గోవింద్ వల్లభ్ పంత్
గోవింద్ వల్లభ్ పంత్, (1887 సెప్టెంబరు 10 - 1961 మార్చి 7) భారత స్వాతంత్ర్యోద్యమ చరిత్రలో నాయకుడు. ఆధునిక భారతదేశపు వాస్తుశిల్పిలలో ఒకరు. మహాత్మా గాంధీ, జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ, వల్లభ్ భాయ్ పటేల్‌తో పాటు, పంత్ భారతదేశ స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంలో కీలక వ్యక్తి, తరువాత భారత ప్రభుత్వంలో కీలక వ్యక్తి. అతను ఉత్తరాఖండ్ రాజకీయ నాయకులలో అగ్రగామి. (అప్పుడు యునైటెడ్ ప్రావిన్స్ అని పిలుస్తారు) భారతీయ యూనియన్ జాతీయ భాషగా హిందీని స్థాపించడానికి విఫలమైన ఉద్యమంలో కీలక పాత్ర పోషించాడు.నేడు అనేక భారతీయ ఆసుపత్రులు, విద్యా సంస్థలు పునాదులు అతని పేరును కలిగి ఉన్నాయి.
| గోవింద్ వల్లభ్ పంత్ | |||
 1952 మే లో పంత్ | |||
| పదవీ కాలం 1955 జనవరి 10 – 1961 మార్చి 7 | |||
| ప్రధాన మంత్రి | జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ | ||
|---|---|---|---|
| ముందు | కైలాష్ నాథ్ కట్జూ | ||
| తరువాత | లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి | ||
| పదవీ కాలం 1950 జనవరి 26 – 1954 డిసెంబరు 27 | |||
| గవర్నరు | హోమీ మోడి కనయలాల్ మనేక్లాల్ మున్షి | ||
| ముందు | కార్యాలయం స్థాపించబడింది | ||
| తరువాత | సంపూర్ణానంద్ | ||
| పదవీ కాలం 1946 ఏప్రిల్ 1 – 1950 జనవరి 26 | |||
| గవర్నరు | ఫ్రాన్సిస్ వెర్నర్ వైలీ సరోజినీ నాయుడు బి. బి. మాలిక్ హోమీ మోడి | ||
| ముందు | ఖాళీ | ||
| తరువాత | కార్యాలయం రద్దు చేయబడింది | ||
| పదవీ కాలం 1937 జులై 17 – 1939 నవంబరు 2 | |||
| గవర్నరు | హ్యారీ గ్రాహం హైగ్ | ||
| ముందు | ముహమ్మద్ అహ్మద్ సైద్ ఖాన్ ఛతారీ | ||
| తరువాత | ఖాళీ | ||
వ్యక్తిగత వివరాలు
|
|||
| జననం | 1887 సెప్టెంబరు 10 ఖూంట్, వాయువ్య ప్రావిన్సులు, బ్రిటిష్ ఇండియా (ప్రస్తుత రోజు ఉత్తరాఖండ్, ఇండియా) | ||
| మరణం | 1961 మార్చి 7 (వయసు 73) న్యూఢిల్లీ, భారతదేశం | ||
| జాతీయత | భారతీయుడు | ||
| రాజకీయ పార్టీ | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ | ||
| సంతానం | 3, కృష్ణ చంద్ర పంత్ సహా | ||
| నివాసం | నం. 6, మౌలానా ఆజాద్ రోడ్, న్యూ ఢిల్లీ | ||
| పూర్వ విద్యార్థి | అలహాబాద్ విశ్వవిద్యాలయం | ||
| వృత్తి | న్యాయవాది స్వాతంత్ర్యం కార్యకర్త | ||
ఒక పేద కుటుంబంలో జన్మించిన పంత్, వకీలు వృత్తిని ఎంచుకుని 1914లో మొట్టమొదటిసారిగా బ్రిటిష్ ప్రభుత్వానికి వ్యతిరేకంగా ఒక వ్యాజ్యంలో విజయం సాధించాడు. 1921లో అసెంబ్లీ ఎన్నికలలో పోటీచేసి గెలవడం ద్వారా ప్రత్యక్ష రాజకీయాలలోకి అడుగు పెట్టాడు. 1937-39, 1946-50 లలో సంయుక్త రాజ్యాలకు (యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్) ముఖ్యమంత్రిగా, ఆ పైన ఉత్తర్ ప్రదేశ్ ఏర్పడిన తర్వాత 1950-54 లలో తొలి ముఖ్యమంత్రిగా పనిచేశాడు. 1955 లో కేంద్ర ప్రభుత్వంలో హోంమంత్రిగా బాధ్యతలు చేపట్టాడు. ఇతనికి 1957లో భారతరత్న పురస్కారం లభించింది.
