పిండి పదార్థాలు: కూర్పుల మధ్య తేడాలు
Content deleted Content added
Nrgullapalli (చర్చ | రచనలు) చిదిద్దుబాటు సారాంశం లేదు |
Nrgullapalli (చర్చ | రచనలు) చిదిద్దుబాటు సారాంశం లేదు |
||
పంక్తి 1:
[[దస్త్రం:Wheat products.jpg|thumb|[[తిండి గింజలు|తిండి గింజల]]తో తయారు చేసిన ఆహారపదార్ధాలలో సంక్లిష్ట పిండిపదార్ధాలు పుష్కలంగా లభిస్తాయి]]
[[Image:Lactose.svg|thumb|right|310px|లాక్టొస్ పాలలో దొరికే ఒక కార్బోహైడ్రేటు.దాని యొక్క ఫార్ములా C<sub>12</sub>H<sub>22</sub>O<sub>11</sub>.]]
పిండి పదార్థాలను [[ఆంగ్ల భాష|ఆంగ్లం]]<nowiki/>లో [[కార్బోహైడ్రేట్లు]] అంటారు. నిజానికి పిండి పదార్థం - అంటే starchy substance - ఒక రకం కర్బనోదకం. '''పిండి పదార్ధాలు''', [[చక్కెర]]లు, పిప్పి పదార్ధాలు, మొదలైనవన్నీ కర్బనోదకాలకి
కార్బోహైడ్రేట్లు రెండు కంటే ఎక్కువ హైడ్రాక్సీ సమూహాలు కలిగిన ఆల్డిహైడ్‌లు లేదా కీటోన్‌లు. వీటి సాధారణ ఫార్ములా C<sub>n</sub> (H<sub>2</sub>O) y. గ్లూకోజ్, ఫ్రక్టోజ్, సుక్రోజ్ (చక్కెర), లాక్టోజ్, సెల్యులోజ్, స్టార్చ్ (పిండి పదార్థం) కార్బోహైడ్రేట్లకు కొన్ని ఉదాహరణలు. వీటిని పిండి పదార్థాలు ([[బియ్యం]], పప్పు ధాన్యాలు, [[ఆలుగడ్డలు]], రొట్టె) లేదా చక్కెరలు ([[పటిక బెల్లం]], [[జామ్]], స్వీట్స్ లాంటివి) రూపంలో మనం [[ఆహారం]]<nowiki/>గా తీసుకుంటాం. [[పత్తి]], [[కలప]] వృక్షాల్లోని సెల్యులోజ్ వల్ల ఏర్పడుతున్నాయి.
== చరిత్ర ==
[[రసాయన శాస్త్రము|రసాయన శాస్త్రం]] ఇంకా శైశవ దశలో ఉన్న రోజులలో వాడుకలో ఉన్న గుణాత్మక (qualitative) విశ్లేషణ ఒక్కటే సరిపోదనీ, పదార్ధాల ధర్మాలని పరిమాణాత్మకంగా (quantitative) విశ్లేషించి చూడాలనీ ఆధునిక రసాయన శాస్త్రం ఉద్ఘాటించింది. ఈ రకం ఆలోచనకి ఆద్యుడు ఫ్రెంచి శాస్త్రవేత్త లావోయిజర్ (Levosier). ఈయన చూపిన మార్గాన్ని అనుసరించిన వ్యక్తి గే-లుసాక్‌ (Gay-Lussac) అనే మరొక ఫ్రెంచి శాస్త్రవేత్త. ఈయన పంచదార (సుక్రోజ్) నీ, పిండి (starch) నీ తీసుకుని వాటిని పరిమాణాత్మకంగా విశ్లేషించి చూసారు. ఆంటే [[చక్కెర|పంచదార]] లోనూ, పిండి లోనూ ఏయే రసాయన మూలకాలు ఏయే పాళ్ళల్లో ఉన్నాయో నిర్ధారించి చూడటం అన్నమాట. పంచదారకీ, పిండికీ బాహ్య లక్షణాలలో తేడాలు ఉన్నప్పటికీ వాటి రెండింటిలోనూ మూడే మూడు మూలకాలు దాదాపు ఒకే నిష్పత్తిలో ఉన్నాయని గే-లుసాక్‌ నిరూపించారు: 45 శాతం [[కర్బనం]] (carbon), 6 శాతం [[ఉదజని]] (hydrogen), 49 శాతం [[ఆమ్లజని]] (oxygen). అంటే ఒక పాలు ఉదజనికి సుమారు ఎనిమిది పాళ్ళు ఆమ్లజని ఉంది. నీటిలో కూడా ఈ [[మూలకము|మూలకాల]] నిష్పత్తి ఇంతే. అంటే పంచదార లోనూ, పిండి లోనూ [[కర్బనం]] (బొగ్గు) తో పాటు నీరు ఉందన్న మాట. లేదా పంచదార, పిండి పైకి తెల్లగా ఉన్నా, అవి నీరు పట్టిన బొగ్గు! లేదా, చెమర్చిన బొగ్గు. ఈ చెమర్చిన బొగ్గుని గ్రీకు భాషలో 'కార్బోహైడ్రేట్' అంటారు. అదే ఇంగ్లీషులోకి దిగుమతి అయింది. దీనిని కావలిస్తే తెలుగులో కర్బనోదకం (carbohydrate) అనొచ్చు.
