తామ్ర శిలా యుగం
ది చాల్‌కోలిథిక్ (ఇంగ్లీషు:ˌkælkəˈlɪθᵻk),[1] పేరుకు మూలం: లాంగ్-గ్రక్-గ్రే ఖల్కాస్, "రాగి", లాథోసు, "రాయి" [1] రాగి యుగం,[1] ఎనియోలిథికు [1] ఎనియోలిథికు [2] (లాటిన్ ఎనియస్ "రాగి" నుండి) అని కూడా పిలుస్తారు. కొంతమంది పురావస్తు పరిశోధకులు సాధారణంగా నవీనశిలాయుగంలో భాగంగా భావించినప్పటికీ మరికొంతమంది పరిశోధకులు దీనిని నవీనశిలా యుగం, కాంస్యయుగం మధ్య పరివర్తన కాలంగా నిర్వచించారు. తూర్పు ఐరోపా పురావస్తు శాస్త్రవేత్తలు తరచుగా "చాల్కోలిథికు" లేదా ఇతర ప్రత్యామ్నాయాలుగా "ఎనోలిథికు" అనే పదాన్ని ఉపయోగించడానికి ఇష్టపడతారు.
చాల్కోలిథికు కాలంలో లోహపు పని సాంకేతిక పరిజ్ఞానంలో రాగి ప్రధానంగా ఉంది. అందువల్ల రాగి ఏర్పడిన కాలం కాంస్యం (గట్టి, బలమైన లోహం) టిను జోడించడం కనుగొనబడటానికి ముందు కాలంగా భావించబడుతుంది. సెర్బియాలోని రుడ్నికు పర్వతం మీద ఉన్న బెలోవోడు పురావస్తు ప్రాంతం 7000 బిపి (క్రీ.పూ. 5000) నుండి రాగిని కరిగించే పురాతన సురక్షితమైన సాక్ష్యాలను కలిగి ఉంది.[3][4]
పురాతన నియరు ఈస్టులోని రాగియుగం క్రీస్తుపూర్వం 5 వ సహస్రాబ్ది చివరిలో ప్రారంభమైంది. ఇది ప్రారంభ కాంస్యయుగం ఆవిర్భావానికి ముందు ఒక సహస్రాబ్ది వరకు కొనసాగింది. క్రీ.పూ. 5 వ శతాబ్దం చివరి నుండి క్రీ.పూ. 3 వ సహస్రాబ్ది మధ్య ఐరోపా రాగి యుగం నుండి ఐరోపా కాంస్యయుగం పరివర్తన జరిగింది.
పేరు వెనుక చరిత్ర
మార్చుతామ్రశిలా యుగానికి ఉన్న బహుళ గుర్తింపుల ఫలితంగా బహుళ పేర్లు ఉంటాయి. వాస్తవానికి కాంస్యయుగం అనే పదం రాగి లేదా కాంస్య సాధనాలు, ఆయుధాల తయారీకి అవసరమైన ప్రధానమైన కఠినమైన పదార్థం తయారుచేయబడిన కాలాన్ని సూచించడానికి ఉపయోగించబడుతోంది.
1881 లో " జాను ఎవాన్సు " పరిశోధన ఫలితాల ఆధారంగా రాగి వాడకం తరచుగా కాంస్య వాడకానికి ముందే ఉందని గుర్తించారు. పరివర్తన కాలంలో రాగియుగం, కాంస్య యుగం మధ్య తేడాను గుర్తించారు. ఆయన ప్రారంభ, మధ్య, చివరి కాంస్య యుగం, మూడు-యుగ వ్యవస్థలో పరివర్తన కాలాన్ని చేర్చలేదు. కానీ త్రైపాక్షిక వ్యవస్థ తరువాతి కాలం ప్రారంభంలో ఉంచాడు. అయినప్పటికీ ఆయన దానిని నాల్గవ స్థాయిలో ప్రదర్శించలేదు. కానీ సాంప్రదాయ త్రైపాక్షిక వ్యవస్థను నిలుపుకోవటానికి ఎంచుకున్నాడు.[ఆధారం చూపాలి]
1884 లో గేటానో చిరిసి బహుశా ఎవాన్సు నాయకత్వాన్ని అనుసరించి ఇటాలీభాషలో ఎనియో-లిటికా లేదా "కాంస్య-రాతి" పరివర్తనగా పేరు మార్చారు. ఈ పదానికి కంచు, రాయి రెండింటినీ ఉపయోగించిన కాలం అని అర్ధం కాదు. రాగి యుగంలో కాంస్య మినహాయింపుగా రాగి వాడకం ఉంది; అంతేకాక, కాంస్య యుగం, ఇనుప యుగం రెండింటిలోనూ రాయిని ఉపయోగించడం కొనసాగించారు. -లిటికా అనే భాగం రాతి యుగాన్ని పరివర్తన ప్రారంభమైన బిందువుగా పేర్కొంది. ఇది మరొక లిథికు యుగం కాదు.