జీవితం తొలిదశ మార్చు
పంత్ 1887 సెప్టెంబరు 10 న అల్మోరా సమీపంలోని శ్యాహి దేవి కొండ వాలుపై ఉన్న ఖూంట్ గ్రామంలో జన్మించాడు.[1] అతను కుమోని [2] బ్రాహ్మణ కుటుంబంలో జన్మించాడు. అతని తల్లి పేరు గోవింది బాయి. తండ్రి మనోరత్ పంత్. బల్లభ్ పంత్ తండ్రి ప్రభుత్వ అధికారి.అందువలన ఉద్యోగరీత్యా నిరంతరం తిరుగుతూ ఉండేవాడు. స్థానికంగా ఉన్న ఒక ముఖ్యమైన ప్రభుత్వ అధికారి ద్వారా, గోవింద్ వ్యక్తిత్వం, రాజకీయ అభిప్రాయాలను రూపొందించడంలో అతని తాత బద్రి దత్ జోషి ముఖ్య పాత్రను పోషించాడు.[3]
పంత్ అలహాబాద్ విశ్వవిద్యాలయంలో చదువుకున్నాడు. తరువాత కాశీపూర్‌లో న్యాయవాదిగా పనిచేశాడు. అక్కడ అతను 1914లో బ్రిటిష్ రాజ్‌కు వ్యతిరేకంగా చురుకైన పనిని ప్రారంభించాడు. బ్రిటిష్ అధికారుల లగేజీని స్థానికులు ఉచితంగా రవాణా చేయాల్సిన కూలీ బేగర్ చట్టంపై విజయవంతమైన సవాలులో అతను ఒక స్థానిక పరిషత్ లేదా గ్రామ మండలికి సహాయం చేసాడు. 1921లో అతను రాజకీయాల్లోకి ప్రవేశించాడు.ఆగ్రా ఉద్ యునైటెడ్ ప్రావిన్సుల శాసనసభకు ఎన్నికయ్యాడు.
స్వాతంత్ర్యపోరాటం మార్చు
అత్యంత సమర్థుడైన న్యాయవాదిగా పేరుగాంచిన పంత్ 1920 ల మధ్యలో కాకోరి కేసులో పాల్గొన్న రాంప్రసాద్ బిస్మిల్, అష్ఫాకుల్లా ఖాన్, ఇతర విప్లవకారులకు ప్రాతినిధ్యం వహించడానికి కాంగ్రెస్ పార్టీచే నియమించింది. అతను 1928లో సైమన్ కమిషన్‌కు వ్యతిరేకంగా జరిగిన నిరసనలలో పాల్గొన్నాడు జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ తన ఆత్మకథలో, నిరసనల సమయంలో పంత్ తనకు అండగా నిలిచిన వివరాల గురించి రాస్తూ, అతని పెద్ద వ్యక్తి, అతడిని పోలీసులు తేలికగా లక్ష్యంగా చేసుకున్నారని పేర్కొన్నాడు. ఆ నిరసనలలో అతను తీవ్ర గాయాలపాలయ్యాడు.అది అతని జీవితాంతం తన వీపును నిఠారుగా చేయకుండా నిరోధించింది.[4]
1930 లో, గాంధీ మునుపటి చర్యల నుండి ప్రేరణ పొందిన సాల్ట్ మార్చి నిర్వహించినందుకు అతన్ని అరెస్టు చేసి కొన్ని వారాలపాటు జైలులో ఉంచారు. 1933లో, అప్పుడు నిషేధించబడిన ప్రావిన్షియల్ కాంగ్రెస్ సెషన్‌కు హాజరైనందుకు హర్ష్ దేవ్ బహుగుణ (చౌకోట్ గాంధీ) తో పాటు అతడిని అరెస్టు చేసి ఏడు నెలల పాటు జైలులో ఉంచారు. 