జాతీయములు: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

చిదిద్దుబాటు సారాంశం లేదు
చిదిద్దుబాటు సారాంశం లేదు
పంక్తి 5:
 
 
==ఊపునివ్వడం==
==బక్క జనం==
ప్రోత్సాహమివ్వడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. స్తబ్ధంగా ఉన్నప్పుడు ఒకచోట పడిఉండడం తప్ప మరేవిధమైన పని జరగడానికి వీలుండదు. అదే కదలికలో ఉన్నప్పుడు, అది కూడా మంచి వూపుతో ఉన్నప్పుడు కార్యసాధనకు వీలు కలుగుతుంది. ఈ చలనాత్మక దశలో ఉన్న శక్తిని సూచించే విధంగా వూపునివ్వడం అనేది కార్యసాధనకు ఉద్యమించేలా చేయడం, కదలికను తెప్పించడం, ప్రోత్సాహాన్ని కలిగించడం అనేలాంటి అర్థాలలో ప్రయోగంలోకి వచ్చింది. 'ఆ నాయకుడి ప్రసంగం అందరికీ మంచి ఊపునిచ్చింది' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
పేద ప్రజలు అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. బక్కగా ఉండడమంటే బలహీనంగా ఉండడమని అర్థం. పేదరికం కారణంగా శారీరకంగా, మానసికంగానే కాక సామాజికంగా కూడా ప్రజలు బలహీనులుగా ఉంటారు. అలాంటి పేద ప్రజలను ఈ జాతీయంతో సూచిస్తుంటారు. 'నోట్లు ఆశ చూపితే బక్క జనం ఓటేస్తారని ఆయన అనుకుంటున్నాడు' అనే లాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది.
 
==నువ్వులు, బెల్లం తిను==
ఇది తెలంగాణా ప్రాంత పండుగల సంప్రదాయంలో ఆవిర్భవించిన జాతీయం. సంక్రాంతి పండుగనాడు నువ్వులు, బెల్లం కలిపి ఇల్లిల్లూ తిరిగి అందరికీ పెడుతూ 'నువ్వులు, బెల్లం తిను, నూరేళ్లూ బతుకు, తియ్యగా తిని తియ్యగ మాట్లాడు' అని చెప్పి వెళుతుంటారు. ఇది సామాజిక సంక్షేమాన్ని కాంక్షించే ఓ ఆచారం కూడా. పొరపొచ్చాలు, విభేదాలు అన్నీ మరిచిపోయి హాయిగా అందరం కాలం గడుపుదాం అని ఊరూరు అనుకొనేందుకు వీలుగా ఈ ఆచారం ఏర్పాటైంది. అయితే ఇది జాతీయంగా వచ్చినప్పుడు 'నువ్వులు బెల్లం తిన్నడు, వాళ్లతో కలిసి పోయిండు' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
 
 
==సిగపట్లు==
అభిప్రాయ భేదాలు అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. శిఖ అనే శబ్దం నుంచి సిగ వచ్చింది. సిగ అంటే జుట్టు, తల అనే అర్థాలు ఉన్నాయి. సిగ తరగ, సిగలోకి విరులిచ్చి... అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ ప్రయోగం ఉంది. ఈ జాతీయం విషయానికి వస్తే జుట్టు జుట్టు పట్టుకొని తన్నుకొనేదాక వచ్చిందనేది అంతరార్థం. వాస్తవానికి అలా తన్నుకొన్నా తన్నుకోకపోయినా అభిప్రాయ భేదాలు ఎక్కువగా ఉన్న సందర్భాల్లో దీన్ని ప్రయోగిస్తుంటారు. "ఆ విషయం దగ్గరే ఇద్దరికీ సిగపట్లదాకా వచ్చింది" అనేలాంటి సందర్భాలు కనిపిస్తున్నాయి.
==గుండె కరగటం==
జాలి, కరుణ, సానుభూతి లాంటి భావాలు కలగటం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. మనసుకు పర్యాయపదంగా గుండెను వాడుతుండటం వల్ల ఈ జాతీయం అవతరించింది. " సాయం చేయమనిఎంతగా వేడుకొన్నా... ఆయన గుండె కరగలేదు" అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
==కలుపుగోలు కల్లు==
తెలంగాణ గ్రామీణ ప్రాంతంలో ప్రచారంలో ఉన్న ఈ జాతీయానికి ఇరువర్గాలవారు విభేదాలను మరిచి స్నేహంగా కలిసిన సందర్భంలో ఇచ్చే విందు అని, వివాహ సంబంధాల నిశ్చయ సమయంలో ఇచ్చే విందు అని అర్థాలున్నాయి. పూర్వపురోజుల్లో అలా ఎవరైనా ఇద్దరు కలిసినప్పుడు విందు ఇచ్చి కల్లు తాగించే ఆచారం కూడా ఉండేది. తర్వాత కాలంలో కల్లు ప్రస్తావన ఉన్నా లేకపోయినా విందు ఇచ్చే సందర్భాన్ని తెలపడానికి ఈ జాతీయాన్ని ప్రయోగించడం కనిపిస్తుంది. 'నిన్ననే సంబంధం కుదిరింది. ఇవ్వాళ కలుపుగోలు కల్లుకు పోతున్నాం' అనేలాంటి ప్రయోగాలున్నాయి.
 
