సోషలిజం (Telugu: సామ్యవాదం) అనేది రాజకీయ, సామాజిక, ఆర్ధిక తత్వశాస్త్రం పరిధిని కలిగి ఉంటుంది. ప్రజా యాజమాన్యం (సామూహిక లేదా సాధారణ యాజమాన్యం) ఆధారంగా జనాదరణ పొందిన ఆర్థిక, రాజకీయ వ్యవస్థ. మానవ అవసరాలను నేరుగా తీర్చడానికి ఉద్దేశించిన వస్తువులను ఉత్పత్తి చేయడానికి ఉపయోగించే యంత్రాల సాధనాలు సామాజిక యాజమాన్యం, సంస్థల యొక్క కార్మికుల స్వీయ-నిర్వహణ ద్వారా వర్గీకరించబడిన ఆర్థిక, సామాజిక వ్యవస్థల పరిధిని కలిగి ఉంటుంది.[1][1][2][3]  అటువంటి వ్యవస్థలతో సంబంధం ఉన్న రాజకీయ సిద్ధాంతాలు, ఉద్యమాలు ఇందులో ఉన్నాయి. సామాజిక యాజమాన్యం, సామూహిక, సహకార లేదా ఈక్విటీ కావచ్చు ఒకే నిర్వచనం అనేక రకాల సోషలిజాన్ని కలుపుకోకపోగా, సామాజిక యాజమాన్యం ఒక సాధారణ అంశం[4][5] కమ్యూనిజం, సోషలిజం అనేది గొడుగు పదాలు.

పద చరిత్ర

మార్చు

పదం లాటిన్ సోషియెర్‌లో "సోషలిజం" మూలాన్ని కనుకోనట్టు దీని అర్థం కలపడం లేదా పంచుకోవడం. మధ్యయుగ చట్టంలో తరువాత రోమన్  సమాజాలలో సంబంధిత పదం తరువాతి పదం సహవాసం అని అర్ధం, ఫెలోషిప్, ఫ్రీమెన్ల మధ్య ఏకాభిప్రాయ ఒప్పందం యొక్క మరింత చట్టబద్ధమైన ఆలోచన.[6]

 
రుడాల్ఫ్ సుటర్మీస్టర్ యొక్క ఆదర్శధామ సోషలిస్ట్ కరపత్రం

చరిత్ర

మార్చు

ప్రారంభ సోషలిజం

మార్చు
 
చార్లెస్ ఫోరియర్, ప్రభావవంతమైన ప్రారంభ ఫ్రెంచ్ సోషలిస్ట్ ఆలోచనాపరుడు

పారిస్ కమ్యూన్

మార్చు
 
28 మార్చి 1871 న కమ్యూన్ ఎన్నిక యొక్క వేడుక - పారిస్ కమ్యూన్ సోషలిస్ట్ ఆలోచనల యొక్క ప్రారంభ ప్రారంభ అమలు

మొదటి అంతర్జాతీయ

మార్చు
 
మిఖాయిల్ బకునిన్ 1869 లో బాసెల్ కాంగ్రెస్‌లో అంతర్జాతీయ వర్కింగ్‌మెన్స్ అసోసియేషన్ సభ్యులతో మాట్లాడారు

రెండవ అంతర్జాతీయ

మార్చు

20 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో

మార్చు

రష్యన్ విప్లవం

మార్చు

సోషలిస్ట్ పార్టీల అంతర్జాతీయ వర్కింగ్ యూనియన్

మార్చు

మూడవ అంతర్జాతీయ

మార్చు
 
రోసా లక్సెంబర్గ్, ప్రముఖ మార్క్సిస్ట్ విప్లవకారుడు, సోషల్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ ఆఫ్ జర్మనీ నాయకుడు అమరవీరుడు 1919 లో జర్మన్ స్పార్టాసిస్ట్ తిరుగుబాటు నాయకుడు

