మాయా రావు
మాయా రావు (మే 2, 1928 - సెప్టెంబర్ 1, 2014) కథక్ నృత్యంలో భారతీయ శాస్త్రీయ నృత్యకారిణి, నృత్యదర్శకురాలు, విద్యావేత్త. కథక్ కొరియోగ్రఫీలో, ముఖ్యంగా నృత్య బ్యాలెట్లలో ఆమె మార్గదర్శక కృషికి ప్రసిద్ధి చెందింది,1987 లో బెంగళూరులోని మల్లేశ్వరంలో నాట్య ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ కథక్ అండ్ కొరియోగ్రఫీ (ఎన్ఐసిసి) అనే తన నృత్య పాఠశాలను ప్రారంభించినప్పుడు ఉత్తర భారత-నృత్య శైలి అయిన కథక్ను దక్షిణ భారతదేశానికి తీసుకువచ్చిన ఘనత ఆమెది.[1][2]ఆమె బెంగళూరుకు చెందిన ఎన్ఐసిసి, స్టెమ్ డాన్స్ కాంప్ని (ఆమె కుమార్తె మధు నటరాజ్ స్థాపించిన) కలయిక అయిన "నాట్య అండ్ స్టెమ్ డాన్స్ కాంప్ని" అనే తన నృత్య సంస్థకు వ్యవస్థాపక డైరెక్టర్ కూడా. [3][4] జైపూర్ ఘరానాకు చెందిన గురు సోహన్లాల్ వద్ద, తరువాత జైపూర్ ఘరానాకు చెందిన గురు సుందర్ ప్రసాద్ వద్ద ప్రారంభ శిక్షణ తరువాత, ఢిల్లీలోని నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ కథక్ డాన్స్లో లక్నో ఘరానాకు చెందిన గురు శంభు మహారాజ్ వద్ద శిక్షణ పొందింది.
మాయా రావు | |
|---|---|
| జననం | 1928 మే 2 మల్లేశ్వరం, బెంగుళూరు |
| మరణం | 2014 సెప్టెంబరు 1 (వయసు 86) బెంగుళూరు |
| వృత్తి | కథక్ గురువు, డ్యాన్సర్, కొరియోగ్రాఫర్ వ్యవస్థాపక నాట్య ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ కథక్ అండ్ కొరియోగ్రఫీ (ఎన్ఐసిసి, 1987) |
| క్రియాశీల సంవత్సరాలు | 1945– 2014 |
| Current group | నాట్య అండ్ స్టెమ్ డాన్స్ కంపెనీ |
| Dances | కథక్ |
1989లో సంగీత నాటక అకాడమీ, జాతీయ సంగీత, నృత్య, నాటక అకాడమీ ఇచ్చే సంగీత నాటక అకాడమీ అవార్డును అందుకున్నారు. రవీంద్రనాథ్ ఠాగూర్ 150వ జయంతిని పురస్కరించుకుని 2011లో అకాడమీ ఆమెకు సంగీత నాటక అకాడమీ ఠాగూర్ రత్నను ప్రదానం చేసింది.[5]
జీవితం తొలి దశలో
మార్చుఈమె బెంగుళూరులోని మల్లేశ్వరంలో సంప్రదాయ కొంకణి సారస్వత్ బ్రాహ్మణ కుటుంబంలో నగరంలోని ప్రసిద్ధ వాస్తుశిల్పి హట్టంగడి సంజీవరావు, సుభద్రా బాయి దంపతులకు జన్మించింది. ఆమెకు ముగ్గురు సోదరులు, ముగ్గురు సోదరీమణులు ఉన్నారు. చిన్న వయస్సులోనే ఆమె హిందుస్తానీ శాస్త్రీయ సంగీతాన్ని నేర్చుకుంది - రామారావు నుండి గాత్రం, వాయిద్య దిల్రుబా, బాలికలు నృత్యం నేర్చుకోని సనాతన కుటుంబానికి చెందినవారు, ఇది నిషిద్ధంగా పరిగణించబడింది. అయితే, 12 సంవత్సరాల వయస్సులో, ఆమె, ఆమె ఆర్కిటెక్ట్ తండ్రి బెంగళూరులోని బిఆర్వి టాకీస్ ఆడిటోరియంలో నృత్యకారిణి ఉదయ్ శంకర్ బృందం ప్రదర్శనను చూసిన తరువాత ఇది మారింది. ఈ ప్రదర్శనకు చలించిపోయిన తండ్రి తన కూతుళ్లు నృత్యం నేర్చుకోవాలని కోరుకున్నాడు.[6][7]
ఆమె గురువు పండిట్ రామారావు నాయక్, ఉస్తాద్ ఫయాజ్ ఖాన్ శిష్యురాలు, ఆగ్రా ఘరానా గాయకురాలు. బెంగళూరులోని బెన్సన్ టౌన్ లో సంగీత, నృత్య పాఠశాలను నడుపుతూ వివిధ నృత్య, సంగీత రీతులను బోధించారు. ఇక్కడ జైపూర్ ఘరానాకు చెందిన సోహన్ లాల్ కథక్ విభాగానికి ఇన్ చార్జిగా ఉండేవారు. త్వరలో, ఆమె చెల్లెళ్లు, ఉమ, చిత్ర, వరుసగా ఆరు సంవత్సరాలు, నాలుగు సంవత్సరాలు, గురు సోహన్లాల్ వద్ద కథక్ నేర్చుకోవడం ప్రారంభించారు, అయితే ఆమె పన్నెండేళ్ల వయస్సులో కథక్ కోసం చాలా పెద్దదిగా పరిగణించబడింది. చివరికి, ఆమె తండ్రి 1942 లో తన కథక్ శిక్షణను ప్రారంభించడానికి అనుమతించాడు, వృత్తిపరంగా లేదా వేదికపై ఎప్పుడూ నృత్యం చేయనని వాగ్దానం చేసింది. ఆ తర్వాత రెండేళ్ల పాటు అతడి నుంచి పాఠాలు నేర్చుకుంది. అయితే, 1944లో సారస్వత్ సమాజ్ కమ్యూనిటీ ప్రోగ్రాం కోసం టౌన్ హాల్ లో ఆమె మొదటి ప్రదర్శన ఇచ్చినప్పుడు, ఆమె తండ్రి అభ్యంతరం చెప్పలేదు.
