|
13-1515వ వ శతాబ్ధములొశతాబ్ధములో [[విజయనగర సామ్రాజ్యం|విజయనగర సామ్రాజ్య]] రాజధాని ఇప్పుడు [[కర్ణాటక]] రాష్ట్రంలొనిరాష్ట్రంలోని [[బళ్ళారి]] జిల్లా లొనిజిల్లాలోని ఒక చిన్న పట్టణం. [[విద్యారణ్యుడు|విద్యారణ్య స్వామి]] ఆశిస్సులతో స్థాపించడిన విజయనగరసామ్రాజ్యానికి విజయనగరం లేదా హంఫి రాజధాని. దక్షిణ భారతదేశములొనిభారతదేశములోని అతి పెద్ద సామ్రాజ్యాలలొసామ్రాజ్యాలలో విజయంగరసామ్రాజ్యం ఒకటి.
.
==దర్శనీయ స్థలాలు==
===నగర ప్రవేశం===
14 వ14వ శతాబ్ధం నగర అవశేషాలు 26 చదరపు కి.మి విస్తీర్ణం లొవిస్తీర్ణంలో విస్తరించి ఉంటాయి. ఉత్తర వైపు [[తుంగ భద్ర]] నది మిగతా మూడు వైపుల పెద్ద పెద్ద గ్రానైటు శిలలతొశిలలతో అప్పటి విజయనగర వీధుల వైభవాన్ని తెలుపుతూ ఉంటుంది. ఈ పట్టణం లొకిపట్టణంలోకి ప్రవేశిస్తుంటే కనిపించే విశాలమైన భవంతులు, పెద్ద పెద్ద ప్రాకారాలు అప్పటి నగర నిర్మాణ చాతుర్యాన్ని, సుల్తానుల అవివేక వినాశన వైఖరిని వెల్ల బుచ్చుతాయి.
నగరం యెక్క ప్రధాన అవశేషాలన్ని కమలాపుర్‌ నుండి హంపి వెళ్ళే రహదారి లొరహదారిలో కనిపిస్తాయి. కమలాపుర నుండి హంపి వెళ్ళె దారిలొదారిలో కమలాపుర కుకమలాపురకు మూడు కి.మి. దూరం మల్యంవంత రఘునాధ స్వామి దేవాలయం వస్తుంది. ఈ దేవాలయం [[దవ్రిడ]] ఆలయ నిర్మాణ శైలి లొశైలిలో నిర్మించబడింది. ఆ ఆలయం లొఆలయంలో వైవిధ్య భరితం గాభరితంగా చెక్క బడిన చేపలు, జలచరాలు పర్యాటకుల కళ్ళలను
===విరుపాక్ష దేవాలయం===
800 గజాల పొడవు 35 గజాల వెడల్పు ఉన్న హంపి వీదుల లొవీదులలో అత్యంత సుందరమైన ఇళ్ళుంన్నాయి.
