పుష్ప విలాపం: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

దిద్దుబాటు సారాంశం లేదు
పంక్తి 1:
'''కరుణశ్రీ'''గా ప్రసిద్ధులైన '''[[జంధ్యాల పాపయ్య శాస్త్రి]]''' రచించిన [[ఖండకావ్యం]]లోని ఒక కవితా ఖండంపేరు '''పుష్పవిలాపం'''. కవి ఇందులోని చక్కని పద్యశైలి, భావుకత, కరుణారసాల వల్ల ఈ పద్యాలు జనప్రియమైనాయి. ఐతే అమరగాయకుడు [[ఘంటసాల వెంకటేశ్వరరావు]] పాడిన గ్రామఫోను రికార్డుల వలన ఈ పద్యాలు ఆంధ్రదేశమంతటా మారుఎంతగానో మ్రోగాయిప్రాచుర్యం పొందాయి.
 
==విషయం==
ఒక పేదవాడుభక్తుడు పూజకోసం పూలుకోయాలని పూలతోటకు వెళ్ళినపుడు అతనికి ఆ పూల ఆవేదన మనసులో మెదిలింది. హాయిగా చెట్టుపైనున్న పూలను కర్కశంగా కోసి, సూదులతో గ్రుచ్చి, త్రాళ్ళతో బిగించి, మానవులు తమ భోగ వస్తువులుగా వాడుకోవడం క్రౌర్యం అని ఆ పూలు రోదిస్తున్నట్లుగా కవి వర్ణించాడు.
 
==ప్రత్యేకత==
పంక్తి 9:
* కరుణా రసం జాలువారుతున్నట్లున్న ఇటువంటి పద్యాలవల్ల కవికి '''కరుణ శ్రీ''' అనే బిరుదు సార్ధకమయ్యింది.
 
==పద్యాలు==
 
==పుష్ప విలాపం పద్యాలు==
==కుంతీకుమారి==
చేతులారంగ నిన్ను పూజించుకొరకు <br>
కోడి కూయంగనే మేలుకొంటి నేను;<br>
గంగలో మున్గి ధౌత వల్కలము గట్టి<br>
పూలు కొనితేర నరిగితి పుష్పవనికి<br>
 
నే నొక పూలమొక్క కడ నిల్చి చివాలున కొమ్మవంచి గో <br>
రానెడు నంతలోన విరు లన్నియు జాలిగ నోళ్ళు విప్పి "మా <br>
ప్రాణము తీతువా" యనుచు బావురు మన్నవి; క్రుంగిపోతి; నా <br>
మానసమం దెదో తళుకు మన్నది పుష్పవిలాప కావ్యమై.<br>
 
తల్లి యొడిలోన తలిరాకు తల్ప మందు <br>
ఆడుకొను మమ్ములను బుట్టలందు చిదిమి <br>
అమ్ముకొందువె మోక్ష విత్తమ్ము కొరకు! <br>
హౄదయమే లేని నీ పూజ లెందుకోయి? <br>
 
జడమతుల మేము; జ్ఞానవంతుడవు నీవు; <br>
బుధ్ధి యున్నది; భావ సమౄద్ధి గలదు; <br>
బండబారె నటోయి నీ గుండెకాయ! <br>
శివునకై పూయదే నాల్గు చిన్ని పూలు? <br>
 
ఆయువు గల్గు నాల్గు గడియల్ కని పెంచిన తీవతల్లి జా <br>
తీయత దిద్ది తీర్తు ము; తదీయ కరమ్ములలోన స్వేచ్ఛమై <br>
నూయల లూగుచున్ మురియుచుందుము; ఆయువు దీరినంతనే <br>
హాయిగ కన్ను మూసెదము ఆయమ చల్లని కాలి వ్రేళ్ళపై. <br>
 
గాలిని గౌరవింతుము సుగంధము పూసి; సమాశ్రయించు భృం <br>
గాలకు విందు చేసెదము కమ్మని తేనెలు; మిమ్ము బోంట్ల నే <br>
త్రాలకు హాయిగూర్తుము; స్వతంత్రుల మమ్ముల స్వార్ధ బుద్ధితో <br>
తాళుము త్రుంప బోవకుము; తల్లికి బిడ్డకు వేరు సేతువే! <br>
 