కమ్యూనిస్ట్ ఇంటర్నేషనల్ యొక్క 4 వ ప్రపంచ కాంగ్రెస్

మార్చు

స్పానిష్ అంతర్యుద్ధం

మార్చు
 
1936 లో స్పానిష్ విప్లవం సందర్భంగా FAI మిలీషియా

20 వ శతాబ్దం మధ్యలో

మార్చు

రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం తరువాత

మార్చు

నార్డిక్ దేశాలు

మార్చు
 
ఐనార్ గెర్హార్డ్సెన్, లేబర్ పార్టీకి నార్వే ప్రధాన మంత్రి
 
ఒలోఫ్ పామ్, స్వీడన్ సోషల్ డెమోక్రటిక్ పార్టీకి స్వీడన్ ప్రధాన మంత్రి

సోవియట్ యూనియన్, తూర్పు ఐరోపా

మార్చు

ఆసియా, ఆఫ్రికా, లాటిన్ అమెరికా

మార్చు

కొత్త ఎడమ

మార్చు

1968 లో నిరసనలు

మార్చు

20 వ శతాబ్దం చివరిలో

మార్చు
 
మిఖాయిల్ గోర్బాచెవ్, సోవియట్ యూనియన్ కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ప్రధాన కార్యదర్శి (1985-1991)

సమకాలీన సోషలిస్ట్ రాజకీయాలు

మార్చు
 
సోవియట్ యూనియన్ స్మారక తపాలా బిళ్ళపై ఘనా యొక్క మొదటి అధ్యక్షుడు, ఆఫ్రికన్ సోషలిజం సిద్ధాంతకర్త క్వామె న్క్రుమా

ఆఫ్రికా

మార్చు

ఆసియా

మార్చు

యూరోప్

మార్చు
 
అలెక్సిస్ సిప్రాస్, గ్రీస్ సోషలిస్ట్ ప్రధాన మంత్రి, జనవరి 2015 గ్రీక్ శాసనసభ ఎన్నికలలో విజయం ద్వారా రాడికల్ లెఫ్ట్ కూటమి (సిరిజా) కు నాయకత్వం వహించారు.

ఉత్తర అమెరికా

మార్చు
 
నోమ్ చోమ్స్కీ, ఒక అమెరికన్ స్వేచ్ఛావాద సోషలిస్ట్

లాటిన్ అమెరికా & కరేబియన్

మార్చు
 
పరాగ్వేకు చెందిన ఫెర్నాండో లుగో, బొలీవియాకు చెందిన ఎవో మోరల్స్, బ్రెజిల్‌కు చెందిన లూయిజ్ ఇనాసియో లూలా డా సిల్వా, ఈక్వెడార్‌కు చెందిన రాఫెల్ కొరియా, వెనిజులాకు చెందిన హ్యూగో చావెజ్ లాటిన్ అమెరికా కోసం ప్రపంచ సామాజిక ఫోరంలో

ఓషియానియా

మార్చు

సామాజిక, రాజకీయ సిద్ధాంతం

మార్చు
 
క్లాడ్ హెన్రీ డి రౌరోయ్, కామ్టే డి సెయింట్-సైమన్, ప్రారంభ ఫ్రెంచ్ సోషలిస్ట్

పెట్టుబడిదారీ విధానంపై విమర్శలు

మార్చు

మార్క్సిజం

మార్చు
 
కార్ల్ మార్క్స్ రచనలు మార్క్సిస్ట్ రాజకీయ సిద్ధాంతం, మార్క్సియన్ ఆర్థిక శాస్త్రం అభివృద్ధికి ఆధారాన్ని అందించాయి

రాష్ట్ర పాత్ర

మార్చు

ఆదర్శధామం వర్సెస్ సైంటిఫిక్

మార్చు

సంస్కరణ వర్సెస్ విప్లవం

మార్చు

ఎకనామిక్స్

మార్చు

ప్రణాళికాబద్ధమైన ఆర్థిక వ్యవస్థ

మార్చు

స్వీయ-నిర్వహణ ఆర్థిక వ్యవస్థ

మార్చు

రాష్ట్ర దర్శకత్వ ఆర్థిక వ్యవస్థ

మార్చు

మార్కెట్ సోషలిజం

మార్చు
 
పియరీ-జోసెఫ్ ప్రౌదాన్, పరస్పర వాదం యొక్క ప్రధాన సిద్ధాంతకర్త, ప్రభావవంతమైన ఫ్రెంచ్ సోషలిస్ట్ ఆలోచనాపరుడు

