వికీపీడియా

ఎండోమెట్రియోసిస్

ఎండోమెట్రియోసిస్ స్త్రీలను తీవ్రతరంగా ప్రభావితం చేసే గర్భాశయ వ్యాధి.

ఎండోమెట్రియోసిస్ స్త్రీలను తీవ్రతరంగా ప్రభావితం చేసే గర్భాశయ వ్యాధి.

ఎండోమెట్రియాసిస్
ఎండోమెట్రియాసిస్ (లాప్రోస్కోపిక్)
Specialtyగైనకాలజీ
Symptomsకటి నొప్పి , వంధ్యత్వం
Usual onset20-40 సంవత్సరాలలో
Durationచాలాకాలం
Causesతెలియవు. అయితే అధిక స్థాయిలలో స్త్రీ హార్మోన్ ఈస్ట్రోజెన్ ఉండడం, ఇది రోగనిరోధక ప్రతిస్పందనను ప్రేరేపించడం ద్వారా నొప్పి లక్షణాలను తీవ్రతరం చేస్తుంది
Risk factorsకుటుంబ చరిత్ర, పర్యావరణ కారకాలు
Diagnostic methodలక్షణాలు, చిత్రాలు, బయాప్సీ
Differential diagnosisపెల్విక్ ఇన్ఫ్లమేటరీ డిసీజ్, ఇరిటబుల్ బవెల్ సిండ్రోమ్, ఇంటర్‌స్టీషియల్ సిస్టిటిస్, ఫైబ్రోమైయాల్జియా
Preventionనోటితో తీసుకునే గర్భనిరోధకాలు, మద్యం, కెఫీన్ మానివేయడం, వ్యాయామం
Treatmentస్టెరాయిడ్స్ కానీ నొప్పినివారణ మందులు (NSAID), శస్త్ర చికిత్స
Frequency10–15% of all women of reproductive age
Deaths≈100 (0.0 to 0.1 per 100,000, 2015

ఎండోమెట్రియోసిస్ అనేది స్త్రీ పునరుత్పత్తి వ్యవస్థకు సంబంధించిన వ్యాధి. ఇది మహిళల్లోను, కొంతవరకు క్షీరదాలలో సంభవిస్తుంది. ఎండోమెట్రియోసిస్ లో ఎండోమెట్రియం కణాలు, గర్భాశయం లోపలి భాగాన్ని కప్పి ఉంచే కణజాల పొర ఇంకా గర్భాశయం వెలుపల పెరుగుతాయి.[1][2] నెలసరి సమయం లో కొంతమంది మహిళలు భరించలేనంత నొప్పి తో బాధపడతారు. ఈ వ్యాధి కారణంగా సంతానలేమితో ఇబ్బంది పడతారు. గర్భాశయం లోపలి పొరను 'ఎండోమెట్రియం' అంటారు. నెలసరిలో ఈ పొర నుండే రక్తస్రావం అవుతుంది. అలాగే ఈ పొర వెలుపల కూడా ఒక కణజాలం ఉంటుంది. దీని నుంచి కూడా రక్తస్రావం జరగవచ్చు. అప్పుడు అక్కడ వాపు ఏర్పడి నొప్పి అనిపిస్తుంది. దీనిని ఎండోమెట్రియోసిస్ అంటారు. [3]

ప్రపంచవ్యాప్తంగా దాదాపు 11 మిలియన్ల మహిళలు ఎండోమెట్రియోసిస్ బారిన పడుతున్నారు.[4] మహిళా జనాభాలో 6 - 10% మందికి ఎండోమెట్రియోసిస్ ఉండవచ్చని అధ్యయనాలు అంచనా వేస్తున్నాయి.[5] ఇంకా ఈ వ్యాధి ఆగ్నేయాసియా, తూర్పు ఆసియా మహిళలలో ఎక్కువగా కనుగొన్నారు.[6] ఎండోమెట్రియోసిస్ సామాజిక, మానసిక ప్రభావాలను కలిగి ఉంటుంది.[7]

