని అప్పులకు తిరిగి చెల్లించే మార్గంగా అంగీకరించకపోవడం చట్టవిరుద్ధం, పబ్లిక్ మరియు ప్రైవేట్.
ఆస్ట్రేలియన్ గోల్డ్ నగ్గెట్ మరియు అమెరికన్ ఈగిల్ వంటి కొన్ని బులియన్ నాణేలు చట్టబద్ధమైన టెండర్, అయినప్పటికీ, అవి చట్టబద్ధమైన టెండర్ ముఖ విలువకు బదులుగా లోహ పదార్థం యొక్క మార్కెట్ ధర ఆధారంగా ఒక వస్తువుగా వర్తకం చేస్తాయి (ఇది సాధారణంగా వాటిలో కొద్ది భాగం మాత్రమే బులియన్ విలువ).
ఫియట్ డబ్బు, కరెన్సీ (కాగితం లేదా నాణేలు) రూపంలో భౌతికంగా ప్రాతినిధ్యం వహిస్తే అనుకోకుండా దెబ్బతినవచ్చు లేదా నాశనం చేయవచ్చు. ఏదేమైనా, ఫియట్ డబ్బు ప్రతినిధి లేదా వస్తువుల డబ్బు కంటే ఎక్కువ ప్రయోజనాన్ని కలిగి ఉంది, అందులో డబ్బును సృష్టించిన అదే చట్టాలు నష్టం లేదా విధ్వంసం జరిగినప్పుడు దాని పున for స్థాపన కోసం నియమాలను కూడా నిర్వచించగలవు. ఉదాహరణకు, భౌతిక నోట్లో సగం అయినా పునర్నిర్మించగలిగితే, లేదా నాశనం చేయబడిందని నిరూపించగలిగితే యు.ఎస్ ప్రభుత్వం మ్యుటిలేటెడ్ ఫెడరల్ రిజర్వ్ నోట్స్ (యు.ఎస్. ఫియట్ మనీ) ను భర్తీ చేస్తుంది. దీనికి విరుద్ధంగా, పోగొట్టుకున్న లేదా నాశనం చేసిన వస్తువుల డబ్బును తిరిగి పొందలేము.
'''నాణేల'''
ఈ కారకాలు విలువ యొక్క స్టోర్ లోహంగా మారడానికి దారితీశాయి: మొదట వెండి వద్ద, తరువాత వెండి మరియు బంగారం రెండూ, మరియు ఒక సమయంలో కాంస్య కూడా ఉంది. ఇప్పుడు మన దగ్గర రాగి నాణేలు మరియు ఇతర విలువైన లోహాలు నాణేలుగా ఉన్నాయి. లోహాలను తవ్వి, తూకం చేసి, నాణేలుగా ముద్రించారు. నాణెం తీసుకునే వ్యక్తికి విలువైన లోహం యొక్క ఒక నిర్దిష్ట బరువు లభిస్తుందని భరోసా ఇవ్వడం ఇది. నాణేలు నకిలీ కావచ్చు, కానీ అవి కొత్త ఖాతా ఖాతాను కూడా సృష్టించాయి, ఇది బ్యాంకింగ్‌కు దారితీసింది. ఆర్కిమెడిస్ సూత్రం తదుపరి లింక్‌ను అందించింది: నాణేలు ఇప్పుడు వాటి చక్కటి లోహపు బరువును సులభంగా పరీక్షించగలవు, అందువల్ల ఒక నాణెం యొక్క విలువ గుండు, క్షీణత లేదా దెబ్బతిన్నప్పటికీ నిర్ణయించవచ్చు<ref name="usmint.gov">[http://www.usmint.gov/mint_programs/american_eagles/index.cfm?flash=no&action=American_Eagle_Gold usmiNT.gov]. Retrieved July-18-09.</ref><ref>{{cite news |title=Crazy as a Gold Bug |author=Tom Bethell |work=New York |date=1980-02-04 |volume=13 |issue=5 |page=34 |publisher=New York Media |url=https://books.google.com/books?id=6OUCAAAAMBAJ&pg=PA33&dq=silver+krugerrand}} Retrieved July-18-09</ref>.
