కన్యక (పద్య కావ్యం)
కన్యక గురజాడ అప్పారావు రచించిన చిన్న పద్య కావ్యం. ఈ కథను తీసుకుని రాజులు వారు చూచిన సుందరులనెల్ల తమ కామానికి బలియిచ్చే క్రౌర్యాన్ని, వారికి సామాన్య వైశ్యులకూ వుండే అంతరువును బహు చాకచక్యంగా చిత్రించారు.
ఇతివృత్తం
మార్చు- తగటు బంగరు చీరె కట్టి
- కురుల పువ్వుల సరులు జుట్టి
- నుదుట కుంకుమ బొట్టు పెట్టి సొంపు పెంపారన్;
- తొగరు కాంతులు కనులు పరపగ
- మించు తళుకులు నగలు నెరపగ
- నడక లంచకు నడలు కరపగ కన్నె పతెంచెన్ రాజవీథిని.
ఒక అందమైన పడుచు ప్రాయపు వైశ్య కన్యక దేవాలయానికి పూజ కోసం వెళుతుంది.
- "పట్టవలెరా దీని బలిమిని
- కొట్టవలెరా మరుని రాజ్యం
- కట్టవలెరా గండపెండెం రసిక మండలిలో."
- నాల నడమను నట్టి వీథిని
- దుష్ట మంత్రులు తాను పెండెం
- గట్టి కన్నెను చుట్టి నరపతి పట్ట నుంకించెన్.
ఆ దేశపు రాజు ఆమె మీద కన్నువేశాడు. నడివీధిని దుష్టమంత్రుల సహాయంతో ఆమెను పట్టుకోదలచాడు.
- "ముట్టబోకుడు, దేవకార్యం
- తీర్చి వచ్చెద, నీవు పట్టం
- యేలు రాజువు, సెట్టి కూతర నెటకు పోనేర్తున్."
కాని కన్యక నన్ను ముట్టుకోవద్దు, దైవకార్యం తరువాత రాచకార్యం అన్నారు కదా, నేను ఎక్కడకి దాటిపోనని పలికింది.
- "పట్టమేలే రాజ ! బలిమిని
- పట్టవలెనా ? నీదు సొమ్మే
- కాద కన్నియ ? నీవు కోరుట కన్న మరి కలదా విశ్యజాతికి వన్నె ?"
- "యింటి దైవం వీరభద్రుడి
- దేవళానికి పోయి యిప్పుడె
- పళ్లెరం సాగించి వత్తును, పైని తమ చిత్తం !"
తరువాత వైశ్యులు రాజుతో "మీరు బలిమిని పట్టాలనుకుంటున్నారా లేకుంటే ఆమె మీది కాదా? ఇప్పుడు దేవాలయానికి వీరభద్ర పళ్ళెరం పట్టబోతున్నాం, తరువాత ధర్మసమ్మతమైతే వివాహమాడుదురు" అన్నారు.
- "మంచిదే, మరి నడువు, మేమును
- తోడ వత్తుము, దేవళంలో
- అగ్ని సాక్షిగ కన్యకను మే మందుకొన గలము."
"మేమూ దేవాలయానికొస్తాం, అక్కడ వివాహమాడతాం" అన్నాడు రాజు. అట్లే వెళ్ళారు.
- అన్నలారా తండ్రులారా
- ఆలకించం డొక్క విన్నప
- మాలు బిడ్డల కాసు కొనుటకు ఆశలే దొక్కొ కులము లోపల ?
- కలగవా యిక్కట్లు ? మేల్కొని,
- బుద్ధి బలమును బాహు బలమును
- పెంచి, దైవము నందు భారం వుంచి, రాజులలో
- "రాజులై మను డయ్య !" ఇట్లని
- కన్య నరపతి కప్పుడెదురై
- నాలు గడుడులు నడిచి ముందుకు పలికె నీ రీతిన్.
వైవాహికాగ్ని యెదుట భక్తిభావభరితమైన కన్యక తమ కులము సాములకు కాసువీసముతో తృప్తిబొందక బాహుబలమును, బుద్ధిబలమును సంపాదించి మీ యాలుబిడ్డలను కాపాడుకోండని ఉపదేశించింది.
- "పట్టమేలే రాజువైతే
- పట్టు నన్నిపు" డనుచు కన్యక
- చుట్టి ముట్టిన మంట లోనికి మట్టి తా జనియన్ !
రాజును చూసి పట్టుకోవడానికి సమర్థుడవైతే పట్టుకొమ్మని ఒక్కమాటున అగ్నిగుండాన దూకింది.
పూర్తి పాఠం
మార్చు- ఇక్కడ s:కన్యక పూర్తి పాఠం వికీసోర్సులో చూడండి.
మూలాలు
మార్చు- ముత్యాలసరముల విమర్శనము, వేములపల్లి సత్యనారాయణ చౌదరి, 150 వసంతాల వావిళ్ల వాజ్మయ వైజయంతి, పేజీలు: 422-28.
- గురజాడ రచనలు - కవితల సంపుటం, సంపాదకుడు: సెట్టి ఈశ్వరరావు, విశాలాంధ్ర పబ్లిషింగ్ హౌస్, హైదరాబాదు, 2005.