చరిత్ర మార్చు

మొదట 1860లో కార్ల్ వాన్ రోకిటాన్స్కీ ఎండోమెట్రియోసిస్ ను సూక్ష్మదర్శినిలో కనుగొన్నాడు, అయినప్పటికీ మొట్టమొదటి పూర్వీకులు దాదాపు 4,000 సంవత్సరాల క్రితం ప్రచురించబడిన భావనల నుండి ఉద్భవించి ఉండవచ్చు.[8] హిప్పోక్రేటిక్ కార్పస్ గర్భాశయ పూతల, సంశ్లేషణలు, వంధ్యత్వం వంటి ఎండోమెట్రియోసిస్ లక్షణాలు ఉన్న మహిళలకు జలగలు, జననేంద్రియ వైకల్యం, తలక్రిందులుగా వేలాడదీయడం, దెయ్యాలు అనే అనుమానం కారణంగా చంపడం వంటివి చేసేవారు . హిప్పోక్రేటిక్ వైద్యులు 2,500 సంవత్సరాల క్రితం దీర్ఘకాలిక కటి నొప్పిని నిజమైన సేంద్రీయ రుగ్మతగా గుర్తించి చికిత్స చేశారు, కానీ మధ్య యుగాలలో, కటి నొప్పి ఉన్న మహిళలు పిచ్చి, అనైతిక, నొప్పిని ఊహించడం లేదా తప్పుగా ప్రవర్తించడం అని నమ్మడానికి ఒక మార్పు వచ్చింది. దీర్ఘకాలిక కటి నొప్పి లక్షణాలు తరచుగావచ్చినప్పుడు పిచ్చి అని, స్త్రీ బలహీనత, శృంగారం లేదా ఉన్మాదానికి కారణమని చెప్పేవారు. మానసిక వ్యాధిగా భావించిన హిస్టీరియా చారిత్రకం గా చూస్తే , ఎండోమెట్రియోసిస్ అయి ఉండవచ్చు. ఇది 20, 21 వ శతాబ్దం అంతటా రోగుల నిజమైన నొప్పికి సరైన రోగ నిర్ధారణ, ఉదాసీనతలో ఆలస్యం దారితీసింది.[9]

సంకేతాలు, లక్షణాలు మార్చు

 
ఎండోమెట్రియోసిస్ చూపిస్తున్న రేఖాచిత్రం

సాధారణంగా అండాశయాలు, ఫెలోపియన్ గొట్టాలు, గర్భాశయం, అండాశయాల చుట్టూ ఉన్న కణజాలం (పెరిటోనియం) ప్రేగులు, మూత్రాశయం, డయాఫ్రంలు ప్రభావితమవుతాయి. శరీరంలోని ఇతర భాగాలలో కూడా సంభవించవచ్చు.[10] కటి నొప్పి (Pelvic pain), భారీ, బాధాకరమైన ఋతుస్రావం, ప్రేగు కదలికలు, మూత్రవిసర్జన, లైంగిక సంపర్కంలో నొప్పి, వంధ్యత్వం వంటివి ఈ వ్యాధి లక్షణాలు.[11] బాధితులలో దాదాపు సగం మందికి దీర్ఘకాలిక కటి నొప్పి ఉంటుంది, అయితే 70% మందికి ఋతుస్రావం సమయంలో నొప్పిఉంటుంది. ప్రభావితమైన వ్యక్తులలో సగం వరకు వంధ్యత్వానికి గురవుతారు. సుమారు 25% మందికి ఎటువంటి లక్షణాలు లేవు. వంధ్యత్వంతో కనిపించే వారిలో కూడా 85% మందికి నొప్పి ఉండదు. ఎందుకంటే సాధారణ గాయాలతో 50% మంది మహిళలు, సిస్టిక్ అండాశయ గాయాలతో 10% మంది మహిళలు, లోతైన ఎండోమెట్రియోసిస్ ఉన్న 5% మంది మహిళలకు నొప్పి ఉండదు.[12]