*విరుపాక్ష దేవాలయం - హంపి వీధి కివీధికి పశ్చిమ చివర విరుపాక్ష దేవాలయం ఉన్నది. 50 మీటర్ల ఎత్తు ఉన్న తూర్పు గాలి గోపురం విరుపాక్ష దేవాలయం లొనికిదేవాలయంలోనికి స్వాగతం పల్కుతుందిపలుకుతుంది.దేవాలయం లొదేవాలయంలో ప్రధాన దైవం విరుపాక్షుడు(శివుడు). ప్రధాన దైవానికి అనుసంధానంగా పంపా దేవి గుడి, భువనేశ్వరి దేవి గుడి ఉంటుంది. ఈ దేవాలయానికి 7 వ శతాబ్ధం<ref>{{cite web
|url=http://www.museum.upenn.edu/new/research/Exp_Rese_Disc/Asia/vrp/HTML/Virupaksha.shtml
|title=విరుపాక్ష పరిశోధన ప్రాజెక్టు
|publisher=
|accessdate=2006-09-13
}}</ref> నుండి నిర్విఘ్నమైన చరిత్ర ఉన్నది. విరుపాక్ష-పంపా ఆలయం [[విజయనగర సామ్రాజ్యం]] కంటే ముందు నుండి ఉన్నదని శిలాశాసనాలు చెబుతున్నాయి. 10-12 శతాబ్ధం కుశతాబ్ధంకు చెందినవి అయి ఉండవచ్చని చరిత్రకారుల అంచనా <ref>{{cite web
|url=http://www.hampionline.com/attractions/virupakshatemple.php
|title= శ్రీ విరుపాక్ష దేవాలయం
}}</ref>
విజయనగర రాజుల పతనమయ్యాక దండయాత్రల వల్ల 16 వ శతాబ్ధానికి హంపి నగరం లొనినగరంలోని అత్యాద్బుత శిల్ప సౌందర్యం నాశమైపోయింది.<ref>{{cite web
|url=http://www.templenet.com/Karnataka/virup.html
|title=విరుపాక్ష దేవాలయం , హంపి
|publisher=
|accessdate=2006-09-13
}}</ref>
విరుపాక్ష-పంపా ప్రాకారం మాత్రం 1565 దండయాత్రల బారి పడలేదు.విరుపాక్ష దేవాలయంవిరుపాక్ష లొదేవాలయంలో దేవునికి దూపనైవేద్యాలు నిర్విఘ్నంగా కొనసాగాయి. 19 వ శతాబ్ధం మెదలులొమెదలులో ఈ ఆలయం పైకప్పు పై చిత్రాల కిచిత్రాలకి, తూర్పు , ఉత్తర గోపురాల కిగోపురాలకి జీర్ణోద్ధరణ జరిగింది.<ref>{{cite web
|url=http://www.museum.upenn.edu/new/research/Exp_Rese_Disc/Asia/vrp/HTML/Virupaksha.shtml
|title=విరుపాక్ష దేవాలయ పరిశోధన ప్రాజెక్టు
}}</ref>
*ఈ దేవాలయానికి 3 ప్రాకారాలు ఉన్నాయి. 9 ఖానాలతొఖానాలతో 50 మీటర్ల ఎత్తు ఉన్న తూర్పు గోపురము లొనిగోపురములోని రెండు ఖానాలు రాతి తోరాతితో నిర్మించబడ్డాయి మిగతా 7 ఖానాలు ఇటుకలతో నిర్మించబడ్డాయి. ఈ తూర్పు గోపురం నుండి లోపలికి ప్రవేశిస్తే బయటి నుండి ఆలయం లొకిఆలయంలోకి వెళ్ళే మొదటి ప్రాకారం స్థంబాలు లేకుండా ఆకాశం కనిపించేటట్లు ఉంటుంది. ఈ ప్రాకారాన్ని దాటి లోపలికి వెళ్తే స్థంబాలతొస్థంబాలతో కూడి కప్ప బడిన వసరా ఉంటుంది. స్థంభాలతో కూడి ఉన్న వసరా లొవసరాలో చిన్న చిన్న దేవాలయాలు ఉంటాయి. దీని కూడా దాటి లోపలి ప్రాకారం లొ కిప్రాకారంలోకి వెళ్ళితే గర్భ గుడిగర్భగుడి వస్తుంది.<ref>{{cite web
|url=http://www.hampionline.com/attractions/virupakshatemple.php
|title=శ్రీ విరుపాక్ష
}}</ref>
తుంగభద్రా నది నుండి ఒక చిన్న నీటి ప్రవాహం ఆలయం లొకిఆలయంలోకి ప్రవేశించి గుడి వంట గదికి నీరు అందించి బయటి ప్రాకారం ద్వారా బయటకు వెళ్తుంది. <ref>{{cite web
|url=http://www.hotelskarnataka.com/html/virupaksha-temple.htm
|title=విరుపాక్ష
}}</ref>
ఈ ఆలయ అభివృద్ధి లొఅభివృద్ధిలో [[శ్రీ కృష్ణదేవరాయలు|శ్రీ కృష్ణదేవరాయల]] పాత్ర ఎంతొ ఉన్నదని లొపలిలోపలి ప్రాకారం ఉన్న స్థంబాల వసరాలొనివసరాలోని శిలాశాసనాలు చెబుతున్నాయి. ఈ లోపలి ప్రాకారం లొనిప్రాకారంలోని స్థంభాల వసరా నివసరాని 1510 సంవత్సరములొసంవత్సరములో కృష్ణదేవరాయలు కట్టించాడని కుడా శిలాశాసనాలు చెబుతున్నాయి.
