కేకయరాజ్యం

మహాభారత పురాణంలో ప్రస్తావించిన పశ్చిమరాజ్యాలలో కేకయరాజ్యం ఒకటి. రామాయణ ఇతిహాసంలో దశరధుడి ముగ్గురి భార్యలలో ఒకరు కేకేయ రాజకుమారి కైకేయి. ఆమె కుమారుడు భరతుడు పొరుగున ఉన్న గాంధార రాజ్యాన్ని జయించి తక్షశిల నగరాన్ని నిర్మించాడు. తరువాత భరతుడి కుమారులు, వారసులు తక్షశిల నుండి ఈ ప్రాంతాన్ని పరిపాలించారు.

ఈ చిత్రం కేకయ రాజ్యంతో సహా భారతీయ ఇతిహాసాలలో పేర్కొన్న రాజ్యాల స్థానాలను చూపుతుంది.

మహాభారతంలోని కురుక్షేత్ర యుద్ధంలో పాండవుల పక్షాన చేరిన ఐదుగురు కేకాయ రాకుమారుల ప్రస్తావన ఉంది. వారిలో పెద్దవాడు బృహత్క్షత్ర. తమ పెదతండ్రి కుమారుడైన దుర్యోధనుడి నేతృత్వంలోని కౌరవుల కారణంగా కురు రాజ్యం వదిలి అరణ్యవాసానికి పంపబడిన పాండవుల మాదిరిగా వారి బంధువులచే వారు వారి రాజ్యం నుండి బహిష్కరించబడ్డారు. ఆ విధంగా ఈ కేకయ సోదరులు సందర్భానుసారంగా పాండవులతో పొత్తు పెట్టుకునేవారు. ఇది కాక కేకయ సోదరులు పాండవుల తల్లి కుంతి సోదరి కుమారులు కనుక వారిని దాయాదులుగా చేసుకున్నారు. కురుక్షేత్ర యుద్ధంలో కేకయసోదరులు తమ సొంత బంధువులతో పోరాడారు. అంటే దుర్యోధనుడి పక్షాన ఇతర కేకాయ సోదరులు యుద్ధంలో పాల్గొన్నారు.

మహాభారతంలో మూలాలు

పురాతన భారతీయ (భరతవర్షం) రాజ్యంగా కేకయ రాజ్యం (6,9)లో సూచించబడింది.

పురు రాజులు కేకయ వధువులను వివాహం చేసుకొనుట

• పురురాజు సార్వభౌమ కేకయ యువరాజు కుమార్తె సునందను రాక్షస వివాహం చేసుకున్నాడు. (1,95)
• పురురాజు పరిక్షిత్తు కుమారుడు భీమసేనుడు కేకాయ యువరాణి కుమారిని వివాహం చేసుకున్నాడు. ఆమె ప్రతిస్రావులకు జన్మ ఇచ్చింది. ఆయన కుమారుడు ప్రతీపుడు. ప్రదీపుడి కమారుడు శంతనుడు. (1,95)

కేకయ రాజులు

రాజు సహస్రచిత్య

కేకాయల పాలకుడు సహస్రచిత్య, ఆయన కురుడు ధృతరాష్ట్రునికి సమకాలీనుడైన రాజు సత్యుపుడి తాత. ఆయన తన పెద్ద కొడుకుకు తన రాజ్యాన్ని విడిచిపెట్టి, సహస్రచిత్య రాజు అడవులలోకి వెళ్ళాడు. (15,20)