==వేయికళ్లతో==
 
అతిజాగ్రత్తగా పరిశీలించడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. మామూలుగా రెండుకళ్లతో సునిశితంగా పరిశీలిస్తేనే చాలా విషయాలు ఇట్టే తెలిసిపోతుంటాయి. అలాంటిది వేయికళ్లతో పరిశీలిస్తే ఏ విషయంలోని సారమైనా ఇట్టే అవగతమవుతుంది. ఈ జాతీయం రక్షణ వ్యవహారాలలో ఎక్కువగా ప్రయోగించడం కనిపిస్తుంది. ఒక వ్యక్తిని కానీ, వస్తువును కానీ అత్యంత జాగరూకతతో రక్షిస్తున్నారని చెప్పేటప్పుడు 'దీన్ని ఇప్పటిదాకా వేయికళ్లతో కాపాడుతూ వచ్చాం. ఇకమీదట మీ ఇష్టం' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
==గుండె కరగటం==
జాలి, కరుణ, సానుభూతి లాంటి భావాలు కలగటం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. మనసుకు పర్యాయపదంగా గుండెను వాడుతుండటం వల్ల ఈ జాతీయం అవతరించింది. " సాయం చేయమనిఎంతగా వేడుకొన్నా... ఆయన గుండె కరగలేదు" అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
==గోడకుర్చీ==
తెలియనివారు ఇదేదో టేకుతో చేసిన కుర్చీలాంటిదేమోనని భ్రమ పడేలా ఉంటుంది ఈ జాతీయం. పూర్వకాలం పాఠశాలల్లో తప్పుచేసిన పిల్లలను గోడకుర్చీ వేయించి శిక్షించేవారు. గోడకు ఒరిగి ఉండేలా కుర్చీపై కూర్చున్నట్లుగా కూర్చోపెడతారు. ఇలా కూర్చోవడం చాలా ఇబ్బందికరంగా ఉంటుంది. శారీరకంగా బాధ కలుగుతుంది. ఇది ఓ శిక్ష లాంటిది. 'అరిచావంటే గోడకూర్చీ వేయిస్తాను జాగ్రత్త' అని అనడం తరచుగా మనకు వినిపించే మాటే.
 
 
==పుండుమీద కారం చల్లడం==
కష్టాలలో ఉన్నవారిని మరింత కష్టాలపాలు చేయడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. పుండు ఉన్న వ్యక్తి బాధ వర్ణనాతీతమే. దానిమీద మందు రాయడమో లేదా మరింకేదైనా ఉపశమనచర్య చేయడమో చేస్తే హాయిగా ఉంటుంది. అలా కాక కారం చల్లితే ఆ బాధ అంతా ఇంతా కాదు. ఇదే భావన ఆధారంగా ఈ జాతీయం ఆవిర్భవించింది. 'వరదల్లో ఇల్లు, వాకిలి మునిగి బాధపడుతుంటే దగ్గరున్న కొద్ది డబ్బు కూడా ఎవరో కాజేసేసరికి పుండుమీద కారం చల్లినట్లు అయ్యింది' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
==పంచబంగారం==
తెలుగునాట కొన్ని శతాబ్దాల కిందటి నుంచి వాడుకలో ఉన్న జాతీయమిది. ఏమీలేదు అంతా హుళక్కే అనేలాంటి అర్థాలలో ఇది ప్రయోగంలో ఉంది. తాళ్ళపాక అన్నమాచార్యుల కీర్తనలలోను, ఆనాటి సమకాలీనుల సాహిత్యాలలో కూడా ఈ జాతీయం కనిపిస్తుంది. 'అది పంచబంగారం, దాన్ని నమ్మితే ఎలా?' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో కనిపిస్తుంది.
 
==బక్క జనం==
పేద ప్రజలు అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. బక్కగా ఉండడమంటే బలహీనంగా ఉండడమని అర్థం. పేదరికం కారణంగా శారీరకంగా, మానసికంగానే కాక సామాజికంగా కూడా ప్రజలు బలహీనులుగా ఉంటారు. అలాంటి పేద ప్రజలను ఈ జాతీయంతో సూచిస్తుంటారు. 'నోట్లు ఆశ చూపితే బక్క జనం ఓటేస్తారని ఆయన అనుకుంటున్నాడు' అనే లాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది.
==భుజాలమీద చేతులు వేయటం==
చనువుతో ప్రవర్తించటం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. బాగా స్నేహంగా ఉండేవారు ప్రవర్తించే తీరును దృష్టిలో ఉంచుకొని ఈ జాతీయం అవతరించింది. నిజంగా భుజాలమీద చేతులు వేసుకొని తిరిగినా, తిరగకపోయినా ఇద్దరు వ్యక్తులు బాగా స్నేహంగా ఉన్న సందర్భంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. 'నిన్నటిదాక ఆ ఇద్దరూ భుజాలమీద చేతులు వేసుకొని తిరిగారు. ఇంతలో ఏమైందో ఏమో విడిపోయారు' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయాన్ని గమనించవచ్చు.
 