కెరీర్
మార్చుకథక్ ను వెతుక్కుంటూ 1951లో జైపూర్ కు వెళ్లారు. తరువాత రెండు సంవత్సరాలు మహారాణి గాయత్రీ దేవి గర్ల్స్ పబ్లిక్ స్కూల్ లో ఆంగ్లం బోధించడం ప్రారంభించింది. తరువాత ఆమె శ్రీలంకకు వెళ్లి ప్రముఖ నృత్యకారిణి చిత్రసేన వద్ద కాండ్యన్ నృత్యాన్ని అభ్యసించింది. తరువాత, 1955 లో, ఆమె ప్రతిష్టాత్మక భారత ప్రభుత్వ స్కాలర్షిప్ను అందుకుంది, లక్నో ఘరానాకు చెందిన ప్రసిద్ధ గురువు శంభు మహారాజ్ వద్ద న్యూఢిల్లీలోని భారతీయ కళా కేంద్రంలో శిక్షణ పొందింది. ఆమె కేంద్రానికి మొదటి శిష్యురాలు, పండిట్ శంభు మహారాజ్ మొదటి గురువు. తన జీవితమంతా అతనితో కలిసి నృత్యం చేసిన ఏకైక విద్యార్థిని ఆమె. 1960 లో, ఆమె మాస్టర్స్ ఇన్ కొరియోగ్రఫీ చదవడానికి కొరియోగ్రఫీలో యుఎస్ఎస్ఆర్ కల్చరల్ స్కాలర్షిప్కు ఎంపికైంది. 1964 లో రష్యా నుండి తిరిగి వచ్చిన తరువాత, అప్పటి సంగీత నాటక అకాడమీ వైస్ చైర్ పర్సన్ కమలాదేవి చటోపాధ్యాయ సహాయంతో, భారతీయ నాట్య సంఘ్ ఆధ్వర్యంలో ఢిల్లీలో నాట్య ఇన్ స్టిట్యూట్ ఆఫ్ కొరియోగ్రఫీని ప్రారంభించారు. [8][9]
ఆ తరువాత, ఆమె చాలా సంవత్సరాలు ఢిల్లీలో ఉన్నారు, తరువాత ఆమె అప్పటి ముఖ్యమంత్రి రామకృష్ణ హెగ్డే ఆహ్వానం మేరకు ఎన్ఐసిసిని బెంగళూరుకు మార్చారు, ఇది 1987 జూలై 12 న ప్రారంభమైంది. అప్పటికే తన అభినయ అంగానికి ప్రసిద్ధి చెందిన ఆమె, వేంకటేశ్వర విలాసం, కథక్ త్రూ ది ఏజెస్, ఆర్ట్ అండ్ లైఫ్, సూర్దాస్, బర్ష మంగళ్, తరణ, రామాయణ దర్శనం, హొయసల వైభవ, ది విజన్ ఆఫ్ అమీర్ ఖుస్రావ్, తులసి కే రామ్,, ఉరుభంగ వంటి అనేక ప్రసిద్ధ నృత్య గీతాల నిర్మాణంతో పాటు, ప్రముఖ కన్నడ రచయిత కృష్ణదేవరాయ, విజయనగర వైభవ రచనలు.
అవార్డులు, సన్మానాలు
మార్చు- సంగీత నాటక అకాడమీ అవార్డు 1989
- సంగీత నాటక అకాడమీ ఠాగూర్ రత్న 2011
- శాంతల నాట్యశ్రీ పురస్కారం 1999
మూలాలు
మార్చు- ↑ Shoba Narayan (26 July 2014). "How Kathak breached the north-south divide". Mint. Retrieved 26 July 2014.
- ↑ Nataraj, Madhu (27 January 2012). "Taking it a step higher, again". The Hindu. Retrieved 26 July 2014.
- ↑ "About Kampni". stemdancekampni.in. Archived from the original on 1 July 2014. Retrieved 26 July 2014.
- ↑ "Where contemporary keeps step with classical". The Hindu. 28 June 2013. Retrieved 26 July 2014.
- ↑ "List of recipients of Tagore Akademi Puraskar" (PDF). Press Information Bureau, Government of India. Retrieved 2 August 2014.
- ↑ "Profiles: Kathak Guru Dr. Maya Rao turns 86 today!". narthaki. Retrieved 27 July 2014.
- ↑ GS Kumar (25 August 2014). "Maya Rao took forbidden dance to a new level". The Times of India. Retrieved 1 September 2014.
- ↑ Sunil Kothari (1989). Kathak, Indian Classical Dance Art. Abhinav Publications. p. 192. ISBN 978-81-7017-223-9.
- ↑ Caroline Bithell; Juniper Hill (24 May 2014). The Oxford Handbook of Music Revival. Oxford University Press. pp. 217–. ISBN 978-0-19-938492-1.