ఒడిశా: కూర్పుల మధ్య తేడాలు
Content deleted Content added
Arjunaraoc (చర్చ | రచనలు) చి డైరెక్టరీ లాంటి ఆంగ్ల సమాచారం తొలగించు, అనువాదం మూస తొలగించు |
Arjunaraoc (చర్చ | రచనలు) ఆంగ్ల వ్యాసం ప్రవేశిక చేర్చు, అనువదించి విలీనం చేయి (వాడుకరి:Arjunaraoc/ఒడిషా నుండి) ట్యాగు: విశేషణాలున్న పాఠ్యం |
||
పంక్తి 1:
{{Infobox settlement
| name = ఒడిషా
Line 102 ⟶ 101:
}}
}}
'''ఒడిషా ''' ({{lang-or|ଓଡ଼ିଶା}}) ( పాత పేరు '''ఒరిస్సా''') తూర్పు భారతదేశంలో ఉన్న [[భారతదేశ రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు|ఒక రాష్ట్రం]] . దీనికి ఉత్తరాన [[ఝార్ఖండ్]] రాష్ట్రం, ఈశాన్యాన [[పశ్చిమ బెంగాల్]], దక్షిణాన [[ఆంధ్ర ప్రదేశ్]], పశ్చిమాన [[ఛత్తీస్‌గఢ్]] రాష్ట్రాలు, తూర్పున [[బంగాళాఖాతం]] సముద్రమున్నాయి. ఇది [[భారతదేశ రాష్ట్రాల విస్తీర్ణం|విస్తీర్ణంలో 8 వ అతిపెద్ద రాష్ట్రం]], [[భారతదేశ రాష్ట్రాల జనాభా|జనాభా ప్రకారం 11]] వ అతిపెద్ద రాష్ట్రం. షెడ్యూల్డ్ తెగల జనాభా పరంగా భారతదేశంలో మూడవ స్థానంలో ఉంది. <ref>{{Cite web|url=http://www.stscodisha.gov.in/Aboutus.asp?GL=abt&PL=1|title=ST & SC Development, Minorities & Backward Classes Welfare Department:: Government of Odisha|website=stscodisha.gov.in|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180901131912/http://www.stscodisha.gov.in/Aboutus.asp?GL=abt&PL=1|archive-date=1 September 2018|access-date=10 December 2018}}</ref> ఉత్తరాన [[పశ్చిమ బెంగాల్]] , [[జార్ఖండ్]], పశ్చిమాన [[ఛత్తీస్‌గఢ్]], దక్షిణాన [[ఆంధ్రప్రదేశ్]] రాష్ట్రాలు హద్దులుగా వున్నాయి. [[బంగాళాఖాతం]] వెంబడి {{Convert|485|km}} తీరం ఉంది. <ref name="CoastalSecurity">{{Cite web|url=http://odishapolice.gov.in/?q=node/163|title=Coastal security|publisher=[[Odisha Police]]|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150206043803/http://odishapolice.gov.in/?q=node%2F163|archive-date=6 February 2015|access-date=1 February 2015}}</ref> '''ఈ ప్రాంతాన్ని ఉత్కల''' అని కూడా పిలుస్తారు. ఈ పదం భారతదేశ జాతీయ గీతం " [[భారత జాతీయగీతం|జన గణ మన]] " లో ప్రస్తావించబడింది. <ref name="NationalAnthem">{{Cite web|url=http://www.columbia.edu/itc/mealac/pritchett/00urduhindilinks/txt_janaganamana.pdf|title=The National Anthem of India|publisher=[[Columbia University]]|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20120124230152/http://www.columbia.edu/itc/mealac/pritchett/00urduhindilinks/txt_janaganamana.pdf|archive-date=24 January 2012|access-date=1 February 2015}}</ref> ఒడిశా భాష [[ఒడియా భాష|ఒడియా]], ఇది [[భారతదేశ అధికారిక భాషలు|భారతదేశ ప్రాచీన భాషలలో ఒకటి]] . <ref>https://www.jagranjosh.com/current-affairs/cabinet-approved-odia-as-classical-language-1392954604-1</ref>
సా.శ.పూ 261 లో [[మౌర్య సామ్రాజ్యం|మౌర్య]] చక్రవర్తి [[అశోకుడు]] [[కళింగ యుద్ధం]]<nowiki/>లో [[ఖారవేలుడు]] రాజును ఓడించినా ఖారవేలుడు మరల రాజ్యాన్ని పొందాడు. ఈ యుద్ధం ప్రతీకారవాంఛగల చక్రవర్తి అశోకుడిని బౌద్ధమతం స్వీకరణతో ప్రశాంతుడిగా మార్చడానికి కారణమైంది., అప్పటి ప్రాంతం, ఆధునిక ఒడిశా సరిహద్దులతో సరిపోలుతుంది. <ref name="GovHistory">{{Cite web|url=http://www.orissa.gov.in/history1.htm|title=Detail History of Orissa|publisher=[[Government of Odisha]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20061112195307/http://www.orissa.gov.in/history1.htm|archive-date=12 