రేడియో: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

|other_names = నిస్తంత్రీ ప్రసారం, ఆకాశవాణి

కాంతి వేగ పౌన:పున్యాలపౌనఃపున్యాల(Frequency)తో విద్యుత్‌ అయస్కాంత(Electro Magnetic) తరంగాలను మాడ్యులేషన్ చేయటం ద్వారా తీగల ఆధారము లేకుండా గాలిలో శబ్ద సంకేతాలను ప్రసారం చేయు ప్రక్రియను దూర శ్రవణ ప్రక్రియ (Radio Transmission) అంటారు. ఇలాంటి ప్రసారాలను వినటానికి ఉపయోగించే సాధనాన్ని '''రేడియో''' అంటారు. మొదటిరోజులలో వాల్వ్‌లనువాల్వులను ఉపయోగించి, రేడియోలను తయారు చేసేవారు. అవి ఎక్కువ విద్యుత్‌ను వాడేవి, పరిమాణంలో కూడ చాలా పెద్దవిగా ఉండేవి. ఒక చోట మాత్రమే ఉంచి వినవలసి వచ్చేది. 1960లు వచ్చేటప్పటికి, ట్రాన్సిస్టరు కనిపెట్టబడి, ఆ ట్రాన్సిస్టర్ లను వాడిన రేడియోలు వాడకంలోకి వచ్చాయి. వీటిని ట్రాన్‌సిస్టర్ రేడియోలు అని పిలవటం మొదలు పెట్టారు. ఇవి విద్యుత్‌ను చాలా తక్కువగా వాడుకుని పనిచేయగలవు. పైగా, ఘటము([[బ్యాటరీ]]-Battery)తో కూడ పనిచేయగలవు. సాంకేతిక పరిజ్ఞానం పెరిగి, ఈ ట్రాన్సిస్టర్ సాంకేతిక నైపుణ్యం అభివృద్ధి చెంది, రేడియోలు పరిమాణంలో చిన్నవి, అతి చిన్నవిగా మారిపోయాయి. జేబులో పట్టే రేడియోలు (Pocket Radios) వచ్చినాయి. ఇప్పుడు విడుదలవుతున్న ప్రతీ కంపెనీ మొబైల్స్ లోనూ రేడియో అప్లికేషను తప్పనిసరి అయిపోయింది

ప్రయోగాత్మక భౌతిక శాస్త్రవేత్తశాస్త్ర పరిశోధనల కోసం డ్యూక్ ఆఫ్ దేవాంషైర్ ఒక పెద్ద భవనాన్ని నిర్మించి 1860 దశకంలో కేంబ్రిడ్జ్ విశ్వవిద్యాలయానికి అప్పగించాడు. దీనికి కావెండిష్ ప్రయోగ శాల అనిపేరుఅనే పేరు వాడుకలోకి వచ్చింది. దీని తొలి అధ్యక్షుడిగా [[జేమ్స్ మాక్స్ వెల్]] ఏక గ్రీవంగాఏకగ్రీవంగా ఎన్నికయ్యాడు. ఆయననిఆయనను ఇలా గౌరవించిన గొప్ప శాస్త్రజ్ఞుల లో ఎవరికీ [[విద్యుచ్ఛక్తి]], [[అయస్కాంతత్వం|అయస్కాంతత్వాలకు]] సంబంధించి ఆయన ప్రతిపాదించిన సిద్ధాంతాల్లో నమ్మకం కుదరలేదు. కాంతి తరంగాలు విద్యుదయస్కాంత బలాలకు సంబంధించిన తరంగాలే అని మాక్స్ వెల్ చెప్పడాన్ని కూడా వాళ్ళెవరూ అంగీకరించలేదు. ఈ సిద్ధాంతం సరియైనదే అని నిరూపించబడడానికి పదేళ్ళు ముందుగానే మాక్స్ వెల్ కన్ను మూశాడు.

ప్రేరణ యంత్రంలో లోహపు పలకలకు ఏకాంతర విద్యుత్ ను సంధిస్తే, వాటి నుంచి విద్యుదయస్కాంత తరంగాలు ఉత్పత్తి అవుతాయని, ఇవి ప్రయోగశాలలో ఒక వైపు నుంచి మరో వైపుకు కాంతి వేగంతో ప్రయాణం చేస్తాయనీ, ఈ తరంగాలు అనునాదిని పై పడినపుడు బంతుల మధ్య చిన్న విస్ఫులింగాలు(sparks) ప్రసరిస్తాయని హెర్ట్జ్ అనుగొన్నాడుకనుగొన్నాడు. ఈ ప్రయోగం మాక్స్ వెల్ సిద్ధాంతాన్ని ఋజువు పరిచిందని హెర్ట్జ్ చాలా సంతోషపడ్డాడు. విద్యుదయస్కాంత తరంగాలు ఉత్పత్తి కావటం, అవి కొంత దూరం ప్రసరించాక గ్రహించబడడం మొట్టమొదటిసారిగా ఈ ప్రయోగంలో జరిగాయి. హెర్ట్జ్ తయారుచేసిన ఈ పరికరాన్ని మొదటి వైర్ లెస్ ప్రసారిణిగా, గ్రాహకంగా పరిగణించవచ్చు.