 
 
 
==రామగోస==
మంచికిపోతే చెడు ఎదురైందన్న భావన ఆధారంగా అవతరించిన ఈ జాతీయం తెలంగాణ ప్రాంతంలో ఎక్కువగా వినిపిస్తుంది. గోస అంటే కష్టం అని అర్థం. శ్రీరామచంద్రుడు చాలా మంచివాడే. ఆయన తన తండ్రిమాట వినాలనుకుని మంచికిపోయి వనవాసం, భార్యావిరహం లాంటి కష్టాలను పొందాడు. ఇదంతా మంచికోసం పోయినందువల్లనే జరిగింది. ఇలాగే ఎవరైనా మంచి పనికోసం వెళ్లినప్పుడు చెడు ఎదురైతే ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో కనిపిస్తుంది. 'వాడు కష్టాలలో ఉన్నాడు కదా అని ఆదుకొనేదానికి వెళ్లొచ్చిన్నందుకు రాంగా పోంగా రామగోస అయింది' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
 
==యమ సంకటం==
భరించరాని కష్టం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. చెప్పుకోలేని బాధ అనే అర్థంలో కూడా ఇది వినిపిస్తుంది. విపరీతమైన వ్యథను సూచించే సమయంలో 'ఈ పరిస్థితి అతడికి యమ సంకటంగా పరిణమించక తప్పదు' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
 
 
==రామరావణ యుద్ధం==
పెద్దగొడవ అని, సుదీర్ఘకాలంపాటు జరిగే పోట్లాటలనే అర్థాలలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. శ్రీరాముడికి రావణుడికి జరిగిన పరమభీకరమైన యుద్ధాన్ని తలచుకుంటూ అంత తీవ్రస్థాయిలో గొడవ జరుగుతోందని తెలియజెప్పడమే ఈ జాతీయం లక్ష్యం. పౌరాణికాంశాలు, ఇతిహాసాల కథల నేపథ్యంలో ఇలాంటి జాతీయాలు వాడుకలోకి వచ్చాయి. 'నిన్న జరిగింది అంత సామాన్యమైన గొడవేమీకాదు. రామరావణ యుద్ధమే అనుకోండి' అనేలాంటి ప్రయోగాలలో ఈ జాతీయం కనిపిస్తుంది.
 
==రాక్షసుడు==
దుర్మార్గుడు అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. సర్వసాధారణంగా రాక్షసులు ఎప్పుడూ మంచివారిని వేధిస్తుంటారు. చివరకు దేవతలను కూడా విడిచిపెట్టరు. అలాంటి తత్వంతో ఎవరైనా ప్రవర్తిస్తుంటే ఈ జాతీయంతో పోల్చిచెబుతుంటారు. 'వాడొట్టి రాక్షసుడని దగ్గరికెళ్లాకగానీ తెలిసిరాలేదు సుమా!' అనేలాంటి ప్రయోగాలు కనిపిస్తుంటాయి.
 
==వేయికళ్లతో==
అతిజాగ్రత్తగా పరిశీలించడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. మామూలుగా రెండుకళ్లతో సునిశితంగా పరిశీలిస్తేనే చాలా విషయాలు ఇట్టే తెలిసిపోతుంటాయి. అలాంటిది వేయికళ్లతో పరిశీలిస్తే ఏ విషయంలోని సారమైనా ఇట్టే అవగతమవుతుంది. ఈ జాతీయం రక్షణ వ్యవహారాలలో ఎక్కువగా ప్రయోగించడం కనిపిస్తుంది. ఒక వ్యక్తిని కానీ, వస్తువును కానీ అత్యంత జాగరూకతతో రక్షిస్తున్నారని చెప్పేటప్పుడు 'దీన్ని ఇప్పటిదాకా వేయికళ్లతో కాపాడుతూ వచ్చాం. ఇకమీదట మీ ఇష్టం' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
==వేదవాక్కు==
తప్పనిసరిగా ఆచరించి తీరాల్సింది అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. మనకు వేదాలు ప్రమాణాలు. అలాంటి వేదాలు చెప్పింది ఎవరైనా ఆచరించి తీరాల్సిందే అనే భావనతో ఈ జాతీయం అవతరించింది. అయితే ఇది ఒక వ్యక్తి మరో వ్యక్తి అదుపాజ్ఞలలో ఉన్నాడు, అతడు చెప్పిందల్లా చేస్తాడు అనే సందర్భాల్లో ఎక్కువగా ప్రయోగంలో కనిపిస్తోంది. 'అతడి మాటంటే ఇతడికి వేదవాక్కు' అనేలాంటి ప్రయోగాలు తరచుగా వినిపిస్తుంటాయి..
 
 
==షాక్‌ తినడం==
దిగ్భ్రమ చెందడమనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. అన్యభాషా పదాలు మన భాషా పదాలకు జత కూడి జాతీయాలయ్యాయని చెప్పడానికి ఇదో ఉదాహరణ. 'ఆ వార్త వినగానే అతడు షాక్‌ తిన్నాడు' అనేలాంటి ప్రయోగాలు కనిపిస్తాయి.
 