రాజకీయాలు

మార్చు
 
మే 12, 1912 న న్యూయార్క్ నగరంలోని యూనియన్ స్క్వేర్‌లో సోషలిస్టులు

అరాజకవాదం

మార్చు

ప్రజాస్వామ్య సోషలిజం

మార్చు

లెనినిజం & పూర్వజన్మలు

మార్చు

స్వేచ్ఛావాద సోషలిజం

మార్చు
 
స్వేచ్ఛావాది అనే పదాన్ని ఉపయోగించిన మొట్టమొదటి అరాజకవాద పత్రిక లె లిబర్టైర్, జర్నల్ డు మౌవ్మెంట్ సోషల్, న్యూయార్క్ నగరంలో 1858 - 1861 మధ్య ఫ్రెంచ్ స్వేచ్ఛావాద కమ్యూనిస్ట్ జోసెఫ్ డెజాక్చే ప్రచురించబడింది, తనను తాను స్వేచ్ఛావాదిగా అభివర్ణించిన మొదటి వ్యక్తి [7]

మత సోషలిజం

మార్చు

సామాజిక ప్రజాస్వామ్యం, ఉదారవాద సోషలిజం

మార్చు
 
ఎడ్వర్డ్ బెర్న్‌స్టెయిన్

సామాజిక ఉద్యమాలు

మార్చు
 
సోషలిస్ట్ ఫెమినిస్ట్ క్లారా జెట్కిన్, రోసా లక్సెంబర్గ్ 1910 లో
 
ఎడ్వర్డ్ కార్పెంటర్, తత్వవేత్త, కార్యకర్త, ఫాబియన్ సొసైటీ, లేబర్ పార్టీ యొక్క పునాదితో పాటు ప్రారంభ LGBTI పాశ్చాత్య ఉద్యమాలలో కీలకపాత్ర పోషించారు.

సిండికలిజం

మార్చు

విమర్శ

మార్చు

సోషలిజం దాని ఆర్ధిక సంస్థ యొక్క నమూనాల పరంగా రాజకీయ,సామాజిక చిక్కుల పరంగా దాని విమర్శించబడింది. ఇతర విమర్శలు సోషలిస్టు ఉద్యమం, పార్టీలు లేదా ఉన్న రాష్ట్రాలపై ఉన్నాయి . కొన్ని విమర్శలు సైద్ధాంతిక ప్రాతిపదికలను ( ఆర్థిక గణన సమస్య, సోషలిస్ట్ లెక్కింపు చర్చ వంటివి ) ఆక్రమించగా, మరికొన్ని సోషలిస్ట్ సమాజాలను స్థాపించడానికి చారిత్రక ప్రయత్నాలను పరిశీలించడం ద్వారా వారి విమర్శలకు మద్దతు ఇస్తాయి. సోషలిజం యొక్క అనేక రకాలు కారణంగా, చాలా విమర్శలు ఒక నిర్దిష్ట విధానంపై దృష్టి సారించాయి. ఒక విధానం యొక్క ప్రతిపాదకులు సాధారణంగా ఇతరులను విమర్శిస్తారు.

ఇది కూడ చూడు

మార్చు

బాహ్య లింకులు

మార్చు

మూలాలు

మార్చు
  1. 1.0 1.1 Busky, Donald F. (2000). Democratic Socialism: A Global Survey. Praeger. p. 2. ISBN 978-0-275-96886-1. Socialism may be defined as movements for social ownership and control of the economy. It is this idea that is the common element found in the many forms of socialism.
  2. Arnold, N. Scott (1998). The Philosophy and Economics of Market Socialism: A Critical Study. Oxford University Press. p. 8. "What else does a socialist economic system involve? Those who favor socialism generally speak of social ownership, social control, or socialization of the means of production as the distinctive positive feature of a socialist economic system."
  3. Rosser, Mariana V. and J Barkley Jr. (23 July 2003). Comparative Economics in a Transforming World Economy. MIT Press. p. 53. ISBN 978-0-262-18234-8. Socialism is an economic system characterised by state or collective ownership of the means of production, land, and capital.
  4. O'Hara, Phillip (2003). Encyclopedia of Political Economy, Volume 2. Routledge. p. 71. ISBN 978-0-415-24187-8. In order of increasing decentralisation (at least) three forms of socialised ownership can be distinguished: state-owned firms, employee-owned (or socially) owned firms, and citizen ownership of equity.
  5. Lamb & Docherty 2006, p. 1
  6. Andrew Vincent. Modern political ideologies. Wiley-Blackwell publishing. 2010. p. 83
  7. Joseph Déjacque, De l'être-humain mâle et femelle – Lettre à P.J. Proudhon par Joseph Déjacque (in French)
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=సోషలిజం&oldid=4287753" నుండి వెలికితీశారు