నాణేలను ఉపయోగించే చాలా పెద్ద ఆర్థిక వ్యవస్థలలో, రాగి, వెండి మరియు బంగారం మూడు అంచెల నాణేలను ఏర్పరుస్తాయి. బంగారు నాణేలను పెద్ద కొనుగోళ్లు, సైనిక చెల్లింపు మరియు రాష్ట్ర కార్యకలాపాల మద్దతు కోసం ఉపయోగించారు. మధ్యతరహా లావాదేవీల కోసం వెండి నాణేలు ఉపయోగించబడ్డాయి మరియు పన్నులు, బకాయిలు, ఒప్పందాలు మరియు ఫీల్టీలకు ఖాతా యొక్క యూనిట్‌గా ఉపయోగించబడ్డాయి, రాగి నాణేలు సాధారణ లావాదేవీల నాణేలను సూచిస్తాయి. ఈ వ్యవస్థ మహాజనపద కాలం నుండి ప్రాచీన భారతదేశంలో ఉపయోగించబడింది. ఐరోపాలో, ఈ వ్యవస్థ మధ్యయుగ కాలంలో పనిచేసింది, ఎందుకంటే మైనింగ్ లేదా ఆక్రమణ ద్వారా కొత్త బంగారం, వెండి లేదా రాగి ప్రవేశపెట్టబడలేదు. ఈ విధంగా మూడు నాణేల యొక్క మొత్తం నిష్పత్తులు దాదాపు సమానంగా ఉన్నాయి.
[[File:Money poster.JPG|thumb|left|Paper money from different countries]]
ఆధునిక చైనాలో, క్రెడిట్ అవసరం మరియు వేలాది రాగి నాణేలను మార్పిడి చేయడం కంటే తక్కువ భారం ఉన్న మాధ్యమాన్ని ప్రసారం చేయడం కాగితపు డబ్బును ప్రవేశపెట్టడానికి దారితీసింది, దీనిని సాధారణంగా "నోటు" అని పిలుస్తారు. ఈ ఆర్థిక దృగ్విషయం నెమ్మదిగా మరియు క్రమంగా జరిగే ప్రక్రియ, ఇది చివరి టాంగ్ రాజవంశం (618-907) నుండి సాంగ్ రాజవంశం (960–1279) లో జరిగింది. హోల్‌సేల్ దుకాణాల నుండి ప్రామిసరీ నోట్లుగా జారీ చేసిన డిపాజిట్ రసీదుల కోసం వ్యాపారులు భారీ నాణేలను మార్పిడి చేయడానికి ఇది ఒక సాధనంగా ప్రారంభమైంది, చిన్న ప్రాంతీయ భూభాగంలో తాత్కాలిక ఉపయోగం కోసం చెల్లుబాటు అయ్యే నోట్లు. 10 వ శతాబ్దంలో, సాంగ్ రాజవంశం ప్రభుత్వం వారి గుత్తాధిపత్య ఉప్పు పరిశ్రమలో వ్యాపారులలో ఈ నోట్లను పంపిణీ చేయడం ప్రారంభించింది. సాంగ్ ప్రభుత్వం అనేక దుకాణాలకు నోట్లను జారీ చేసే ఏకైక హక్కును ఇచ్చింది, మరియు 12 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో ప్రభుత్వం జారీ చేసిన కరెన్సీని ఉత్పత్తి చేయడానికి ఈ దుకాణాలను ప్రభుత్వం స్వాధీనం చేసుకుంది. ఇంకా జారీ చేసిన నోట్లు ఇప్పటికీ ప్రాంతీయంగా చెల్లుబాటు అయ్యేవి మరియు తాత్కాలికమైనవి; 13 వ శతాబ్దం మధ్యకాలం వరకు, కాగితపు డబ్బు యొక్క ప్రామాణిక మరియు ఏకరీతి ప్రభుత్వ జారీ ఆమోదయోగ్యమైన దేశవ్యాప్త కరెన్సీగా మార్చబడింది. వుడ్బ్లాక్ ప్రింటింగ్ యొక్క ఇప్పటికే విస్తృతమైన పద్ధతులు మరియు 11 వ శతాబ్దం నాటికి పై షెంగ్ యొక్క కదిలే రకం ముద్రణ ఆధునిక చైనాలో కాగితపు డబ్బును భారీగా ఉత్పత్తి చేయడానికి ప్రేరణగా నిలిచింది.