==సిగపట్లు==
అభిప్రాయ భేదాలు అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. శిఖ అనే శబ్దం నుంచి సిగ వచ్చింది. సిగ అంటే జుట్టు, తల అనే అర్థాలు ఉన్నాయి. సిగ తరగ, సిగలోకి విరులిచ్చి... అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ ప్రయోగం ఉంది. ఈ జాతీయం విషయానికి వస్తే జుట్టు జుట్టు పట్టుకొని తన్నుకొనేదాక వచ్చిందనేది అంతరార్థం. వాస్తవానికి అలా తన్నుకొన్నా తన్నుకోకపోయినా అభిప్రాయ భేదాలు ఎక్కువగా ఉన్న సందర్భాల్లో దీన్ని ప్రయోగిస్తుంటారు. "ఆ విషయం దగ్గరే ఇద్దరికీ సిగపట్లదాకా వచ్చింది" అనేలాంటి సందర్భాలు కనిపిస్తున్నాయి.
==సింహనాదం చేయడం==
తీవ్రంగా విమర్శించడం, తిరుగుబాటు చేయడం అనేలాంటి అర్థాలలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. మామూలుగా అయితే సింహ శబ్దానికి అధికం, ఉన్నతం ఇలాంటి అర్థాలు ఉన్నాయి. నాదం (శబ్దం) సాధారణ స్థాయి కన్నా మరింత ఎక్కువగా చేస్తూ తిరుగుబాటుదారులే తమ నిరసనను వ్యక్తం చేస్తూ శబ్దం, అలజడి సృష్టిస్తుంటారు. ఈ భావన ఆధారంగా ఇది జాతీయమైంది. 'పాలకపక్షం తీరుపై ప్రతిపక్షం నిన్న సింహనాదం చేసింది' అనేలాంటి ప్రయోగాలు తరచుగా వినిపిస్తుంటాయి.
 
 
 
==తేగల పాతర==
ఒకేచోట సులభంగా కావల్సినవన్నీ దొరకడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. తాటిపళ్ళను ఒకచోట గుంట తవ్వి వందల సంఖ్యలో పాతరగా వేస్తారు. ఆ తర్వాత కాలక్రమంలో అవన్నీ తేగలుగా మారుతాయి. ఒక్కపాతర తవ్వితే వందలకొద్దీ తేగలు ఎంతో సులభంగా ఒకేచోట లభిస్తాయి. ఈ భావన ఆధారంగా ఈ జాతీయం అవతరించింది. 'ఆ ఊరు ఊరంతా ఓ రాజకీయ పక్షంవారివైపే. అందుకే తేగల పాతరలాంటి ఆ ఊరును ఆ నాయకులంతా అంటిపెట్టుకుని కూర్చున్నారు' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
 
==రామగోస==
మంచికిపోతే చెడు ఎదురైందన్న భావన ఆధారంగా అవతరించిన ఈ జాతీయం తెలంగాణ ప్రాంతంలో ఎక్కువగా వినిపిస్తుంది. గోస అంటే కష్టం అని అర్థం. శ్రీరామచంద్రుడు చాలా మంచివాడే. ఆయన తన తండ్రిమాట వినాలనుకుని మంచికిపోయి వనవాసం, భార్యావిరహం లాంటి కష్టాలను పొందాడు. ఇదంతా మంచికోసం పోయినందువల్లనే జరిగింది. ఇలాగే ఎవరైనా మంచి పనికోసం వెళ్లినప్పుడు చెడు ఎదురైతే ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో కనిపిస్తుంది. 'వాడు కష్టాలలో ఉన్నాడు కదా అని ఆదుకొనేదానికి వెళ్లొచ్చిన్నందుకు రాంగా పోంగా రామగోస అయింది' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
==నోరుచేసుకోవటం==
దూషించటం, కోపంగా మాట్లాడటం అనే అర్థాలలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. "అనవసరంగా నోరుచేసుకోకు ఇబ్బందుల పాలవతావు" అనేలాంటి సందర్భాల్లో దీని వాడుక కనిపిస్తుంది. అంతేకానీ నోటిని దేనితోనో తయారు చేయటమనేది ఇక్కడి అర్థంకాదు. మాట అనే పదానికి నోరు అనే పదం పర్యాయపదంగా కనిపిస్తుంది.
==వేదవాక్కు==
తప్పనిసరిగా ఆచరించి తీరాల్సింది అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. మనకు వేదాలు ప్రమాణాలు. అలాంటి వేదాలు చెప్పింది ఎవరైనా ఆచరించి తీరాల్సిందే అనే భావనతో ఈ జాతీయం అవతరించింది. అయితే ఇది ఒక వ్యక్తి మరో వ్యక్తి అదుపాజ్ఞలలో ఉన్నాడు, అతడు చెప్పిందల్లా చేస్తాడు అనే సందర్భాల్లో ఎక్కువగా ప్రయోగంలో కనిపిస్తోంది. 'అతడి మాటంటే ఇతడికి వేదవాక్కు' అనేలాంటి ప్రయోగాలు తరచుగా వినిపిస్తుంటాయి..
==గోడకుర్చీ==
తెలియనివారు ఇదేదో టేకుతో చేసిన కుర్చీలాంటిదేమోనని భ్రమ పడేలా ఉంటుంది ఈ జాతీయం. పూర్వకాలం పాఠశాలల్లో తప్పుచేసిన పిల్లలను గోడకుర్చీ వేయించి శిక్షించేవారు. గోడకు ఒరిగి ఉండేలా కుర్చీపై కూర్చున్నట్లుగా కూర్చోపెడతారు. ఇలా కూర్చోవడం చాలా ఇబ్బందికరంగా ఉంటుంది. శారీరకంగా బాధ కలుగుతుంది. ఇది ఓ శిక్ష లాంటిది. 'అరిచావంటే గోడకూర్చీ వేయిస్తాను జాగ్రత్త' అని అనడం తరచుగా మనకు వినిపించే మాటే.
==రాక్షసుడు==
దుర్మార్గుడు అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. సర్వసాధారణంగా రాక్షసులు ఎప్పుడూ మంచివారిని వేధిస్తుంటారు. చివరకు దేవతలను కూడా విడిచిపెట్టరు. అలాంటి తత్వంతో ఎవరైనా ప్రవర్తిస్తుంటే ఈ జాతీయంతో పోల్చిచెబుతుంటారు. 'వాడొట్టి రాక్షసుడని దగ్గరికెళ్లాకగానీ తెలిసిరాలేదు సుమా!' అనేలాంటి ప్రయోగాలు కనిపిస్తుంటాయి.
 