1935లో నిషేధం రద్దు చేయబడింది. పంత్ కొత్త శాసన మండలిలో చేరాడు. రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం సమయంలో, పంత్ వారి యుద్ధ ప్రయత్నాలలో బ్రిటీష్ రాజుకు మద్దతునివ్వాలని సూచించిన గాంధీ వర్గం, సుభాష్ చంద్రబోస్ వర్గం మధ్య టైబ్రేకర్ గా వ్యవహరించాడు, బ్రిటీష్ రాజ్‌ను అన్ని విధాలుగా బహిష్కరించడానికి పరిస్థితిని సద్వినియోగం చేసుకోవాలని సూచించాడు.1934లో కాంగ్రెస్ చట్టసభల బహిష్కరణను ముగించారు. పంత్ కేంద్ర శాసనసభకు ఎన్నికయ్యాడు. అసెంబ్లీలో కాంగ్రెస్ పార్టీకి డిప్యూటీ లీడర్ అయ్యాడు.[5]
1940లో సత్యాగ్రహ ఉద్యమాన్ని నిర్వహించడంలో సహాయపడినందుకు పంత్ జైలు పాలయ్యాడు. 1942 లో క్విట్ ఇండియా తీర్మానంపై సంతకం చేసినందుకు మళ్లీ అరెస్ట్ చేయబడ్డాడు.1945 మార్చి వరకు కాంగ్రెస్ వర్కింగ్ కమిటీలోని ఇతర సభ్యులతో కలిసి మూడు సంవత్సరాలు అహ్మద్‌నగర్ కోటలో గడిపాడు, ఆ సమయంలో జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ పంత్ ఆరోగ్యం దెబ్బతిన్నదనే కారణంపై విడుదల కోసం విజయవంతంగా అభ్యర్థించాడు.[5]
యునైటెడ్ ప్రావిన్సుల ప్రీమియర్ 1937, ఉత్తర ప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రి 1950 మార్చు
పంత్ 1937 నుండి 1939 వరకు యునైటెడ్ ప్రావిన్సుల (ఉత్తరాఖండ్) ముఖ్యమంత్రిగా బాధ్యతలు స్వీకరించాడు. 1945లో, బ్రిటిష్ లేబర్ ప్రభుత్వం ప్రావిన్షియల్ చట్టసభలకు కొత్త ఎన్నికలను ఆదేశించింది.[5] యునైటెడ్ ప్రావిన్సులలో 1946 ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్ మెజారిటీ సాధించింది. పంత్ మళ్లీ ప్రధానమంత్రి అయ్యాడు. 1947లో భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన తర్వాత కొనసాగాడు.
ఉత్తర ప్రదేశ్‌లో అతని న్యాయమైన సంస్కరణలు, స్థిరమైన పాలన భారతదేశంలో అత్యధిక జనాభా కలిగిన రాష్ట్ర ఆర్థిక స్థితిని స్థిరీకరించింది. ఆ స్థానంలో అతను సాధించిన విజయాలలో జమీందారీ వ్యవస్థ రద్దు ఉంది. అలాగే అతను హిందూ కోడ్ బిల్లును ఆమోదించాడు. హిందూ పురుషులకు ఏకస్వామ్యాన్ని తప్పనిసరి చేశాడు. హిందూ మహిళలకు పూర్వీకుల ఆస్తికి విడాకులు, వారసత్వ హక్కులను కల్పించాడు. పంత్ 1955 జనవరి 3 న కేంద్ర మంత్రివర్గంలో పోర్ట్‌ఫోలియో లేకుండా కేబినెట్ మంత్రిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేయడానికి లక్నో నుండి న్యూఢిల్లీకి వెళ్లాడు.
