'''విజయనగర సామ్రాజ్యాని'''కి భారతదేశ చరిత్రలో విశేష స్థానమున్నది. భారతావని మొత్తం తురుష్కుల దండయాత్రలకు ఎరయై సనాతన [[ధర్మము]], [[సంస్కృతి]], వేషభాషలు, ఆచారములు కనుమరుగై పోవు స్థితిలో హిందూమత సంరక్షణకు నడుముగట్టి నాలుగు శతాబ్దములు నిర్విరామముగా స్వరక్షణకై పోరాటములు సల్పి చాలావరకు కృతకృత్యులయిన దేశాభిమానుల చరిత్ర [[విజయనగరం|విజయనగర]] ఇతిహాసము.
Theవిజయనగర '''Vijayanagara Empire'''సామ్రాజ్యాన్ని (also calledకర్ణాట '''Karnataసామ్రాజ్యం Empire'''అని,{{sfn|Stein|1989|p=1}} andపోర్చుగీసువారు theబిస్నెగర్ '''Kingdomరాజ్యం ofకూడా Bisnegar''' by the [[Portuguese India|Portuguese]]పిలుస్తారు). wasఇది basedదక్షిణ inభారతదేశంలోని theదక్కను [[Deccanపీఠభూమి Plateau]]ప్రాంతంలో region in [[South India]]ఉంది. It was established inదీనిని 1336 byలో [[Hariharaసంగమ I]]రాజవంశానికి andచెందిన hisమొదటి brotherహరిహర [[Bukkaరాయుడు, Rayaసోదరుడు I]]మొదటి ofబుక్క [[Sangamaరాయుడు Dynasty]]స్థాపించారు.<ref name="Book of Duarte Barbosa">By James Mansel Longworth page 204</ref><ref name="The madras journal of literature and science, year 1882">edited by J C morris page 261</ref><ref name="sen2">{{Cite book |last=Sen |first=Sailendra |title=A Textbook of Medieval Indian History |publisher=Primus Books |year=2013 |isbn=978-93-80607-34-4 |pages=103–106}}</ref> The13 empireవ roseశతాబ్దం toచివరి prominenceనాటికి asఇస్లామికు aదండయాత్రలను culminationనివారించడానికి ofదక్షిణాది attemptsశక్తుల byప్రయత్నాల theపరాకాష్టగా southernఈ powersసామ్రాజ్యం toప్రాముఖ్యతను ward off [[Islamic invasions of India|Islamic invasions]] by the end of the 13th centuryసంతరించుకుంది. It lasted untilఇది 1646,althoughవరకు itsకొనసాగినప్పటికీ power1565 declinedలో afterతళ్ళికోట aయుద్ధంలో majorదక్కను militaryసుల్తానేట్ల defeatసంయుక్త inసైన్యాలుతో theజరిగిన [[Battleపోరాటంలో ofఓటమి Talikota]] in 1565 by the combined armies ofతరువాత theదాని [[Deccanశక్తి sultanates]]క్షీణించింది. Theఈ empireసామ్రాజ్యం isదాని namedరాజధాని afterవిజయనగరం itsపేరు capitalమీద cityఉంది. ofదీని [[Vijayanagara]],శిధిలాలు whoseప్రస్తుత ruinsహంపి surroundపరిసరాలలో presentఉన్నాయి. dayప్రస్తుత [[Hampi]],భారతదేశంలోని nowకర్ణాటకలో aహంపి [[Worldప్రపంచ Heritageవారసత్వ Site]]సంపదగా in [[Karnataka]], [[India]]గుర్తించబడుతుంది.<ref>{{cite web|title=Master Plan for Hampi Local Planning Area |url=http://www.bellary.nic.in/HMP/REPORT%20PDFs/CHAPTER-2.pdf |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130430075043/http://www.bellary.nic.in/HMP/REPORT%20PDFs/CHAPTER-2.pdf |archivedate=30 April 2013 }}</ref> Theడొమింగో writingsపేసు, ofఫెర్నావో medievalనూన్సు, Europeanనికోలో travelersడా suchకాంటి asవంటి [[Domingoమధ్యయుగ Paes]],ఐరోపా [[Fernãoప్రయాణికుల Nunes]]రచనలు, andస్థానిక [[Niccolòభాషలలోని Daసాహిత్యం Conti]],దాని andచరిత్ర theగురించి literature in local languages provide crucial information aboutకీలకమైన itsసమాచారాన్ని historyఅందిస్తాయి. Archaeologicalవిజయనగరం excavationsవద్ద atజరిపిన Vijayanagaraపురావస్తు haveత్రవ్వకాలలో revealedసామ్రాజ్యం theశక్తి, empire's power andసంపద wealthవెల్లడయ్యాయి.
The empire's legacy includes many monuments spread over South India, the best known of which is the group at [[Hampi]]. Different temple building traditions in South and Central India came together in the [[Vijayanagara Architecture]] style. This synthesis inspired architectural innovation in [[Hindu temples]]' construction. Efficient administration and vigorous overseas trade brought new technologies such as water management systems for irrigation. The empire's patronage enabled fine arts and literature to reach new heights in [[Kannada language|Kannada]], [[Telugu language|Telugu]], [[Tamil language|Tamil]], and [[Sanskrit]], while [[Carnatic music]] evolved into its current form. The Vijayanagara Empire created an epoch in South Indian history that transcended regionalism by promoting [[Hinduism]] as a unifying factor.
