జగన్నాధుడు అంటే జగత్తు (ప్రపంచం)కు నాధుడు అని అర్ధం. హిందూ దైవమైన ఈ స్వామిని హిందువులు, బౌద్ధులు ఎక్కువగా పూజిస్తారు. భారత దేశం లోని ఒడిశా, చత్తీస్ గఢ్, బెంగాల్, ఝార్ఖండ్, బీహార్, గుజరాత్, అస్సాం, మణిపూర్, త్రిపుర రాష్ట్రాల్లోనూ[1], బంగ్లాదేశ్ లోని హిందువులు ఎక్కువగా కొలుస్తారు. జగన్నాధస్వామిని విష్ణుమూర్తిగానూ, విష్ణు అవతారమైన కృష్ణుని గానూ భావిస్తారు భక్తులు.[2] ప్రతీ సంవత్సరం పూరీ క్షేత్రంలోని రత్నవేది (రత్నాల వీధి)లో ఆయన అన్నగారు బలభద్రుడు, చెల్లెలు సుభద్ర లతో కలసి రథయాత్రలో భక్తులకు దర్శనమిస్తారు.

జగన్నాధస్వామి
రధంపై శ్రీ జగన్నాధస్వామి
అనుబంధంవిష్ణుమూర్తి అంశ
నివాసంనీలగిరి
మంత్రంఓం క్లిం కృష్ణాయ, గోవిందాయ, గోపీజన వల్లభాయ నమ:
ఆయుధములుసుదర్శన చక్రం
భర్త / భార్యలక్ష్మీ

జగన్నాధ స్వామి విగ్రహాన్ని దారువుతో తయారుచేస్తారు. శరీరం, చేతులు మాత్రమే ఉండే ఈ విగ్రహానికి కాళ్ళు ఉండవు. పెద్ద కళ్ళు మాత్రం ఉంటాయి. జగన్నాధుని పూజా కార్యక్రమాలు సాధారణంగా హిందూ సంప్రదాయ ఆగమాల ప్రకారం కాకుండా భిన్నంగా ఉంటాయి.[3] ఇతర విగ్రహాలను మట్టితోనో, రాతితోనో, ఏదైనా లోహంతోనో చేస్తే ఈ విగ్రహాన్ని మాత్రం చెక్కతో తయారు చేయడం విశేషం.[4] ఈ జగన్నాధస్వామి పూజ, విగ్రహ తయారీ ప్రారంభానికి ఎన్నో కథలు ప్రచారంలో ఉన్నాయి.

నిజానికి వేదాలలో ఈ జగన్నాధస్వామి ప్రస్తావన తక్కువే అని చెప్పాలి. ఈ అవతారం దశావతారల్లో ఒకటి కాదు.[5] కానీ కొన్ని ఒరియా రచనలు 9వ అవతారమైన బుద్ధావతరం బదులు ఈ జగన్నాధ అవతారాన్ని వర్ణించాయి. దాంతో ఆ ప్రాంతంలోనూ, దాని చుట్టుపక్కల ప్రదేశాల్లోనూ ఈ స్వామి ఆరాధన ఎక్కువగా ఉంది.[6]

జగన్నాధస్వామి విష్ణుమూర్తికి అవతారంగా పేర్కొంటుంటారు.[7][8][9] వైష్ణవం, శైవం, శాక్తేయం, స్మార్తం, బౌద్ధం, జైనమతాలకు సమానంగా ఒక ప్రత్యేకమైన శాఖగా నిలిచింది ఈ జగన్నాధ ఆరాధన.

పూరీలో ఉన్నది జగన్నాధ దేవాలయాలలో అత్యంత ప్రాచీనమైనది. భారతదేశంలోని హిందువులు తప్పక దర్శించాల్సిన నాలుగు పుణ్యక్షేత్రాల్లో ఒకటిగా పూరీని భావిస్తారు. దానినే చార్ ధామ్ (బద్రీనాధ్, పూరీ, కాశీ, రామేశ్వరం) యాత్ర అంటారు.[10]

జగన్నాధ రథయాత్ర అనేది జగన్నాధస్వామికి చేసే ప్రసిద్ధమైన ఉత్సవం. ఈ యాత్రలో జగన్నాధస్వామితో పాటు ఆయన అన్న బలభద్రుని, చెల్లెలు సుభద్రాదేవిని కూడా పూజించి, ఊరేగిస్తారు. ఈ ఊరేగింపు కోసం విగ్రహాలను గర్భగుడిలో నుంచి బయటకు తీసుకొచ్చి పూరీకి 3 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న గుండిచా గుడి వరకు రథయాత్రగా తీసుకెళ్తారు. ఈ ఉత్సవం మాదిరిగానే ప్రపంచంలోని చాలా జగన్నాధ ఆలయాల్లో కూడా రథయాత్ర చేస్తుంటారు.

జగన్నాధ శబ్ద ప్రాశస్త్యం మార్చు

 
కుడివైపున జగన్నాధుడు, మధ్యలో సుభద్రాదేవి, ఎడమ వైపున బలభద్రుడు

జగన్నాధ అంటే లోకానికి నాధుడు అని అర్ధం.[11] ఈ పదం సంస్కృత భాష నుంచి ఉత్పన్నమైంది.

ఈ పదానికి ఒడియాలో "తిరిగుతున్న భూమికి ఆశ్రయం వంటి వాడు" అని అర్ధం కూడా ఉంది.[12][13]

మూలాలు మార్చు

  1. Tripathy, B; Singh P.K. (June 2012).
  2. Jayanti Rath. "Jagannath- The Epitome of Supreme Lord Vishnu" (PDF).
  3. ""Synthetic Character of Jagannath Culture", Pp. 1–4" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2011-07-08. Retrieved 2016-08-25.
  4. "The unfinished Jagannath idol at Puri". Our Dharma. Retrieved 21 October 2012.
  5. Wilkins, William Joseph (1900). Hindu Mythology, Vedic and Puranic. London: Elibron Classics. ISBN 81-7120-226-8.
  6. Mukherjee, Prabhat The history of medieval Vaishnavism in Orissa.
  7. Pradhan, Atul Chandra (June 2004).
  8. Patnaik, Bibhuti (July 3, 2011). "My friend, philosopher and guide". The Telegraph. Retrieved 1 December 2012.
  9. Misra, Narayan (2005). Annals and Antiquities of the Temple of Jagannātha. Jagannathism: Sarup& Sons. p. 97.
  10. See: Chakravarti 1994, p 140
  11. Das, Basanta Kumar (2009). "Lord Jagannath Symbol of National Integration" (PDF). Orissa Review. Retrieved 10 December 2012. The term Jagannath etymologically means the Lord of the Universe
  12. Miśra, Mishra, Narayan, Durga Nandan (2007). Annals and antiquities of the temple of Jagannātha. Sarup & Sons. p. 190. ISBN 978-81-7625-747-3.{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  13. Eschmann, Anncharlott (1978). The Cult of Jagannath and the regional tradition of Orissa. University of California, California, San Francisco, USA: Manohar. p. 537.

ఇతర లింకులు మార్చు