==యమ సంకటం==
భరించరాని కష్టం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. చెప్పుకోలేని బాధ అనే అర్థంలో కూడా ఇది వినిపిస్తుంది. విపరీతమైన వ్యథను సూచించే సమయంలో 'ఈ పరిస్థితి అతడికి యమ సంకటంగా పరిణమించక తప్పదు' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
==కడుపు కుటకుట==
ఈర్ష్య, ఓర్వలేనితనం అనే అర్థాలలో వినిపించే ఈ జాతీయం ఎక్కువగా తెలంగాణ ప్రాంతంలో వాడుకలో ఉంది. ఎదుటివాడు అభివృద్ధిలోకి వస్తున్నాడని ఓర్వలేనితనంతో ఎవరైనా ప్రవర్తిస్తున్నప్పుడు 'వాడిని చూసి వీడి కడుపు కుటుకుటలాడుతాంది" అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
==ఖయ్యిమనడం==
కోపంతో అరవడం అనే అర్ధంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. ఎవరైనా ఎదుటి వ్యక్తి మీద విపరీతంగా కోపం ప్రదర్శిస్తూ అరుస్తున్న సమయంలో ఖయ్యిమంటున్నాడు, ఖయ్‌ఖయ్‌ లాడుతున్నాడు అని అనడం కనిపిస్తుంది. ఇలా ఈ జాతీయం కోప భావ ప్రకటనకు ప్రతిబింబంగా ప్రయోగంలో ఉంది.
 
==గాలిలోకి ఎత్తివేయటం==
అతిగా పొగడటం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. ఎవరైనా పొగిడినప్పుడు మనసు ఆనందంతో ఉక్కిరిబిక్కిరై గాలిలో తేలినంత ఆనందానుభూతి కలుగుతుంటుంది. ఈ భావన ఆధారంగా ఈ జాతీయం అవతరించింది. "మాయమాటలు చెప్పి వాడిని గాలిలోకి ఎత్తేశారు, ఇప్పుడు వాడు గర్వంతో ప్రవర్తిస్తున్నాడు" అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
==భుజాలమీద చేతులు వేయటం==
చనువుతో ప్రవర్తించటం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. బాగా స్నేహంగా ఉండేవారు ప్రవర్తించే తీరును దృష్టిలో ఉంచుకొని ఈ జాతీయం అవతరించింది. నిజంగా భుజాలమీద చేతులు వేసుకొని తిరిగినా, తిరగకపోయినా ఇద్దరు వ్యక్తులు బాగా స్నేహంగా ఉన్న సందర్భంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. 'నిన్నటిదాక ఆ ఇద్దరూ భుజాలమీద చేతులు వేసుకొని తిరిగారు. ఇంతలో ఏమైందో ఏమో విడిపోయారు' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయాన్ని గమనించవచ్చు.
==పుండుమీద కారం చల్లడం==
కష్టాలలో ఉన్నవారిని మరింత కష్టాలపాలు చేయడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. పుండు ఉన్న వ్యక్తి బాధ వర్ణనాతీతమే. దానిమీద మందు రాయడమో లేదా మరింకేదైనా ఉపశమనచర్య చేయడమో చేస్తే హాయిగా ఉంటుంది. అలా కాక కారం చల్లితే ఆ బాధ అంతా ఇంతా కాదు. ఇదే భావన ఆధారంగా ఈ జాతీయం ఆవిర్భవించింది. 'వరదల్లో ఇల్లు, వాకిలి మునిగి బాధపడుతుంటే దగ్గరున్న కొద్ది డబ్బు కూడా ఎవరో కాజేసేసరికి పుండుమీద కారం చల్లినట్లు అయ్యింది' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
==ఊపునివ్వడం==
ప్రోత్సాహమివ్వడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. స్తబ్ధంగా ఉన్నప్పుడు ఒకచోట పడిఉండడం తప్ప మరేవిధమైన పని జరగడానికి వీలుండదు. అదే కదలికలో ఉన్నప్పుడు, అది కూడా మంచి వూపుతో ఉన్నప్పుడు కార్యసాధనకు వీలు కలుగుతుంది. ఈ చలనాత్మక దశలో ఉన్న శక్తిని సూచించే విధంగా వూపునివ్వడం అనేది కార్యసాధనకు ఉద్యమించేలా చేయడం, కదలికను తెప్పించడం, ప్రోత్సాహాన్ని కలిగించడం అనేలాంటి అర్థాలలో ప్రయోగంలోకి వచ్చింది. 'ఆ నాయకుడి ప్రసంగం అందరికీ మంచి ఊపునిచ్చింది' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
==సింహనాదం చేయడం==
తీవ్రంగా విమర్శించడం, తిరుగుబాటు చేయడం అనేలాంటి అర్థాలలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. మామూలుగా అయితే సింహ శబ్దానికి అధికం, ఉన్నతం ఇలాంటి అర్థాలు ఉన్నాయి. నాదం (శబ్దం) సాధారణ స్థాయి కన్నా మరింత ఎక్కువగా చేస్తూ తిరుగుబాటుదారులే తమ నిరసనను వ్యక్తం చేస్తూ శబ్దం, అలజడి సృష్టిస్తుంటారు. ఈ భావన ఆధారంగా ఇది జాతీయమైంది. 'పాలకపక్షం తీరుపై ప్రతిపక్షం నిన్న సింహనాదం చేసింది' అనేలాంటి ప్రయోగాలు తరచుగా వినిపిస్తుంటాయి.
==నువ్వులు, బెల్లం తిను==
ఇది తెలంగాణా ప్రాంత పండుగల సంప్రదాయంలో ఆవిర్భవించిన జాతీయం. సంక్రాంతి పండుగనాడు నువ్వులు, బెల్లం కలిపి ఇల్లిల్లూ తిరిగి అందరికీ పెడుతూ 'నువ్వులు, బెల్లం తిను, నూరేళ్లూ బతుకు, తియ్యగా తిని తియ్యగ మాట్లాడు' అని చెప్పి వెళుతుంటారు. ఇది సామాజిక సంక్షేమాన్ని కాంక్షించే ఓ ఆచారం కూడా. పొరపొచ్చాలు, విభేదాలు అన్నీ మరిచిపోయి హాయిగా అందరం కాలం గడుపుదాం అని ఊరూరు అనుకొనేందుకు వీలుగా ఈ ఆచారం ఏర్పాటైంది. అయితే ఇది జాతీయంగా వచ్చినప్పుడు 'నువ్వులు బెల్లం తిన్నడు, వాళ్లతో కలిసి పోయిండు' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
==పంచబంగారం==
తెలుగునాట కొన్ని శతాబ్దాల కిందటి నుంచి వాడుకలో ఉన్న జాతీయమిది. ఏమీలేదు అంతా హుళక్కే అనేలాంటి అర్థాలలో ఇది ప్రయోగంలో ఉంది. తాళ్ళపాక అన్నమాచార్యుల కీర్తనలలోను, ఆనాటి సమకాలీనుల సాహిత్యాలలో కూడా ఈ జాతీయం కనిపిస్తుంది. 'అది పంచబంగారం, దాన్ని నమ్మితే ఎలా?' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో కనిపిస్తుంది.
 