November 2006}}</ref> [[బ్రిటీష్ ఇండియాలోని ప్రెసిడెన్సీలు, ప్రావిన్సులు|బ్రిటిష్ భారత]] ప్రభుత్వం ఒడిస్సా ప్రావిన్స్ ను 1 ఏప్రిల్ 1936 న స్థాపించబడినప్పుడు ఒడిశా యొక్క ఆధునిక సరిహద్దులను గుర్తించింది. ఇందులో బీహార్, ఒరిస్సా ప్రావిన్స్ లో ఒడియా మాట్లాడే జిల్లాలు ఉన్నాయి. ఏప్రిల్ 1ని ఉత్కల దిబసగా జరుపుకుంటారు. <ref name="FlavoursOfOdisha">{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/lucknow/Utkala-Dibasa-hails-colours-flavours-of-Odisha/articleshow/33095967.cms|title=Utkala Dibasa hails colours, flavours of Odisha|date=2 April 2014|work=[[The Times of India]]|access-date=1 February 2015|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150708211533/http://timesofindia.indiatimes.com/city/lucknow/Utkala-Dibasa-hails-colours-flavours-of-Odisha/articleshow/33095967.cms|archive-date=8 July 2015}}</ref> సా.శ. 1135 లో [[అనంతవర్మన్ చోడగాంగ]] రాజు [[కటక్]] రాజధానిగా పరిపాలించాడు.<ref name="Chakraborty1985">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=PItbvfAvVggC&pg=PA17|title=National Integration in Historical Perspective: A Cultural Regeneration in Eastern India|last=Rabindra Nath Chakraborty|publisher=Mittal Publications|year=1985|pages=17–|id=GGKEY:CNFHULBK119|access-date=30 November 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20130515095045/http://books.google.com/books?id=PItbvfAvVggC&pg=PA17|archive-date=15 May 2013}}</ref> తరువాత బ్రిటిష్ శకం వరకు ఈ నగరాన్ని చాలా మంది పాలకులు రాజధానిగా ఉపయోగించారు. ఆ తరువాత [[భుబనేశ్వర్|భువనేశ్వర్]] ఒడిశా రాజధాని అయ్యింది. <ref name="Kalia1994">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=F2YSPiKbmHkC&pg=PA23|title=Bhubaneswar: From a Temple Town to a Capital City|last=Ravi Kalia|publisher=SIU Press|year=1994|isbn=978-0-8093-1876-6|page=23|access-date=2 February 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20160105110847/https://books.google.com/books?id=F2YSPiKbmHkC&pg=PA23|archive-date=5 January 2016}}</ref>
ఒడిషా ఆర్థిక స్థూల రాష్ట్రీయ ఉత్పత్తి ₹ 5.33 లక్షల కోట్లు, తలసరి స్థూల రాష్ట్రీయ ఉత్పత్తి ₹ 116.614 గా భారతదేశం లో16 వ అతిపెద్ద ఆర్థిక వ్యవస్థ గల రాష్ట్రంగా ,ుంది..<ref name="MOSPI">{{cite web|url=https://www.prsindia.org/parliamenttrack/budgets/odisha-budget-analysis-2020-21|title=Odisha Budget analysis|date=18 February 2020|website=PRS India|access-date=27 September 2020}}</ref> మానవ అభివృద్ధి సూచికలో ఒడిశా భారత రాష్ట్రాలలో 32 వ స్థానంలో ఉంది. <ref name="snhdi-gdl">{{Cite web|url=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|title=Sub-national HDI – Area Database|website=Global Data Lab|publisher=Institute for Management Research, Radboud University|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180923120638/https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|archive-date=23 September 2018|access-date=25 September 2018}}</ref>
[[కోణార్క]], [[పూరి]], [[భువనేశ్వర్]]లు ప్రసిద్ధి చెందిన మందిరాలు గల పట్టణాలు.
== భౌగోళికం ==
ఒడిషా రాష్ట్రానికి పశ్చిమ, ఉత్తర భాగాలలో తూర్పు కనుమలు, ఛోటానాగపూర్ పీఠభూమి ఉన్నాయి. ఇది దట్టమైన అడవుల ప్రాంతం. లోపలి ప్రాంతాలు అరణ్యాలు, కొండల మయం. ఆదివాసులు, తెగలు ఇక్కడ నివసిస్తున్నారు.
| |||