రాజు శతయూప

శతయూప గొప్ప కేకాయలకు రాజు. తన రాజ్య సార్వభౌమత్వాన్ని తన కొడుకుకు అప్పగించిన తరువాత ఆయన అడవులలోకి వెళ్ళాడు. కురు రాజు ధృతరాష్ట్రుడు, కురుక్షేత్ర యుద్ధం ముగిసిన తరువాత పాండవ రాజు యుధిష్ఠిరుడు కురురాజధాని హస్థినాపుర సింహాసనం అధిష్టించాడు. అనంతరం కొంతకాలం తరువాత దృతరాష్ట్రుడు అడవులలోకి వేళ్ళాడు. అప్పుడు శతయూప ధృతరాష్ట్రుడిని రాజును తగిన కర్మలతో అందుకున్నాడు. అతనితో వ్యాసుడు అడవులకు వెళ్ళాడు. వ్యాసుడు చేరుకున్న తరువాత ధృతరాష్ట్రుడు తన ఆశ్రమవాస దీక్షను స్వీకరించాడు. తరువాత ధృతరాష్ట్రుడు శతయూప ఆశ్రమంలో తన నివాసం స్వీకరించాడు. పవిత్ర ఆత్మ కలిగిన శతయూప వ్యాస ఆజ్ఞ మేరకు ఆశ్రమవాస ఆచారాలన్నింటిని ధృతరాష్ట్రునికి ఆదేశించాడు. (15,19)

రాజు వృహత్క్షత్ర

కురుక్షేత్ర యుద్ధంలో పాండవుల పక్షాన, కౌరవుల పక్షాన పోరాడిన కేకాయ సోదరులు (ఐదుగురు) కేకయ రాజకుటుంబంలో ద్వితీయతరానికి చెందినవారు. వారిలో మొట్టమొదటివాడు పాండవులతో కలిసి ఉన్న సోదరులలో పెద్దవాడు బృహత్క్షత్ర. ఆయనను కేకయరాజుగా అభివర్ణించారు. ఆయనకు విసోకుడు అనే కుమారుడు ఉన్నాడు. ఆయన కూడా కురుక్షేత్ర యుద్ధంలో పోరాడాడు.

కేకయ విలుకాడు ద్యుమత్సేనుడు

ఈ యోధుని గురించి కేకాయ నుండి ఈ క్రింది భాగాలు మినహా అధికంగా తెలియదు.

భీముడు బాలరాముడి నుండి శిక్షపూర్తి చేసుకున్న తరువాత ఆయన ద్యుమత్సేనుడి వలె బలంగా ఉన్నాడు. (1,141). కేకయులలో విలుకాండ్ర అధిపతి ఇంద్రప్రస్థ (2,3) వద్ద కొత్తగా ప్రారంభిన యుధిష్ఠిరుడి రాజసభకు హాజరయ్యారు(2,3).

పాండవులతో కేకయుల మైత్రి

పాండవులు అరణ్యవాసం చేస్తున్న సమయంలో పాండవులతో పొత్తు పెట్టుకున్న ఐదుగురు కేకాయ రాకుమారులు, ఇతర పాండవ మిత్రులు వాసుదేవ కృష్ణుడు, ధృష్టద్యుమ్నుడు, ధృతకేతుడు (3-12,22,51,120), (5,55) పాండవులను సందర్శించారు. కురుక్షేత్ర యుద్ధంలో, పాండవుల మామ అయిన ద్రుపదుడు ప్రాచీన భారతదేశపు రాజులను పిలవాలని నిర్ణయించుకున్నప్పుడు, పాండవుల తరఫున పోరాడడానికి తయారు చేయబడిన యోధులలో కేకాయలు మొదటివారుగా ఉన్నారు. (5,4).

పాండవుల పక్షాన పోరాటంలో పాల్గొన్న ఐదుగురు కేకయ సోదరులు

కురుక్షేత్ర యుద్ధంలో పాండవ పక్షంలో పోరాడిన ఐదుగురు కేకాయ సోదరులు చాలా చోట్ల ప్రస్తావించబడ్డారు (5-61,83,144). (7,10) వారిని పాండవుల తల్లి దాయాదులుగా పేర్కొన్నారు.