ప్రభావితమయే శరీర భాగాలు మార్చు

సాధారణంగా ఎండోమెట్రియోసిస్ ఈ క్రింది భాగాలలో కనపడుతుంది

డయాఫ్రాగ్మాటిక్ ఎండోమెట్రియోసిస్ లో అరుదుగా డయాఫ్రామ్ లేదా ఊపిరితిత్తులపై గాయాలు కనిపిస్తాయి. [13] పల్మనరీ ఎండోమెట్రియోసిస్, థొరాసిక్ ఎండోమెట్రోసిస్ లు కూడా సంభవిస్తుంటాయి.[14]

కటి నొప్పి మార్చు

ఎండోమెట్రియోసిస్ లో ప్రధానంగా కటి నొప్పి పునరావృతమవుతుంటుంది నొప్పి పొత్తి కడుపుకు రెండు వైపులా, వీపు, మల ప్రాంతంలో, కాళ్ళ క్రింద ఏర్పడే కొంచెం తిమ్మిరి నుంచి, కత్తిపోట్ల వంటి నొప్పి వరకు ఉంటుంది. [15] ఈ లక్షణాలు ఈ విధంగా ఉంటాయి.

  • డైస్మెనోరియా (64%) - బాధాకరమైనది, కొన్నిసార్లు ఋతుస్రావం సమయంలో తెరలుగా వచ్చే నొప్పిని నిలిపివేస్తుంది. నొప్పి కాలక్రమేణా మరింత ఎక్కువవుతుంది. పొత్తికడుపుకు సంబంధించి వెన్ను క్రింద నొప్పి
  • దీర్ఘకాలిక కటి నొప్పి-సాధారణంగా వెన్ను క్రిందభాగంలో నొప్పి, కడుపు నొప్పితో కలిసి ఉంటుంది
  • డైస్పరేనియా - లైంగిక సంపర్కం లో నొప్పి
  • డైసురియా - అత్యవసర మూత్ర విసర్జన, కొన్నిసార్లు బాధాకరంగా [16]
  • మిట్టెల్స్చెమెర్జ్-అండోద్గారం తో సంబంధం ఉన్న నొప్పి [17]
  • శారీరక కదలికలో నొప్పి - శ్వాస తీసుకున్నా భుజం వద్ద నొప్పి, వ్యాయామం, నిలబడి లేదా వాకింగ్ సమయంలో ఉంటుంది [16]
  • ఉబ్బరం, అలసట, డిప్రెషన్ [3]

నొప్పికి అనేక కారణాలు ఉన్నాయి. ఎండోమెట్రియోసిస్ గాయాలు హార్మోన్ల ఉద్దీపనకు ప్రతిస్పందిస్తాయి, ఋతుస్రావం సమయంలో "రక్తస్రావం" కావచ్చు. రోగనిరోధక వ్యవస్థ, ప్రసరణ వ్యవస్థ, శోషరస వ్యవస్థ ద్వారా వెంటనే ఈ స్రావం తొలగించబడకపోతే రక్తం స్థానికంగా పేరుకుపోయి ఇంకొంత వాపుకు దారితీయవచ్చు, [18]

సమస్యలు మార్చు

ఎండోమెట్రియోసిస్ కొన్ని రకాల క్యాన్సర్ల మధ్య సంబంధం ఉంది, ముఖ్యంగా కొన్ని రకాల అండాశయ క్యాన్సర్, నాన్-హడ్జ్కిన్స్ లింఫోమా మెదడు క్యాన్సర్. ఎండోమెట్రియోసిస్ కు ఎండోమెట్రియల్ క్యాన్సర్కు సంబంధం లేదు. అరుదుగా, ఎండోమెట్రియోసిస్ శరీరంలోని ఇతర భాగాలలో అంటే ఊపిరితిత్తులు లేదా ప్లూరాలో ఎండోమెట్రియం లాంటి కణజాలం కూడా ఏర్పడి థొరాసిక్ ఎండోమెట్రోసిస్ సంభవిస్తుంది. దీని వలన రక్తం, దగ్గు, ఊపిరితిత్తులు లేదా ప్లూరల్ ప్రదేశంలోకి రక్తస్రావం వంటివి ఉంటాయి.[19] సమీపంలోని పెద్దప్రేగులో ఎండోమెట్రియోసిస్ ఏర్పడితే అత్యవసర శస్త్రచికిత్సకు దారితీయవచ్చు.[20] ఎండోమెట్రియోసిస్ వలన అంతర్గత మచ్చలు, అంటిపెట్టుకునే, కటి తిత్తులు, అండాశయాల తిత్తులు, గాయపడిన తిత్తులు ఏర్పడతాయి. ఫలితంగా ప్రేగు, మూత్ర నాళ అవరోధం కూడా ఉండవచ్చు. అండాశయ ఎండోమెట్రియోసిస్ వలన చీము, చీలిక ఏర్పడి గర్భధారణ కష్టంగా ఉండవచ్చు.[21] థొరాసిక్ ఎండోమెట్రియోసిస్ కూడా ఋతు కాలం సమయంలో పునరావృతమవుతుంది,[22][14]

