'''మౌనా కియా''' ([[ఆంగ్లం]]: Mauna Kea) అనేది [[హవాయి]] ద్వీపంలో ఉన్న ఒక [[అగ్నిపర్వతం#అంతరించిన (లేక) నిర్నూలమయిన|నిద్రాణమైన అగ్నిపర్వతం]]. సముద్ర మట్టానికిమట్టం నుండి దీని స్టాండింగ్ఎత్తు 4,207 మీటర్లు (13,802 అడుగులు),. దీని శిఖరం హవాయ్ స్టేట్ లోరాష్ట్రంలో ఎత్తైన ప్రదేశం. ఈ పర్వతం యొక్కపర్వతంలో ఎక్కువ భాగం నీటిలో మునిగి ఉంది;. మహా సముద్రసముద్రంలో దిగువఈ భాగంపర్వతం పాదం వద్ద నుండి కొలిచినప్పుడు, మౌనా కియా ఎత్తు 10,000 మీటర్ల (33,000 అడుగులు)మీటర్లకు పైనే పొడవు ఉంటుంది, అంటే దీని దిగువ భాగం నుండి శిఖరం వరకు గల ఎత్తును తీసుకుంటే, ఇది [[ఎవరెస్టు పర్వతం]] ను అధిగమించి ప్రపంచంలోనే అత్యంత ఎత్తైన పర్వతమవుతుంది.
మౌనా కియా చివరిగా 6,000 నుంచి 4,000 సంవత్సరాల క్రితం బద్దలయిందని,విస్ఫోటనం చెందింది. అప్పటి నుంచి ఇప్పటి వరకు నిద్రావస్థలో ఉందని భావిస్తారు. హవాయి పురాణాల ప్రకారం హవాయ్ దీవులలోని శిఖరాలు పవిత్రమైనవి, మౌనా కియా వీటన్నింటిలోకి అత్యంత పవిత్రమైనదిగా భావిస్తారు. మౌనా కియా యొక్కపర్వత వాలులో నివసిస్తున్న ప్రాచీన హవాయివాసులు ఆహారం కోసం దానిదానిపై విశాలమైనఉన్న అడవులపై ఆధారపడుతున్నారు. యూరోపియన్లు 18 వ శతాబ్దంలో వచ్చినప్పుడు, స్థిరపడినవారు పశువులు, గొర్రెలు, ఆటవేట జంతువులుజంతువులనూ పరిచయంప్రవేశ చేశారు,పెట్టారు. వీటిలో చాలా పెంపుడు జంతువులు అవడంతో ఇక్కడ పర్వత జీవావరణం దెబ్బతినడం ప్రారంభమైంది. గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా హవాయి ప్రభుత్వ భూమి, సహజ వనరుల హవాయి శాఖ పర్వతం మీద పెంపుడు జంతువుల జాతులను నిర్మూలించేందుకు వాటిని పెంచే స్థానికులపై కేసులు పెట్టసాగింది.
మౌనా కియా శిఖరంశిఖరపు అధిక ఎత్తుతోఎత్తు, అక్కడి పొడి వాతావరణంతోవాతావరణం, స్థిరమైన గాలితోగాలి వలన ఈ శిఖరాగ్రం ఖగోళ పరిశోధనలకు ప్రపంచంలోని అత్యుత్తమ సైట్లలో ఒకటయ్యిందిఒకటిగా మారింది. 1964 లో శిఖరం పైకి ఒక దారి ఏర్పాటైన తరువాత, పదకొండు దేశాలదేశాలు ద్వారాసమకూర్చిన నిధులు సమకూర్చబడినిధులతో పదమూడు టెలీస్కోప్లుటెలిస్కోపులను ఈ శిఖరం వద్దశిఖరంపై నిర్మించబడ్డాయినిర్మించారు.