తదనంతరం బ్రిటీషు పరిశోధకులు ఎవాంసు "రాగి యుగం" (చియెరిసి) సూచించడానికి ఎనియో-లిటికా పదానికి అనువాదంగా "ఎనోలిథికు" (లేదా ఎనియోలిథికు)అనే పదాన్ని ఉపయోగించారు. చాలా సంవత్సరాల తరువాత "నియోలిథికు" ఇ-నియోలిథికు నుండి "నియోలిథికు వెలుపల" పదానికి రాగి ఉత్పత్తి చేయబడని "ఎనోలిథికు" అనిపించింది. ఇది రాగి యుగం ఖచ్చితమైన లక్షణం కాదు. 1900 లో చాలా మంది పరిశోధకులు విభజనలో పొరపాటును నివారించడానికి ఎనియోలిథికుకు ప్రత్యామ్నాయంగా చాల్కోలిథికును ఉపయోగించడం ప్రారంభించారు. అప్పుడే ఇటాలీభాష తెలియని వారిలో అపార్థం మొదలైంది. చాల్కోలిథికు ఒక కొత్త-లిథికు యుగంగా చూడబడింది. ఇది రాతియుగంలో ఒక భాగం. దీనిలో రాగి ఉపయోగించబడింది అనడం విరుద్ధంగా కనిపిస్తుంది. ఈ రోజు రాగి యుగం "ఎవాన్సు అసలు నిర్వచనాన్ని" అర్ధం చేసుకోవడానికి రాగి యుగం, ఎనోలిథికు, చాల్కోలిథికు పర్యాయపదంగా ఉపయోగించబడతాయి.[ఆధారం చూపాలి] పురావస్తు సాహిత్యం సాధారణంగా "చాల్కోలిథికు" వాడకాన్ని నివారిస్తుంది. ("రాగి యుగం" అనే పదం ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది) మధ్యప్రాచ్య పురావస్తు శాస్త్రవేత్తలు దీనిని క్రమం తప్పకుండా ఉపయోగిస్తారు. సాధారణంగా బ్రిటీషు చరిత్రకారులు "చాల్కోలిథికు" పదాన్ని ఉపయోగించరు. వారు బ్రిటిషుకు ఇది వర్తిస్తుందో లేదో అంగీకరించరు.[5]
నియరు ఈస్టు
మార్చు
లోహశాస్త్రం ఆవిర్భావం మొదట "ఫర్టిల్ క్రిసెంటు" లో సంభవించి ఉండవచ్చు. ఇరాకులోని యారిం తెపె నియోలిథికు స్థావరంలో మొట్టమొదటి సారిగా సీసం ఉపయోగించినట్లు నమోదు చేయబడింది.
"పురాతన నియరు ఈస్టులో మొట్టమొదటి సీసం (పిబి) కనుగొనబడింది. ఉత్తర ఇరాకులోని యారిం తెపె మోసులుకు సమీపంలో క్రీ.పూ. 6 వ మిలీనియం నాటి గాజు, స్వల్పంగా కొన్ని రోజుల తరువాత మోసుల్ వద్ద శంఖాకార సీసం ముక్క కనుగొనబడింది.[6] స్థానికంగా సీసం ఉపయోగం చాలా అరుదుగా ఉన్నాయి. ఇటువంటి కళాఖండాలు రాగి కరిగించడానికి ముందే సీసం కరిగించడం ప్రారంభమైందన్న అభిప్రాయాన్ని బలపరుస్తున్నాయి."[7][8]
అదే సమయంలో ఈ ప్రాంతంలో రాగి కరిగించడం కూడా (క్రీ.పూ. 6000 తరువాత) నమోదు చేయబడింది. అయినప్పటికీ రాగి కరిగే ముందు సీసం వాడకం ఉన్నట్లు అనిపిస్తుంది. టెలు మాగ్జాలియా వద్ద కూడా ప్రారంభ లోహశాస్త్రం నమోదు చేయబడింది. ఇక్కడ పూర్తిగా కుండలు లేవు కనుక ఇవి చాలా పురాతనమైనవని భావిస్తున్నారు.
