మేఘ సందేశం (సంస్కృతం): కూర్పుల మధ్య తేడాలు
Content deleted Content added
చి {{కాళిదాసు రచనలు}} |
చి యంత్రము కలుపుతున్నది: ml:മേഘദൂതം; cosmetic changes |
||
పంక్తి 1:
[[s:మేఘ సందేశం (సంస్కృతం)|మేఘ సందేశం (సంస్కృతం)]]
'''మేఘ సందేశం''' లేదా '''మేఘదూతం''' (Meghasandesam or Meghadiootam) [[సంస్కృతం]]లో మహాకవి [[కాళిదాసు]] రచించిన ఒక కావ్యము. కాళిదాసు రచించిన [[కావ్యత్రయం]] అని పేరు పొందిన మూడు కావ్యాలలో ఇది ఒకటి. (మిగిలిన రెండు [[రఘు వంశము]], [[కుమార సంభవము]])
== కావ్య ప్రశస్తి ==
కేవలం 111 శ్లోకాలతో కూడిన ఈ చిన్నకావ్యము కాళిదాసు రచనలలోను, సంస్కృత సాహిత్యంలోను విశిష్టమైన స్థానాన్ని
1813లో ఈ కావ్యం 'హోరేస్ హేమాన్ విల్సన్' (Horace Hayman Wilson) చే ఆంగ్లంలోనికి అనువదింపబడింది.
మేఘ సందేశంలో శ్లోకాల సంఖ్యపై కొంత అనిశ్చితి ఉన్నది. మూల కావ్యంలో 110 లేదా 111 శ్లోకములని అంటారు. పూర్వ మేఘంలో 63, ఉత్తర మేఘంలో 48 శ్లోకాలున్నాయని [[సుశీలకుమార దేవుడు]] చెప్పాడు. వావిళ్ళవారి
మేఘ సందేశం కావ్యంలో కాళిదాసు వర్ణనా నైపుణ్యము, అలంకార పటిమ, పాత్ర చిత్రణ, శృంగార ప్రస్తావన అద్భుతంగా కనిపిస్తాయి. ఇంకా వివిధ భౌగోళిక అంశాలు చెప్పబడ్డాయి. సంక్షిప్తంగా కావ్యంలో ఉన్న విషయం ఇది.
== పూర్వ మేఘం ==
ఒక యక్షుడు కర్తవ్యాన్ని విస్మరించడం వలన యజమాని శాపానికి గురియై, మహిమలు పోగొట్టుకుని, కొలువునుండి ఒక సంవత్సరంపాటు బహిష్కరింపబడి,
మిత్రమా! గాలి పాటు నీ ప్రయాణానికి అనుకూలంగా ఉంది. శుభ శకునాలు కనుపిస్తున్నాయి. హంసలు నీకు మానస సరోవరం దాకా తోడు వస్తాయి. దారిలో అలసిపోతే కొండ కొనలపై విశ్రాంతి తీసుకో. శక్తి ఉడిగితే మధురమైన నదీజలాలను ఆస్వాదించు.
ఇంకా ముందుకు సాగి [[విదిశానగరం]] వద్ద [[వేదవతీ]] నదీజలాలను ఆస్వాదించు. [[ఉజ్జయినీ]] నగరంలోని ఉత్సవాలను తిలకించు. ఏదైనా మేడపైన విశ్రాంతి తీసుకో. [[మహాకాళేశ్వరుడు|మహాకాళేశ్వరు]] ని పూజా సమయంలో [[మృదంగం|మృదంగ]] నాదంలాగా ఉరిమి ముందుకు సాగు. తరువాత [[గంభీరానది]] కి ఎదురు వెళ్ళు. [[దేవగిరి]] వద్ద చల్లనిగాలి నీకు సేద తీరుస్తుంది. అక్కడ నువ్వు ఉరిమితే [[కుమార స్వామి|కార్తికేయుని]]
== ఉత్తర మేఘం ==
అలకానగరం శోభ వర్ణనతో ఉత్తర మేఘం భాగం ఆరంభమౌతుంది. యక్షుడు మేఘునితో తన సంభాషణను ఇలా కొనసాగిస్తాడు -
మిత్రమా! అలకానగరం వర్ణనకు అలవి గానంత అందమైనది. అక్కడి అనేకమైన మేడలు నీతో సమానంగా అంబరాలనంటుతుంటాయి. నీ మెరుపు నెచ్చెలి ఎప్పుడూ నిన్నంటిపెట్టుకొని ఉన్నట్లుగా ఆ భవనాలలో సుందరాంగులు
ఆ నా భవనమున ఇంపైన పలువరస, సన్ననైన నడుము, చకిత హరిణీ నయనములు గలిగి,
పంక్తి 36:
ఇంకా యక్షుడు మేఘునితో ఇలా అన్నాడు - "ఓ జలదా! అన్యమార్గము లేక ఈ దూతకార్యము నీకప్పగించుచున్నాను. నా ధూర్తత్వమును మన్నింపుము. నా దయనీయ స్థితిని చూచి నీవీ సందేశమును అందజేతువని ఆశించుచున్నాను.