మధ్యయుగ ఇస్లామిక్ ప్రపంచంలో అదే సమయంలో, 7 వ -12 వ శతాబ్దాలలో స్థిరమైన అధిక-విలువ కరెన్సీ (దినార్) యొక్క విస్తరణ స్థాయిల ఆధారంగా ఒక బలమైన ద్రవ్య ఆర్థిక వ్యవస్థ సృష్టించబడింది. ముస్లిం ప్రపంచంలోని ఆర్థికవేత్తలు, వ్యాపారులు మరియు వ్యాపారులు ప్రవేశపెట్టిన ఆవిష్కరణలలో క్రెడిట్ యొక్క ప్రారంభ ఉపయోగాలు, చెక్కులు, పొదుపు ఖాతాలు, లావాదేవీల ఖాతాలు, రుణాలు, ట్రస్టులు, మార్పిడి రేట్లు, క్రెడిట్ మరియు రుణ బదిలీ, మరియు బ్యాంకింగ్ సంస్థలు రుణాలు మరియు డిపాజిట్ల కోసం<ref name=Labib>{{cite journal |last=Labib |first=Subhi Y. |date=March 1969 |title=Capitalism in Medieval Islam |journal=The Journal of Economic History |volume=29 |issue=1 |pages=79–86 |issn=0022-0507 |oclc=478662641 |jstor=2115499|doi=10.1017/S0022050700097837 }}</ref> .
ఐరోపాలో, కాగితపు డబ్బు మొదట 1661 లో స్వీడన్‌లో ప్రవేశపెట్టబడింది. స్వీడన్ రాగితో సమృద్ధిగా ఉంది, అందువల్ల, రాగి యొక్క తక్కువ విలువ కారణంగా, అసాధారణంగా పెద్ద నాణేలు (తరచుగా అనేక కిలోగ్రాముల బరువు) తయారు చేయాల్సి వచ్చింది. కాగితం కరెన్సీ యొక్క ప్రయోజనాలు చాలా ఉన్నాయి: ఇది బంగారం మరియు వెండి రవాణాను తగ్గించింది మరియు తద్వారా నష్టాలను తగ్గించింది; ఇది బంగారం లేదా వెండిని వడ్డీకి అప్పుగా ఇవ్వడం సులభం చేసింది, ఎందుకంటే వేరొకరు నోటును విమోచించే వరకు (బంగారం లేదా వెండి) రుణదాత వద్ద ఎప్పుడూ ఉండదు; మరియు ఇది కరెన్సీని క్రెడిట్ మరియు స్పెసి బ్యాక్డ్ రూపాల్లో విభజించడానికి అనుమతించింది. ఇది ఉమ్మడి స్టాక్ కంపెనీలలో స్టాక్ అమ్మకాన్ని మరియు కాగితంలో ఆ వాటాల విముక్తిని సాధించింది.
అయినప్పటికీ, వాటిలో ఉన్న ఈ ప్రయోజనాలు ప్రతికూలతలు. మొదట, ఒక గమనికకు అంతర్గత విలువలు లేనందున, అధికారులకు మద్దతు ఇవ్వడానికి వారు దానిని కలిగి ఉండడం కంటే ఎక్కువ వాటిని ముద్రించకుండా ఆపడానికి ఏమీ లేదు. రెండవది, ఇది డబ్బు సరఫరాను పెంచినందున, ఇది ద్రవ్యోల్బణ ఒత్తిడిని పెంచింది, ఇది 18 వ శతాబ్దంలో డేవిడ్ హ్యూమ్ గమనించిన వాస్తవం. ఫలితం ఏమిటంటే, కాగితపు డబ్బు తరచుగా ద్రవ్యోల్బణ బుడగకు దారి తీస్తుంది, ప్రజలు కఠినమైన డబ్బును డిమాండ్ చేయడం ప్రారంభిస్తే అది కూలిపోతుంది, దీనివల్ల కాగితపు నోట్ల డిమాండ్ సున్నాకి పడిపోతుంది. కాగితపు డబ్బు ముద్రణ కూడా యుద్ధాలతో సంబంధం కలిగి ఉంది, మరియు యుద్ధాలకు ఆర్థిక సహాయం చేస్తుంది మరియు అందువల్ల నిలబడి ఉన్న సైన్యాన్ని కొనసాగించడంలో భాగంగా పరిగణించబడుతుంది. ఈ కారణాల వల్ల, యూరప్ మరియు అమెరికాలో పేపర్ కరెన్సీ అనుమానంతో మరియు శత్రుత్వంతో జరిగింది. వాణిజ్యం మరియు మూలధన సృష్టి యొక్క ఉహాజనిత లాభాలు చాలా పెద్దవి కాబట్టి ఇది కూడా వ్యసనపరుడైనది. ప్రధాన దేశాలు డబ్బు మరియు పుదీనా నాణేలను ముద్రించడానికి మరియు పన్నులు వసూలు చేయడానికి మరియు బంగారు మరియు వెండి నిల్వలను కలిగి ఉండటానికి వారి ఖజానా యొక్క శాఖలను ఏర్పాటు చేశాయి.