కాథలిక్ విశ్వవిద్యాలయంలో ఎడ్వర్డ్ బ్రాన్లీ భౌతిక శాస్త్ర ప్రొఫెసర్ గా పనిచేశాడు. లోహం పొడి(Metal fillings) పై విద్యుదయస్కాంత తరంగాలు పడినప్పుడు విచిత్రంగా ప్రవర్తిస్తుందని 1890 లో అతడు గమనించాడు. పొడిలోని కణాల మధ్య ఖాళీ స్థలాలుంటాయి కాబట్టి, దాని గుండా విద్యుత్తు ప్రవహించదు. కానీ విద్యుదయస్కాంత తరంగాలు పడినప్పుడు మాత్రం కణాలన్నీ కలుసుకొని పోయి విద్యుత్ వాహకంగా ప్రవర్తిస్తుంది. కణాలు విడిపోయేలా పొడిని బాగా కదిలించేంతవరకు అది వాహకం గానే ఉంటుంది.

[[లండన్]] వెళ్ళగానే మార్కోనీ వైర్ లెస్ పరికరాన్ని పేటెంట్ కార్యాలయం లో రిజిస్టర్ చేయించాడు. జనరల్ పొస్టాఫీసులో ప్రధాన ఇంజనీరుగా పనిచేస్తున్న విలియం ప్రీస్ పరికరాన్ని ప్రదర్శించడానికి మార్కోనీకి అనుమతి సంపాదించిపెట్టాడు. ఇంజనీర్లు, విజ్ఞాన శాస్త్రవేత్తలు, వ్యాపార సంస్థల అధిపతులు ఈ ప్రదర్శనకు ఆహ్వానించబడ్డారు. ఇంట్లో తయారు చేసిన మొరటుపరికరాలు ఎలా పనిచేస్తాయో ఏమో అని మార్కోనీ అధైర్య పడ్డాడు. కానీ ప్రయోగం సంపూర్ణంగా విజయవంతమైంది. మరుసటి ప్రదర్శన పదాతిదళం, నావికాదళం అధిపతుల సమక్షంలో జరిగింది. మార్కోనీ పరికరంతో సంకేతాలను ఎనిమిది మైళ్ళ దాకా పంపడానికి వీలయ్యేది.

క్రమంగా సంకేతాలను ఎక్కువ దూరం ప్రసరించేలా చేయడంలో మార్కోనీ కృతకృత్యుడయ్యాడు. 1898 వేసవి లో సముద్ర మధ్యంలో జరిగిన పడవ పందేలను గురించి ఎప్పటికప్పుడు వార్తలు పంపడానికి డబ్లిన్ వార్తా పత్రిక మార్కోనీని నియమించింది. అతడు సముద్ర తీరంలో గ్రాహకాన్ని అమర్చి, వైర్ సెస్లెస్ ప్రసారిణిని ఓ పడవలో ఉంచుకొని బయలు దేరాడు. వార్తలను వైర్ లెస్ ద్వారా సముద్ర తీరానికి పంపితే, అక్కడి నుంచి వార్తా పత్రిక కార్యాలయానికి టెలిఫోన్ ద్వారా చేరవేశారు. వైర్ లెస్ ద్వారా పంపబడిన మొట్టమొదటి పత్రికా వార్త ఇదే.

వేల్స్ రాకుమారుడు ఒకసారి విహార నౌకలో వెడుతూ వైట్ దీవుల కావల జబ్బు పడ్డాడు. కుమారుని ఆరోగ్య పరిస్థితిని ఎప్పటి కప్పుడు తెలుసుకోవాలని విక్టోరియా రాణి సంకల్పించింది. వెంటనే మార్కోనీని అభ్యర్థించగా అతడు వైర్ లెస్ పరికరాలను నెలకొల్పి, 16 రోజుల పాటు నిర్విరామంగా వార్తలను చేరవేసే ఏర్పాటు చేశాడు. మొత్తం 150 టెలిగ్రాంలు అటూ, యిటూ ప్రసారం చేయబడ్డాయి.

కొన్నాళ్ళకు ఇంగ్లీషు ఛానెల్ మీదుగా వైర్ లెస్ ప్రసార సౌకర్యం నెలకొల్పబడింది. కొన్ని డజన్ల మైళ్ళ వరకు ఈ సౌకర్యం కల్పించడం సులభంగానే జరిగిపోయేది గానీ, కొన్ని వేల మైళ్ళు దూరమైతే ఇది సాధ్యమవుతుందా? ప్రసారిణి సామర్థ్యాన్ని పెంచి, గ్రాహకం మరీ సున్నితంగా ఉండేలా చేయడం ఓ పద్ధతి. ఇక్కడ మౌలికమైన ప్రశ్న ఒకటుంది. విద్యుదయస్కాంత తరంగాలు ఆకాశంలో ఋజుమార్గంలో ప్రసరిస్తాయా లేదా భూమి తలానికి సమాంతరంగా వక్ర మార్గంలో వెడతాయా? ఋజుమార్గంలో వెళ్ళేటట్లైతే అన్ని సముద్రాలను వైర్ లెస్ ద్వారా కలిపే ఆలోచన పగటి కలే అవుతుంది. ఈ ప్రశ్నలకు సమాధానం తెలుసుకోవాలంటే ప్రయోగం చేయాల్సిందే.