ఎండోమెట్రియోసిస్ వ్యాధి ఉన్న మహిళల్లో అండాశయ, రొమ్ము, థైరాయిడ్ క్యాన్సర్లను ఏర్పడడానికి లేనివారికంటే 1% ఎక్కువ అవకాశం ఉంటుంది.[23] ఎండోమెట్రియోసిస్ స్త్రీ పిండం లేదా నవజాత శిశువు ఆరోగ్యాన్ని కూడా ప్రభావితం చేస్తుంది,[24] ఎండోమెట్రియోసిస్ రోగులు అనుభవించే కటి నొప్పి నిరాశ ఆందోళన మొదలైన మానసిక రుగ్మతలను కలగ చేస్తుంది".[25] ఎండోమెట్రియోసిస్ వలన ఒత్తిడి ఏర్పడవచ్చు లేదా దానికి కారణం కావచ్చు.[26]

  • ఎండోమెట్రియోసిస్ కు ప్రధాన కారణం అధిక స్థాయిలలో స్త్రీ హార్మోన్ ఈస్ట్రోజెన్ ఉండడం.[27] ఇది రోగనిరోధక ప్రతిస్పందనను ప్రేరేపించడం ద్వారా ఈ నొప్పి లక్షణాలను తీవ్రం చేస్తుంది.[28]
  • ఎండోమెట్రియోసిస్ జన్యు, పర్యావరణ విషపదార్ధాలు వంటి పర్యావరణ కారకాలచే ప్రభావిత మవుతుంటుంది.
  • సహజంగా సంశ్లేషణ చేయబడిన ఈస్ట్రోజెన్ దీర్ఘకాలిక బహిర్గతం, రుతువిరతి చివరిలో లేదా ప్రారంభ రుతుక్రమం [29][30] ముల్లేరియన్ క్రమరాహిత్యాలలో ఋతు బహిర్గమనానికి ఆటంకం [31] వంటివి ఎండోమెట్రియోసిస్ తో సంబంధం ఉన్న కొన్ని అంశాలు.

రోగ నిర్ధారణ మార్చు

 
ఎండోమెట్రియోటిక్ గాయాల లాపరోస్కోపిక్ చిత్రం కుడివైపు సాక్రూటరిన్ లిగమెంట్

సాధారణంగా సంవత్సరకాలం వరకు ఎటువంటి వ్యాధి లక్షణాలు కనిపించవు. నొప్పిని బట్టి వ్యాధిని అంచనా వేస్తారు. కుటుంబ నేపధ్యం కూడా ఉపయోగపడుతుంది.[3] రోగనిర్ధారణ రోగి లక్షణాలు, వైద్య చిత్రాలు, ఎక్కువగా బయాప్సీ అనుసరించి ఉంటుంది.[10] కొన్ని ఇతర వ్యాధులలో అంటే కటి శోథ వ్యాధి (pelvic inflammatory disease), ఇరిటబుల్ బవెల్ సిండ్రోమ్ , ఇంటర్‌స్టీషియల్ సిస్టిటిస్, ఫైబ్రోమైయాల్జియా లలో కూడా ఈ లక్షణాలు కనపడుతాయి.[5] ఈ వ్యాధి గ్రస్తులు చాలా మంది వారి లక్షణాలు సరిగ్గా నివేదించరు అని అభిప్రాయం.[32] [33]

