అల్తాఫ్ హుసేన్ హాలి
మౌలానా అల్తాఫ్ హుసేన్ హాలి (1837-1914 డిసెంబరు 31) ఉర్దూ సాహితాకారుడు, కవి, రచయిత. అతను మిర్జా గాలిబ్ చివరి శిష్యుడు. అతను మౌలానా ఖాజా హాలీగా సుపరిచితుడు.[3] ముఖద్దమ-ఎ షేర్-ఒ-షాయిరి, ఉర్దూ సాహితీజగతులో ఒక గీటురాయి.
| అల్తాఫ్ హుసేన్ హాలి | |
|---|---|
 | |
| పుట్టిన తేదీ, స్థలం | అల్తాఫ్ హుసేన్ 1837 పానిపట్, నార్త్-వెస్ట్ ప్రావిన్సీ, బ్రిటిష్ ఇండియా [1] |
| మరణం | 1914 డిసెంబరు 31 (వయసు 77)[1] పానిపట్, బ్రిటిష్ ఇండియా |
| వృత్తి | రచయిత, Writer, జీవిత చరిత్ర రచయిత, కవి |
| గుర్తింపునిచ్చిన రచనలు | ముసద్దస-ఎ-హాలి యాద్గార్-ఇ-గాలిబ్ హయత్-ఇ-సాదీ 'హయత్-ఇ-జావేద్'[2] |
| చురుకుగా పనిచేసిన సంవత్సరాలు | 1860–1914 |
ప్రారంభ జీవితం
మార్చుఅతను పానిపట్‌లో 1837లో ఐజాద్ బక్ష్‌కు జన్మించాడు. అతను అబూ అయూబ్ అల్-అన్సారీ వారసుడు. అతని తల్లిదండ్రుల మరణం తరువాత అతని అన్నయ్య ఇమ్దాద్ హుస్సేన్[4] సంరక్షణలో పెరిగాడు. అతను పదిహేడేళ్ళ వయసులో తన బంధువు ఇస్లాం-ఉన్-నిసాను వివాహం చేసుకున్నాడు.[5] హలీ హఫీజ్ ముంతాజ్ హుస్సేన్ ఆధ్వర్యంలో ఖురాన్ ను, హాజీ ఇబ్రహీం హుస్సేన్ ఆధ్వర్యంలో అరబిక్‌ను, సయ్యద్ జాఫర్ అలీ ఆధ్వర్యంలో పెర్షియన్ భాషలను[5] అధ్యయనం చేశాడు. పదిహేడేళ్ళ వయసులో అతను హుమాన్ బక్ష్ కా మదర్సా అని పిలువబడే జామా మసీదు ఎదురుగా ఉన్న మదర్సాలో చదువుకోవడానికి ఢిల్లీ వెళ్ళాడు.[6]
వహాబిజం అనుచరుడైన సిద్దిక్ హసన్ ఖాన్ యొక్క మాండలికానికి మద్దతు ఇచ్చే అరబిక్ భాషలో హాలీ ఒక వ్యాసాన్ని రచించాడు. అతని గురువు మౌల్వి నవజీష్ అలీ హనాఫీ పాఠశాలకు చెందినవాడు. అతను వ్యాసాన్ని చూసినప్పుడు అతను దానిని చించివేసాడు.[6] ఈ సమయంలో హాలీ తఖల్లస్ "ఖాస్తా"ను దత్తత తీసుకున్నాడు. దీని అర్థం "అలసిపోయిన, బాధపడే, హృదయ విదారక".[6] అతను తన రచనలను కవి గాలిబ్‌కు చూపించాడు. గాలిబ్ అతనికి సలహా ఇచ్చాడు: "యువకుడా, నేను కవిత్వం రాయమని ఎవరికీ సలహా ఇవ్వను కాని నీకు నేను చెప్తున్నాను, నీవు కవిత్వం రాయకపోతే, నీ స్వభావానికి మీరు చాలా కఠినంగా ఉంటావు".[6]
1855 లో అతను తన మొదటి కుమారుడు జన్మించిన సమయంలో పానిపట్ తిరిగి వచ్చాడు. మరుసటి సంవత్సరంలో హిస్సార్‌లోని కలెక్టర్ కార్యాలయంలో ఉద్యోగం పొందాడు.[7]
