హుస్నా బాయి

హుస్నా జాన్ (హుస్నా బాయి) 19వ శతాబ్దం చివరలో, 20వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో బనారస్‌కు చెందిన తవైఫ్, తుమ్రీ గాయని. ఉత్తరప్రదేశ్లో ఖయాల్, థుమ్రీ, టప్పా గాయకి భాషలలో నిపుణురాలిగా ఆమెకు పేరుంది. 1900ల ప్రారంభంలో గాన సంప్రదాయాన్ని పునర్నిర్వచించడం, విప్లవాత్మకంగా మార్చడం, దేశభక్తి గీతాలను పాడటం, ఇతర గాయకులను అనుసరించడానికి ప్రేరేపించిన ఘనత ఆమెది. ఆమె ఠాకూర్ ప్రసాద్ మిశ్రా, ప్రసిద్ధ సారంగి వాద్యకారిణి పండిట్ శంభునాథ్ మిశ్రా వద్ద శిక్షణ పొందింది, ఆమె టప్పా గాయకి బెనారస్ కు చెందిన ప్రఖ్యాత ఛోటే రాందాస్ జీ బోధనలో ప్రావీణ్యం పొందింది.

కెరీర్

బాయి భర్తేందు హరిశ్చంద్రుని సమకాలికురాలు, ఆయనతో సంభాషించి, కవితా వ్యక్తీకరణపై ఆయన సలహాలు, అభిప్రాయాలు తీసుకున్నారు. ఆమె తుమ్రి, ఇతర ఉపజాతులు మధు తరంగ్ (శర్మ, 2012) గా ప్రచురించబడ్డాయి. హరిశ్చంద్రుడు ఆమెను గీత గోవింద్ ను జైదేవ్ చేత కంపోజ్ చేయించాడు. విద్యాబరి, బడీ మోతీ బాయి, తుమ్రీ, టప్పా కళలో ప్రావీణ్యం పొందిన ఆమెను అదే లీగ్ లో పరిగణించారు. కెరీర్లో ఉన్నత శిఖరాలకు ఎదిగిన బాయిని 'సర్కార్' లేదా అధిపతి అని పిలిచేవారు.

రాజకీయ ప్రమేయం

సహాయ నిరాకరణోద్యమం (1920-22) సమయంలో ఎం.కె.గాంధీ కాశీ (ఆధునిక వారణాసిలోని ఒక నిర్దిష్ట ప్రాంతం), నైనిటాల్ గుండా ప్రయాణించినప్పుడు, బాయి ఒక ఉద్యమాన్ని ఉత్తేజపరిచారు, దీనికి బదులుగా భజనలు, దేశభక్తి గీతాలు పాడటం ద్వారా మహిళా గాయకులను జీవనోపాధి పొందేలా ఒప్పించడంలో ఆమె ప్రభావం ఉంది. ఇది ఈ గాయకుల గౌరవాన్ని పెంచడం కూడా లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది, వారి పనిని తరచుగా సెక్స్ పనిని ఒక వృత్తిగా సమానం చేశారు. వీరిలో చాలా మంది గాయకులు తరువాత చరఖా ఉద్యమంలో చేరారు. అమ్రిస్టార్లోని సెక్స్ వర్కర్ల ఇళ్ల ముందు గాంధీ అనుచరులు బైఠాయించడం, ప్రజాభిప్రాయం తవాయిఫ్కు, ఆ వృత్తులకు వ్యతిరేకంగా మారడంతో సెక్స్ వర్క్పై అవగాహన ఏర్పడింది.జాతీయోద్యమానికి మద్దతు ఇవ్వడం, తవాయిఫ్ల జీవితాలను సంస్కరించడం అనే రెండు లక్ష్యాలతో బాయి 'తవాయిఫ్ సభ' (కాశీ వేశ్య సమాఖ్య)ను స్థాపించారు. సభ ప్రారంభోత్సవంలో బాయి అధ్యక్షోపన్యాసం వర్వధు వివేచన్ లో లభ్యమవుతుంది, (సాహిత్య సదన్, అమృత్ సర్, 1929) ఆమె ఒక జాతీయవాద కవితను చదివి వినిపించారు.

జోన్ ఆఫ్ ఆర్క్, చిత్తోర్‌గఢ్‌ మహిళల జీవితం నుండి నేర్చుకోవాలని, బంగారు ఆభరణాలకు బదులుగా ఇనుప సంకెళ్లను ధరించాలని, గౌరవప్రదమైన జీవితానికి దూరంగా ఉండాలని తోటి తవాయిఫ్ లకు బాయ్ ఉద్బోధించారు. తవాయిఫ్ లు తమ వృత్తిని పూర్తిగా మార్చుకోలేనందున, జాతీయ లేదా దేశభక్తి రచనలతో వారి గానం ప్రారంభించమని బాయి వారికి సలహా ఇచ్చారు. బెనారస్ కు చెందిన మరో ప్రసిద్ధ తవాయిఫ్ గాయని విద్యాధరి బాయి నుండి ఈ పాటలను సేకరించాలని ఆమె తవాయిఫ్ లకు సలహా ఇచ్చింది. తవాయిఫ్ లకు సామాజిక హోదా, గౌరవాన్ని సాధించే దిశగా ఇది ఒక ముందడుగుగా బాయి భావించారు. ఇతర తవాయిఫ్ లతో కలిసి ఆమె భారతీయేతర వస్తువుల బహిష్కరణలో పాల్గొని స్వదేశీ ఉద్యమాన్ని స్వీకరించారు.