 
==షాక్‌ తినడం==
దిగ్భ్రమ చెందడమనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. అన్యభాషా పదాలు మన భాషా పదాలకు జత కూడి జాతీయాలయ్యాయని చెప్పడానికి ఇదో ఉదాహరణ. 'ఆ వార్త వినగానే అతడు షాక్‌ తిన్నాడు' అనేలాంటి ప్రయోగాలు కనిపిస్తాయి.
==గడ్డిపోచ==
అత్యల్పం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. గడ్డిపోచను ఎవరూ అంతగా లెక్కచేయరు. అంత అల్పమైన విషయాన్ని దేన్నైనా ప్రస్తావించదలచుకుంటే 'అదేమంత గొప్పదేంకాదులే, గడ్డిపోచతో సమానం' అనో, 'గడ్డిపోచలాంటివాడు వాడిని లెక్కచేసేదేంటి' అనో ప్రయోగించడం కనిపిస్తుంది. సంస్కృత భాషాపరంగా కూడా తృణప్రాయం అనేది వాడుకలో ఉంది.
Line 57 ⟶ 84:
ప్రధానమైనది, ఆధారమైనది అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. మానవదేహంలో వెన్నెముకకు ఉన్న ప్రాధాన్యం ఆధారంగా ఈ
జాతీయం అవతరించింది. 'దేశానికి రైతు వెన్నెముకలాంటివాడు' అనే సందర్భాల్లో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది.
==వెర్రితీగ తొక్కినట్టు==
తెలంగాణా ప్రాంతంలో ఈ జాతీయం వినిపిస్తుంటుంది. వెర్రితీగ ఓ రకమైన మానసిక చంచలత్వాన్ని కలిగించే తీగగా చెబుతారు. ఆ తీగను
తొక్కిన వ్యక్తికి మతిమరుపు సంభవిస్తుంది. తానెవరో ఏమిటో మరిచిపోయి ప్రవర్తిస్తుంటాడని అంటుంటారు. నిజానికి అలాంటి తీగను తొక్కినా,
తొక్కకపోయినా అప్పటిదాకా మామూలుగా ప్రవర్తించిన వ్యక్తి మరో విధంగా ప్రవర్తిస్తుంటే ఈ జాతీయాన్ని ప్రయోగించడం కనిపిస్తుంది.
'ఇందాకటి దాకా బాగానే ఉన్నాడు. వెర్రితీగ తొక్కిండో ఏమో మన మాటే వినడంలేదు' అనే లాంటి సందర్భాలలో ఈ జాతీయాన్ని
ఉపయోగిస్తుంటారు. కొన్ని ప్రాంతాలలో ఈ తీగను మరులుతీగ అని వ్యవహరించడం కూడా ఉంది.
 
