నైమా ఖాన్ ఉప్రేతి
నైమా ఖాన్ ఉప్రేతి (హిందీ: 1938 మే 25 - 2018 జూన్ 15) దూరదర్శన్ లో ఒక భారతీయ రంగస్థల నటి, గాయని , నిర్మాత. భారతీయ రంగస్థల సంగీతంలో మార్గదర్శకులలో ఒకరిగా పరిగణించబడే మోహన్ ఉప్రేతి భార్య కూడా ఆమె.
నైమా ఖాన్ ఉప్రేతి | |
|---|---|
 | |
| జననం | 1938 మే 25 అల్మోరా |
| మరణం | జూన్ 15, 2018 (వయస్సు 80) ఢిల్లీ |
| జాతీయత | ఇండియన్ |
| విద్యాసంస్థ | ఆగ్రా విశ్వవిద్యాలయం
నేషనల్ స్కూల్ ఆఫ్ డ్రామా ఫిల్మ్ అండ్ టెలివిజన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఇండియా |
| వృత్తి | గాయని, నటి, నిర్మాత |
| జీవిత భాగస్వామి | మోహన్ ఉప్రేతి |
నైమా ఖాన్ ఉప్రేతి కుమావూన్ లో ఒక ప్రసిద్ధ వ్యక్తి , ఆమె తన భర్త మోహన్ ఉప్రేతితో కలిసి ఉత్తరాఖండ్ జానపద సంగీతాన్ని పరిరక్షించడానికి , పునరుజ్జీవింపజేయడానికి ఆమె చేసిన కృషికి గుర్తుంచుకోబడుతుంది. ఆమె తన భర్తతో కలిసి ప్రసిద్ధ కుమావోని-భాషా పాట "బెడు పాకో బారో మాసా" పాడినందుకు ప్రసిద్ధి చెందింది. [1]ఆమె ఢిల్లీలోని పార్వతీయ కళా కేంద్రంలో సభ్యురాలిగా, తరువాత పాత కుమావోని గేయాలు, పాటలు , జానపద సంప్రదాయాలను పరిరక్షించడానికి చేసిన కృషికి ప్రసిద్ధి చెందింది. [2]దూరదర్శన్ లో ఉన్న సమయంలో, ఆమె శరద్ దత్ తో కలిసి దూరదర్శన్ మొదటి కలర్ టెలివిజన్ ప్రోగ్రామ్ నిర్మాణంలో పాల్గొంది.
జీవితచరిత్ర
మార్చుప్రారంభ జీవితం, విద్యాభ్యాసం
మార్చునైమా ఖాన్ ఉప్రేతి 1938 మే 25 న ఉత్తరాఖండ్ లోని అల్మోరాలో ఒక ముస్లిం తండ్రి , క్రైస్తవ తల్లికి జన్మించింది. ఆమె తన పాఠశాల విద్యను ఆడమ్స్ గర్ల్స్ స్కూల్ నుండి పొందింది, తరువాత అల్మోరాలోని రామ్సే ఇంటర్ కాలేజ్ పాఠశాల. 1958 లో ఆగ్రా విశ్వవిద్యాలయం నుండి ఆంగ్ల సాహిత్యం, రాజనీతి శాస్త్రం , ఆర్థికశాస్త్రంలో బ్యాచిలర్ ఆఫ్ ఆర్ట్స్ పొందారు. తరువాత, ఆమె 1969 లో నేషనల్ స్కూల్ ఆఫ్ డ్రామా నుండి నటనలో మూడు సంవత్సరాల డిప్లొమాతో పట్టభద్రురాలైంది, కొంతకాలం ఎన్ఎస్డి రిపర్టరీ కంపెనీలో కూడా పనిచేసింది. పూణేలోని ఫిల్మ్ అండ్ టెలివిజన్ ఇనిస్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఇండియా నుంచి డిప్లొమా కూడా పొందారు[3]
ఆ తర్వాత 1955లో యునైటెడ్ ఆర్టిస్ట్స్ ఆర్గనైజేషన్, లోక్ కళాకార్ సంఘ్ లో చేరిన తర్వాత ఇద్దరూ కలిసి ఎన్నో పాటలు పాడారు. ఆలిండియా రేడియో ద్వారా కూడా ఆయన వాయిస్ నచ్చింది. జానపద గాయకులుగా నైమా, మోహన్ జీల జోడీ ఆనాటి అత్యంత ప్రజాదరణ పొందిన జంట. ఆ తర్వాత ఢిల్లీ వచ్చాక నేషనల్ స్కూల్ ఆఫ్ డ్రామాలో అడ్మిషన్ తీసుకున్నారు. ఆ తర్వాత పలు కీలక పదవులు నిర్వహించారు.
