హాలుడు ప్రాచీన ఆంధ్రదేశాన్ని పరిపాలించిన శాతవాహన వంశానికి చెందిన రాజు. మత్స్యపురాణం ఆయనను శాతవాహనుల వంశంలో ఆయన 17వ రాజుగా పేర్కొంది.[1]

హాలుడు అశ్మక రాజ్యంలోని ప్రతిష్ఠానమును పరిపాలిస్తూ ఉండినాడని ప్రాకృతంలో రచింపబడిన లీలావతి కావ్యం చెబుతుంది. పరిపాలించినది ఆరేళ్ళే అయినప్పటికీ, శాతవాహన వంశపు రాజులందరిలోకీ హాలుడు జగత్ప్రసిధ్ధుడు కావడానికి కారణం ఆ మహారాజు సంకలనం చేసి ప్రపంచానికి అందించిన గాథా సప్తశతి అనే గ్రంథం.

హలుడు సా.శ.69 నుండి 74 వరకు 5 ఏండ్లు పాలన చేసెను. ఈతడు సింహళరాజు కుమార్తెను పరిణయమాడెను. ఈతడు విద్యాభిమాని, విద్యారసికుడు.ఇతడు విక్రమార్క, భోజ, కృష్ణరాయసదృసుడై విద్వాంసులకు కవులను ఆదరించుచు తానును కవియై యుండెను. హాలుని కాలమున రాజపోషణము లభించుటచే దేశభాషలు బాగుగా అభివృద్ధి చెందెను.

ప్రాచీన మహారాష్ట్ర ప్రాకృతములో హాలుడు సప్తశతి అను నీతిశృంగారకావ్యమును రచించాడు.అందు మనోహరమైన అలంకారములు ఉన్నాయి. ఉదా:చంద్రుడను కలహంస ఈరాత్రి భాగమున ఆకాశమున నిర్మల కాసారమునందు విడివిడియున్న నక్షత్రపద్మముల నడుమ సుఖప్రయాణము కావించుచున్నది.... ఈకావ్యమును శ్రీనాధుడు "నూనూదు మీసాల నూత్న యౌవనమున..." తెలిగించాడు. హాలుని సప్తశతిని బాణుడు తన హర్షచరిత్రమునందున పొగడియున్నాడు. "కావ్య ప్రకాశిక" లోను, "సరస్వతీ కంఠాభరణము" లోను "దశరూపకవ్యాఖ్యానము" లోను సప్తశతి పద్యములుదహరింపబడినవి.

హాలుని మంత్రి గుణాఢ్యపండితుడు. పైశాచీ భాషలో "బృహత్కధ" ను, "కాతంత్ర వ్యాకరణము"ను ఈతడు రచించాడు.హాలుని ఆస్థానమున సకల విద్యలు నెలకొనియున్నవని తెలియుచున్నది. గుణాఢ్యుడు హాలుని మంత్రి కాడని మరికొందరి ఆంధ్రచరిత్రకారుల అభిప్రాయము.హాలుడు, సాలనుడు, కుంతలుడు, శాలివాహనుడు- ఈనలుగుపేర్లు ఒక్కనివే అని హేమచంద్రుడు తనదేశకోశమునందు చెప్పియున్నాడు. సా.శ. 78 వసంవత్సరమునుండి లెక్కింపబడుచున్న శాలివాహన శకమునకు ఈహాలశాతవాహనుడే కర్తయని కొందరనుచున్నారు.

హాలుని తరువాత మండలకుడు (సా.శ.74-79), పురీంద్రసేనుడు (సా.శ.79-84), సుందరస్వాతికర్ణుడు (సా.శ.84-85), చకోరస్వాతికర్ణుడు 6మాసాలు క్రమముగా ఒకరితరువాత ఒకరు రాజ్యమేలిరి. ఇందు చకోరస్వాతికర్ణి వాసిష్ఠీపుత్రుడు; అనగా ఇతనితల్లి వసిష్ఠగోత్రమువారి ఇంటి ఆడబడుచు.ఈరజువద్దనుండి తరువాతి రాజులందరును తమ తల్లుళపేళ్ళు శాసనాదులలో చెప్పుచువచ్చిరి.

మూలాలు మార్చు

  1. Raychaudhuri, H.P. (1972), Political History of Ancient India, University of Calcutta, Calcutta, p.361
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=హాలుడు&oldid=3850332" నుండి వెలికితీశారు