ఈ సమయంలో వెండి మరియు బంగారం రెండింటినీ చట్టబద్దమైన టెండర్‌గా పరిగణించారు మరియు పన్నుల కోసం ప్రభుత్వాలు అంగీకరించాయి. ఏదేమైనా, 19 వ శతాబ్దం కాలంలో ఈ రెండింటి మధ్య నిష్పత్తిలో అస్థిరత పెరిగింది, ఈ లోహాల సరఫరా, ముఖ్యంగా వెండి మరియు వాణిజ్యం రెండింటిలో పెరుగుదల. దీనిని బైమెటాలిజం అంటారు మరియు బంగారం మరియు వెండి మద్దతు గల కరెన్సీ రెండూ చెలామణిలో ఉన్న బైమెటాలిక్ ప్రమాణాన్ని సృష్టించే ప్రయత్నం ద్రవ్యోల్బణవాదుల ప్రయత్నాలను ఆక్రమించింది. ఈ సమయంలో ప్రభుత్వాలు కరెన్సీని పాలసీ యొక్క సాధనంగా ఉపయోగించుకోవచ్చు, యునైటెడ్ స్టేట్స్ గ్రీన్బ్యాక్ వంటి పేపర్ కరెన్సీని ముద్రించడం, సైనిక ఖర్చులను చెల్లించడానికి. వారు కొనుగోలు మొత్తాన్ని పరిమితం చేయడం ద్వారా లేదా విమోచన పొందగల కనీస మొత్తాన్ని పరిమితం చేయడం ద్వారా వారు స్పెసి కోసం నోట్లను రీడీమ్ చేసే నిబంధనలను కూడా సెట్ చేయవచ్చు.
==వివిధ కరెన్సీల నోట్లు==
1900 నాటికి, పారిశ్రామికీకరణ దేశాలలో చాలావరకు ఏదో ఒక రకమైన బంగారు ప్రమాణంలో ఉన్నాయి, కాగితపు నోట్లు మరియు వెండి నాణేలు ప్రసరించే మాధ్యమంగా ఉన్నాయి. ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న ప్రైవేట్ బ్యాంకులు మరియు ప్రభుత్వాలు గ్రెషమ్ చట్టాన్ని అనుసరించాయి: బంగారం మరియు వెండిని చెల్లించడం, కాని నోట్లలో చెల్లించడం. ఇది ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఒకే సమయంలో జరగలేదు, కానీ అరుదుగా సంభవించింది, సాధారణంగా యుద్ధం లేదా ఆర్థిక సంక్షోభ సమయాల్లో, 20 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో ప్రారంభమై 20 వ శతాబ్దం చివరి వరకు ప్రపంచవ్యాప్తంగా కొనసాగింది, పాలనలో ఫ్లోటింగ్ ఫియట్ కరెన్సీలు అమల్లోకి వచ్చాయి. బంగారు ప్రమాణం నుండి వైదొలిగిన చివరి దేశాలలో ఒకటి 1971 లో యునైటెడ్ స్టేట్స్. ఈ రోజు ప్రపంచంలో ఎక్కడా ఏ దేశంలోనూ అమలు చేయదగిన బంగారు ప్రమాణం లేదా వెండి ప్రామాణిక కరెన్సీ వ్యవస్థ లేదు.