==రాచమర్యాదలు==
ఎక్కువగా గౌరవ, ఆదరాలను చూపిస్తున్న సమయంలో ఈ జాతీయాన్ని వాడడం కనిపిస్తుంది. రాచరిక వ్యవస్థ అమలులో ఉన్న రోజుల్లో రాజుగారికి జరిగినంత గొప్పగా ఎక్కడైనా ఎవరికైనా మర్యాదలు జరుగుతున్నాయని భావించిన సందర్భాలలో ఈ జాతీయాన్ని ప్రయోగిస్తుంటారు. అచ్చంగా రాజుకు జరిగినట్టుగా కాకున్నా అందరిలా కాక మరికొంత ఎక్కువ మర్యాదలను ఎవరైనా అందుకుంటున్నప్పుడు ఈ జాతీయాన్ని ఉపయోగిస్తుంటారు. 'ఆయనకు రాచమర్యాదలు చేసి మరీ గౌరవించారు. అందుకే వారంటే ఆయనకు అంత ఇష్టం' అనే లాంటి సందర్భాలలో ఈ జాతీయం ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
==తుర్రుమనడం==
వెంటనే వెళ్లిపోవడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. వేగంగా క్షణాల్లో ఒకచోటనుంచి వెళ్లిపోవడం అనేది పక్షుల కదలికలకు సంబంధించిన విషయం. అవి ఉన్నట్టుండి ఒకచోట నుంచి ఒక్కసారిగా ఎగిరిపోతాయి. ఈ ఎగిరే విధానానికి తుర్రుమని ఎగరడం అనేది అనుకరణ శబ్దంగా ప్రయోగంలో ఉంది. ఇలా ఇదొక జాతీయంగా ప్రచారంలోకి వచ్చింది. 'ఆ పిల్ల సిగ్గుతో తుర్రుమనిపోయింది' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయాన్ని వాడడం గమనించవచ్చు.
==ఖయ్యిమనడం==
కోపంతో అరవడం అనే అర్ధంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. ఎవరైనా ఎదుటి వ్యక్తి మీద విపరీతంగా కోపం ప్రదర్శిస్తూ అరుస్తున్న సమయంలో ఖయ్యిమంటున్నాడు, ఖయ్‌ఖయ్‌ లాడుతున్నాడు అని అనడం కనిపిస్తుంది. ఇలా ఈ జాతీయం కోప భావ ప్రకటనకు ప్రతిబింబంగా ప్రయోగంలో ఉంది.
==అందిపుచ్చుకోవడం==
అలవరచుకోవడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. ఒకరి నుంచి మరొకరు ఏదైనా అలవాటు చేసుకుంటున్న సందర్భంలో లేదా నేర్చుకుంటున్న సందర్భంలో కూడా అప్పుడప్పుడు ఈ జాతీయం ప్రయోగించడం కనిపిస్తుంది. 'ప్రతిపక్షాలు సైతం ఈ విషయంలో పాలకపక్షం సంస్కృతినే అందిపుచ్చుకుంటున్నాయి' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
Line 71 ⟶ 105:
దబాయించడం, అతిగా బొంకడం, అడ్డూ అదుపూ లేకుండా మోసం చేసి తాను మోసగాడిని కాదని నమ్మబలకడం లాంటి అర్ధాలలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. పూర్వకాలం గ్రామాలలో దోషిని నిర్ణయించేటప్పుడు దేవుడి మీద ప్రమాణం చేయించేవారు. అబద్ధపు ప్రమాణాలు చేస్తే దేవుడు శిక్షిస్తాడని కొందరు నిజాలను ఒప్పుకునేవారు. కానీ మరికొందరు తప్పు చేసినా చేయలేదని దబాయించి గుళ్లో దేవుడి మీద ప్రమాణం చేయడమే కాక ఆ దేవుడి విగ్రహాన్ని కూడా ఎత్తుకొచ్చి తాము తప్పు చేయలేదని నమ్మపలుకుతుండేవారు. ఆనాడు పుట్టిన ఈ జాతీయం ఇప్పటికీ ప్రచారంలో ఉంది. తప్పు చేశాడని ఊరివారందరికీ తెలుసు. అయినా ఆ దోషి మరింత తెగించి దేవుడి విగ్రహాన్నే తెచ్చి తాను దోషిని కానని అనడం అందరికీ వింతగానే ఉండేది. నేడు కూడా అలా దేవుడిని ఎత్తుకొచ్చినా, ఎత్తుకు రాకపోయినా, నిజం చెప్పమని అడుగుతున్నప్పుడు తప్పు చేసినప్పటికీ చేయలేదని తనను తాను సమర్ధించుకునే వాడిని సూచించడానికి ఈ జాతీయాన్ని ప్రయోగించడం కనిపిస్తుంది. 'వాడికేంటి. చేసేవన్నీ చేస్తాడు. దేవుడిని ఎత్తుకు రమ్మన్నా ఎత్తుకొస్తాడు. వాడిని నమ్మడమెలా' అనే లాంటి సందర్భాలలో ఈ జాతీయాన్ని ప్రయోగించడం కనిపిస్తుంది.
 