దయనీయమైన ఆ సందేశమును వినిన మేఘుడు [[యక్షపురి]] కి అరిగి [[యక్షిణి]] కి ప్రియుని కుశలవార్తను అందజేసెను. ఆ పడతి ఊరటనందెను. కుబేరుడు కూడ ఈ విషయమునెరిగి కరుణతో శాపమును అంతమొందించెను. అప్పుడా యువ దంపతులు సంతోషాంతరంగితులగుచు ఎక్కువైన భోగములనుభవించిరి.
== కావ్యంలో అందాలు ==
వర్ణనలలోను, అలంకారాలలోను కాళిదాసునకు గల అసమాన ప్రతిభా శైలి ఈ కావ్యంలో వెల్లివిరిసింది. మచ్చుకు కొన్ని వర్ణనలు.
* శిప్రా నదీ తరంగములను తాకి వచ్చు చల్లగాలి ఎలా ఉన్నదంటే, నర్మ వచనాలతో ప్రేయసిని అనునయించే ప్రియుని ప్రవర్తనను పోలి ఉన్నది.
* విరహతాపం ఉపశమించడానికి శయ్యపై పవళించిన యక్షపత్ని తూర్పుదిక్కున అంతంతగా కనుపించు ఏకకళామాత్ర శేషయైన చంద్ర రేఖ
* జలదా! అలకాపురిలో ఏడంతస్తుల భవనాలున్నాయి. అందు పైభాగముల నీవంటి నీరదములు గాలికి లోపలికేగి, ఆ భవనములలోని చిత్రాలను తమ జల కణములతో తడిచేసి, ఆ అపరాధం వల్ల భయపడి మెల్లగా పొగలాగా కిటికీలలోంచి నిష్క్రమిస్తాయి . ఇదెలా ఉన్నదంటే - దూతీ సహాయమున రహస్యమార్గంలో అంతఃపురంగలోకి చొరబడి అత్యాచారమొనరించిన ధూర్తుడు ఇతరులకు తెలుస్తుందేమో నని శంకతో, అపరాధ భయంతో, దొంగచాటు దారిలో బయటపడుతున్నట్లు.
== మరిన్ని విశేషాలు ==
* అసలు మేఘ సందేశమే ఒక కల్పన. ఈ కల్పనకు దారి తీసిన పరిస్థితులు నేపథ్యంగా [[విశ్వనాథ సత్యనారాయణ]]ఒక అందమైన కల్పనతో వ్రాసిన నవల [[మేఘదూతము]]. నేపాలరాజవంశాలను పూర్వరంగంగా తీసికొని అతడు వ్రాసిన ఆరు నవల లలో ఇది ఒకటి. కాళిదాసు [[మందాక్రాంతవృత్తము|మందాక్రాంతవృత్తాల]] లో మేఘ సందేశం వ్రాయడానికి గల కారణానికి అతడు చేసిన కల్పన పరమ రమణీయంగా ఉంటుంది.
* మేఘసందేశ కావ్యం లో యక్షుని పేరు ఉదహరింపబడలేదు. అది యాదృచ్ఛికమా? ఉద్దేశపూర్వకమా? కాళిదాసు అంతరంగాన్ని ఈ విషయంలో విశ్లేషించగలమా?
* ఎడబాటు కలిగిన ప్రేయసీ ప్రియులు దూతల ద్వారా సందేశములు పంపుట ఇతర [[పురాణములు|పురాణాలలో]]
* మేఘ సందేశం కావ్యాన్ని అనుసరిస్తూ అనేక రచనలు వచ్చాయి. ఈ కావ్యంలోని ఊహాగానానికి ఉన్న అందం అలాంటిది. వాటిలో సాంగణ కుమారుడైన విక్రమ కవి రచించిన 'నేమి సందేశము'ను ప్రత్యేకంగా పేర్కొనాలి. మేఘ సందేశంలోని ప్రతి శ్లోకంలోనూ చివరి పాదాన్ని మాత్రం యధా తధంగా తీసుకొని విక్రమ కవి తన కావ్యాన్ని రచించాడు. అంటే పూర్తి కావ్యం సమస్యా పూరణంలా రచించాడన్నమాట. ఇంకా 100కు పైగా అనుసరణ రచనలు వచ్చాయి.
== మూలాలు ==
<references/>
== వనరులు, బయటి లింకులు ==
* [http://ia331307.us.archive.org/0/items/mahakavikalidasa021113mbp/mahakavikalidasa021113mbp.pdf
* [http://www.ch.8m.com/megh.htm కావ్యం గురించిన పరిచయ వ్యాసం]
* [http://www.geocities.com/jaffor/purva/index.html చక్కని బొమ్మలతో, బెంగాలీ, ఆంగ్ల అనువాదాలతో ]
పంక్తి 73:
[[
<!-- INTERWIKI -->
పంక్తి 79:
[[en:Meghadūta]]
[[hi:मेघदूतम्]]
[[ml:മേഘദൂതം]]
[[de:Meghaduta]]
[[ja:メーガ・ドゥータ]]
|