వాణిజ్య బ్యాంకు
చెక్, డిమాండ్ డిపాజిట్‌లోని నిధులను నగదుగా మార్చడానికి సాధనంగా ఉపయోగించబడుతుంది
వాణిజ్య బ్యాంకు డబ్బు లేదా డిమాండ్ డిపాజిట్లు వస్తువులు మరియు సేవల కొనుగోలుకు ఉపయోగపడే ఆర్థిక సంస్థలకు వ్యతిరేకంగా ఉన్న వాదనలు. డిమాండ్ డిపాజిట్ ఖాతా అంటే బ్యాంకు లేదా ఆర్థిక సంస్థకు ముందస్తు నోటీసు ఇవ్వకుండా ఎప్పుడైనా చెక్ లేదా నగదు ఉపసంహరణ ద్వారా నిధులను ఉపసంహరించుకోవచ్చు. డిమాండ్ చేసిన వెంటనే (లేదా 'కాల్ వద్ద') డిమాండ్ డిపాజిట్లలో ఉన్న నిధులను తిరిగి ఇవ్వడానికి బ్యాంకులకు చట్టపరమైన బాధ్యత ఉంది. డిమాండ్ డిపాజిట్ ఉపసంహరణలను వ్యక్తిగతంగా, చెక్కులు లేదా బ్యాంక్ చిత్తుప్రతుల ద్వారా, ఆటోమేటిక్ టెల్లర్ మెషీన్లు (ఎటిఎంలు) లేదా ఆన్‌లైన్ బ్యాంకింగ్ ద్వారా చేయవచ్చు<ref>{{cite book |last=O'Sullivan |first=Arthur |authorlink=Arthur O'Sullivan (economist) |first2=Steven M. |last2=Sheffrin |authorlink2=Steven M. Sheffrin |title=Economics: Principles in Action |publisher=Pearson Prentice Hall |year=2003 |location=Upper Saddle River, New Jersey |page=258 |isbn=978-0-13-063085-8}}</ref>.
వాణిజ్య బ్యాంకు డబ్బు పాక్షిక-రిజర్వ్ బ్యాంకింగ్ ద్వారా సృష్టించబడుతుంది, బ్యాంకులు తమ డిపాజిట్లలో కొంత భాగాన్ని మాత్రమే రిజర్వ్‌లో ఉంచుతాయి (నగదు మరియు ఇతర అధిక ద్రవ ఆస్తులుగా) మరియు మిగిలిన మొత్తాన్ని అప్పుగా ఇస్తాయి, అదే సమయంలో ఈ డిపాజిట్లన్నింటినీ తిరిగి పొందే బాధ్యతను కొనసాగిస్తాయి. వాణిజ్య బ్యాంకు డబ్బు రెండు రకాలుగా వస్తువు మరియు ఫియట్ డబ్బు నుండి భిన్నంగా ఉంటుంది: మొదట ఇది భౌతికమైనది కాదు, ఎందుకంటే దాని ఉనికి బ్యాంకులు మరియు ఇతర ఆర్థిక సంస్థల ఖాతా లెడ్జర్లలో మాత్రమే ప్రతిబింబిస్తుంది, మరియు రెండవది, ఆర్థిక సంస్థ దివాలా తీస్తే దావా నెరవేరదని కొంత ప్రమాదం ఉంది. పాక్షిక-రిజర్వ్ బ్యాంకింగ్ యొక్క ప్రక్రియ వాణిజ్య బ్యాంకుల ద్వారా డబ్బు సృష్టి యొక్క సంచిత ప్రభావాన్ని కలిగి ఉంటుంది, ఎందుకంటే ఇది డబ్బు సరఫరాను (నగదు మరియు డిమాండ్ డిపాజిట్లు) విస్తరిస్తుంది. పాక్షిక రిజర్వ్ బ్యాంకింగ్ యొక్క ప్రాబల్యం కారణంగా, చాలా దేశాల విస్తృత డబ్బు సరఫరా దేశం యొక్క సెంట్రల్ బ్యాంక్ సృష్టించిన బేస్ మనీ మొత్తంలో బహుళ (1 కన్నా ఎక్కువ). ఆ బహుళ (డబ్బు గుణకం అని పిలుస్తారు) రిజర్వ్ అవసరం లేదా ఆర్థిక నియంత్రకాలు విధించిన ఇతర ఆర్థిక నిష్పత్తి అవసరాల ద్వారా నిర్ణయించబడుతుంది.
ఒక దేశం యొక్క డబ్బు సరఫరా సాధారణంగా చెలామణిలో ఉన్న మొత్తం కరెన్సీ మొత్తంతో పాటు దేశంలోని వాణిజ్య బ్యాంకుల్లో చెకింగ్ మరియు పొదుపు డిపాజిట్ల మొత్తం విలువగా ఉంటుంది. ఆధునిక ఆర్థిక వ్యవస్థలలో, డబ్బు సరఫరాలో చాలా తక్కువ భౌతిక కరెన్సీలో ఉంది. ఉదాహరణకు, యు.ఎస్. లో డిసెంబర్ 2010 లో, విస్తృత డబ్బు సరఫరా (M2) లో 8853.4 బిలియన్ డాలర్లు, కేవలం 915.7 బిలియన్ డాలర్లు (సుమారు 10%) మాత్రమే భౌతిక నాణేలు మరియు కాగితపు డబ్బును కలిగి ఉన్నాయి.