రచనలు
మార్చుఅతను మహిళల పరిస్థితిపై రెండు కవితలు కంపోజ్ చేశాడు: మునాజాత్-ఎ-బేవా (వితంతువు యొక్క ప్రార్థన), చుప్ కి దాద్ (సైలెంట్‌కు నివాళి).[8] రచయిత్రి సయీదా సాయిదిన్ హమీద్ హాలీని "ఉర్దూ మొదటి స్త్రీవాద కవి" అని పిలిచింది.[8]
1863 లో అతను జహంగీరాబాద్‌కు చెందిన నవాబ్ ముస్తఫా ఖాన్ షెఫ్తా పిల్లలకు బోధకుడిగా నియమితుడయ్యాడు, ఈ పదవిని ఎనిమిది సంవత్సరాలు నిర్వహించాడు.[8] లాహోర్‌లో అతను 1871 నుండి 1874 వరకు ప్రభుత్వ పుస్తక డిపోలో ఉద్యోగం పొందాడు. అక్కడ అతని పని ఆంగ్ల పుస్తకాల ఉర్దూ అనువాదాలను సరిదిద్దడం. ఇది అతనికి విస్తృతమైన సాహిత్యంతో పరిచయం ఏర్పరిచింది. ఇది ఉర్దూ, ముకాద్దమా-ఎ-షైర్-ఓ-షైరిలో మొదటి సాహిత్య విమర్శ పుస్తకాన్ని వ్రాయడానికి దారితీసింది. ఇది అతను సేకరించిన కవితలను దివాన్ (1890) గా రచించాడు. తరువాత దాని స్వంతంగా (1893) ప్రచురించాడు. అన్నేమరీ షిమ్మెల్ హాలీని "ఉర్దూలో సాహిత్య సంప్రదాయం స్థాపకుడు" అని పిలిచాడు.[9] ఈ సమయానికి అతను తన తఖల్లస్‌ను "ఖాస్తా" నుండి "హాలీ"గా మార్చాడు. దీనికి "సమకాలీన" లేదా "ఆధునిక" అని అర్థం.[10]
లాహోర్‌లో హలీ ముషైరా యొక్క క్రొత్త రూపాన్ని చూశాడు. ఇక్కడ ఇష్టానుసారం కవిత్వం పఠించటానికి బదులుగా, కవులకు వ్రాయడానికి ఒక విషయం ఇవ్వబడింది. దీనిని ముహమ్మద్ హుస్సేన్ ఆజాద్, పబ్లిక్ ఎడ్యుకేషన్ డైరెక్టర్ డబ్ల్యూ. ఆర్. ఎం. హోల్రాయిడ్ ప్రారంభించారు. ఈ ప్రయోజనం కోసం హాలీ నాలుగు కవితలు సమకూర్చాడు: నిషాత్-ఎ-ఉమీద్ (డిలైట్ ఆఫ్ హోప్), మనజ్రా-ఎ-రహమ్-ఓ-ఇన్సాఫ్ (దయ, న్యాయం మధ్య సంభాషణ), బర్ఖా రూట్ (వర్షాకాలం), హుబ్-ఎ-వతన్ (దేశభక్తి ).[10]
1874 నుండి 1877 వరకు హాలీ ఢిల్లీలోని ఆంగ్లో అరబిక్ పాఠశాలలో బోధించాడు. అక్కడ సయ్యద్ అహ్మద్ ఖాన్‌తో పరిచయం ఏర్పడింది. సయ్యద్ అహ్మద్ ఖాన్ భారతదేశ ముస్లింల పరిస్థితిపై "మార్సియా-ఎ-అండాలస్ (డిర్జ్ ఆఫ్ స్పెయిన్) వంటివి రాయాలని" హాలీకి సలహా ఇచ్చాడు. హాలీ తన పురాణ కవిత ముసాదాస్ ఇ-మాడ్ ఓ-జాజర్ ఇ-ఇస్లాం ("ఇస్లాం యొక్క ఎబ్బ్ అండ్ టైడ్ పై ఒక సొగసైన పద్యం") కంపోజ్ చేయడం ప్రారంభించాడు. 1879 లో హాలీకి రాసిన లేఖలో ఖాన్ దీనిని ప్రచురించాడు.