ఆత్మ సుఖమ్ము కోసమయి అన్యుల గొంతులు కోసి తెచ్చు పు <br>
ణ్యాత్ముడ! నీకు మోక్ష మెటు లబ్బును? నెత్తురు చేతి పూజ వి <br>
శ్వాత్ముడు స్వీకరించునె? చరాచర_వర్తి ప్రభుండు మా పవి <br>
త్రాత్మల నందుకోడె! నడమంత్రపు నీ తగులాట మేటికిన్? <br>
 
ఊలు దారాలతో గొంతు కురి బిగించి <br>
గుండెలో నుండి సూదులు గ్రుచ్చి కూర్చి <br>
ముడుచు_కొందురు ముచ్చట ముడుల మమ్ము <br>
అకట! దయలేని వారు మీ యాడువారు <br>
 
గుండె తడి లేక నూనెలో వండి పిండి <br>
అత్తరులు చేసి మా పేద నెత్తురులను <br>
కంపు దేహాలపై గుమాయింపు కొరకు <br>
పులుముకొందురు హంత! మీ కొలము వారు.<br>
 
అక్కట! హాయి మేము మహిషాసురు లెందరొ నాల్గు ప్రక్కలన్ <br>
ప్రక్కల మీద చల్లుకొని మా పసిమేనులు పాడు కాళ్ళతో <br>
ద్రొక్కుచు దొర్లి - దొర్లి - మరు రోజుదయాననె వాడి వత్తలై <br>
రెక్కలు జారిపోఁ పరిహరింతురు మమ్ముల పెంటదిబ్బ పై.<br>
 
మా వెలలేని ముగ్ధ సుకుమార సుగంధ మరంద మాధురీ <br>
జీవిత మెల్ల మీకయి త్యజించి కృశించి నశించిపోయె; మా <br>
యౌవన మెల్ల కొల్లగొని ఆ పయి చీపురుతోడ చిమ్మి మ <br>
మ్మావల పారబోతురు గదా! నరజాతికి నీతి యున్నదా ! <br>
 
బుద్ధ దేవుని భూమిలో పుట్టినావు <br>
సహజ మగు ప్రేమ నీలోన చచ్చెనేమి? <br>
అందమును హత్య చేసెడి హంతకుండ! <br>
మైలపడిపోయె నోయి! నీ మనుజ జన్మ. <br>
 
పూజ లేకున్న బాబు నీ పున్నె మాయె! <br>
కోయ బోకుము మా పేద కుత్తుకలను <br>
అకట! చేసేత మమ్ముల హత్య చేసి <br>
బాపుకొన బోవు ఆ మహా భాగ్య మేమి? <br>
 
ఇట్లు పుష్పాలు నన్ను చీవాట్లు పెట్టి <br>
నట్లుగాన్ - పూలు కోయ చేయాడలేదు; <br>
ఏమి తోచక దేవర కెరుక సేయ <br>
వట్టి చేతులతో ఇటు వచ్చినాను <br>
 
 
==కుంతీకుమారి==
చ. అది రమణీయ పుష్పవన మావన మందొక మేడ మేడపై -
 
Line 282 ⟶ 352:
లోచనమ్ములతో కుంతి చూచుచుండె.
 
==పుష్ప విలాపం==
చేతులారంగ నిన్ను పూజించుకొరకు <br>
కోడి కూయంగనే మేలుకొంటి నేను;<br>
గంగలో మున్గి ధౌత వల్కలము గట్టి<br>
పూలు కొనితేర నరిగితి పుష్పవనికి<br>
 
నే నొక పూలమొక్క కడ నిల్చి చివాలున కొమ్మవంచి గో <br>
రానెడు నంతలోన విరు లన్నియు జాలిగ నోళ్ళు విప్పి "మా <br>
ప్రాణము తీతువా" యనుచు బావురు మన్నవి; క్రుంగిపోతి; నా <br>
మానసమం దెదో తళుకు మన్నది పుష్పవిలాప కావ్యమై.<br>
 
తల్లి యొడిలోన తలిరాకు తల్ప మందు <br>
ఆడుకొను మమ్ములను బుట్టలందు చిదిమి <br>
అమ్ముకొందువె మోక్ష విత్తమ్ము కొరకు! <br>
హౄదయమే లేని నీ పూజ లెందుకోయి? <br>
 