డిజిటల్ లేదా ఎలక్ట్రానిక్
ఇరవయ్యో శతాబ్దం రెండవ భాగంలో కంప్యూటర్ టెక్నాలజీ అభివృద్ధి డబ్బును డిజిటల్‌గా సూచించడానికి అనుమతించింది. 1990 నాటికి, యునైటెడ్ స్టేట్స్లో దాని సెంట్రల్ బ్యాంక్ మరియు వాణిజ్య బ్యాంకుల మధ్య బదిలీ చేయబడిన మొత్తం డబ్బు ఎలక్ట్రానిక్ రూపంలో ఉంది. 2000 ల నాటికి చాలా డబ్బు బ్యాంక్ డేటాబేస్లలో డిజిటల్ కరెన్సీగా ఉంది. లో, లావాదేవీల సంఖ్య ప్రకారం, 20 నుండి 58 శాతం లావాదేవీలు ఎలక్ట్రానిక్ (దేశంపై ఆధారపడి ఉంటాయి)<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.com/future/story/20150724-the-truth-about-the-death-of-cash|title=The truth about the death of cash|first=Rose|last=Eveleth|publisher=}}</ref>.
నాన్-నేషనల్ డిజిటల్ కరెన్సీలు 2000 ల ప్రారంభంలో అభివృద్ధి చేయబడ్డాయి. ప్రత్యేకించి, డాట్-కామ్ బుడగకు ముందు ఫ్లోజ్ మరియు బీన్జ్ ఉపందుకున్నారు.
ద్రవ్య విధానం
బంగారం మరియు వెండిని డబ్బుగా ఉపయోగించినప్పుడు, మైనింగ్ ద్వారా ఈ లోహాల సరఫరా పెరిగితేనే డబ్బు సరఫరా పెరుగుతుంది. కొలంబస్ న్యూ వరల్డ్‌ను కనుగొని, బంగారం మరియు వెండిని స్పెయిన్‌కు తిరిగి తీసుకువచ్చినప్పుడు లేదా 1848 లో కాలిఫోర్నియాలో బంగారం కనుగొనబడినప్పుడు వంటి బంగారు రష్‌లు మరియు ఆవిష్కరణల కాలంలో ఈ పెరుగుదల రేటు వేగవంతం అవుతుంది. ఇది ద్రవ్యోల్బణానికి కారణమవుతుంది, బంగారం విలువ కిందికి వెల్తుంది. ఏదేమైనా, బంగారు మైనింగ్ రేటు ఆర్థిక వ్యవస్థ వృద్ధిని కొనసాగించలేకపోతే, బంగారం సాపేక్షంగా మరింత విలువైనదిగా మారుతుంది మరియు ధరలు (బంగారంతో సూచించబడతాయి) పడిపోతాయి, ఇది ప్రతి ద్రవ్యోల్బణానికి కారణమవుతుంది. 18 మరియు 19 వ శతాబ్దాలలో బంగారం మరియు కాగితపు డబ్బును బంగారంతో ఉపయోగించినప్పుడు ఒక శతాబ్దానికి పైగా ప్రతి ద్రవ్యోల్బణం చాలా విలక్షణమైన పరిస్థితి.
ఆధునిక ద్రవ్య వ్యవస్థలు ఫియట్ డబ్బుపై ఆధారపడి ఉంటాయి మరియు అవి ఇకపై బంగారం విలువతో ముడిపడి ఉండవు. ఆర్థిక వ్యవస్థలో డబ్బు మొత్తాన్ని నియంత్రించడం ద్రవ్య విధానం అంటారు. ద్రవ్య విధానం అంటే ప్రభుత్వం, సెంట్రల్ బ్యాంక్ లేదా ద్రవ్య అధికారం నిర్దిష్ట లక్ష్యాలను సాధించడానికి డబ్బు సరఫరాను నిర్వహించే ప్రక్రియ. సాధారణంగా ద్రవ్య విధానం యొక్క లక్ష్యం స్థిరమైన ధరల వాతావరణంలో ఆర్థిక వృద్ధికి అనుగుణంగా ఉంటుంది. ఉదాహరణకు, ఫెడరల్ రిజర్వ్ చట్టంలో బోర్డ్ ఆఫ్ గవర్నర్స్ మరియు ఫెడరల్ ఓపెన్ మార్కెట్ కమిటీ "గరిష్ట ఉపాధి, స్థిరమైన ధరలు మరియు మితమైన దీర్ఘకాలిక వడ్డీ రేట్ల లక్ష్యాలను సమర్థవంతంగా ప్రోత్సహించడానికి" ప్రయత్నించాలి.