ఖాన్ మరణం తరువాత హాలీ అతని జీవిత చరిత్ర అయిన హయత్-ఎ-జావేద్ ను 1901 లో ప్రచురించాడు. అతనికి ప్రభుత్వం షంసుల్ ఉలేమా ("పండితుల మధ్య సూర్యుడు") బిరుదును ప్రదానం చేసింది.[11]
మరణం, సంస్మరణ
మార్చుఅల్తాఫ్ హుస్సేన్ హాలీ 1914 లో మరణించాడు. పాకిస్తాన్ పోస్ట్ తన గౌరవార్థం 1979 మార్చి 23 న తన 'పయనీర్స్ ఆఫ్ ఫ్రీడం' సిరీస్‌లో స్మారక తపాలా బిళ్ళను విడుదల చేసింది. "అతని రాసిన గొప్ప 'ముసదాస్' ఉర్దూ సాహిత్యంలో అత్యంత ఉత్తేజకరమైన కవితలలో ఒకటి. ఇది ఉపఖండంలోని ముస్లింల మనస్సులలో, వైఖరిపై శాశ్వత ప్రభావాన్ని చూపింది. ఈ రోజు వరకు వాటిని ప్రేరేపిస్తూనే ఉంది."[12]
19 వ శతాబ్దంలో ఉర్దూ భాషా కవిత్వాన్ని రక్షించడంలో అల్తాఫ్ హుస్సేన్ హాలీ, మౌలానా షిబ్లి నోమాని కీలక పాత్రలు పోషించారని పాకిస్తాన్‌లోని ఒక ఆంగ్ల భాషా వార్తాపత్రిక తెలిపింది, [3]
మూలాలు
మార్చు- ↑ 1.0 1.1 Profile of Altaf Hussain Hali on aligarhmovement.com website Archived 2011-09-10 at the Wayback Machine Retrieved 15 August 2018.
- ↑ Hayat-e-Javed by Altaf Hussain Hali, digitized on Academy of the Punjab in North America (APNA) website. Retrieved 15 August 2018.
- ↑ 3.0 3.1 Maleeha Hamid Siddiqui (28 December 2014). "Hali and Shibli rescued Urdu poetry". Pakistan: Dawn. Retrieved 15 August 2018.
- ↑ Syeda Saiyidain Hameed, 'Introduction', Hali's Musaddas: A Story in Verse of the Ebb and Tide of Islam (New Delhi: HarperCollins, 2003), p. 24.
- ↑ 5.0 5.1 Hameed, 'Introduction', p. 26.
- ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 Hameed, 'Introduction', p. 27.
- ↑ Hameed, 'Introduction', pp. 27–8.
- ↑ 8.0 8.1 8.2 Hameed, 'Introduction', p. 28.
- ↑ Annemarie Schimmel, Classical Urdu Literature from the Beginning to Iqbāl (Otto Harrassowitz Verlag, 1975), quoted in Hameed, 'Introduction', p. 30.
- ↑ 10.0 10.1 Hameed, 'Introduction', p 30.
- ↑ Hameed, 'Introduction', p. 37.
- ↑ "Pioneers of Freedom March 23, 1979", Archived from the original on 15 February 2017. Retrieved 24 August 2019.