ఎండోమెట్రియోసిస్ మొదటగా ట్రాన్స్ వజైనల్ అల్ట్రాసౌండ్ (టీవీయూఎస్) పరీక్ష చేయడం వల్ల ప్రయోజనం ఉంది.[34] అయితే ఖచ్చితమైన రోగనిర్ధారణ అనేది కటి ప్రాంతం పరీక్ష పై ఉంటుంది. ఎండోమెట్రియోసిస్ అత్యంత సాధారణ ప్రదేశాలు అండాశయాలు, తరువాత డగ్లస్ సంచి, విస్తృత స్నాయువుల పృష్ఠ ఆకులు, సాక్రూటరిన్ స్నాయువులు ఉంటాయి. లోతైన చొరబాటు ఎండోమెట్రియోసిస్ విషయానికొస్తే, TVUS, TRUS, MRI లు అధిక సున్నితత్వం తో రోగ నిర్ధారణకు ఎంపిక చేసే పద్ధతులు.[35]

 
67 x 40 మిమీ ఎండోమెట్రియోమా చూపించే ట్రాన్స్వాజినల్ అల్ట్రాసోనోగ్రఫీ

వ్యాధి దశలు

కణజాల (హిస్టోలాజికల్ ) అధ్యయనాల ఫలితాలననుసరించి ఇది అండాశయాలపై లోతైన, మందపాటి గాయాలు, అండాశయాలు లేదా ఫెలోపియన్ గొట్టాలపై దట్టంగా పేరుకున్న గాయాలు వంటివి. అమెరికన్ సొసైటీ ఆఫ్ రిప్రొడక్టివ్ మెడిసిన్ (ASRM) 1996 స్కేల్ ద్వారా ఎండోమెట్రియోసిస్ ను నాలుగు దశలుగా చూడవచ్చు.[36]

  • మొదటి దశ - ఉపరితల గాయాలు.
  • రెండవ దశ - అదనంగా, కుల్-డి-సాక్ కొన్ని లోతైన గాయాలు ఉంటాయి.
  • 3వ దశ - అండాశయంపై ఎండోమెట్రియోమాస్ మరిన్ని సంశ్లేషణలు ఉంటాయి.
  • 4వ దశలో పెద్ద ఎండోమెట్రియోమాస్, విస్తృతమైన సంశ్లేషణలు, గర్భాశయం దాటి కనపడుతాయి. పెద్ద అండాశయ తిత్తులు సాధారణంగా కనపడుతాయి.

కణజాల పరీక్షలలో రోగ నిర్ధారణ కోసం, క్రింది మూడు ప్రమాణాలలో కనీసం రెండు ఉండాలి [37]

  • ఎండోమెట్రియల్ రకం స్ట్రోమా
  • గ్రంథులతో ఎండోమెట్రియల్ ఎపిథీలియం
  • దీర్ఘకాలిక రక్తస్రావం,
  •  
    పొత్తికడుపు ఎండోమెట్రియాసిస్
  •  
    ఒవేరియన్ స్ట్రోమా
  •  
    ఎండోమెట్రియల్ గ్రంధులు, స్ట్రోమా