విఫలమైన ద్రవ్య విధానం ఆర్థిక వ్యవస్థపై మరియు దానిపై ఆధారపడిన సమాజంపై గణనీయమైన హానికరమైన ప్రభావాలను కలిగిస్తుంది. వీటిలో అధిక ద్రవ్యోల్బణం, స్తబ్దత, మాంద్యం, అధిక నిరుద్యోగం, దిగుమతి చేసుకున్న వస్తువుల కొరత, వస్తువులను ఎగుమతి చేయలేకపోవడం, మరియు మొత్తం ద్రవ్య పతనం మరియు తక్కువ సమర్థవంతమైన బార్టర్ ఎకానమీని స్వీకరించడం వంటివి ఉన్నాయి. ఉదాహరణకు, సోవియట్ యూనియన్ పతనం తరువాత రష్యాలో ఇది జరిగింది.
ప్రభుత్వాలు మరియు కేంద్ర బ్యాంకులు ద్రవ్య విధానానికి నియంత్రణ మరియు స్వేచ్ఛా మార్కెట్ విధానాలను తీసుకున్నాయి. డబ్బు సరఫరాను నియంత్రించడానికి ఉపయోగించే కొన్ని సాధనాలు:
వాణిజ్య బ్యాంకులకు సెంట్రల్ బ్యాంక్ రుణాలు (లేదా డబ్బు తీసుకుంటుంది) వడ్డీ రేటును మార్చడం
* కరెన్సీ కొనుగోళ్లు లేదా అమ్మకాలు
* ప్రభుత్వ రుణాలు పెంచడం లేదా తగ్గించడం
* ప్రభుత్వ వ్యయాన్ని పెంచడం లేదా తగ్గించడం
* మార్పిడి రేట్ల తారుమారు
* బ్యాంక్ రిజర్వ్ అవసరాలను పెంచడం లేదా తగ్గించడం
* ప్రైవేట్ కరెన్సీల నియంత్రణ లేదా నిషేధం
* ఒక దేశంలోకి దిగుమతి లేదా ఎగుమతులపై పన్ను మినహాయింపు
* యుఎస్‌లో, డబ్బు సరఫరాను నియంత్రించాల్సిన బాధ్యత ఫెడరల్ రిజర్వ్‌కు ఉండగా, యూరో ప్రాంతంలో సంబంధిత సంస్థ యూరోపియన్ సెంట్రల్ బ్యాంక్. గ్లోబల్ ఫైనాన్స్‌పై గణనీయమైన ప్రభావం చూపే ఇతర కేంద్ర బ్యాంకులు బ్యాంక్ ఆఫ్ జపాన్, పీపుల్స్ బ్యాంక్ ఆఫ్ చైనా మరియు బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇంగ్లాండ్.
చాలా సంవత్సరాలుగా ద్రవ్య విధానం ద్రవ్యవాదం అని పిలువబడే ఆర్థిక సిద్ధాంతం ద్వారా ప్రభావితమైంది. ద్రవ్యవాదం ఒక ఆర్ధిక సిద్ధాంతం, ఇది డబ్బు కార్యకలాపాల నిర్వహణ ఆర్థిక కార్యకలాపాలను నియంత్రించే ప్రాథమిక సాధనంగా ఉండాలని వాదించింది. 1980 లకు ముందు డబ్బు డిమాండ్ యొక్క స్థిరత్వం మిల్టన్ ఫ్రైడ్మాన్ మరియు అన్నా స్క్వార్ట్జ్ లకు డేవిడ్ లైడ్లర్, మరియు మరెన్నో మంది పనికి మద్దతు ఇచ్చింది<ref>{{cite book |author1=David Laidler |title=Money and Macroeconomics: The Selected Essays of David Laidler (Economists of the Twentieth Century) |publisher=Edward Elgar Publishing |location= |year=1997 |pages= |isbn=978-1-85898-596-1 |oclc= |doi= |url=https://archive.org/details/moneymacroeconom0000laid }}</ref>. సాంకేతిక, సంస్థాగత మరియు చట్టపరమైన కారకాల కారణంగా 1980 లలో డబ్బు డిమాండ్ యొక్క స్వభావం మారిపోయింది మరియు అప్పటి నుండి ద్రవ్యవాదం ప్రభావం తగ్గింది.