(5,22) ప్రస్తావించబడింది: - కేకయ సింహాసనం నుండి పదవీచ్యుతుడయ్యాడు. దానిని తిరిగి పొందాలని కోరుకుంటాడు. ఆ భూమి నుండి ఐదుగురు శక్తివంతమైన సోదరులు, శక్తివంతమైన విల్లులను పట్టుకొని, ఇప్పుడు పోరాడటానికి సిద్ధంగా ఉన్న పాండవులను అనుసరిస్తున్నారు. పంచాల, కేకయ, మత్స్యాలతో పాటు, వారి బంధువులు, గొర్రెల మందలను సంరక్షించే పశువుల కాపరులు, యుధిష్ఠిరుడిని (5-50,53)అనుసరిస్తూ ఆనందిస్తున్నారు. కేకయ ఐదుగురు సోదరులు, అందరూ ఊదావర్ణ జెండాలతో ఒక అక్షౌహిని దళాలతో పాండవులతో చేరారు. (5,57).

కేకయ ఐదుగురు రాజ సోదరులు, ధురోధుడి పక్షాన ఉన్న కేకాయ యోధులను విరోధులుగా అంగీకరించారు. వారి వాటాలో మాళవులు, సాల్వకాలు కూడా ఉన్నారు. త్రిగర్త యోధులలో ఇద్దరు ప్రసిద్ధ యోధులు జయించటం లేదా చనిపోవడమో చేస్తామని ప్రమాణం చేశారు. (5,57).

కేకాయ, ధృష్టకేతు, కాశీరాజు కుమారుడు, శ్రీనిమతు, వాసుదానా, అజేయ శిఖండి అందరూ హృదయపూర్వకంగా కవచంలో కప్పబడి, ఆయుధాలతో, ఆభరణాలతో అలంకరించబడి, యుధిష్ఠిరుడిని ( 5,152)అనుసరించారు.

కౌరవులపక్షాన పోరాడిన నూరుగురు కౌరవసోదరులు

కౌరవపక్షంలో కేకయులు చాలా చోట్ల (5-19,30,198), (6,16) ప్రస్తావించబడ్డారు.

ఐదుగురు కేకయ సోదరులు (బహుశా దుర్యోధనుడి పక్షం ఉన్నవారు) ఐదుగురు అసురులు అంటే అహ్హసీరా, అశ్వసిరా, ఐసంకు, గగనమూర్ధను, వేగావతులతో సమానం. (1,67)

జయద్రధుడు (దుర్యోధనుడి బావ), కేకయుల సహకారంతో ద్రౌపది (పాండవుల భార్య) ను నాశనం చేయడానికి ప్రయత్నించారు (11,22)

ఐదుగురు రాజ సోదరులు కేకాయ రాకుమారులు దళయోధనునికి ఒక అక్షౌహిని దళాలతో మద్దతు ఇచ్చి ఆయన హృదయాన్ని ఆనందపరిచారు. (5,19). (5,30) దుర్కాధనుడి మిత్రులుగా వాసతీలు, సాల్వకులు, అమ్వాష్టాలు, త్రిగర్తలతో కేకయలను ప్రస్తావించారు. కౌరవపక్షాన ఉన్న కేకాయలు అవంతి, బాహ్లుకులు ఇద్దరూ విందా, అనువిందలతో కలిసి ద్రోణుడి ఆధ్వర్యంలో ముందుకు నడిచారు చేశారు. (5,198). 100 మంది కేకాయ సోదరులు కౌరవ సైన్యంలో సైనికాధికారులుగా, అవంతి (6,16)కి చెందిన వింద, అనువింద వంటివారితో కలిసి యుద్ధంలో పాల్గొన్నారు.