<ref>{{cite web
|url=http://www.hampi.in/sites/Virupaksha_Temple.htm
|accessdate=2007-03-08
}}</ref>
విరుపాక్ష దేవాలయం లొనిదేవాలయంలోని బయటి ప్రాకారంలొప్రాకారంలో ఏకశిల లొఏకశిలలో చెక్క బడిన నంది ఒక కి.మి. దూరం వరకు కనిపిస్తుంది. <ref>{{cite web
|url=http://en.wikipedia.org/wiki/Vijayanagara#virupaksha_temple|title=Details of Virupaksha Temple
|publisher=ఆంగ్ల వికి
===విఠల దేవాలయ సముదాయం===
హంపి కిహంపికి ఈశాన్య భాగం లొభాగంలో [[అనెగండ]] గ్రామానికి ఎదురుగా ఉన్న విఠల దేవాలయ సముదాయం అప్పటి శిల్ప కళా సంపత్తి కిసంపత్తికి ఒక నిదర్శనం. ఈ దేవాలయం మరాఠీలు విష్ణుమూర్తిగా ప్రార్థించే విఠలుడి దివిఠలుడిది. ఈ ఆలయం 16 వ శతాబ్ధానికి చెందినది. విఠలేశ్వర దేవాలయం ఆకర్షణీయమైన విశేషం సప్త స్వరాలు పలికే ఏడు సంగీత స్థంభాలు.ఈ దేవాలయం లొనేదేవాలయంలోనే పురందరదాస ఆరాధనోత్సవాలు జరుతాయి.
===శిలా రథం===
ఈ ఏక శిలా రథం విఠల దేవాలయ సముదాయానికి తూర్పు భాగం లొభాగంలో ఉన్నది. ఇంకో విశేషం ఏమంటె ఈ రథానికి కదిలే చక్రాలు ఉంటాయి.
===గజ శాల===
పట్టపు ఏనుగులు నివాసం కొరకు వాటి దైనందిన కార్యకలాపాల కొరకు రాజ ప్రసాదానికి దగ్గర లొనేదగ్గరలోనే గజశాల ఉన్నది. ఏనుగులు కవాతు చేయడానికి వీలుగా ఈ గజశాల కుగజశాలకు ఎదురుగా ఖాళీ ప్రదేశం ఉన్నది. ఈ గజశాల గుమ్మాలు కొప్పు ఆకారం లొఆకారంలో ఉండి ముస్లిం కట్టడ శైలి చూపుతున్నాయి. మావటి వారు సైనికులు ఉండడానికి గజశాలకు ప్రక్కన నైనికసైనిక స్థావరాలు ఉన్నాయి.<ref>{{cite web
|url=http://www.art-and-archaeology.com/india/hampi/ele01.html
|title=గజశాలలు
శిధిలావస్థలొశిధిలావస్థలో ఉన్న దేవాలయలతొదేవాలయలతో ఉన్నది.
తుంగబధ్ర నడీనది ఒడ్డున 25 చదరపు కి.మి. విస్తిర్ణం లొవిస్తిర్ణంలో విస్తరించి ఉన్నది./
[[వర్గం:కర్ణాటక]]
| 