వ్యాధి నిర్వహణ మార్చు

ఎండోమెట్రియోసిస్ సమస్యకు నివారణ లేనప్పటికీ, రెండు మార్గాలు సూచిస్తారు. నొప్పి నివారణ, ఎండోమెట్రోసిస్ కారణంగా ఏర్పడిన వంధ్యత్వ చికిత్స.[38] నొప్పి కి ఉపశమనాన్ని అందించడం, ఎండోమెట్రియోసిస్ ప్రక్రియ పురోగతిని పరిమితం చేయడం, అవసరమైన చోట సంతానోత్పత్తిని పునరుద్ధరించడం లేదా సంరక్షించడం దీని లక్ష్యం. రోగి చిన్న వయస్సులో ఉంటే, శస్త్రచికిత్స ద్వారా ఎండోమెట్రియోటిక్ కణజాలాన్ని తొలస్తారు. సాధారణ కణజాలాన్ని, అండాశయాలను సంరక్షించుతారు.[39]ఇదివరలో గర్భం ధరించాలనుకోని వ్యక్తులలో లేదా గర్భాశయమే ప్రభావితమైతే, గర్భాశయం తొలగింపు ఎండోమెట్రియోసిస్ కు నివారణగా భావిస్తారు. అయితే, ఎండోమెట్రియోసిస్ ను కూడా తొలగిస్తారు.

శస్త్రచికిత్సను లాపరోస్కోపిక్ (కీహోల్ శస్త్రచికిత్స కాకుండా) చేయాలని నిపుణులు సిఫార్సు చేస్తున్నారు. ఇంకా నోటి ద్వారా తీసుకునే గర్భనిరోధకాల వాడకం తగ్గించడం, అలాగే సాధారణ వ్యాయామం, మద్యం, కెఫిన్లను మానివేయడం వంటివి సూచిస్తారు.[10]

ఈ సమస్య మహిళల జీవనశైలిని ప్రభావితం చేస్తుంది. విద్యార్థినుల చదువు, ఉద్యోగినుల వృత్తిని దెబ్బతీస్తుంది. గృహిణులకు కుటుంబ నిర్వహణ కష్టతరమవుతుంది. కుటుంబ ఘర్షణలకు, డిప్రెషన్ కు దారి తీయవచ్చు. ఈ వ్యాధిగ్రస్తులకు గైనకాలజిస్ట్, కొలెరెక్టల్ సర్జన్, యూరాలజిస్ట్ ల బృందం సమన్వయంతో చికిత్స చేస్తారు. అవగాహన కొరవడి, చికిత్స ఆలస్యమైతే అండాశయ ట్యూమర్ కు దారితీయవచ్చు. కాబట్టి వ్యాధిని తొలిదశలో వైద్యం చేయించుకోవడం సరిఅయిన మార్గం. [3]

