అర్ధనారీశ్వరుడు
అర్ధనారీశ్వరుడు (సంస్కృతం: अर्धनारीश्वर), హిందూ దేవత శివుడు అతని భార్య పార్వతితో కలిపిన రూపం. అర్ధనారీశ్వరుడు సగం పురుషుడు, సగం స్త్రీగా వర్ణించబడ్డాడు, మధ్యలో సమానంగా విభజించబడింది. కుడి సగం సాధారణంగా పురుషుడు శివుడు, అతని సంప్రదాయ లక్షణాలను వివరిస్తుంది. తొలి అర్ధనారీశ్వర చిత్రాలు కుషానుల కాలం నాటివి, ఇది మొదటి శతాబ్దం CE నుండి ప్రారంభమవుతుంది. దీని ఐకానోగ్రఫీ గుప్త యుగంలో అభివృద్ధి చెందింది, పరిపూర్ణం చేయబడింది. పురాణాలు, వివిధ ఐకానోగ్రాఫిక్ గ్రంథాలు అర్ధనారీశ్వర పురాణం, ప్రతిమ గురించి వ్రాస్తాయి.[1]
| అర్ధనారీశ్వరుడు | |
|---|---|
 అర్ధనారీశ్వరుడు | |
| దేవనాగరి | अर्धनारीश्वर |
| సంస్కృత అనువాదం | Ardhanārīśvara |
| అనుబంధం | శివ పార్వతి మిశ్రమ రూపం |
| ఆయుధములు | త్రిశూల |
| వాహనం | నంది (ఎద్దు) |
పేర్లు
మార్చుఅర్ధనారీశ్వరుడు అనే పేరుకు అర్థం "సగం స్త్రీ అయిన భగవంతుడు." అర్ధనారీశ్వరుని అర్ధనారీ ("సగం పురుషుడు-స్త్రీ"), అర్ధనారీష ("సగం స్త్రీ అయిన ప్రభువు"), అర్ధనారీనతేశ్వర ("నృత్య ప్రభువు (సగం స్త్రీ ఎవరు), వంటి ఇతర పేర్లతో కూడా పిలుస్తారు. పరాంగద, నరనారి ("పురుషుడు-స్త్రీ"), అమ్మియప్పన్ (తమిళ పేరు "తల్లి-తండ్రి" అని అర్ధం), అర్ధయువతీశ్వర (అస్సాంలో, "ఒక యువతి లేదా అమ్మాయి సగం ఉన్న ప్రభువు").[2]
మూలాలు, ప్రారంభ చిత్రాలు
మార్చు
అర్ధనారీశ్వర భావన వేద సాహిత్యంలోని యమ-యామి, ఆదిమ సృష్టికర్త విశ్వరూప లేదా ప్రజాపతి, అగ్నిదేవుడు అగ్ని వేద వర్ణనలు "ఆవు కూడా అయిన ఎద్దు" నుండి ప్రేరణ పొంది ఉండవచ్చు. బృహదారణ్యక ఉపనిషత్ ఆత్మ ("సెల్ఫ్") ఆండ్రోజినస్ కాస్మిక్ మ్యాన్ పురుష రూపంలో, గ్రీకు హెర్మాఫ్రొడిటస్, ఫ్రిజియన్ అగ్డిస్టిస్ ఆండ్రోజినస్ పురాణాలు.[3]
సంకేతాల అద్యయనము
మార్చు
16వ శతాబ్దపు ఐకానోగ్రాఫిక్ రచన శిల్పరత్న, మత్స్య పురాణం, అంశుమద్భేదగామ, కామికాగమ, సుప్రేదాగమ, కరణాగమ వంటి ఆగమిక్ గ్రంథాలు - వాటిలో ఎక్కువ భాగం దక్షిణ భారత మూలానికి చెందినవి - అర్ధనారీశ్వర ప్రతిమను వివరిస్తాయి.[4]
మగ సగం
మార్చు
మగ సగం తన తలపై చంద్రవంకతో అలంకరించబడిన జటా-ముకుట (కుప్పగా ఉన్న, మాట్టెడ్ జుట్టుతో ఏర్పడిన శిరస్త్రాణం) ధరిస్తుంది. కొన్నిసార్లు జటా-ముకుట సర్పాలతో అలంకరించబడి ఉంటుంది, జుట్టు గుండా ప్రవహించే గంగా నది దేవత.