===నకిలీ డబ్బు===
నకిలీ డబ్బు అనేది రాష్ట్ర లేదా ప్రభుత్వం యొక్క చట్టపరమైన అనుమతి లేకుండా ఉత్పత్తి చేయబడిన అనుకరణ కరెన్సీ. నకిలీ డబ్బును ఉత్పత్తి చేయడం లేదా ఉపయోగించడం అనేది మోసం లేదా ఫోర్జరీ యొక్క ఒక రూపం. నకిలీ డబ్బు కంటే దాదాపు పాతది. మొదటి పాశ్చాత్య నాణేలలో ఒకటిగా భావించే లిడియాన్ నాణేల నుండి ప్లేటెడ్ కాపీలు (ఫోర్రేస్ అని పిలుస్తారు) కనుగొనబడ్డాయి. [50] కాగితపు డబ్బును ప్రవేశపెట్టడానికి ముందు, నకిలీ యొక్క అత్యంత ప్రబలమైన పద్ధతి బేస్ లోహాలను స్వచ్ఛమైన బంగారం లేదా వెండితో కలపడం. మోసపూరిత సూచనలకు ప్రతిస్పందనగా చట్టబద్ధమైన ప్రింటర్ల ద్వారా పత్రాలను ఉత్పత్తి చేయడం నకిలీ యొక్క ఒక రూపం. రెండవ ప్రపంచ యుద్ధ సమయంలో, నాజీలు బ్రిటిష్ పౌండ్లు మరియు అమెరికన్ డాలర్లను నకిలీ చేశారు. ఈ రోజు కొన్ని ఉత్తమమైన నకిలీ నోట్లను సూపర్‌డొల్లర్స్ అని పిలుస్తారు ఎందుకంటే వాటి అధిక నాణ్యత మరియు నిజమైన యు.ఎస్. డాలర్‌తో పోలిక<ref name="autogenerated1">{{cite web |url=http://itsamoneything.com/money/counterfeiting-cash-money-infographic/#.VB71g5R_uJQ |title=Counterfeiting statistics for several currencies |publisher=Itsamoneything.com |accessdate=2014-09-21|date=2012-06-09 }}</ref>. 2002 లో కరెన్సీ ప్రారంభమైనప్పటి నుండి యూరో నోట్లు మరియు నాణేల యొక్క గణనీయమైన నకిలీ ఉంది, కానీ యు.ఎస్. డాలర్ కంటే ఇది చాలా తక్కువ.
==మనీలాండరింగ్==
మనీలాండరింగ్ అంటే నేరాల ద్వారా వచ్చే ఆదాయాన్ని చట్టబద్ధమైన డబ్బు లేదా ఇతర ఆస్తులుగా మార్చడం. ఏదేమైనా, అనేక చట్టపరమైన మరియు నియంత్రణ వ్యవస్థలలో మనీలాండరింగ్ అనే పదం ఇతర రకాల ఆర్థిక నేరాలతో సంబంధం కలిగి ఉంది మరియు కొన్నిసార్లు ఆర్థిక వ్యవస్థ యొక్క దుర్వినియోగాన్ని చేర్చడానికి సాధారణంగా ఉపయోగించబడుతుంది (సెక్యూరిటీలు, డిజిటల్ కరెన్సీలు, క్రెడిట్ కార్డులు మరియు సాంప్రదాయ కరెన్సీ), ఉగ్రవాద ఫైనాన్సింగ్, పన్ను ఎగవేత మరియు అంతర్జాతీయ ఆంక్షల ఎగవేతతో సహా.
===నల్లధనం===
{{main|500, 1000 రూపాయల నోట్ల రద్దు}}
[[భారతీయ 2000 రూపాయల నోటు]], [[భారతీయ 200 రూపాయల నోటు]]
==ప్రస్తుతం==
Line 20 ⟶ 130:
*[http://www.moneycontrol.com/ భారతదేశ ప్రముఖ ద్రవ్య వినిమయ వెబ్సైటు]
[[వర్గం:నాణేలు]]
[[వర్గం:కరెన్సీ]]
[[వర్గం:ధనం]]
[[వర్గం:భారత ఆర్థిక వ్యవస్థ]]
[[వర్గం:చిహ్నాలు]]
| |||