ఇరానులోని టెహ్రాను మైదానంలోని ప్రాంతాల నుండి రాతి ఉపకరణాల విశ్లేషణ లిథికు క్రాఫ్టు నిపుణులు, ముడి పదార్థాల మీద రాగి పని సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని ప్రవేశపెట్టడం వలన సంభవించిన ప్రభావాలను వివరించింది. నవీనశిలాయుగం కాలంలో ప్రారంభమైన మార్పిడిలో ప్రత్యేకమైన ప్రాసెసింగు, ఉత్పత్తి అనుసంధాన కార్యక్రమాల మధ్య చాల్కోలిథికు (క్రీ.పూ. 4500–3500) కాలం ప్రారభం అయినట్లు భావిస్తున్నారు. స్థానిక పదార్థాల వాడకం ద్వారా ప్రధానంగా గృహ-ఆధారిత రాతి పనిముట్ల ఉత్పత్తి భర్తీ చేయబడింది.[9]
టిమ్నా లోయలో క్రీ.పూ 7000–5000లో రాగి తవ్వకాలకు ఆధారాలు ఉన్నాయి. మధ్యప్రాచ్యంలో నవీనశిలాయుగం నుండి చాల్కోలిథికుకు మారే ప్రక్రియ పురావస్తు పరిశోధనలు అధిక నాణ్యత కలిగిన ముడి పదార్థాల సేకరణ రాతి ఉపకరణాల వాడకం క్షీణించిన కాలంగా వర్గీకరించబడుతుంది. ఈ నాటకీయ మార్పు ఇరాన్లోని టెహ్రాను మైదానంతో సహా ఈ ప్రాంతం అంతటా కనిపిస్తుంది. ఇక్కడ ఆరు పురావస్తు ప్రదేశాల విశ్లేషణ భౌతిక నాణ్యతలో మాత్రమే కాకుండా లిథికు కళాఖండాల సౌందర్య వైవిధ్యంలో కూడా గుర్తించదగిన ధోరణిని నిర్ణయించింది. రాగి సాధనాల వాడకం అధికరించిన కారణంగా పురాతన కళాఖండాల ప్రత్యేకతకు నష్టం సంభవించింది.[10]
మూలాలు
మార్చు- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 The New Oxford Dictionary of English (1998) ISBN 0-19-861263-X, p. 301: "Chalcolithic /,kælkəl'lɪθɪk/ adjective Archaeology of, relating to, or denoting a period in the 4th and 3rd millennium BC, chiefly in the Near East and SE Europe, during which some weapons and tools were made of copper. This period was still largely Neolithic in character. Also called Eneolithic... Also called Copper Age - Origin early 20th cent.: from Greek khalkos 'copper' + lithos 'stone' + -ic".
- ↑ Aeneolothic was once fairly often spelled Æneolithic, but the habit of using a ligature in ae and oe words of Greek and Latin derivation (fœtid, etc.) largely died out by the mid-20th century.
- ↑ "Serbian site may have hosted first copper makers". UCL.ac.uk. UCL Institute of Archaeology. 23 September 2010. Archived from the original on 28 మార్చి 2017. Retrieved 22 April 2017.
- ↑ Bruce Bower (July 17, 2010). "Serbian site may have hosted first copper makers". ScienceNews. Archived from the original on 8 మే 2013. Retrieved 22 April 2017.
- ↑ Allen, Michael J.; et al., eds. (2012). Is There a British Chalcolithic?: People, Place and Polity in the later Third Millennium (summary). Oxbow. ISBN 9781842174968. Archived from the original on 2016-10-05. Retrieved 2019-10-13.
- ↑ Moorey 1994: 294
- ↑ Craddock 1995: 125
- ↑ Potts, Daniel T. (ed.). "Northern Mesopotamia". A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East. Vol. 1. John Wiley & Sons, 2012. p. 302. ISBN 978-1-4443-6077-6.
- ↑ Fazeli, H.; Donahue, R.E.; Coningham, R.A.E. (2002). "Stone Tool Production, Distribution and Use during the Late Neolithic and Chalcolithic on the Tehran Plain, Iran". Journal of Persian Studies. 40: 1–14. JSTOR 4300616.
- ↑ Fazeli, H.; Donahue, R.E; Coningham, R.A.E (2002). "Stone Tool Production, Distribution and use during the Late Neolithic and Chalcolithic on the Tehran Plain, Iran". Iran. 40: 1–14. doi:10.2307/4300616. JSTOR 4300616.