కేకయుల శిబిరంలో పెద్ద శబ్దం, చప్పట్లు ఉండేవి, వారి సైనికులు నృత్యం విలాసాలలో నిమగ్నమయ్యారు. (7,84)

పాండవుల పక్షాన పోరాడిన కేకయసోదరులు

కేకయ సోదరులు, ఇంద్రగోపాక కీటకాల (ఎరుపు, నలుపు రంగుల మిశ్రమం) (5,141). వీరందరికీ ఊదా జెండాలు (5,57) ఉన్నాయి. ఐదుగురు కేకయ సోదరులు, ఇంద్రగోపకులు అని పిలువబడే కీటకాలను పోలి ఉన్నరని వర్ణించారు. ఎర్రటి కోటు, ఎర్రటి ఆయుధాలు, ఎరుపు బ్యానర్లు ఉన్నాయి. (7,10). ఐదుగురు కేకయ సోదరులు లోతైన ఎరుపు రంగుతో పుట్టారు. వారు బంగారం వర్ణంతో ఎరుపు రంగు ప్రమాణాలను కలిగి ఉన్నారు. బంగారు గొలుసులతో అలంకరించబడ్డారు (7,23).

ఐదుగురు కేకాయ సోదరులు ద్రోణుడి చేత చంపబడ్డారు. ఒకే లోహంతో తయారు చేయబడిన వారి స్వర్ణకవచాలు, వారి పొడవైన శరీరాలు, రధాలు, దండలు భూమి మీద మండుతున్న మంటల వలె ప్రకాశవంతమైన కాంతిని చంపుతున్నాయి. (11,25)

కురుక్షేత్రయుద్ధంలో కేకయులు

పాండవుల పక్షంలో

(7-21,83,107), (8-3,) యుధామన్యుడు, ఉత్తమౌజాలు, అర్జునుడి రధచక్రాలకు రక్షకులుగా ఉన్నారు. కేకయ సోదరులలోని ధృష్టకేతు, గొప్ప శౌర్యం కలిగిన చేకితాసులు చక్రరక్షకులుగా మారారు. (6,19). వారి దళాల అధిపతి, ఐదుగురు గాంధార రాకుమారులు తమ దళాలతో యుద్ధంలో ఎదుర్కొన్నారు. (6,45).

• కేకాయ రాజు (6,52) పాండవుల పక్షంలో పోరాడుతున్నట్లు పేర్కొన్నారు.
• కేకాయల రాజు అక్షౌహినిని కలిగి ఉన్నాడు. పాండవ యుద్ధ శ్రేణి (6,69) కుడి విభాగాన్ని ఏర్పాటు చేశాడు. ఐదుగురు కేకాయ సోదరులు యుద్ధం మరొక రోజు (6,75) మరొక శ్రేణి వామపక్షాలను కలిగి ఉన్నారు.
• దుశ్శాసన ఐదుగురు కేకాయ సోదరులతో పోరాడారు. (6,79)
• యుద్ధంలో భీముడితో సమాన యోధుడు కయోధులతో చుట్టుముట్టబడిన కేకాయల అధిపతి కౌరవపక్షాన ఉన్న కేకయసోదరుల చేత చంపబడ్డాడు. (8,6)
• 1700 కేకయ ఈటెవిసరడంలో నైపుణ్యం, పాంచాల దళాల బృందంతో ఐక్యమై యుధిష్ఠిరుడిని పట్టుకోవటానికి ప్రయత్నిస్తున్న కౌరవులను ఎదుర్కొన్నారు. (8,62)
• ద్రోణుడు వేగంగా విడిచిన బాణాలతో కైకేయాలందరినీ చంపాడు (7,152)
• ఐదుగురు కేకయ సోదరులు ద్రోణుడి చేత చంపబడ్డారు. (11,25)