జడమతుల మేము; జ్ఞానవంతుడవు నీవు; <br>
బుధ్ధి యున్నది; భావ సమౄద్ధి గలదు; <br>
బండబారె నటోయి నీ గుండెకాయ! <br>
శివునకై పూయదే నాల్గు చిన్ని పూలు? <br>
 
ఆయువు గల్గు నాల్గు గడియల్ కని పెంచిన తీవతల్లి జా <br>
తీయత దిద్ది తీర్తు ము; తదీయ కరమ్ములలోన స్వేచ్ఛమై <br>
నూయల లూగుచున్ మురియుచుందుము; ఆయువు దీరినంతనే <br>
హాయిగ కన్ను మూసెదము ఆయమ చల్లని కాలి వ్రేళ్ళపై. <br>
 
గాలిని గౌరవింతుము సుగంధము పూసి; సమాశ్రయించు భృం <br>
గాలకు విందు చేసెదము కమ్మని తేనెలు; మిమ్ము బోంట్ల నే <br>
త్రాలకు హాయిగూర్తుము; స్వతంత్రుల మమ్ముల స్వార్ధ బుద్ధితో <br>
తాళుము త్రుంప బోవకుము; తల్లికి బిడ్డకు వేరు సేతువే! <br>
 
ఆత్మ సుఖమ్ము కోసమయి అన్యుల గొంతులు కోసి తెచ్చు పు <br>
ణ్యాత్ముడ! నీకు మోక్ష మెటు లబ్బును? నెత్తురు చేతి పూజ వి <br>
శ్వాత్ముడు స్వీకరించునె? చరాచర_వర్తి ప్రభుండు మా పవి <br>
త్రాత్మల నందుకోడె! నడమంత్రపు నీ తగులాట మేటికిన్? <br>
 
ఊలు దారాలతో గొంతు కురి బిగించి <br>
గుండెలో నుండి సూదులు గ్రుచ్చి కూర్చి <br>
ముడుచు_కొందురు ముచ్చట ముడుల మమ్ము <br>
అకట! దయలేని వారు మీ యాడువారు <br>
 
గుండె తడి లేక నూనెలో వండి పిండి <br>
అత్తరులు చేసి మా పేద నెత్తురులను <br>
కంపు దేహాలపై గుమాయింపు కొరకు <br>
పులుముకొందురు హంత! మీ కొలము వారు.<br>
 
అక్కట! హాయి మేము మహిషాసురు లెందరొ నాల్గు ప్రక్కలన్ <br>
ప్రక్కల మీద చల్లుకొని మా పసిమేనులు పాడు కాళ్ళతో <br>
ద్రొక్కుచు దొర్లి - దొర్లి - మరు రోజుదయాననె వాడి వత్తలై <br>
రెక్కలు జారిపోఁ పరిహరింతురు మమ్ముల పెంటదిబ్బ పై.<br>
 
మా వెలలేని ముగ్ధ సుకుమార సుగంధ మరంద మాధురీ <br>
జీవిత మెల్ల మీకయి త్యజించి కృశించి నశించిపోయె; మా <br>
యౌవన మెల్ల కొల్లగొని ఆ పయి చీపురుతోడ చిమ్మి మ <br>
మ్మావల పారబోతురు గదా! నరజాతికి నీతి యున్నదా ! <br>
 
బుద్ధ దేవుని భూమిలో పుట్టినావు <br>
సహజ మగు ప్రేమ నీలోన చచ్చెనేమి? <br>
అందమును హత్య చేసెడి హంతకుండ! <br>
మైలపడిపోయె నోయి! నీ మనుజ జన్మ. <br>
 
పూజ లేకున్న బాబు నీ పున్నె మాయె! <br>
కోయ బోకుము మా పేద కుత్తుకలను <br>
అకట! చేసేత మమ్ముల హత్య చేసి <br>
బాపుకొన బోవు ఆ మహా భాగ్య మేమి? <br>
 
ఇట్లు పుష్పాలు నన్ను చీవాట్లు పెట్టి <br>
నట్లుగాన్ - పూలు కోయ చేయాడలేదు; <br>
ఏమి తోచక దేవర కెరుక సేయ <br>
వట్టి చేతులతో ఇటు వచ్చినాను <br>
[[వర్గం:తెలుగు పద్య కావ్యాలు]]
"https://te.wikipedia.org/wiki/పుష్ప_విలాపం" నుండి వెలికితీశారు