కనుక కర్బనోదకాలలో [[కర్బనం]], [[ఉదజని]], [[ఆమ్లజని]] రకరకాల పాళ్ళల్లో, రకరకాల విన్యాసాలతో ఒప్పారుతూ ఉంటాయి. కర్బనోదకాలు ముఖ్యమైన పోషక పదార్ధాలు. ఇవి ఆంగిక రసాయనాల జాతికి చెందుతాయి. ఈ జాతికి చెందిన రసాయనాలకి పిండి పదార్ధాలు (starches), చక్కెరలు (sugars), కణోజు (cellulose) ఉదాహరణలు. వృక్షాలలో ఇవి [[కిరణజన్య సంయోగక్రియ]] (photosynthesis) ద్వారా తయారవుతాయి.
పంక్తి 12:
== నామకరణాలు ==
కర్బనోదకాల పేర్లన్నీ "-ఓజు" శబ్దంతో అంతం అవాలని ఒక అంతర్జాతీయ ఒప్పందం ఉంది. ఉదాహరణకి కర్బనోదకాలన్నిటిలోనూ అతి చిన్న బణువు గ్లూకోజు.
== cells lines ==
పంక్తి 23:
== వర్గీకరణ ==
రసాయనులు కర్బనోదకాలని [[నాలుగు]] ప్రధాన వర్గాలుగా విభజించారు. ఈ విధంగా మనకు తిండి, బట్ట, నివాసం అందించడంలో కార్బోహైడ్రేట్లు కీలక పాత్ర పోషిస్తున్నాయి. జీవ క్రియలన్నింటికీ కావలసిన
ఉదా: బ్లడ్‌షుగర్ అనేది మోనోశాకరైడ్ గ్లూకోజ్ (Glucose), మనం తినే చక్కెర డైశాకరైడ్ సుక్రోజ్ (Sucrose), పాలలోని చక్కెర డైశాకరైడ్ లాక్టోజ్ (Lactose).
పంక్తి 36:
; '''ఏక చక్కెరలు''' లేదా మోనోసేకరైడ్లు (monosaccharides) :
వీటిని సామాన్య [[చక్కెర]]లు అంటారు. ఉదాహరణ: [[గ్లూకోజు]], గేలక్టోజు, ఫ్రూక్టోజు. వీటిని జల విశ్లేషణ (hydrolysis) చేయలేము. ఏక చక్కెరలని ఇంకా చిరు వర్గాలుగా విడగొట్టవచ్చు. [[చక్కెర]] బణువులో ఉన్న [[కార్బన్]] అణువుల సంఖ్యనుబట్టి కాని, కార్బనిల్‌ గుంపు (group) ఉన్న స్థానాన్ని బట్టి గాని, బణువుయొక్క '''కరత్వం''' (handedness) కాని ఈ విభజన చేస్తారు. కార్బనిల్‌ గుంపు ఆల్డిహైడ్‌ (aldehyde) అయిన యెడల ఆ ఏక చక్కెరని ఆల్‌డోజు (aldose) అంటారు; కార్బనిల్‌ గుంపు కీటోన్‌ అయిన యెడల ఆ ఏక చక్కెరని కీటోజు (ketose) అంటారు. అదే పద్ధతిలో - ఏక చక్కెర అణువులో మూడు కర్బనపుటణువులు ఉంటే అది త్రయోజు (triose), నాలుగుంటే చతుర్ధోజు (tetrose), అయిదు ఉంటే పంచోజు (pentose), ఆరు ఉంటే షడోజు (hexose). ఈ పద్ధతిలో గ్లూకోజు ఆల్డోషడోజు (aldohexose) అవుతుంది (అంటే ఆరు కర్బనపు అణువులు ఉన్న ఆల్డిహైడ్‌), రైబోజు (ribose) ఆల్డోపంచోజు (aldopentose) అవుతుంది (అంటే, అయిదు కర్బనపు అణువులు ఉన్న ఆల్డిహైడ్‌), ఫ్రూక్టోజు (fructose) కీటోహెక్సోజు (ketohexose) అవుతుంది (అంటే ఆరు కర్బనపు అణువులు ఉన్న కీటోను). జీవ రసాయనికంగా పెంటోజు లు, హెక్సోజులు ప్రధానమైనవి. పెంటోజ్ లో రైబోజ్, హెక్సోజ్ లో [[గ్లూకోజ్]], ఫ్రూక్టోజులు చాలా ముఖ్యమైనవి.
; '''జంట చక్కెరలు''' లేదా డైసేకరైడ్లు (disaccharides) : ఉదాహరణ: [[సుక్రోజు]], [[లేక్టోజు]], [[మాల్టోజు]], వీటిని [[జల]] విశ్లేషణం చేసి రెండు ఏక చక్కెరలుగా విడగొట్టవచ్చు. జీవులలో జల విశ్లేషణం చేయడానికి ప్రత్యేకమైన [[ఎంజైము]]లు ఉంటాయి.
; '''స్వల్ప చక్కెరలు''' లేదా ఒలిగోసేకరైడ్లు (oligosaccharides) : మూడు నుండి తొమ్మిది వరకు ఏకసేకరైడులు కలిసి ఏర్పడిన చక్కెరలను స్వల్పచక్కెరలు అంటారు.
; '''బహు చక్కెరలు''' లేదా పోలిసేకరైడ్లు (polysaccharides) : అనేక (తొమ్మిది దాటి) ఏకసేకరైడులు కలిసి ఏర్పడిన చక్కెరలను బహుచక్కెరలు అంటారు. ఉదాహరణ: పిండి పదార్థం, కణోజు (లేదా సెల్యులోజు).
| |||