భారత కేంద్ర హోంమంత్రి మార్చు
పంత్‌ను కేంద్ర మంత్రివర్గంలో హోంశాఖ మంత్రిగా 1955 జనవరి 10న జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ నియమించాడు.1955 నుండి 1961 వరకు కేంద్ర హోం మంత్రిగా [6] పనిచేసాడు. భాషా పరంగా రాష్ట్రాల పునర్వ్యవస్థీకరణ అతని ముఖ్య విజయం. కేంద్ర ప్రభుత్వం, కొన్ని రాష్ట్రాల అధికారిక భాషగా హిందీని స్థాపించడానికి అతను బాధ్యత వహించాడు.[7] కేంద్ర హోంమంత్రిగా ఉన్న సమయంలో పంత్‌కు 1957 జనవరి 26న భారతరత్న లభించింది.[8]
మరణం మార్చు
1960లో అతను గుండెపోటుతో బాధపడ్డాడు. అప్పటికి పశ్చిమ బెంగాల్ ముఖ్యమంత్రి, అతని స్నేహితుడు బిధన్ చంద్ర రాయ్‌తో సహా భారతదేశంలోని అగ్ర వైద్యులు అతనికి చికిత్స అందించారు. అతని ఆరోగ్యం క్షీణించడం ప్రారంభమైంది. అతను 1961 మార్చి 7 న 74 సంవత్సరాల వయస్సులో, సెరిబ్రల్ స్ట్రోక్‌తో మరణించాడు. ఆ సమయంలో అతను ఇప్పటికీ భారత హోం మంత్రి పదవిలో ఉన్నాడు.
అతనికి సంతాపం తెలుపుతూ, అప్పటి భారత రాష్ట్రపతి డాక్టర్ రాజేంద్ర ప్రసాద్ ఇలా పేర్కొన్నాడు, "పండిట్ గోవింద్ బల్లభ్ పంత్ నాకు 1922 నుండి తెలుసు, ఈ సుదీర్ఘ కాల వ్యవధిలో అతని నుండి పరిగణన మాత్రమే కాదు, ఆప్యాయత కూడా పొందడం నా విశేషం. అతని శ్రమను, అతని విజయాలను అంచనా వేయడానికి ఇది సమయం కాదు.దుంఖంలో మాటలు రావటంలేదు. నేను అతనిని ప్రేమించే, ఆరాధించే వారి అందరి కోసం అతని ఆత్మకు శాంతిని కోరుతూ ప్రార్థించగలను. "
సంస్థలు, స్మారక చిహ్నాలు మార్చు
- గోవింద్ బల్లభ్ పంత్ సోషల్ సైన్స్ ఇనిస్టిట్యూట్, అలహాబాద్
- గోవింద్ బల్లభ్ పంత్ వ్యవసాయ, సాంకేతిక విశ్వవిద్యాలయం, పంత్ నగర్
- గోవింద్ బల్లభ్ పంత్ ఇంజనీరింగ్ కళాశాల, పౌరీ గర్వాల్, ఉత్తరాఖండ్
- గోవింద్ బల్లభ్ పంత్ ఇంజనీరింగ్ కళాశాల, ఢిల్లీ
- గోవింద్ బల్లభ్ పంత్ సాగర్, సోనేభద్ర (ఉత్తర ప్రదేశ్)
| రాజకీయ కార్యాలయాలు | ||
|---|---|---|
| అంతకు ముందువారు |
ఉత్తర ప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రి 1950 జనవరి 26– 1954 డిసెంబరు 27 |
తరువాత వారు సంపూర్ణానంద్ |
మూలాలు మార్చు
- ↑ https://inc.in/congress-sandesh/tribute/govind-ballabh-pant-10-september-1887-7-march-1961
- ↑ "Kumaon remembers its leader GB Pant".
- ↑ "Govind Ballabh Pant". liveindia.com. Retrieved 8 September 2017.
- ↑ "Govind Ballabh Pant, the first Uttar Pradesh CM and an early feminist".
{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link) - ↑ 5.0 5.1 5.2 B. R. Nanda, Pant, Govind Ballabh (1887–1961), politician in India (2004)
- ↑ "Nation pays homage to Govind Ballabh Pant". The Times of India. 10 September 2006. Archived from the original on 1 July 2012.
- ↑ "Govind Ballabh Pant Engineering College, Pauri Garhwal, Uttarakhand". Gbpec.net. Archived from the original on 25 December 2012. Retrieved 1 January 2013.
- ↑ "Padma Awards Directory (1954–2007)" (PDF). Ministry of Home Affairs. Archived from the original (PDF) on 10 April 2009. Retrieved 26 November 2010.
వెలుపలి లంకెలు మార్చు