గృహస్థాశ్రమం అంటే "ఇల్లు, కుటుంబంలో ఉంటూ ఆ ధర్మాలను నిర్వర్తించడం".[1] ఇది హిందూ ఆశ్రమ వ్యవస్థలో వ్యక్తి జీవితంలోని రెండవ దశ.[2] ఇది బ్రహ్మచర్యం తరువాతి దశ. ఇంటిని నిర్వహించడం, కుటుంబాన్ని పోషించడం, పిల్లలను చదివించడం, కుటుంబ, ధార్మిక సామాజిక జీవితాన్ని గడపడం వంటి విధులతో వైవాహిక జీవితాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది.[3][4][5]

హిందూమతం లోని ప్రాచీన, మధ్యయుగ గ్రంథాలు గృహస్థ దశను సామాజిక శాస్త్ర సందర్భంలో అన్ని దశలలోకీ అత్యంత ముఖ్యమైనదిగా పరిగణిస్తాయి. ఈ దశలో మానవులు ధర్మబద్ధమైన జీవితాన్ని కొనసాగించడమే కాకుండా, మానవజాతిని కొనసాగించే సంతానాన్ని, జీవితంలోని ఇతర దశలలో ఉన్న ప్రజల కోసం ఆహారాన్ని, సంపదనూ ఉత్పత్తి చేస్తారు.[3][6] భారతీయ తత్వశాస్త్రంలో గృహస్థ దశ, మానవుని జీవితంలో అత్యంత తీవ్రమైన శారీరక, లైంగిక, భావోద్వేగ, వృత్తిపరమైన, సామాజిక, భౌతిక అనుబంధాలున్న దశగా పరిగణించబడుతుంది.[7]

భారతీయ సంప్రదాయాలలో, గృహస్థ జీవిత దశ అభిలషణీయమే గానీ, ఆవశ్యకం కాదు. ఏ బ్రహ్మచారి అయినా, గృహస్థ, వానప్రస్థ దశలను దాటవేసి, నేరుగా సన్యాస దశకు వెళ్లవచ్చు. తద్వారా ప్రాపంచిక, భౌతిక ప్రయోజనాలను త్యజించి, ఆధ్యాత్మిక సాధనలకు తమ జీవితాలను అంకితం చేయవచ్చు.[8]

భారతీయ ఇతిహాసాలలో గృహస్థ జీవిత దశపై విస్తృతమైన చర్చ ఉంది. దాని యోగ్యత, స్వభావంపై భిన్నమైన అభిప్రాయాలను అందిస్తాయి.[9] గృహస్థుల జీవితంలో ప్రవర్తన కోసం ఒక సచిత్ర సిఫార్సు మార్గదర్శకాలు మహాభారతం యొక్క ఆది పర్వంలో ఈ క్రింది విధంగా పేర్కొనబడ్డాయి, [10]

అత్యంత పురాతనమైన ఉపనిషత్తులో గృహస్థ ధర్మం గురించి ఇలా చెప్పబడీంది - నీతిగా ధనసంపాదన చెయ్యడమంటే యజ్ఞ యాగాదులు చెయ్యాలి; దాన ధర్మాలు చెయ్యాలి, తన గృహానికి వచ్చే అతిథులకు సకల సత్కారాలు చెయ్యాలి, తనకున్నదానిలో కొంతభాగాన్ని ఇతరులకు పంచకుండా పూర్తిగా తానే అనుభవించరాదు. దుష్ప్రవర్తనకు దూరంగా ఉండాలి, ఏ జీవికీ హాని తలపెట్టకూడదు. అప్పుడే ఆ గృహస్థు జీవిత సాఫల్యం పొందుతాడు.

ఆది పర్వముమహాభారతం, 91 వ అధ్యాయం[11][12]

మూలాలు

మార్చు
  1. gRhastha Sanskrit English Dictionary, Koeln University
  2. S Radhakrishnan (1922), The Hindu Dharma, International Journal of Ethics, 33(1): 1-22
  3. 3.0 3.1 RK Sharma (1999), Indian Society, Institutions and Change, ISBN 978-8171566655, page 28
  4. Sahebrao Genu Nigal (1986). Axiological approach to the Vedas. Northern Book Centre. pp. 110–114. ISBN 81-85119-18-X.
  5. Manilal Bose (1998). Social and cultural history of ancient India. Concept Publishing Company. ISBN 81-7022-598-1.
  6. Alban Widgery (1930), The Principles of Hindu Ethics, International Journal of Ethics, 40(2): 232-245
  7. Mazumdar and Mazumdar (2005), Home in the Context of Religion, in Home and Identity in Late Life: International Perspectives (Editor: Graham D. Rowles et al.), Springer, ISBN 978-0826127150, pages 81-103
  8. What is Hinduism? (Editors of Hinduism Today), Two noble paths of Dharma గూగుల్ బుక్స్ వద్ద, Family Life and Monastic Life, Chapter 10 with page 101 in particular
  9. See, for example, Adi Sankara's commentary on The Bhagavad Gita of the Mahabharata, AM Sastri (Translator), at pages 83-95 and 179-182;
    For another example, see Chapter 63, Book 13 of the Mahabharata, KM Ganguli (Translator)
  10. J. A. B Van Buitenen (1974), The Book of the Beginning, University of Chicago Press, ISBN 978-0226846484
  11. KM Ganguli (Translator), The Mahabharata - First Book Adi Parva Section XCI
  12. MN Dutt (Translator), Sambhava Parva - Adi Parva The Mahabharata, verse 3, page 132