వృహద్క్షత్ర యుద్ధాలు

కేకయ పాలకుడు బృహద్క్షత్రానికి వ్యతిరేకంగా కృపాచార్యుడు ముందుకు నడిచాడు. (6,45). సింధు జాతికి చెందిన అందమైన అవయవాలు, బూడిదవర్ణం కలిగిన అద్భుతజాతికి చెందిన అశ్వాలతో నిలిచిన బృహత్క్షత్రను కృపాచార్యుడు ఎదుర్కొన్నాడు (7,23). బృహత్క్షత్ర, ఇతరులు ద్రోణుడు(7,33)ని ఎదుర్కొన్నారు. కేకయులలో అతిరధశ్రేష్టుడు వృహత్క్షత్ర ఉరుములతో సమానమైన తీవ్రమైన బాణాలతో కౌరవసైన్యాలను చెదరగొట్టి ద్రోణుడి వైపు వెళ్ళాడు; గొప్ప ఖ్యాతి పొందిన క్షేమధుర్తి త్వరగా బృహత్క్షత్ర (7,103) కు వ్యతిరేకంగా పరుగెత్తాడు. తన శత్రువు అయిన క్షేమధుర్తిని చంపిన తరువాత, అతిరధశ్రేష్టుడు బృహత్క్షత్ర ఆనందంతో ఉప్పొంగిపోయాడు(7,104). బృహద్క్షత్ర, ఇతరులు అశ్వత్థామ (7,198) కు వ్యతిరేకంగా పరుగెత్తారు.

వృహత్క్షత్ర మరణం

కేకయులలో అతిరధశ్రేష్టుడు, ఐదుగురు సోదరులలో పెద్దవాడు బృహత్క్షత్ర, కౌరవుల సైన్యాధ్యక్షుడు ద్రోణుడికి వ్యతిరేకంగా ముందుకు నడిచాడు. ఆయన తన బ్రహ్మాయుధంతో ద్రోణుడి బ్రహ్మాయుధాన్ని అడ్డుకున్నాడు. తన విల్లు నుండి మూడో అంబును ఎక్కుపెట్టి ద్రోణుడు, బృహత్క్షత్రుని ఛాతీలో కొట్టాడు. ఆ తరువాత మరికొన్ని బాణాలతో ఛాతీలో కొట్టబడి, తన రధం నుండి కిందపడి మరణించాడు. (7,122). (8,5)

కేకయయువరాజు విషోకుడు, కేకయ సైన్యాధ్యక్షుడు ఉగ్రకర్మ

కేకయ పాలకుడి కుమారుడు విశోకుడిని కర్ణుడు చంపాడు. కైకాయ యువరాజును వధించిన తరువాత కేకయ సైనికవిభాగ సైన్యాధ్యక్షుడిని ఉగ్రకర్మ వేగంతో ముందుకురికి కర్ణ కుమారుడు ప్రసేనుడిని కొట్టాడు. అప్పుడు కర్ణుడు, మూడు అర్ధచంద్రాకార ఆకారపు బాణాలతో, తన కుమారుడిని సంహరించిన ఉగ్రకర్మ చేతులు నరికి దుండగుడి తలను కత్తిరించాడు. (8,82)

కౌరవ పక్షంలో

వాసతీలు, సాళ్వులు, మత్స్యాలు, అమ్వాష్టాలు, త్రిగర్తలు, కేకాయలు, సావిరాలు, కితావాలు, తూర్పు, పశ్చిమ, ఉత్తర దేశాల నివాసులు, - ఈ పన్నెండు ధైర్యవంతులైన జాతులు కౌరవ సైన్యాధ్యక్షుడు భీష్ముడిని రక్షించాయి . (6,18)

• త్రిగర్తలతో కేకయులు, మత్స్యలు (పశ్చిమ ప్రాంతంలోని మాత్స్యలు), వతధనాలు కౌరవ సైన్యంలో భాగంగా (6,56)ఉన్నారు.
• త్రిగర్తులు, మద్రాలు దుర్యోధనుడు కోరిన తరువాత 25000 మంది కేకాయలతో అర్జునుడిని చుట్టుముట్టారు (6,61)
• కేకయ పాలకుడి కుమారుడైన అతిరధశ్రేష్టుడైన దుర్యోధనుడి కోసం పోరాటం కోసం యుద్ధమూమిలో ఉంటాడు. (8,6)