ఇది కూడా చూడండి మార్చు

అధిక ఋతుస్రావం

సూచనలు మార్చు

  1. ↑ "Endometriosis: Overview". nichd.nih.gov. Archived from the original on 18 May 2017. Retrieved 20 May 2017.
  2. ↑ "Endometriosis: Condition Information". nichd.nih.gov. Archived from the original on 30 April 2017. Retrieved 20 May 2017.
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 బింద్రా, నిమి (20 February 2024). "నొప్పి...నొప్పి ఎండోమెట్రియాసిస్ కావచ్చు". నమస్తే తెలంగాణా.
  4. ↑ (October 2016). "Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015".
  5. ↑ 5.0 5.1 (August 2010). "Endometriosis and infertility".
  6. ↑ (1 November 2023). "Endometriosis as a highly relevant yet neglected gynecologic condition in Asian women". "Compared with Caucasian women, Asian women are more likely to be diagnosed with endometriosis (odds ratio (OR) 1.63, 95% CI 1.03–2.58) (14). Filipinos, Indians, Japanese, and Koreans are among the top Asian ethnicities who are more likely to have endometriosis than Caucasian women (17)."
  7. ↑ Bulletti C, Coccia ME, Battistoni S, Borini A (August 2010). "Endometriosis and infertility". Journal of Assisted Reproduction and Genetics. 27 (8): 441–7. doi:10.1007/s10815-010-9436-1. PMC 2941592. PMID 20574791.
  8. ↑ Batt RE (2011). A history of endometriosis. London: Springer. pp. 13–38. doi:10.1007/978-0-85729-585-9. ISBN 978-0-85729-585-9.
  9. ↑ Nezhat C, Nezhat F, Nezhat C (December 2012). "Endometriosis: ancient disease, ancient treatments". Fertility and Sterility. 98 (6 Suppl): S1-62. doi:10.1016/j.fertnstert.2012.08.001. PMID 23084567.
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 10.4 "Endometriosis". Office on Women's Health. 13 February 2017. Archived from the original on 13 May 2017. Retrieved 20 May 2017.
  11. ↑ "Endometriosis Is More Than Just 'Painful Periods'". Yale Medicine (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-12.
  12. ↑ (September 2021). "Endometriosis Can Cause Pain at a Distance".
  13. ↑ (February 2020). "Extrapelvic Endometriosis: A Systematic Review".
  14. ↑ 14.0 14.1 (September 2020). "Thoracic endometriosis presenting as a catamenial hemothorax with discordant video-assisted thoracoscopic surgery".
  15. ↑ Stratton P, Berkley KJ (2011). "Chronic pelvic pain and endometriosis: translational evidence of the relationship and implications". Human Reproduction Update. 17 (3): 327–46. doi:10.1093/humupd/dmq050. PMC 3072022. PMID 21106492.
  16. ↑ 16.0 16.1 "What are the symptoms of endometriosis?". National Institutes of Health. Retrieved 4 October 2018.
  17. ↑ (March 2014). "Endometriosis: an overview of Cochrane Reviews".
  18. ↑ [page needed]Murray MT, Pizzorno J (2012). The Encyclopedia of Natural Medicine (3rd ed.). New York, NY: Simon and Schuster.
  19. ↑ (March 2014). "Thoracic endometriosis syndrome: CT and MRI features".
  20. ↑ (November 2019). "Unusual case of acute large bowel obstruction: endometriosis mimicking sigmoid malignancy".
  21. ↑ (June 2010). "A retrospective analysis of ovarian endometriosis during pregnancy".
  22. ↑ (October 2014). "Catamenial pneumothorax".
  23. ↑ (February 2021). "Endometriosis and cancer: a systematic review and meta-analysis". Oxford University Press (OUP).
  24. ↑ (June 2017). "Endometriosis increases the risk of obstetrical and neonatal complications".
  25. ↑ (December 2012). "Health-related quality of life in women with endometriosis: a systematic review".
  26. ↑ (January 2020). "Is Stress a Cause or a Consequence of Endometriosis?".
  27. ↑ (2020-04-17). "Estrogen Receptors and Endometriosis". MDPI AG.
  28. ↑ (July 1987). "Is endometriosis an autoimmune disease?".
  29. ↑ (June 2010). "Early menstrual characteristics associated with subsequent diagnosis of endometriosis".
  30. ↑ (September 2012). "Is early age at menarche a risk factor for endometriosis? A systematic review and meta-analysis of case-control studies".
  31. ↑ (June 2010). "Clinical practice. Endometriosis".
  32. ↑ (1 November 2013). "The social and psychological impact of endometriosis on women's lives: a critical narrative review".
  33. ↑ (August 2011). "Impact of endometriosis on quality of life and work productivity: a multicenter study across ten countries".
  34. ↑ (August 2018). "Ultrasound diagnosis of endometriosis and adenomyosis: State of the art".
  35. ↑ (October 2020). "Comparison of physical examination, ultrasound techniques and magnetic resonance imaging for the diagnosis of deep infiltrating endometriosis: A systematic review and meta-analysis of diagnostic accuracy studies". Spandidos Publications.
  36. ↑ American Society For Reproductive (May 1997). "Revised American Society for Reproductive Medicine classification of endometriosis: 1996". Fertility and Sterility. 67 (5): 817–21. doi:10.1016/S0015-0282(97)81391-X. PMID 9130884.
  37. ↑ Aurelia Busca; Carlos Parra-Herran. "Ovary - nontumor - Nonneoplastic cysts / other - Endometriosis". Pathology Outlines. Topic Completed: 1 August 2017. Revised: 5 March 2020
  38. ↑ "What are the treatments for endometriosis". Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development. Archived from the original on 3 August 2013. Retrieved 20 August 2013.
  39. ↑ . "Diagnosis and treatment of endometriosis".
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=ఎండోమెట్రియోసిస్&oldid=4187799" నుండి వెలికితీశారు