ఆడ సగం
మార్చుస్త్రీ సగం తలపై కరంద-ముకుట (బుట్ట ఆకారపు కిరీటం) లేదా బాగా దువ్విన ముడి జుట్టు లేదా రెండూ ఉన్నాయి. ఎడమ చెవిలో వాలికా-కుండల (ఒక రకమైన చెవిపోగులు) ధరిస్తారు. ఒక తిలకం లేదా బిందువు (ఒక గుండ్రని ఎర్రటి చుక్క) ఆమె నుదిటిని అలంకరించి, శివుని మూడవ కన్నుతో సరిపోతుంది. ఎడమ కన్ను బ్లాక్ ఐలైనర్‌తో పెయింట్ చేయబడింది.
భంగిమలు, వాహనం
మార్చు
అర్ధనారీశ్వరుని భంగిమ త్రిభంగంగా ఉండవచ్చు - మూడు భాగాలుగా వంగి ఉంటుంది. తల (ఎడమవైపుకు వంగి), మొండెం (కుడివైపు), కుడి కాలు లేదా స్థానముద్ర స్థానంలో (నేరుగా), కొన్నిసార్లు పద్మాసనంపై నిలబడి, దానిని పిలుస్తారు.
ఎనిమిది చేతుల రూపం
మార్చు
భువనేశ్వర్‌లోని పరశురామేశ్వర ఆలయంలో నృత్యం చేసే ఎనిమిది చేతుల అర్ధనారీశ్వరుడు ఉంది. పై మగ చేతులు వీణ, అక్షమాల (జపమాల) ని కలిగి ఉంటాయి, అయితే పై స్త్రీలు అద్దం, పుస్తకాన్ని పట్టుకుంటారు, మిగిలినవి విరిగిపోయాయి.
ఇతర వచన వివరణలు
మార్చు
నారదీయ పురాణం అర్ధనారీశ్వరుడు సగం నలుపు, సగం పసుపు, ఒక వైపు నగ్నంగా, మరొక వైపు దుస్తులు ధరించి, పుర్రెలు, స్త్రీ సగంపై వరుసగా కమలాల మాల ధరించి ఉంటాడని పేర్కొంది.
సింబాలిజం
మార్చు
అర్ధనారీశ్వరుడు పురుషుడు, స్త్రీ సూత్రాలు విడదీయరానివని సూచిస్తుంది. మిశ్రమ రూపం విశ్వంలోని వ్యతిరేకతల ఐక్యతను తెలియజేస్తుంది (కనియుంక్టియో ఒపోసిటోరం).[5]
ఆరాధన
మార్చు
అర్ధనారీశ్వర శివుని అత్యంత ప్రసిద్ధ ఐకానోగ్రాఫిక్ రూపాలలో ఒకటి. ఇది భారతదేశం, ఆగ్నేయాసియా అంతటా శివునికి అంకితం చేయబడిన అన్ని దేవాలయాలు, పుణ్యక్షేత్రాలలో ఎక్కువ లేదా తక్కువ కనిపిస్తుంది. [6]
మూలాలు
మార్చు- ↑ Monier Williams Sanskrit-English Dictionary (2008 revision)[permanent dead link]
- ↑ Gopal, Madan (1990). K.S. Gautam (ed.). India through the ages. Publication Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India. p. 69.
- ↑ Jordan, Michael (2004). Dictionary of gods and goddesses (2 ed.). Facts on File, Inc. p. 27. ISBN 0-8160-5923-3.
- ↑ Swami Parmeshwaranand p. 58
- ↑ Swami Parmeshwaranand pp. 55–6
- ↑ See image in Goldberg pp. 26–7