కేకయ, అవంతి

మహాభారతంలోని కొన్ని ప్రదేశాలలో అవంతి ప్రజలను కేకయులు అని పిలుస్తారు. ఇది మహాభారతంలోకి ప్రవేశించిన ప్రజాబాహుళ్యంలో ప్రచారంలో ఉన్న కథనంలో లోపం కావచ్చు లేదా అనువాద లోపం కావచ్చు లేదా అవంతి, కేకాయల మధ్య కొంత గిరిజన సంబంధాన్ని ఇది సూచించవచ్చు. కంభోజుల మాదిరిగా ఇతర పశ్చిమ పాలకుల మాదిరిగానే, కేకాయలు కూడా తూర్పుకు వలస వచ్చారు. అందువలన సూత్రప్రాయంగా వీరు అవంతికి చేరుకోవచ్చు. వాస్తవానికి రామాయణంలో తూర్పు సముద్ర తీరంలో కేకయ రాజ్యం గురించి కొంత సూచన ఉంది.

• అవంతికి చెందిన వింద, అనువింద, తమ దళాలతో మత్స్య పాలకుడు విరాటుడిని ఆయన దళాలతో ఎదుర్కొన్నారు. మత్స్య కేకయుల మధ్య ఆ భయంకరమైన ముఖాముఖి పోరాటం భయంకరమైనది. (7,23).

• సాత్యకి (అర్జునుడి శిష్యుడైన యాదవ వంశానికి చెందిన పాండవ సైనికాధికారి) కైకయ రాకుమారులు విందా, అనువిందలను ఎదుర్కొన్నారు. ఆ కైకయ రాకుమారులు, ఆ యుద్ధంలో సాత్యకిని రక్షణగా నిలిచారు. సాత్యకి కేకయ సోదరులకు రక్షగా నిలిచారు. కైకేయుల కొరకు దుఃఖిస్తూ సాత్యకి నారాస బాణంతో అనువింద తలను కత్తిరించాడు. సత్యకి తరువాత కత్తి పోరాటంలో విందాను చంపాడు. ఆశ్చర్యకరంగా ఈ విందా, అనువిందలు అవంతి నుండి వచ్చిన వింద, అనువింద అనే మరో ఇద్దరు యువరాజుల పేరును పోలి ఉంటారు. అయితే వారిని అర్జునుడు (7,96) చంపాడు.

ఇతర మూలాలు

• కేకయ జాతికి చెందిన సుమనా అనే మహిళ గురించి(13,123)లో ప్రస్తావించబడింది.
• కేకయ రాజురాక్షస సంభాషణ (12,76)లో ప్రస్తావించబడింది.

భాగవతపురాణంలో మూలాలు

ఐదుగురు సోదరులు కుంతి సోదరి శ్రుతకిర్తి కుమారులు. శ్రుతకీర్తికి కేకయ రాజు ధృష్టకేతుతో వివాహం జరిగింది. కుంతి సోదరి శ్రుతదేవి కరుష రాజు వృధశర్మతో వివాహం జరిగింది. ఆయన కుమారుడు దంతవక్త్రుడు. కుంతి సోదరి శ్రుత్రాస్వాసు చేదిరాజు దమఘోషను వివాహం చేసుకున్నది. ఆయన కుమారుడు శిశుపాలుడు కుంతి సోదరి రాజాధిదేవి అవంతి రాజును వివాహం చేసుకున్నది. (భాగవత పురాణం, కాంటో 9,

ఇవి కూడా చూడండి

పురాతన భారతదేశ రాజ్యాలు

వెలుపలి లింకులు

• మహాభారతం (క్రిష్ణద్వైపాయన వ్యాసుడు) కిసారీ మోహన్ గంగూలి చేత ఆగ్లంలో అనువదించబడింది.
• రామాయణం (వాల్మికి)
• మహాభారతం పురాణం (క్రిష్ణద్వైపాయన వ్యాసుడు)