కెరీర్
మార్చుఎన్.ఎస్.డి రిపర్టరీ కంపెనీ సభ్యురాలిగా, నైమా ఖాన్ ఉప్రేతి అనేక రంగస్థల నిర్మాణాలలో పాల్గొన్నారు , ఇబ్రహీం అల్కాజీ, సురేఖ సిక్రీ, ఉత్తర బావోకర్, ఎం.కె.రైనా వంటి నాటక రంగానికి చెందిన అనేక మంది ప్రముఖులతో కలిసి పనిచేశారు. ఆమె ఒథెల్లో, ది కాకేసియన్ చాక్ సర్కిల్, నాటక్ పోలంపూర్ కా, స్కందగుప్తుడు మొదలైన ఆనాటి అనేక నాటక నిర్మాణాలలో పనిచేసింది. ఆమె 1968 లో పార్వతీయ కళా కేంద్రం ప్రారంభమైనప్పటి నుండి దానితో సంబంధం కలిగి ఉంది , వారి నిర్మాణాలలో రాజుల మలుషాహి, అజువా బఫౌల్, రామి, రామ్లీలా, ఇంద్ర సభ మొదలైన వాటిలో పాల్గొంది. 1997 లో మోహన్ ఉప్రేతి మరణానంతరం, నైమా ఖాన్ ఉప్రేతి పార్వతి కళా కేంద్రానికి అధ్యక్షురాలిగా బాధ్యతలు స్వీకరించారు. ఆమె మోహన్ ఉప్రేతి పనిని ముందుకు తీసుకువెళ్ళింది , మేఘదూతం, రామి, గోరిధానా, అమీర్ ఖుస్రూ, అల్గోజా మొదలైన అనేక నాటక నిర్మాణాలను నిర్వహించింది[4]
ఆలిండియా రేడియో అనేక జానపద గీతాలు, రంగస్థల నిర్మాణాలు , రేడియో కార్యక్రమాలకు ఆమె తన గాత్రాన్ని అందించారు.
పదవీ విరమణ చేసే వరకు దూరదర్శన్ లో పనిచేసి కృషి దర్శన్, ఖజురహో డాన్స్ ఫెస్టివల్ కవరేజ్ వంటి పలు టెలివిజన్ నిర్మాణాలకు నిర్మాతగా వ్యవహరించారు. 2010లో నటసామ్రాట్ నాటక బృందం నుంచి లైఫ్ టైమ్ అచీవ్ మెంట్ అవార్డు వంటి ఎన్నో అవార్డులు అందుకున్నారు. [5]
ఆమె 2018 జూన్ 15 న తన 80వ యేట ఢిల్లీలో మరణించింది. [6]
కుటుంబం
మార్చునైమా ఖాన్ ఉప్రేతి మోహన్ ఉప్రేతిని వివాహం చేసుకున్నారు.
వారసత్వం
మార్చునైమా ఖాన్ ఉప్రేతి, మోహన్ ఉప్రేతి కలిసి ఉత్తరాఖండ్ కు చెందిన అనేక జానపద గీతాలను ఆలపించారు. "బేడు పకో బరో మాసా", "ఓ లాలీ హౌసియా" పాటలను కూడా హెచ్.ఎం.వి రికార్డ్ చేశారు.
నైమా ఖాన్ ఉప్రేతి అనే పుస్తకంలో ముస్లిం వివాహ గీతాల సంకలనాన్ని కూడా ప్రచురించారు - నాగమతి రస్మ్.[7]
నటరంగ్ ప్రతిష్ఠాన్ ఆర్కైవ్స్ కు కూడా ఆమె సహకారం అందించారు.[8]
మూలాలు
మార్చు- ↑ "NSD Genesis" (PDF). 18 July 2011. Archived from the original (PDF) on 18 July 2011.
- ↑ Joshi, Hemant Kumar (2017). Kala Yatra (First ed.). Almora, Uttarakhand: Mohan Upreti Lok Sanskriti, Kala Evam Vigyan Shodh Samiti. pp. 73–79.
- ↑ "THEATRE Parvatiya Kala Kendra presents "Rami" Musical play about Armymen's Wives of Uttaranchal at LTG - 24th & 25th October 08". Delhi Events. 25 October 2008. Retrieved 2 July 2018.
- ↑ "NATSAMRAT THEATRE GROUP". www.natsamrattheatre.com. Archived from the original on 6 ఏప్రిల్ 2020. Retrieved 2 July 2018.
- ↑ "नईमा खान उप्रेती श्रद्धाजंली ! ( 15 - 6-2018 दिवंगत ) स्मृति शेष !!". द अड्डा. 16 June 2018. Archived from the original on 6 ఏప్రిల్ 2020. Retrieved 17 ఫిబ్రవరి 2024.
- ↑ KUCKREJA, ARUN (1 September 2006). "Twins from the Himalayas". The Hindu (in Indian English). The Hindu.
- ↑ Khan Upreti, Naima (2007). Nagmati Rasm. Almora, Uttarakhand: Mohan Upreti Lok Sanskriti, Kala Evam Vigyan Shodh Samiti.
- ↑ "Natarang Pratishthan - Documentation". www.natarang.org. Retrieved 2 July 2018.