==వెర్రితీగ తొక్కినట్టు==
తెలంగాణా ప్రాంతంలో ఈ జాతీయం వినిపిస్తుంటుంది. వెర్రితీగ ఓ రకమైన మానసిక చంచలత్వాన్ని కలిగించే తీగగా చెబుతారు. ఆ తీగను
తొక్కిన వ్యక్తికి మతిమరుపు సంభవిస్తుంది. తానెవరో ఏమిటో మరిచిపోయి ప్రవర్తిస్తుంటాడని అంటుంటారు. నిజానికి అలాంటి తీగను తొక్కినా,
తొక్కకపోయినా అప్పటిదాకా మామూలుగా ప్రవర్తించిన వ్యక్తి మరో విధంగా ప్రవర్తిస్తుంటే ఈ జాతీయాన్ని ప్రయోగించడం కనిపిస్తుంది.
'ఇందాకటి దాకా బాగానే ఉన్నాడు. వెర్రితీగ తొక్కిండో ఏమో మన మాటే వినడంలేదు' అనే లాంటి సందర్భాలలో ఈ జాతీయాన్ని
ఉపయోగిస్తుంటారు. కొన్ని ప్రాంతాలలో ఈ తీగను మరులుతీగ అని వ్యవహరించడం కూడా ఉంది.
 
==రాచమర్యాదలు==
ఎక్కువగా గౌరవ, ఆదరాలను చూపిస్తున్న సమయంలో ఈ జాతీయాన్ని వాడడం కనిపిస్తుంది. రాచరిక వ్యవస్థ అమలులో ఉన్న రోజుల్లో రాజుగారికి జరిగినంత గొప్పగా ఎక్కడైనా ఎవరికైనా మర్యాదలు జరుగుతున్నాయని భావించిన సందర్భాలలో ఈ జాతీయాన్ని ప్రయోగిస్తుంటారు. అచ్చంగా రాజుకు జరిగినట్టుగా కాకున్నా అందరిలా కాక మరికొంత ఎక్కువ మర్యాదలను ఎవరైనా అందుకుంటున్నప్పుడు ఈ జాతీయాన్ని ఉపయోగిస్తుంటారు. 'ఆయనకు రాచమర్యాదలు చేసి మరీ గౌరవించారు. అందుకే వారంటే ఆయనకు అంత ఇష్టం' అనే లాంటి సందర్భాలలో ఈ జాతీయం ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
==మూటకట్టుకోవడం==
సంపాదించుకోవడం, సమకూర్చుకోవడం అనే సాధారణార్థాలు ఈ జాతీయానికి ఉన్నాయి. పాపపుణ్యాల కర్మఫల ప్రస్తావన విషయంలో కూడా
Line 341 ⟶ 367:
==లొట్టలేయడం==
బాగా ఆనందించడం అనే అర్ధంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. మనసుకు నచ్చిన, రుచికరమైన పదార్ధాలను, విషయాలను చూస్తున్నప్పుడు అసంకల్పితంగానే నోట్లో లాలాజలం ఊరడం, నాలుకను తాడించడం లాంటివి జరుగుతాయి. దేహసంబంధమైన ఈ చర్యల ఆధారంగానే ఈ జాతీయం ఆవిర్భవించింది. ఎంతో ఆనందంగా ఇష్టమైన పనిని ఎవరైనా చేస్తున్నప్పుడు... 'లొట్టలేసుకుంటూ తిన్నాడు..., లొట్టలేసుకుంటూ తిరుగుతున్నాడు' అనేలాంటి సందర్భాలలో ఈ జాతీయాన్ని ప్రయోగించడం కనిపిస్తుంది.
 
==సున్నా చుట్టడం==
నిలిపివేయడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. చెయ్యాల్సిన పనులన్నిటినీ ఒక వరుసక్రమంలో రాసుకుని ఏది ముందు, ఏది వెనుక చేయాలి, దేన్ని చెయ్యకుండా వదిలేయాలి అని ఆలోచించేటప్పుడు చెయ్యకుండా వదిలేయాల్సిన పని దగ్గర సున్నా చుట్టడం ఓ అలవాటుగా చాలా మందిలో కనిపిస్తుంది. ఈ అలవాటును ఆధారం చేసుకుని ఈ జాతీయం ప్రయోగంలోకి వచ్చింది. 'చెడు స్నేహాల ప్రభావంతో చదువుకు సున్నా చుట్టేసి అలా తయారయ్యాడు' అనేలాంటి ప్రయోగాలున్నాయి.
 
 
==కొంగు ముడేయడం==
వివాహం జరిపించడం అనే అర్ధంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. 'పల్లూ బాంధ్‌నా' అని దీనికి సామ్యంగా హిందీ భాషలో కూడా జాతీయం ఉంది. సంప్రదాయబద్ధంగా ఉన్న కొన్ని విషయాలు జాతీయాలయ్యాయి అనడానికి ఇదొక ఉదాహరణ. వధూవరుల కొంగులను వివాహ సమయంలో ముడివేయడం ఓ సంప్రదాయం. 'ఈ సంవత్సరం వీళ్ళిద్దరికీ కొంగుముడేయాలని అనుకుంటున్నాం' అనేలాంటి ప్రయోగాలున్నాయి.
"https://te.wikipedia.org/wiki/జాతీయములు" నుండి వెలికితీశారు