ఆచార్య వామనుడు
ఆచార్య వామన లేదా వామనుడు (8వ శతాబ్దపు చివర - 9వ శతాబ్దపు ఆరంభం) ప్రసిద్ధ అలంకారం శాస్త్ర పండితుడు. అతను ప్రతిపాదించిన కవితా లక్షణాలను రీతి-సిద్ధాంతం అంటారు. వామనుడు రచించిన కావ్యాలంకారసూత్ర కావ్యశాస్త్ర దర్శన నిర్మాణాన్ని తెలిపే మొదటి ప్రయత్నం. ఈ పుస్తకం సూత్ర రూపంలో ఉంటుంది. అతను రీతిని కవిత్వానికి ఆత్మగా పిలుస్తాడు.
ఆచార్య వామనుడు రచించిన ఏకైక గ్రంథం కావ్యాలంకార సూత్రం. ఇది సూత్ర శైలిలో వ్రాయబడింది. ఇందులో ఐదు అధికరణములు ఉన్నాయి. ప్రతి అధికరణ అధ్యాయాలుగా విభజించబడినాయి. ఈ పుస్తకంలో మొత్తం పన్నెండు అధ్యాయాలు ఉన్నాయి. ఆయన కవిప్రియ అనే గ్రంథాన్ని కూడా రచించాడు.
ఇందులో తన కవితలతో పాటు ఇతర కవుల పద్యాలను కూడా ఉదాహరణగా పేర్కొన్నారు. కానీ కావ్యాలంకార సూత్రం తప్ప ఆయన రాసిన ఇతర గ్రంథాల ప్రస్తావన మరియేఇతర కవుల చేతా ఎక్కడా ప్రస్తావించబడలేదు.
ప్రముఖ ఆచార్యులెవరూ కావ్యాలంకార సూత్రానికి వ్యాఖ్యానం రాయలేదు. కవిప్రియ టీకాలో ఆచార్య వామనుడు తన గ్రంథాన్ని ఇంత స్పష్టంగా చెప్పినట్టు, తర్వాతి కాలంలో వచ్చిన ఆచార్యులకు ప్రత్యేకంగా వ్యాఖ్యానం, వ్యాఖ్యానం రాయాల్సిన అవసరం లేదని అనిపించింది. ఆచార్యులు వ్యాఖ్యానాలు చేసి ఉండవచ్చు, కానీ అవి నేడు అందుబాటులో లేవు. ఎందుకంటే కావ్యాలంకార సూత్రం మధ్యలో పోయింది. ఆచార్య ముకుల్‌భట్ట (ప్రతిహరేందురాజా గురువు) ఎక్కడినుండో పొందారు, అది ఈరోజు అందుబాటులో ఉంది. ఈ విషయాన్ని కావ్యాలంకార వ్యాఖ్యాత ఆచార్య సహదేవ్ పేర్కొన్నారు.